TOPLU İŞ MEVZUATI
Konu: İşkolu Tespiti. İlgili Mevzuat: 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Md. 5; İşkolları Yönetmeliği Md. 4 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun İşkolunun tespiti başlıklı 5. maddesinin ilk fıkrasında, bir işyerinin girdiği işkolunun tespitinin Bakanlıkça yapılacağı, Bakanlığın, tespit ile ilgili kararını Resmî Gazete de yayımlayacağı, bu tespite karşı ilgililerin, kararın yayımından itibaren on beş gün içinde dava açabileceği, mahkemenin iki ay içinde kararını vereceği, kararın temyiz edilmesi hâlinde Yargıtay ın uyuşmazlığı iki ay içinde kesin olarak karara bağlayacağı hükmü öngörülmüştür. Söz konusu hükme dayanılarak hazırlanan İşkolları Yönetmeliği 19/12/2012 tarihli, 28502 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmeliğin İşyerinin girdiği işkolunun belirlenmesi başlıklı 4 üncü maddesinde, Bir işyerinin hangi işkoluna girdiği konusunda anlaşmazlık çıkması halinde, ilgililerin başvurusu üzerine, işkolu, o işyerinde yürütülen işin niteliğine göre Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirleneceği, Bakanlığın tespit ile ilgili kararını Resmî Gazete de yayımlayacağı, bu tespite karşı ilgililerin, 6356 sayılı Kanunun 5 inci maddesine göre kararın yayımından itibaren onbeş gün içinde dava açabileceği; Yeni bir toplu iş sözleşmesi için yetki süreci başlamış ise işkolu değişikliği tespitinin bir sonraki dönem için geçerli olacağı, işkolu tespit talebi ve buna ilişkin açılan davaların, yetki işlemlerinde ve yetki tespit davalarında bekletici neden sayılmayacağı, 10/11/1983 tarihli ve 83/7376 sayılı İşkolları Tüzüğüne göre belirlenmiş olan işyerlerinin işkolu yeni bir işkolu tespiti yapılıncaya kadar, en son yetki belgesi alan sendikanın kurulu bulunduğu işkolundan sayılacağı, hüküm altına alınmıştır. İşyerinin hangi işkoluna girdiğinin belirlenmesi işyeri tescil edilirken yapılan işin mahiyetine göre belirlenecek olup; taraflardan itiraz gelmesi halinde Bakanlığımız tarafından işyerinde inceleme yapılarak tespit edilecektir. 176
Konu: Sendikaya Üyelik Hakkının Kullanılması İlgili Mevzuat: Anayasa Md. 51, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Md. 17, Md.19; Sendika Üyeliğinin Kazanılması ve Sona Ermesi ile Üyelik Aidatının Tahsili Hakkında Yönetmelik Md. 4-7. 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu, 7/11/2012 tarihli ve 28460 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu Kanunun Sendika üyeliği ve üyeliğin kazanılması başlıklı 17 nci maddesinin birinci fıkrasında, on beş yaşını dolduran ve bu Kanun hükümlerine göre işçi sayılanların, işçi sendikalarına üye olabilecekleri, sendikaya üye olmanın serbest olduğu, hiç kimsenin sendikaya üye olmaya veya olmamaya zorlanamayacağı, bir işyerinde yardımcı işlerde çalışan işçilerin, işyerinin girdiği işkolunda kurulu bir sendikaya üye olabilecekleri hükme bağlanmıştır. Kanun maddesi kapsamında gerekli şartları taşıyanlar istedikleri sendikaya üye olup, istedikleri zaman üyelikten çekilebileceklerdir. Ayrıca sendikaya üye olmak serbest olup hiç kimse sendikaya üye olmaya ve ya olmamaya zorlanamayacaktır. Söz konusu hükme dayanılarak hazırlanan Sendika Üyeliğinin Kazanılması ve Sona Ermesi ile Üyelik Aidatının Tahsili Hakkında Yönetmelik 9/7/2013 tarihli, 28702 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmeliğin, İşçi sendikası üyeliğinin kazanılması başlıklı 5 inci maddesinde işçi sendikası üyeliğinin kazanılması, yedinci maddesinde ise işveren sendikası üyeliğinin kazanılması düzenlenmiştir. 177
Konu: İşçilerin E-Devlet Üzerinden Sendika Üyeliği İlgili Mevzuat: Anayasa Md. 51, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Md. 17; Sendika Üyeliğinin Kazanılması ve Sona Ermesi ile Üyelik Aidatının Tahsili Hakkında Yönetmelik Md. 5 ve 10-13 6356 sayılı Kanunun Sendika üyeliği ve üyeliğin kazanılması başlıklı 17 nci maddesinin beşinci fıkrasına göre, sendikaya üyelik, Bakanlıkça sağlanacak elektronik başvuru sistemine e-devlet kapısı üzerinden üyelik başvurusunda bulunulması ve sendika tüzüğünde belirlenen yetkili organın kabulü ile kazanılacaktır. Söz konusu Kanunun 19 uncu maddesinin ikinci fıkrasına göre, her üye e-devlet kapısı üzerinden çekilme bildiriminde bulunmak suretiyle üyelikten çekilebilecektir. e-devlet kapısı üzerinden yapılan çekilme bildirimi elektronik ortamda eş zamanlı olarak Bakanlığa ve sendikaya ulaşacaktır. 6356 Sayılı Kanunun 19. Maddesi gereğince hazırlanan Sendika Üyeliğinin Kazanılması ve Sona Ermesi ile Üyelik Aidatının Tahsili Hakkında Yönetmelik 9/7/2013 tarihli, 28702 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmeliğin İşçi sendikası üyeliğinin kazanılması başlıklı 5 inci maddesine göre; Üyelik, işçi tarafından e-devlet kapısı üzerinden yapılacak üyelik başvurusunun, sendika yetkili organının e-devlet kapısı üzerinden otuz gün içerisinde kabulü ile üyeliğin kazanılacaktır. Üyeliğin başlangıç tarihi, sendika yetkili organı tarafından üyelik başvurusunun e- Devlet kapısı üzerinden kabul edildiği tarih olacaktır. Üyelik başvurusunun otuz günlük süre içerisinde sendika yetkili organı tarafından reddedilmediği takdirde otuzuncu günün sonunda üyelik talebi kabul edilmiş sayılacaktır. Üyelik başvurusunun reddedilmesi durumunda karar gerekçesi ile birlikte e-devlet kapısına kaydedilerek işçiye yazılı bildirim yapılacaktır. İşçi üyelik başvurusunun reddedilmesine karşı 30 gün içinde mahkemede dava açma hakkına sahiptir. Mahkeme kararı ile kazanılan üyeliğin başlangıç tarihi üyelik kararının yetkili organ tarafından reddedildiği tarihtir. 178
Konu: Sendika Üyeliği Ve E-Devlet Kapısı Üzerinden İstifa İlgili Mevzuat: Anayasa Md. 51, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Md. 19; Sendika Üyeliğinin Kazanılması ve Sona Ermesi ile Üyelik Aidatının Tahsili Hakkında Yönetmelik Md. 10-13 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu, 7/11/2012 tarihli ve 28460 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu Kanunun Sendika üyeliğinin sona ermesi ve askıya alınması başlıklı 19 uncu maddesinde üyelerin, e-devlet kapısı üzerinden çekilme bildiriminde bulunmak suretiyle üyelikten çekilebileceği, e-devlet kapısı üzerinden yapılan çekilme bildiriminin sendikaya bildirim tarihinden itibaren bir ay sonra geçerlilik kazanacağı düzenlenmiştir. Söz konusu hükme dayanılarak hazırlanan Sendika Üyeliğinin Kazanılması ve Sona Ermesi ile Üyelik Aidatının Tahsili Hakkında Yönetmelik 9/7/2013 tarihli, 28702 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmeliğin 10 uncu maddesinde işçi sendikası üyeliğinden çekilmenin, e-devlet kapısı üzerinden çekilme bildiriminde bulunmak suretiyle gerçekleşeceği düzenlenmiştir. 2821 sayılı Mülga Sendikalar Kanuna göre sendika üyeliğini noter aracılığı ile gerçekleştirmiş bir üyenin istifa etmek istemesi durumunda, sendikanın üyelik bilgilerini Bakanlığımıza bildirmesi gerekir. E-devlet üzerinden istifa edebilmek için sendika elindeki belgeleri daha sonraki bir tarihte Bakanlığımıza vererek aktif hale getirmelidir. İşçinin, Bakanlığımız kayıtlarında üyesi görünmediği bir sendikadan e-devlet kapısı üzerinden istifa etme imkanı bulunmamaktadır. 179
Konu: İşçilerin Sendika Üyeliğinden Çıkarılması İlgili Mevzuat: Anayasa Md. 51, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Md. 19; Sendika Üyeliğinin Kazanılması ve Sona Ermesi ile Üyelik Aidatının Tahsili Hakkında Yönetmelik Md. 11 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu, 7/11/2012 tarihli ve 28460 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu Kanunun Sendika üyeliğinin sona ermesi ve askıya alınması başlıklı 19 uncu maddesinin dördüncü fıkrasında sendika üyeliğinden çıkarılma kararı genel kurulca verileceği, kararın, e-devlet kapısı üzerinden Bakanlığa elektronik ortamda bildirileceği ve çıkarılana yazı ile tebliğ edileceği, çıkarılma kararına karşı üyenin, kararın tebliğinden itibaren otuz gün içinde mahkemeye itiraz edebileceği, mahkemenin iki ay içinde kesin olarak karar vereceği ve üyeliğin, çıkarılma kararı kesinleşinceye kadar devam edeceği düzenlenmiştir. Söz konusu hükme dayanılarak hazırlanan Sendika Üyeliğinin Kazanılması ve Sona Ermesi ile Üyelik Aidatının Tahsili Hakkında Yönetmelik 9/7/2013 tarihli, 28702 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmeliğin Sendika üyeliğinden çıkarılma başlıklı 11 inci maddesine göre; Sendika üyeliğinden çıkarılma kararı sendika genel kurulu tarafından verilir. Çıkarılma kararı e-devlet kapısı üzerinden Bakanlığa bildirilir ve üyelikten çıkarılana yazı ile tebliğ edilir. Çıkarılma kararına karşı üyenin, kararın tebliğinden itibaren otuz gün içinde mahkemeye itiraz etme hakkı bulunmaktadır. Mahkeme itiraza ilişkin kararını iki ay içinde kesin olarak verir. Çıkarılma kararı kesinleşinceye kadar üyelik devem eder. 180
Konu: İşçilerin Sendika Üyeliğinin Askıya Alınması İlgili Mevzuat: Anayasa Md. 51, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Md. 19; Sendika Üyeliğinin Kazanılması ve Sona Ermesi ile Üyelik Aidatının Tahsili Hakkında Yönetmelik Md. 13 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu, 7/11/2012 tarihli ve 28460 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu Kanunun Sendika üyeliğinin sona ermesi ve askıya alınması başlıklı 19 uncu maddesinin onuncu fıkrasında herhangi bir askeri ödev nedeniyle silah altına alınan üyenin üyelik ilişkisinin bu süre içinde askıda kalacağı düzenlenmiştir. Söz konusu hükme dayanılarak hazırlanan Sendika Üyeliğinin Kazanılması ve Sona Ermesi ile Üyelik Aidatının Tahsili Hakkında Yönetmelik 9/7/2013 tarihli, 28702 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmeliğin Sendika üyeliğinin askıya alınması başlıklı 13 inci maddesinde herhangi bir askeri ödev nedeniyle silah altına alınan üyenin işçi sendikası ile üyelik ilişkisinin bu süre içinde askıda kalacağı hüküm altına alınmıştır. 181
Konu: İşçilerin Sendika Üyeliğinin Kendiliğinden Sona Ermesi Ve Askıya Alınması İlgili Mevzuat: Anayasa Md. 51, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Md. 19; Sendika Üyeliğinin Kazanılması ve Sona Ermesi ile Üyelik Aidatının Tahsili Hakkında Yönetmelik Md. 13 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu, 7/11/2012 tarihli ve 28460 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 6356 sayılı Kanunun Sendika üyeliğinin sona ermesi ve askıya alınması başlıklı 19 uncu maddesine göre; İşveren veya işveren vekili sıfatını kaybedenlerin sendika ve üst kuruluşlardaki üyelikleri ve görevleri, bu sıfatı kaybettikleri tarihte kendiliğinden sona erer. Tüzel kişiliği temsilen işveren vekili sıfatı ile işveren sendikalarına üye olanların bu sıfatı kaybetmeleri halinde tüzel kişiliğin üyeliği düşmez. Sosyal Güvenlik Kurumundan yaşlılık veya malullük aylığı ya da toptan ödeme alarak işten ayrılan işçilerin sendika üyeliği kendiliğinden sona erer. Çalışmaya devam edenler ile kuruluş ve şubelerin organlarında görevleri devam edenler bu durumdan etkilenmez. İşkolunu değiştiren işçinin sendika üyeliği kendiliğinden sona erer. İşçi kuruluşları ve şube organlarında görev almak üyeliği sona erdirmez. Sendika üyesi işçinin bir yılı geçmemek üzere işsiz kalması sendika üyeliğini sona erdirmez. Herhangi bir askeri ödev nedeniyle silah altına alınan üyenin üyelik ilişkisinin bu süre içinde askıda kalacağı düzenlenmiştir. Söz konusu hükme dayanılarak hazırlanan Sendika Üyeliğinin Kazanılması ve Sona Ermesi ile Üyelik Aidatının Tahsili Hakkında Yönetmelik 9/7/2013 tarihli, 28702 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 182
Konu: Alt İşverenlik, İşyeri Değişikliği, Sendika Üyeliği İlgili Mevzuat: 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Md. 19; Sendika Üyeliğinin Kazanılması ve Sona Ermesi ile Üyelik Aidatının Tahsili Hakkında Yönetmelik Md. 12, 4857 sayılı İş Kanunu Md. 2 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu, 7/11/2012 tarihli ve 28460 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu Kanunun Sendika üyeliğinin sona ermesi ve askıya alınması başlıklı 19 uncu maddesinin beşinci fıkrasında işkolunu değiştirenin sendika üyeliğinin kendiliğinden sona ereceği düzenlenmiştir. Söz konusu hükme dayanılarak hazırlanan Sendika Üyeliğinin Kazanılması ve Sona Ermesi ile Üyelik Aidatının Tahsili Hakkında Yönetmelik 9/7/2013 tarihli, 28702 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmeliğin, Sendika üyeliğinin çekilme ve çıkarılma dışındaki nedenlerle sona ermesi başlıklı 12 inci maddesinin birinci fıkrasında işkolunu değiştiren işçi veya işverenin sendika üyeliği kendiliğinden sona ereceği hükme bağlanmıştır. 4857 sayılı İş Kanunu, 10/6/2003 tarihli ve 25134 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. İş Kanunu nun Tanımlar başlıklı 2 inci maddesinde, alt işveren ilişkisi tanımlanmıştır. Dolayısıyla, belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesi nedeniyle işyerinden ayrılan işçinin, yeni işyerinin eski işyerinden farklı bir işkolunda faaliyet göstermesi sebebiyle sendika üyeliği düşecektir. 183
Konu: İşverenler Tarafından Sendika Üyesi Çalışanlarının Listelerinin E-Devlet Kapısından Görülmesi Talepleri İlgili Mevzuat: Anayasa Md. 51, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Md. 17 ve 19; Sendika Üyeliğinin Kazanılması ve Sona Ermesi ile Üyelik Aidatının Tahsili Hakkında Yönetmelik Md. 4-7 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu, 7/11/2012 tarihli ve 28460 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu Kanunun Sendika üyeliği ve üyeliğin kazanılması başlıklı 17 nci maddesinin beşinci fıkrasında, sendikaya üyelik, Bakanlıkça sağlanacak elektronik başvuru sistemine e- Devlet kapısı üzerinden üyelik başvurusunda bulunulması ve sendika tüzüğünde belirlenen yetkili organın kabulü ile e-devlet kapısı üzerinden kazanılacağı, 19 uncu maddesinin ikinci fıkrasında, her üyenin, e-devlet kapısı üzerinden çekilme bildiriminde bulunmak suretiyle üyelikten çekilebileceği, e-devlet kapısı üzerinden yapılan çekilme bildirimi elektronik ortamda eş zamanlı olarak Bakanlığa ve sendikaya ulaşacağı hükmü öngörülmüştür. Söz konusu hükme dayanılarak hazırlanan Sendika Üyeliğinin Kazanılması ve Sona Ermesi ile Üyelik Aidatının Tahsili Hakkında Yönetmelik 9/7/2013 tarihli, 28702 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmeliğin 9 uncu maddesinde, üyelik ve dayanışma aidatlarının, yetkili işçi sendikasının işverene yazılı başvurusu üzerine, işçinin ücretinden kesilerek ilgili sendikasına ödeneceği, genel kurul kararı ile aidatlarda değişiklik yapıldığı takdirde, en geç bir ay içinde sendika tarafından aidat miktarının işverene bildirileceği, işyerinde uygulanan toplu iş sözleşmesi sonucu yetki belgesi alan işçi sendikasının, aidatların işçilerin ücretlerinden kesilmesi için işverene yazılı talepte bulunacağı öngörülmüştür. 184
Konu: E-Devlet Şifresi, Şahsa Özel Bilgiler İlgili Mevzuat: Anayasa Md. 51, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Md. 17 ve 19; Sendika Üyeliğinin Kazanılması ve Sona Ermesi ile Üyelik Aidatının Tahsili Hakkında Yönetmelik Md. 4-7, Türk Ceza Kanunu Md. 118 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu, 7/11/2012 tarihli ve 28460 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu Kanunun Sendika üyeliği ve üyeliğin kazanılması başlıklı 17 nci maddesinin beşinci fıkrasında, sendikaya üyelik, Bakanlıkça sağlanacak elektronik başvuru sistemine e- Devlet kapısı üzerinden üyelik başvurusunda bulunulması ve sendika tüzüğünde belirlenen yetkili organın kabulü ile e-devlet kapısı üzerinden kazanılacağı, 19 uncu maddesinin ikinci fıkrasında, her üyenin, e-devlet kapısı üzerinden çekilme bildiriminde bulunmak suretiyle üyelikten çekilebileceği, e-devlet kapısı üzerinden yapılan çekilme bildirimi elektronik ortamda eş zamanlı olarak Bakanlığa ve sendikaya ulaşacağı hükmü öngörülmüştür. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu, 12/10/2004 tarihli ve 25611 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Kanunun Sendikal hakların kullanılmasının engellenmesi başlıklı 118 inci maddesi ile de bir kimseye karşı bir sendikaya üye olmaya veya olmamaya, sendikanın faaliyetlerine katılmaya veya katılmamaya, sendikadan veya sendika yönetimindeki görevinden ayrılmaya zorlamak amacıyla, cebir veya tehdit kullanan kişinin, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılması öngörülmüştür Bu kapsamda işverenlerin, çalışanların e-devlet şifrelerini zorla almaları ve sendika üyesi oldukları gerekçesiyle çalışanları işten çıkarmaları Türk Ceza Kanunu ve Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununa aykırıdır. 185
Konu: Sendika Üyeliğinin Güvencesi İlgili Mevzuat: Anayasa Md. 51, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Md. 25; 4857 sayılı İş Kanunu Md. 18, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu Md. 118 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun Sendika özgürlüğünün güvencesi başlıklı 25 inci maddesinde, işçilerin işe alınmaları; belli bir sendikaya girmeleri veya girmemeleri, belli bir sendikadaki üyeliği sürdürmeleri veya üyelikten çekilmeleri veya herhangi bir sendikaya üye olmaları veya olmamaları şartına bağlı tutulamayacağı, İşverenin, bir sendikaya üye olan işçilerle sendika üyesi olmayan işçiler veya ayrı sendikalara üye olan işçiler arasında, çalışma şartları veya çalıştırmaya son verilmesi bakımından herhangi bir ayrım yapamayacağı, İşçilerin, sendikaya üye olmaları veya olmamaları, iş saatleri dışında veya işverenin izni ile iş saatleri içinde işçi kuruluşlarının faaliyetlerine katılmaları veya sendikal faaliyette bulunmalarından dolayı işten çıkarılamayacağı veya farklı işleme tabi tutulamayacağı, İşverenin fesih dışında yukarıdaki fıkralara aykırı hareket etmesi hâlinde işçinin bir yıllık ücret tutarından az olmamak üzere sendikal tazminata hükmedileceği düzenlenmiştir. 4857 sayılı İş Kanunu nun Feshin geçerli sebebe dayandırılması başlıklı 18 inci maddesinde, otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işverenin, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorunda olduğu, sendika üyeliği veya çalışma saatleri dışında veya işverenin rızası ile çalışma saatleri içinde sendikal faaliyetlere katılma ve işyeri sendika temsilciliği yapmanın fesih için geçerli bir sebep oluşturmayacağı hükme bağlanmıştır. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu, 12/10/2004 tarihli ve 25611 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Kanunun Sendikal hakların kullanılmasının engellenmesi başlıklı 118 inci maddesi ile de bir kimseye karşı bir sendikaya üye olmaya veya olmamaya, sendikanın faaliyetlerine katılmaya veya katılmamaya, sendikadan veya sendika yönetimindeki görevinden ayrılmaya zorlamak amacıyla, cebir veya tehdit kullanan kişinin, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılması öngörülmüştür. Mevzuatın incelenmesinden anlaşıldığı üzere, sendika üyesi işçinin üye olduğu gerekçesiyle iş sözleşmesinin feshi kanunlara aykırıdır. 186
Konu: Özel Sektör İşyerlerinde Çalışan İşçilerin Sendika Hakkından Yararlanması İlgili Mevzuat: Anayasa Md. 51; 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Md. 2, 17; 4857 sayılı İş Kanunu Md. 2 Anayasa nın "Sendika kurma hakkı" başlığını taşıyan 51'inci maddesinde, çalışanlar ve işverenlerin, üyelerinin çalışma ilişkilerinde, ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek için önceden izin almaksızın sendikalar ve üst kuruluşlar kurma, bunlara serbestçe üye olma ve üyelikten serbestçe çekilme haklarına sahip oldukları, hiç kimsenin bir sendikaya üye olmaya ya da üyelikten ayrılmaya zorlanamayacağı, sendika kurma hakkının kullanılmasında uygulanacak şekil, şart ve usullerin Kanunda gösterileceği belirtilmiştir. 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun "Tanımlar" başlıklı 2 nci maddesinin üçüncü bendinde; bu Kanunun uygulanması bakımından işçi, işveren ve işyeri kavramlarının 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununda tanımlandığı gibi olduğu hükmü öngörülmüştür. 4857 sayılı İş Kanunun "Tanımlar" başlıklı 2 nci maddesinde ise işçi; "bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişi" şeklinde tanımlanmıştır. 6356 sayılı Kanunun 17'nci maddesinin birinci fıkrasında; on beş yaşını dolduran ve bu Kanun hükümlerine göre işçi sayılanların, işçi sendikalarına üye olabilecekleri, üçüncü fıkrasında ise; sendikaya üye olmanın serbest olduğu, hiç kimsenin sendikaya üye olmaya veya olmamaya zorlanamayacağı hükmüne yer verilmiştir. Söz konusu mevzuat hükümlerine göre, bir iş yerinde işçi statüsünde çalışanların, sendika hakkından yararlanma hakları bulunmaktadır. 187
Konu: Emekliye Ayrılan Kuruluş (Sendika) Yöneticisine, Bu Görevinin Sona Ermesi Halinde Çalışmış Olduğu Yıllara Ait Kıdem Tazminatı Ödenmesi İlgili Mevzuat: 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Md. 2, Md. 23, Geçici Md. 5 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunun 23 üncü maddesi işçi kuruluşu yöneticiliğinin güvencelerini düzenlemektedir. Bu güvencenin kapsamına hangi yöneticilerin girdiğinin belirlenmesi, Kanun 23 üncü maddenin ilk fıkrasında işçi kuruluşunda yönetici olanlar belirtilmekte, dolayısıyla işçi kuruluşu ve bunların yöneticilerinin kim olduğunun belirlenmesi gerekmektedir. Kanunun tanımlar başlıklı 2 nci maddesine göre işçi kuruluşu, sendika ve konfederasyonları, yönetici ise, kuruluşun ve şubesinin yönetim kurulu üyelerini ifade etmekte, güvenceye sahip yöneticilerin, işçi konfederasyonları, sendikaları ve sendika şubelerinin yönetim kurulu üyeleri şeklinde anlaşılması gerektiği, işçi kuruluşu olan sendikalar ve onun şubeleri yönetim kurulu üyeleri, Kanunun yönetici tanımının kapsamına girmektedir. Kanunun 23 üncü maddesinin ikinci fıkrasında, iş sözleşmesi askıya alınan yöneticinin; sendikanın tüzel kişiliğinin sona ermesi, seçime girmemek, yeniden seçilmemek veya kendi isteği ile çekilmek suretiyle görevinin sona ermesi hâlinde, sona erme tarihinden itibaren bir ay içinde ayrıldığı işyerinde işe başlatılmak üzere işverene başvurabileceği, işverenin, talep tarihinden itibaren bir ay içinde bu kişileri o andaki şartlarla eski işlerine veya eski işlerine uygun bir diğer işe başlatmak zorunda olduğu, bu kişilerin süresi içinde işe başlatılmadığı takdirde, iş sözleşmelerinin işverence feshedilmiş sayılacağı hükme bağlanmıştır. Yine Kanunun Geçici 5 inci maddesinde, Kanunun yayımı tarihinde sendika yöneticisi olduğu için iş sözleşmesini feshetmiş olan yöneticiler hakkında 23 üncü maddenin ikinci ve üçüncü fıkra hükümlerinin uygulanacağı ancak 23 üncü maddenin ikinci fıkrasındaki nedenlerden biri ile görevi sona eren yöneticilerin, bu tarihten itibaren bir ay içerisinde işverene başvurmak kaydıyla emsal ücret üzerinden kıdem tazminatına hak kazanacağı hükmüne yer verilmiştir. Yapılan açıklamalardan, yöneticilik görevi sona erenlerin, işverenden işe başlama talebinde bulunmamaları durumunda; yöneticilik görevinin 23 üncü maddenin ikinci fıkrasında sayılan nedenlerle sona ermesi halinde ve bir ay içerisinde işverenine başvurması kaydıyla kıdem tazminatı talebinin emsal ücret üzerinden karşılanması gerekmektedir. 188
Konu: Sendika Kuruluşunda Kuruculardan İstenilen Belgeler İlgili Mevzuat: 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Md. 6-7 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun Kuruculuk şartları başlıklı 6 ncı maddesinin birinci fıkrasında, fiil ehliyetine sahip ve fiilen çalışan gerçek veya tüzel kişiler sendika kurma hakkına sahip olduğu, ancak 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerini aklama ve kaçakçılık suçlarından birinden mahkûmiyeti bulunanların sendika kurucusu olamayacağı öngörülmüştür. Aynı Kanunun Kuruluş usulü başlıklı 7 nci maddesinin birinci fıkrasında kuruluşların, kurucularının kuruluşun merkezinin bulunacağı ilin valiliğine dilekçelerine ekli olarak kuruluş tüzüğünü vermeleriyle tüzel kişilik kazanacağı, sendikalar için kurucuların kurucu olabilme şartlarına sahip olduklarını ifade eden yazılı beyanları, üst kuruluşlar için ilgili kuruluşların genel kurul kararlarının dilekçeye ekleneceği hükme bağlanmıştır. Kanunda getirilen düzenlemeyle, sendikal kuruluşların kuruluş işlemleri kolaylaştırılmış, kurucuların tüzükle birlikte, kurucu olma koşullarına sahip olduklarını ifade eden yazılı beyanları yeterli görülmüştür. Sendika kuruluşuna ilişkin başvuru ve işlemlerin 6356 sayılı Kanun hükümlerine göre gerçekleştirilmesi gerekmektedir. 189
Konu: İşyeri Sendika Temsilcileri, İl ve Bölge Temsilcilikleri Hakkında Yapılacak İş ve İşlemler İlgili Mevzuat: 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Md. 6-9, Md. 26 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun Organlara dair ortak hükümler başlıklı 9 uncu maddesinin birinci fıkrasında, kuruluşun ve şubelerinin organları; genel kurul, yönetim kurulu, denetleme kurulu ve disiplin kurulu olduğu, ikinci fıkrasında, kuruluşların ihtiyaca göre başka organlar da kurabileceği, ancak genel kurul ile yönetim, denetim ve disiplin kurullarının görev ve yetkilerinin bu organlara devredilemeyeceği; dördüncü fıkrasında da, genel kurul dışındaki organlara seçilen üyelerin ad ve soyadları ile açılan ve kapatılan şubelerin, ilgili valiliğe bildirileceği ve 7 nci maddenin ikinci fıkrasına göre ilan edileceği hükme bağlanmıştır. Kanunun Kuruluşların faaliyetleri başlıklı 26 ncı maddesinin birinci fıkrasında, kuruluşların tüzüklerinde yer alan konularda serbestçe faaliyette bulunacakları öngörülmüştür. Kanun maddelerinden, sendikaların tüzüklerinde belirtmek kaydıyla işleyiş ve faaliyetlerini serbestçe düzenleyebilecekleri anlaşılmaktadır. 6356 sayılı Kanunun Kuruculuk şartları başlıklı 6 ncı maddesinin birinci fıkrasında, fiil ehliyetine sahip ve fiilen çalışan gerçek veya tüzel kişiler sendika kurma hakkına sahip olduğu, ancak 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerini aklama ve kaçakçılık suçlarından birinden mahkûmiyeti bulunanların sendika kurucusu olamayacakları hükme bağlanmıştır. Yine Kanunun Kuruluş usulü başlıklı 7 nci maddesinin birinci fıkrasında, kuruluşların kurucularının kuruluşun merkezinin bulunacağı ilin valiliğine dilekçelerine ekli olarak kuruluş tüzüğünü vermeleriyle tüzel kişilik kazanacağı, sendikalar için kurucuların kurucu olabilme şartlarına sahip olduklarını ifade eden yazılı beyanlarının ekleneceği hükme bağlanmıştır. Kanunun Kuruluşların tüzüğü başlıklı 8 inci maddesinin (g) bendinde, şube veya bölge şubelerinin nasıl kurulacağı, birleştirileceği veya kapatılacağı, görev ve yetkileri, genel kurullarının toplantılarına ve kararlarına ilişkin usul ve esaslar ile sendika genel kurulunda şube ve bölge şubelerinin nasıl temsil edileceği tüzüklerde belirtilmesi zorunlu hususlar arasında sayılmıştır. Kanun maddelerinin birlikte değerlendirilmesinden, sendika şubelerinin tüzel kişiliğinin bulunmadığı, şube kurucularının fiil ehliyetine sahip, fiilen çalışan gerçek kişiler olması gerektiği; şube kuruluşunda, kurucuların Kanunda öngörülen şartları taşıdıklarına dair yazılı beyanın ilgili valiliğe verilmesinin gerektiği anlaşılmaktadır. Sendika şubelerinin kuruluşu için, gerekli şartları taşıyan şube kurucularının Kanunda öngörülen şartları taşıdıklarına dair beyanları ile ilgili valiliğe başvurmaları; sendikaların isteğe bağlı organlarından olan temsilciliklere kod numarası verilmesi ve kayıtlarının tutulması hususlarının Valiliklerce değerlendirilmesi gerekmektedir. 190
Konu: Üyelik Aidatı Miktarının Fazlalığı İlgili Mevzuat: 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Md. 8, Md.17-18 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun Sendika üyeliği ve üyeliğin kazanılması başlıklı 17 nci maddesinin birinci fıkrasında, on beş yaşını dolduran ve bu Kanun hükümlerine göre işçi sayılanların, işçi sendikalarına üye olabilecekleri, sendikaya üye olmanın serbest olduğu, hiç kimsenin sendikaya üye olmaya veya olmamaya zorlanamayacağı, bir işyerinde yardımcı işlerde çalışan işçilerin, işyerinin girdiği işkolunda kurulu bir sendikaya üye olabilecekleri öngörülmüştür. Kanunun Kuruluşların tüzüğü başlıklı 8 inci maddesinin birinci fıkrasının (ğ) bendinde, üyelerce ödenecek aidat ve sendika yöneticilerinin ücretleri ile ilgili usul ve esaslar, sendikal kuruluşların tüzüklerinde belirtmesi zorunlu hususlar arasında sayılmış; Kanunun 18'inci maddesinin birinci fıkrasında ise, üyelik aidatının miktarı kuruluşların tüzüklerinde belirtilen usul ve esaslara göre genel kurul tarafından belirleneceği hükme bağlanmıştır. Kanun maddelerinden, gerekli şartları taşıyanların istedikleri sendikaya üye olabilecekleri, istemeyenlerin ise üye olmayacakları veya üyelikten çekilebilecekleri; üyelik aidatının ise sendikaların iç işleyişiyle ilgili bir konu olduğu, ayrıca Bakanlığımızın sendikal kuruluşları denetleme görevi ve yetkisi bulunmamaktadır. 191
Konu: Sendikanın Mahkemece İptal Edilen Son Olağan Genel Kuruluna Delege Olarak Katılanların, Yenilecek Olan Genel Kurula Delege Olarak Katılma Hakkı İlgili Mevzuat: 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Md. 8, Md. 10, Md. 12 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu nun Kuruluşların tüzüğü başlıklı 8 inci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinde, genel toplanma zamanı tüzüklerde belirtilmesi zorunlu hususlar arasında sayılmış, Genel kurulun toplantı zamanı başlıklı 12 nci maddesinin ikinci fıkrasında da, olağan genel kurulun en geç dört yılda bir toplanacağı, hükme bağlanmıştır. Kanun maddelerinden sendikal kuruluşların olağan genel kurul sürelerini dört yılı geçmemek kaydıyla serbestçe belirleyebilecekleri ve olağan genel kurulların Kanunda ve tüzükte öngörülen süreçler içerisinde yapılmasının zorunlu olduğu anlaşılmaktadır. Kanunun Genel kurulun oluşması başlıklı 10 uncu maddesinin birinci fıkrasında, kuruluşların genel kurulunun, tüzüğüne göre üye veya delegelerden oluşacağı, kuruluş yönetim, denetleme ve disiplin kurulu üyelerinin, bu sıfatla kendi genel kurullarına delege olarak katılacakları; ikinci fıkrasında da, delege sıfatının, bir sonraki olağan genel kurul için yapılacak delege seçimi tarihine kadar devam edeceği öngörülmüştür. Konu ile ilgili olarak, Yargıtay 9. Hukuk Dairesi nin 07/04/2009 tarihli ve E: 2008/41535, K: 2009/9884 sayılı kararında da, olağan genel kurulda yönetime seçilen kişilerin iptal edilmiş olsa da genel kurula tabi delege olarak katılmalarının gerektiği, ancak seçilememeleri halinde doğal delegeliklerinin sona ereceği hüküm altına alınmıştır. Sonuç olarak, iptal edilen sendika olağan genel kuruluna, delege olarak katılanların, yenilenecek olan genel kurula da delege olarak katılmaları gerekmektedir. 192
Konu: Sendika Aidatlarının Değerlendirilme Şekli İlgili Mevzuat: 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Md.8, Md.29 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu iş Sözleşmesi Kanununun Kuruluşların tüzüğü başlıklı 8 inci maddesinin birinci fıkrasının (ğ) bendinde, üyelerce ödenecek aidat ile ilgili usul ve esaslar, sendikal kuruluşların tüzüklerinde belirtmesi zorunlu hususlar arasında sayılmıştır. Kanun maddesinden, üyelik aidatı ile ilgili usul ve esasların, sendikaların tüzüklerinde yer alan hükümlere göre belirleneceği anlaşılmaktadır. Kanunun Kuruluşların denetimi ve şeffaflık başlıklı 29 uncu maddesinde, kuruluşların denetiminin, kanun ve kuruluşun tüzük hükümlerine göre denetleme kurulları tarafından yapılacağı, denetimde, yönetim ve işleyişin, gelir, gider ve bilançoların ve bunlarla ilgili işlemlerin kanun, tüzük ve genel kurul kararlarına uygunluğunun inceleneceği, kuruluşların gelir ve giderlerine ilişkin mali denetimlerinin, en geç iki yılda bir 1/6/1989 tarihli ve 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununa göre denetim yetkisine sahip yeminli mali müşavirlerce yapılacağı, bu denetimin yapılmış olmasının denetleme kurulunun yükümlülüğünü ortadan kaldırmayacağı, kuruluşların, faaliyet, dış denetim ve denetleme kurulu raporları ile genel kurul kararlarını uygun vasıtalarla derhâl yayınlayacakları hükme bağlanmıştır. Ayrıca, 6356 sayılı Kanuna göre, Bakanlığımızın sendikal kuruluşları denetleme yetkisi ve görevi bulunmadığı, dolayısıyla konu hakkında üyesi olunan sendikadan bilgi alınması gerekmektedir. 193
Konu: Sendika Olağan Genel Kurulunun Süresinden Önce Yapılması İlgili Mevzuat: 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Md. 8, Md. 12 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu nun 8 inci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinde genel kurulun toplanma zamanı tüzüklerde belirtilmesi zorunlu hususlar arasında sayılmıştır. Aynı Kanunun 12 nci maddesinin ikinci fıkrasında da, olağan genel kurulun en geç dört yılda bir toplanacağı, hükme bağlanmıştır. Kanun maddelerinden sendikal kuruluşların olağan genel kurul süreçlerini dört yılı geçmemek kaydıyla serbest belirleyebilecekleri ve olağan genel kurulların Kanunda ve tüzükte öngörülen süre içerisinde yapılmasının zorunlu olduğu, süresinden önce yapılan genel kurulların olağan genel kurul olarak kabul edilemeyeceği anlaşılmaktadır. Yargıtay ın konuya ilişkin pek çok kararında da, olağan genel kurulların süresinde toplanması gerektiği, süresinden önce toplanan genel kurulun olağanüstü genel kurul olarak değerlendirileceği hüküm altına alınmıştır. Sonuç olarak, olağan genel kurul toplantılarının kanunda ve tüzükte belirlenen sürede yapılması gerekmektedir. 194
Konu: Sendikaların Zorunlu ve İsteğe Bağlı Organlarının Oluşturulmasında Usul ve Esaslar İlgili Mevzuat: 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Md. 9, Md. 11, Md. 27 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu nun Organlara dair ortak hükümler başlıklı 9 uncu maddesinin birinci fıkrasında, şubelerinin organlarının; genel kurul, yönetim kurulu, denetleme kurulu ve disiplin kurulu olduğu, şubelerin genel kurul dışındaki kurullarının üye sayıları üçten az beşten fazla olamayacağı 11 inci maddesinin (a) bendinde ise organların seçiminin genel kurullarının görevleri arasında olduğu hükmüne yer verilmiştir. Kanunun İşyeri sendika temsilcisinin atanması ve görevleri başlıklı 27 inci maddesinin birinci fıkrasında, toplu iş sözleşmesi yapmak üzere yetkisi kesinleşen sendikanın; işyerinde işçi sayısı elliye kadar ise bir, elli bir ile yüz arasında ise en çok iki, yüz bir ile beş yüz arasında ise en çok üç, beş yüz bir ile bin arasında ise en çok dört, bin bir ile iki bin arasında ise en çok altı, iki binden fazla ise en çok sekiz işyeri sendika temsilcisini işyerinde çalışan üyeleri arasından atayarak on beş gün içinde kimliklerini işverene bildireceği, bunlardan birini baş temsilci olarak görevlendirilebileceği, temsilcilerin görevinin, sendikanın yetkisi süresince devam edeceği, ikinci fıkrasında, sendika tüzüğünde işyeri sendika temsilcisinin seçimle belirlenmesine ilişkin hüküm bulunması hâlinde, seçilen üyenin temsilci olarak atanacağı hükme bağlanmıştır. Kanun maddesinden, toplu iş sözleşmesi yapmak üzere yetkisi kesinleşen sendikanın işyerinde temsilci atama hakkının olduğu, yetkili sendikanın atadığı temsilcilerin görevinin yetki süresince devam edeceği; sendika içi demokrasinin güçlenmesi açısında, sendikaların tüzüklerinde işyeri sendika temsilcisinin seçimle belirlenmesine ilişkin bir düzenleme bulunması halinde, seçilen üyenin temsilci olarak atanabileceği anlaşılmaktadır. Sendika ve şube zorunlu organlarının Kanun gereği genel kurulunda seçilmesi, işyeri sendika temsilcilerinin sendika tüzüğündeki hükümlere göre belirlenmesi gerekmektedir. 195
Konu: Sendikanın Konfederasyon Üyeliğinde Karar Mercii İlgili Mevzuat: 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Md. 11, Md. 20 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu nun Üst kuruluşlara üyelik başlıklı 20 nci maddesinde; üst kuruluş üyeliği ve üyelikten çekilmenin genel kurul kararına bağlı olduğu hükme bağlanmıştır. Aynı Kanunun Genel kurulun görev ve yetkileri başlıklı 11 inci maddesinin (ğ) bendinde, üst kuruluş kurucusu olma, üst kuruluşlara üye olma veya üyelikten çekilme genel kurulun görevleri arasında sayılmıştır. Üst kuruluş üyelik kararı, sendika genel kurul tarafından alınması gerekmektedir. 196
Konu: Sendikal Kuruluşların Kanunda Belirlenen Süre İçerisinde Genel Kurul Toplantılarını Yapmamaları Halinde Yapılan İşlemler İlgili Mevzuat: 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Md. 12; 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu nun Genel kurulun toplantı zamanı başlıklı 12 nci maddesinin ikinci fıkrasında, olağan genel kurulun en geç dört yılda bir toplanacağı, bu hükme aykırı hareket eden sendika yönetim kuruluna; kuruluşun üyelerinden birinin veya durumu tespit eden Bakanlığın başvurusu üzerine, mahkeme kararıyla işten el çektirileceği, mahkemenin, ayrıca genel kurulu kanun ve tüzük hükümlerine göre en kısa zamanda toplamak ve yeni yönetim kurulu seçilinceye kadar kuruluşu yönetmekle görevli olmak üzere 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu hükümleri gereğince bir veya üç kayyım tayin edeceği hükme bağlanmıştır. Sendika hakkında Bakanlıkça 6356 sayılı Kanun uyarınca, konu iş mahkemesine intikal ettirilmektedir. 197
Konu: Sendika Hakkının Kullanımındaki Güvenceler İlgili Mevzuat: 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Md. 17, Md. 25; 4857 İş Kanunu Md. 18 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu iş Sözleşmesi Kanununun Sendika üyeliği ve üyeliğin kazanılması başlıklı 17 nci maddesinin birinci fıkrasında, on beş yaşını dolduran ve bu Kanun hükümlerine göre işçi sayılanların, işçi sendikalarına üye olabilecekleri, sendikaya üye olmanın serbest olduğu, hiç kimsenin sendikaya üye olmaya veya olmamaya zorlanamayacağı, bir işyerinde yardımcı işlerde çalışan işçilerin, işyerinin girdiği işkolunda kurulu bir sendikaya üye olabilecekleri hükme bağlanmıştır. Kanun maddesinden, gerekli şartları taşıyanların istedikleri sendikaya üye olabilecekleri; istemeyenlerin ise üye olmayacakları veya üyelikten çekilebilecekleri anlaşılmaktadır. Kanunun Sendika özgürlüğünün güvencesi başlıklı 25 inci maddesinde, işçilerin işe alınmaları; belli bir sendikaya girmeleri veya girmemeleri, belli bir sendikadaki üyeliği sürdürmeleri veya üyelikten çekilmeleri veya herhangi bir sendikaya üye olmaları veya olmamaları şartına bağlı tutulamayacağı, İşverenin, bir sendikaya üye olan işçilerle olmayan işçiler veya ayrı sendikalara üye olan işçiler arasında, çalışma şartları bakımından herhangi bir ayrım yapamayacağı, İşçilerin, sendikaya üye olmaları veya olmamaları, iş saatleri dışında veya işverenin izni ile iş saatleri içinde işçi kuruluşlarının faaliyetlerine katılmaları veya sendikal faaliyette bulunmalarından dolayı işten çıkarılamayacağı veya farklı işleme tabi tutulamayacağı, İşverenin fesih dışında yukarıdaki fıkralara aykırı hareket etmesi hâlinde işçinin bir yıllık ücret tutarından az olmamak üzere sendikal tazminata hükmedileceği öngörülmüştür. Ayrıca 4857 sayılı İş Kanunu nun Feshin geçerli sebebe dayandırılması başlıklı 18 inci maddesinde, otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işverenin, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorunda olduğu, sendika üyeliği veya çalışma saatleri dışında veya işverenin rızası ile çalışma saatleri içinde sendikal faaliyetlere katılma ve işyeri sendika temsilciliği yapmanın fesih için geçerli bir sebep oluşturmayacağı hükme bağlanmıştır. Yukarıda yapılan açıklamalardan, sendika hakkının çalışanların iradesine bağlı olduğu, üyeliğin yasal güvence altında olduğu, dolayısıyla işçilere üyelik veya üyelikten çekilme yönünde baskı yapılmaması gerekmektedir. 198
Konu: İşverenlerin, Sendika Üyesi Çalışanlarına Ait Üyelik Bilgilerini E-Devlet Kapısı Üzerinden Görebilmesi İlgili Mevzuat: 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Md. 17-19, Md.39; Sendika Üyeliğinin Kazanılması ve Sona Ermesi ile Üyelik Aidatının Tahsili Hakkında Yönetmelik Md. 9 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun 17 nci maddesinin beşinci fıkrasında, sendikaya üyelik, Bakanlıkça sağlanacak elektronik başvuru sistemine e-devlet kapısı üzerinden üyelik başvurusunda bulunulması ve sendika tüzüğünde belirlenen yetkili organın kabulü ile e-devlet kapısı üzerinden kazanılacağı, 19 uncu maddesinin ikinci fıkrasında, her üyenin, e-devlet kapısı üzerinden çekilme bildiriminde bulunmak suretiyle üyelikten çekilebileceği, e-devlet kapısı üzerinden yapılan çekilme bildirimi elektronik ortamda eş zamanlı olarak Bakanlığa ve sendikaya ulaşacağı hükmü öngörülmüştür. Aynı Kanunun 18 inci maddesinin ikinci fıkrasında, üyelik ve dayanışma aidatlarının, yetkili işçi sendikasının işverene yazılı başvurusu üzerine, işçinin ücretinden kesilmek suretiyle ilgili sendikaya ödeneceği, 39 uncu maddesinde, toplu iş sözleşmesinden taraf işçi sendikasının üyelerinin yararlanacağı, toplu iş sözleşmesinden, sözleşmenin imzalanması tarihinde taraf sendikaya üye olanların yürürlük tarihinden, imza tarihinden sonra üye olanların ise üyeliklerinin taraf işçi sendikasınca işverene bildirildiği tarihten itibaren yararlanacağı, toplu iş sözleşmesinin imzası sırasında taraf işçi sendikasına üye olmayanların, sonradan işyerine girip de üye olmayanlar veya imza tarihinde taraf işçi sendikasına üye olup da ayrılanlar veya çıkarılanların toplu iş sözleşmesinden yararlanabilmelerinin, toplu iş sözleşmesinin tarafı olan işçi sendikasına dayanışma aidatı ödemelerine bağlı olduğu, bunun için işçi sendikasının onayının aranmayacağı, dayanışma aidatı ödemek suretiyle toplu iş sözleşmesinden yararlanmanın, talep tarihinden geçerli olacağı hüküm altına alınmıştır. Ayrıca Sendika Üyeliğinin Kazanılması ve Sona Ermesi ile Üyelik Aidatının Tahsili Hakkında Yönetmelik 9 uncu maddesinde, üyelik ve dayanışma aidatlarının, yetkili işçi sendikasının işverene yazılı başvurusu üzerine, işçinin ücretinden kesilerek ilgili sendikasına ödeneceği, genel kurul kararı ile aidatlarda değişiklik yapıldığı takdirde, en geç bir ay içinde sendika tarafından aidat miktarının işverene bildirileceği, işyerinde uygulanan toplu iş sözleşmesi sonucu yetki belgesi alan işçi sendikasının, aidatların işçilerin ücretlerinden kesilmesi için işverene yazılı talepte bulunacağı öngörülmüştür. Kanun ve yönetmelik maddelerinden, sendika üyeliğinin işçi ile sendika arasında bir ilişki olduğu, işyerinde uygulanan toplu iş sözleşmesi neticesinde yetki belgesi alan işçi sendikasının, aidatların işçilerin ücretlerinden kesilmesi için işverene yazılı talepte bulunması gerektiği, üyelikten çekilen sendikalının e-devlet şifresi ile yapmış olduğu işlemden işvereni bilgilendirebileceği, sendika üyesi olmayan ancak toplu iş sözleşmesinden dayanışma aidatı ödemek suretiyle yararlanmak üzere işverene yazılı başvurması gerektiği anlaşılmaktadır. Sendika üyeliklerinin, e-devlet kapısı üzerinden elektronik ortamda işveren tarafından izlenmesine yönelik bir yetkilendirme yapılma imkanı bulunmamaktadır. 199
Konu: Sendika Üyeliğinden Çıkarılma İlgili Mevzuat: 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Md. 19, Md.25, Geçici Md. 4 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanununun Sendika üyeliğinin sona ermesi ve askıya alınması başlıklı 19 uncu maddesinin ikinci fıkrasında, her üyenin e-devlet kapısı üzerinden çekilme bildiriminde bulunmak suretiyle üyelikten çekilebileceği, e-devlet kapısı üzerinden yapılan çekilme bildiriminin elektronik ortamda eş zamanlı olarak Bakanlığa ve sendikaya ulaşacağı; dördüncü fıkrasında, sendika üyeliğinden çıkarılma kararının genel kurulca verileceği hükme bağlanmıştır. Kanun maddesinden, her üyenin bildirimde bulunmak kaydıyla üyelikten çekilebileceği; sendika üyeliğinden ancak sendika genel kurul kararıyla çıkarılabileceği anlaşılmaktadır. Kanunun Geçici 4 üncü maddesinde, Kanunun 19 uncu maddenin ikinci ve dördüncü fıkralarında belirtilen sendika üyeliğinden çekilme işlemlerinin e-devlet kapısı üzerinden yapılması; bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren birinci yılın sonuna kadar, mülga 2821 sayılı Sendikalar Kanununun 25 inci maddesinin ikinci fıkrası hükümlerine göre yapılacağı öngörülmüştür. Üyenin sendikadan yönetim kurulu kararıyla çıkarılamayacağı, konu hakkında sendika genel kurulunda karar alınması zorunlu bulunmaktadır. 200
Konu: Tüzel Kişiliği Sona Eren Belediyelerdeki Sendika ve Şube Yöneticilerinin Görev Yerinin Değiştirilmesi İlgili Mevzuat: 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Md. 24; 6360 sayılı Kanun Geçici Md. 1 6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun un Geçici 1 inci maddesinin birinci fıkrasında, tüzel kişilikleri kaldırılan belediyelere ait devir, tasfiye ve paylaştırma işlemlerini yürütmek üzere vali tarafından, bir vali yardımcısının başkanlığında, valinin uygun göreceği kurum ve kuruluş temsilcilerinin ve ilgili belediye başkanlarının katılımıyla devir, tasfiye ve paylaştırma komisyonu kurulacağı; ikinci fıkrasında, bu belediyelerin, mevcut personelini, taşınır ve taşınmazlarını, iş makineleri ve diğer taşıtları ile kamu kurum ve kuruluşlarına olan alacak ve borçlarını katılacakları ilçe belediyesine bu Kanunun yayımlandığı tarihten itibaren bir ay içinde bildirecekleri hükme bağlanmıştır. Kanun maddesinden, Kanun gereği tüzel kişilikleri sona erecek belediyelere ait personelin, valilik bünyesinde oluşturulacak komisyon marifetiyle ilgili belediyelere devredileceği anlaşılmaktadır. 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu nun İşyeri sendika temsilciliğinin güvencesi başlıklı 24 üncü maddesinin dördüncü fıkrasında, işverenin, yazılı rızası olmadıkça işyeri sendika temsilcisinin işyerini değiştiremeyeceği veya işinde esaslı tarzda değişiklik yapamayacağı, aksi hâlde değişikliğin geçersiz sayılacağı öngörülmüştür. Yürütülecek devir ve tasfiye işlemlerinde, tüzel kişiliğinin devam etmesi öngörülen belediyelerdeki işyeri sendika temsilcisi, şube ve genel merkez yöneticilerinin yazılı rızası alınmadan görev yerlerinin değiştirilemeyeceği, ancak tüzel kişiliği sona eren ve tüm personeli zorunlu olarak nakil ve devir işlemlerine tabi olan birimler hakkında ilgili mevzuat hükümlerine göre işlem tesis edilmesi gerekmektedir. 201
Konu: Sendikal Kuruluşların Yeminli Mali Müşavirlerce Denetim Süreci İlgili Mevzuat: 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Md. 29; Sendika ve Konfederasyonların Denetim Esasları ve Tutacakları Defterler ile Toplu İş Sözleşmesi Sicili Hakkında Yönetmelik Md. 7 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu nun Kuruluşların denetimi ve şeffaflık başlıklı 29 uncu maddesinin birinci fıkrasında; kuruluşların denetimi, kanun ve kuruluşun tüzük hükümlerine göre denetleme kurulları tarafından yapılacağı, denetimde, yönetim ve işleyişin, gelir, gider ve bilançoların ve bunlarla ilgili işlemlerin kanun, tüzük ve genel kurul kararlarına uygunluğu inceleneceği, ikinci fıkrasında; kuruluşların gelir ve giderlerine ilişkin mali denetimleri, en geç iki yılda bir 1.6.1989 tarihli ve 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununa göre denetim yetkisine sahip yeminli mali müşavirlerce yapılacağı, bu denetimin yapılmış olması, denetleme kurulunun yükümlülüğünü ortadan kaldırmayacağı hükme bağlanmıştır. 26.11.2013 tarihli ve 28833 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Sendika ve Konfederasyonların Denetim Esasları ve Tutacakları Defterler ile Toplu İş Sözleşmesi Sicili Hakkında Yönetmelik in dış denetim başlıklı 7 nci maddesinin birinci fıkrasında, sendika ve konfederasyonların gelir ve giderlerine ilişkin mali denetimlerin en geç iki yılda bir denetleme kurulunca belirlenecek yeminli mali müşavirlerce yapılacağı, aynı yeminli mali müşavirin arka arkaya en fazla iki defa mali denetim faaliyetinde bulunabileceği, bu denetimin yapılmış olmasının, denetleme kurulunun yükümlülüğünü ortadan kaldırmayacağı; ikinci fıkrasında, bağımsız denetim sözleşmesinin hazırlanarak denetim sürecinin başlatılması ve yeminli mali müşavirin her aşamadaki çalışmalarının denetleme kurullarının gözetiminde gerçekleştirileceği düzenlemesine yer verilmiştir. 6356 Kanun ve Yönetmelik hükümleri gereğince; kuruluşların denetiminin, kanun ve kuruluşun tüzük hükümlerine göre denetleme kurulları tarafından yapılacağı, denetimde, yönetim ve işleyişin, gelir, gider ve bilançoların ve bunlarla ilgili işlemlerin kanun, tüzük ve genel kurul kararlarına uygunluğunun inceleneceği, denetleme kurullarınca yapılacak idari ve mali denetimin. söz konusu Yönetmeliğin 5 ve 6' ncı maddelerinde sayılan hususları kapsamasının gerektiği ve bu denetimin iç denetim niteliğinde olduğu, denetleme kurulları tarafından yapılan denetimlere ilave olarak dış denetim niteliğinde olan kuruluşların gelir ve giderlerine ilişkin mali denetimlerinin ise en geç iki yılda bir yeminli mali müşavirlerce yapılmasının gerektiği, Kanunun 07.11.2012 tarihinde yürürlüğe girdiği dikkate alındığında yürürlük tarihini izleyen en geç iki yılın sonuna kadar bütün kuruluşların gelir ve giderlerine ilişkin mali denetimlerinin yeminli mali müşavirlerce tamamlanmasının gerektiği, iki yıllık sürenin azami süre olduğu ve yeminli mali müşavirler tarafından yapılması gereken denetimlerin iki yılı aşmayacak şekilde tekrarlanması gerekmektedir. 202
Konu: Sendika Yöneticilerinin Mal Bildirimi İlgili Mevzuat: 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu Md. 29; 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu Md. 6, Md. 8 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu' nun "Kuruluşların denetimi ve şeffaflık" başlıklı 29 uncu maddesinin dördüncü fıkrasında, kuruluşların ve şubelerin kurucu ve yöneticileri, kendileri, eşleri ve velayetleri altında bulunan çocuklarına ait mal bildirimlerini 19.4.1990 tarihli ve 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu ve ilgili yönetmeliklere göre vermek zorunda oldukları öngörülmüştür. 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu' nun "Bildirimin zamanı" başlıklı 6 ncı maddesinin (c) bendinde, mal bildirimlerinin seçimle gelen görevlerde seçimin kesinleşmesi tarihini izleyen iki ay içinde, "Bildirimlerin verileceği merciler" başlıklı 8 inci maddesinin (o) bendinde, mal bildirimi verecek son merciler için, kendi kuruluşlarının özlük işleri ile ilgili makam veya merci olduğu hüküm altına alınmıştır. Kuruluşların genel merkez ve şube zorunlu organlarına seçilenlerin mal bildirimlerini, seçildikleri kuruluşların genel merkezinin özlük işleriyle ilgili birimine verilmesi gerekmektedir. 203