YEREL YÖNETİMLER İÇİN ÖZÜRLÜLERE YÖNELİK FİZİKİ VE MİMARİ DÜZENLEME KLAVUZU Özürlü insanların kentsel yaģama katılım alanındaki ihtiyaçları özürlü olmayanlarla farklı olmakla birlikte benzerdir. Özürlü olarak tanımlanan bireyleri, toplumun ayrı bir kesimi olarak niteleme yerine bütünleģmiģ bir parçası olarak algılayabilmek ve mekanda da buna olanak sağlayabilmek amacıyla fiziksel çevreye ulaģılabilirliğini sağlamak gerekmektedir. Tüm insanlar gibi, özürlü insanların da ulaģım hizmetlerinden eģit fırsatlarda yararlanması iģine, okuluna, alıģveriģe, spor alanlarına, parklara, özürlü olmayan insanların kullandığı yollarla ve taģıtlarla gidebilmesi gerekmektedir. Herkes, tüm yaģamsal alanlara ulaģmak hakkına sahiptir. Bu, çağdaģ toplum olmanın önemli bir gereğidir ve yerel yönetimlerle bu konuda çok büyük sorumluluklar düģmektedir. Yerel yönetimler, yaptıkları sosyal ve teknik alt yapı yatırımlarıyla kent mekanının Ģekillenmesinde önemli role sahiptir. Kentsel ulaģım hizmetlerinin, kentteki her türlü açık alan ve yapının özürlüler için ulaģılabilirliğinin yerel yönetimlerce sağlanıyor olması, özürlülerin sosyal yaģama katılmasında fırsat eģitliğini sağlayan en önemli unsurdur. Özürlülerin fiziksel çevreye ulaģılabilirliklerinin sağlanmasının yanında, çevre faktörlerinin özre neden olması da bir diğer konuyu oluģturmaktadır. Özellikle trafik kazaları ve trafik kurallarına uyulmaması, bu sistemlerin bir bütün olarak sunulmaması, özre neden olduğu gibi özürlülerin ulaģılabilirliğini de kısıtlamaktadır. UlaĢılabilirlik ve kullanım açısından;. Kamusal binalara (kamunun kullanımına açık resmi ve özel tüm yapılar) eriģim,. Açık alanlar (sokak, cadde ve meydanlar, parklar, rekreasyon alanları v.b.),. Konutlar,. Toplu taģımacılık ve. Trafik düzenlemeleri konularında, yerel yönetimler yasal sorumlusu ve yetkilisi olarak çözüm getirmek zorundadır. Bu nedenle, özürlülere yönelik olarak yapılması gereken düzenlemelerin, mevzuat ve standartlara uygun olması konusunda karģılaģılan aksaklıklar; yerel yönetimlerin bu konudaki yetki ve sorumlulukları; mevcut mevzuat ve standartlar konusunda yerel yönetimlerin bilgi, teknik ve mali açıdan yeterliliği; bu konudaki denetim sistemi hususlarında Özürlüler Ġdaresi BaĢkanlığı ile sürekli iģbirliğinde olmalarında yarar görülmektedir. Özel fiziksel ve mimari düzenlemeler gerektiren hareket engeli son derece geniģ kapsamlıdır. Sürekli özürlülerin yanında hamile, çocuk, yaģlı, hastalık ve kaza nedeniyle özürlü Ģartlarında yaģayan geçici özürlüleri ilgilendirir. Bu rehber, kapsamlı ve ayrıntılı Ģekilde hazırlanmamıģtır. Ayrıntılar TSE'nin ilgili standardlarında ve belediyelerin hazırlamıģ olduğu imar yönetmeliklerinde belirtilmiģtir.
Rehberde tasarımcı, plancı veya uygulayıcı olarak; fiziksel çevreye ulaģım alt yapısı, konutlar ve ulaģım hizmetine iliģkin önerilerde bulunulmaktadır. 2.YASAL ÇERCEVE 2.1. Mevcut Durum Ġmarla ilgili yasa ve yönetmeliklerde çoğu kez birbirine paralel ancak birbirinden farklı kapsama sahip hususlara değinilmiģtir. Uygulamada da giderek daha fazla sayıda örneğe rastlanmaktadır. Ancak yine de uygulamaların beklenilen hızla gerçekleģtiğini ve fiziksel çevrenin tam eriģilebilir niteliğe kavuģtuğunu söylemek mümkün değildir. Bunda, uygulayıcıların ilgili standardlardan haberdar olmamasının etkisi büyüktür. Standardlar kaliteyi, teknik özellikleri ve uyulan kuralları ifade eder. Bu nedenle Türk Standardları Enstitüsü'nün çıkarmıģ olduğu ilgili standartlara itibar edilmesi gerekir. Türk Standartları Enstitüsünce hazırlanan ve bina içi bina yakın çevresi ve açık alanları kapsayan standartlar belirlenmiģtir ( İlgili Standardlar TSE Başkanlığı ve Bölge Müdürlüklerinden temin edilebilir ). Bunlar arasında;. TS 12576 ġehir Ġçi Yollar- Özürlü ve YaĢlılar Ġçin Sokak, Cadde, Meydan ve Yollarda Yapısal Önlemler ve ĠĢaretlemenin Tasarım Kuralları, fiziksel çevrenin eriģilebilir olması yönünde kapsamlı önerilere sahiptir.
. T. TS 12460 ġehir Ġçi Yollar-Raylı TaĢıma Sistemleri-Bölüm 5: Özürlü ve YaĢlılar Ġçin Tesislerde Tasarım Kuralları,. TS 12574 ġehir Ġçi Yollar- Raylı TaĢıma Sistemleri-Bölüm 10: Ġstasyon Ġçi ĠĢaret ve Grafik Tasarım Kuralları,. TS 12575 ġehir Ġçi Yollar-Raylı TaĢıma Sistemleri-Bölüm 14: Ġstasyon Platformu Oturma Elemanları Konut dıģı çevrenin yapısal düzenlemesinde baģvurulan standartlardır. Özürlü ve yaģlılara uygun konut düzenlenmesinde tek referans;. TS 9111 Özürlü Ġnsanların Ġkamet Edeceği Binaların Düzenlenmesi Kuralları, standardıdır. Özürlülerin ulaģımını sağlayan toplutaģım veya binek araçlara iliģkin belirlenmiģ standard bulunmamaktadır. Bu standartlar yanında Bayındırlık ve Ġskan Bakanlığı'nca hazırlanan imar yasası ve 1999 yılında değiģtirilen yönetmeliklerine ve BüyükĢehir belediyelerinin imar yönetmeliklerine fiziksel çevre düzenlemelerine yönelik maddeler eklenmiģtir. Özürlü ve yaģlılar için fiziksel ve mimari düzenlemelere iliģkin çeģitli kanun ve yönetmeliklerde hususlar bulunmaktadır. 3194 sayılı Ġmar Kanunu'na 1997 yılında eklenen ek madde ile, Ek Madde 1- Fiziksel çevrenin özürlüler için ulaģılabilir ve yaģanabilir kılınması için; imar planları ile kentsel, sosyal, teknik altyapı alanlarında ve yapılarda, Türk Standartları Enstitüsünün ilgili standardına uyulması zorunludur. hükmü getirilmiģtir. 10 Temmuz 2004 tarih ve 5216 sayılı BüyükĢehir Belediyesi Kanunu'nda BüyükĢehir Belediyelerine ve ilçe ve ilk kademe belediyelerine verilen görev, yetki ve sorumluluklar arasında özürlülerle ilgili hususlar yer almaktadır. Böylece özürlüler veya özürlüler sözcüğünün imarla ilgili yasal düzenlemelerde artık yer aldığı görülmektedir. Örneğin Ġzmir, Ġstanbul, Bursa ve Ankara BüyükĢehir Belediyesi Ġmar Yönetmeliklerinin tümünde de özürlülerin kentsel mekanda ve binalarda eriģebilirliğini kolaylaģtırıcı hususlar yer almaktadır. 3.7.2005 tarih ve 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 14, 38, 60 ve 77 inci maddelerinde de özürlülere yönelik hizmetlere değinilmektedir. 5302 sayılı Ġl Özel Ġdareleri Kanunu'na özürlülerle ilgili hususlar eklenmiģtir. 5378 sayılı Özürlüler Kanununun geçici 2 nci maddesinde, kamu kurum ve kuruluģlarına ait mevcut resmi yapıların, mevcut tüm yol, kaldırım, yaya geçidi, açık ve yeģil alanlar,spor alanları ve benzeri sosyal ve kültürel altyapı alanları ile gerçek ve tüzel kiģiler tarafından
yapılmıģ ve umuma açık hizmet veren her türlü yapıların özürlülerin eriģebilirliğine uygun duruma getirileceği;geçici 3'üncü maddesinde de,büyükģehir belediyeleri ve belediyelerin,ģehir içinde kendilerince sunulan veya denetimlerinden gerçekleģtirilen toplu taģıma hizmetlerinin özürlülerin kullanımına uygunluğunu sağlayacağı hükmü altına alınmıģtır. Bu uygulamaların gerçekleģtirilmesi için tanınan 7 yıllık süre 7/7/ 2005 tarihinde baģlamıģtır. Aynı kanunun, MADDE 19. 23.6.1965 tarihli ve 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanununun 42 nci maddesinin birinci fıkrasından sonra gelmek üzere aģağıdaki fıkra eklenmiģtir. Özürlülerin yaģamı için zorunluluk göstermesi hâlinde, proje tadili kat maliklerinin en geç üç ay içerisinde yapacağı toplantıda görüģülerek sayı ve arsa payı çoğunluğu ile karara bağlanır. Toplantının bu süre içerisinde yapılamaması veya tadilat talebinin çoğunlukla kabul edilmemesi durumunda; ilgili kat malikinin talebi üzerine bina güvenliğinin tehlikeye sokulmadığını bildirir komisyon raporuna istinaden ilgili mercilerden alınacak tasdikli proje değiģikliği veya krokiye göre inģaat, onarım ve tesis yapılır. Ġlgili merciler, tasdikli proje değiģikliği veya kroki taleplerini en geç altı ay içinde sonuçlandırır. Buna iliģkin yönetmelik 22 Nisan 2006 tarih ve 26147 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiģtir. 2006/ 18 Sayılı Kamu Binaları, kamuya açık alanlar ve toplu taģıma araçlarının özürlülerin kullanımına uygun duruma getirilmesi hakkındaki BaĢbakanlık Genelgesi 3. ÖZÜRLÜLERE YÖNELĠK DÜZENLEMELER 3.1. Özürlü ve YaĢlılara Yönelik Yapısal Düzenlemelerde Genel Kurallar UlaĢabilirlik yapısal çevrenin temel bir özelliği olup, özürlülerin günlük yaģamlarının sürdürebilmelerinde, öncelikle evlerinden çıkabilmeleri ve baģkalarına muhtaç bütün ticari ve idari kamu binalarındaki iģlerine gidip gelebilmeleri, sosyal-kültürel, spor, sağlık, dini faaliyetler gibi aktivitelere ulaģabilirliğin sağlanması için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. Özürlülerin hareketini, kolaylaģtırmak için yollar engellerden arındırılmalıdır. Dik, yüksek, keskin, kavisli veya köģeli olan yollar, özürlülerin hareketini kısıtlayıcı olduğundan, yaya kaldırım yüzeyi aynı yükseklikte, düz ve rahat kavisli olarak yapılmalıdır. Mevcut bir yol üstüne, özürlülerin ve yayaların yararlanacağı bir tesis yapılacağı zaman ne tür bir tesisin yapılacağının belirlenmesi, ölçümlendirilmesi gereklidir.(örnek: Toplu taģım durakları, oto parklar, yaya yolu kaldırım düzenlenmesi, dinlenme yerleri, ağaçlandırma vb.) Kapalı ve açık tüm alanlarda ulaģabilirliği güçleģtiren nedenler olarak tanımlanan fiziksel engellerin kaldırılarak, fiziksel çevre özürlüler için yaģanabilir ve ulaģılabilir tasarlanmalıdır. Özürlü yayaların yürüyüģlerini serbestçe gerçekleģtirebilmeleri için, yeterli yürüyüģ alanları sağlanmalı, yoldaki düzenlemeler onlara istedikleri yer gitmeleri için engel olmamalıdır.
Uzun yürüme yolları, rahat ve kullanıģlı olmayan geçitler, uzun bekleme süreleri, özürlülerin ulaģabilirliklerini zorlaģtıran/caydıran bir unsur olduğundan, çevre, herkesin iģlevlerini mümkün olduğunca en özgür ve eģit Ģekilde yapmasını sağlayacak biçimde düzenlenmelidir. Özürlülerin etrafta serbestçe ve engellenmeden dolaģabilmeleri için yaya yolunda; -Yeterli geniģlik -Yeterli hareket alanı -BaĢ hizası altında serbest alan -Düz satıh ve kaygan olmayan yüzey -Yönlendirme, uyarma araçları sağlanmalıdır. Görme özürlüler için de ses veya dokunma yolu ve iri puntolu sembol ve harfler ile hareket etme olanağı sağlanmalıdır. Eğitimli köpek kullanan görme özürlülerin günlük zorunluluklarını giderebilme için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. Özürlüler için ulaģabilirlik kolaylıklarının sağlanmasında diğer sağlıklı yayaları da kapsayacak ortak hizmet olanakları düģünülmelidir. Ayrıca insanlar fiziki bakımdan birbirinden farklı olduğundan, farklı kategorideki insanlar için ayrı tesisler yapmak yerine, herkes tarafından kullanılabilir ortak Ģartlardaki tasarımlar yapılmalıdır. 3.2. Açık Alanlar Yol, yaya yolu, meydan, yeģil alan, spor alanı gibi kentsel açık mekanların engelsiz tasarlanması veya mevcutların engelsiz duruma getirilmesi için önlemler alınması esastır.
TS 12576 ġehir Ġçi Yollar Özürlü ve YaĢlılar Ġçin Sokak, Cadde, Meydan ve Yollarda Yapısal Önlemler ve ĠĢaretlemelerin Tasarım Kuralları Nisan 1999'da Türk Standartları Enstitüsü'nce hazırlanan TS 12576 ġehir Ġçi Yollar Özürlü ve YaĢlılar Ġçin Sokak, Cadde, Meydan ve Yollarda Yapısal Önlemler ve ĠĢaretlemelerin Tasarım Kuralları standardı proje yapımcıları ve uygulayıcılar için önemli yol gösterici bir doküman niteliğindedir. Bu standarttan yararlanılarak; Halen kullanılan meydan, park, yaya yolu, kaldırım, geçitler, rampalar, merdivenler, duraklar, istasyonlar, otoparklar, telefon kabinleri, sinyalizasyon ve iģaretlemeler gibi bütün kentsel altyapı özürlülerin eriģimine uygun hale getirilmelidir. Bu hizmetlere iliģkin yeni projeler özürlü vatandaģların eriģimine uygun olarak yapılmalıdır. Kaldırımın baģladığı ve bittiği yerlerde tekerlekli sandalyenin rahatlıkla inip çıkabileceği rampaların olması, kaldırımların üzerinde bulunan direkler, çöp kutuları, trafik panoları, çiçeklikler, zincirler, demir kazıklar, sarkan ağaç dallarının kaldırılması ve taģıtların park etmesinin önlenmesi, ticari iģyerlerinin önlerine tezgah açılmasının kısıtlanması ve yaya geçitlerindeki trafik ıģıklarının sesli hale getirilmesi gibi tedbirlerle, görme özürlü ve ortopedik özürlü vatandaģların Ģehir içinde eriģebilirliği sağlanmalıdır. Görme özürlülerin güvenli erişimini sağlamak üzere kaldırımda, hissedilebilir yönlendiriciler, kontrast ve fosforlu renk düzenlemeleri yapılmalıdır. Zihinsel özürlülerin ulaşabilirliğinin sağlanmasında basit işaretlemeler ve yönlendiricibilgilendirici donanımlar gereklidir. Özellikle ulaşım sistemlerini kullanırken, tek başına bir yerden bir yere gitmek istediklerinde, kentsel hizmetlerin düzenli olması (örneğin; otobüs saatlerinin, durak yerlerinin sürekliliği ve aynı olması) gerekmektedir. Ayrıca yazılı bilgilendirmenin büyük puntolar ile ve yalın olması da zihinsel özürlülerin bulundukları yeri algılaması ve gidecekleri yeri planlamasında kolaylık sağlayacaktır.
3.3.Kapalı Alanlar 3.3.1.Kamusal Binalar EriĢilebilirlik kapsamında, resmi yapılar yanında, kamunun kullanımına açık tüm binalar kamusal binalar diye ele alınmaktadır. Özürlü bireylerin toplumsal yaģama katılımında bu binalara eriģebilirliklerinin sağlanması büyük önem taģımaktadır.. Resmi ve umumi binalarda bir kattan fazla olan yapılarda erişilebilirlik için özürlülerin kullanımına uygun standartlarda asansörün zorunlu tutulması aynı zamanda bu asansörün acil durum asansörü (bkz. Yangın Yönetmeliği Madde 63.) niteliğinde olması sağlanmalıdır. Eğitim kuruluşlarında özürlü veya engelsiz tüm çocukların bir arada eğitim alabileceği bina tasarımlarının gerçekleştirilmesi önem taşımaktadır. Bu kapsamda, engel türleri ve gereksinmelere göre bir arada eğitim alabilecek grupların belirlenmesi ve düzenlemelerin bu anlayışla yapılması sosyal etkileşim açısından önem taşımaktadır. Eğitim yapılarının projelerinin bu açıdan yeniden gözden geçirilmesi zorunludur. Özürlü çocukların, toplumla daha fazla bütünleşmesini sağlayabilmek için özürlü çocukların sağlıklı çocuklarla birlikte yararlanabileceği kreşlerin yasalar çerçevesinde kurulması ve kurucu kuruluşlara destek olunması yararlı olacaktır. Kreşlerin yeşil alanlar yakınında kurulması ve kreşlerle birlikte spor faaliyetlerinin içeren tesislerin oluşturulması özürlü çocuklara oldukça önemli fırsatlar yaratabilecektir. Resmi binalar yanında kamusal kullanıma açık tüm binalarda, engel türüne göre kullandığı diğer yardımcı araç ve gereçler ile kullanabilecekleri, sahanlıklı ve korkuluklu rampa, asansör, tuvalet gibi olanakların sağlanması gereklidir. Özürlülerin erişimi açısından sağlık kuruluşları kuşkusuz öncelik taşımaktadır. Bu yapılarda hastaların kullanacağı iç ve dış mekanların tümünde, özürlülerin erişebilirliğini sağlayacak önlemler alınmalıdır. Belediyeler dahil bütün kamu kuruluşlarınca, kendi binalarının girişleri, asansörleri, koridorları ve tuvaletlerinin standartlara uygun şekilde yapılması gerekmektedir. Günlük yaģam sürerken insanlar bir çok bina, tesis, alan ve mekanı kullanırlar. Özürlülerin günümüzün önemli sosyal ve kültürel etkinliklerinden birisi olan turizm hareketinin dıģında kalması beklenemez. Bu hem ülkelerin turizm gelirlerinin artması, turizm potansiyellerinin geliģmesi hem de özürlülerin bu önemli etkinliğin dıģında kalmaması açısından çok büyük önem taģımaktadır. Özürlülerin toplum yaģantısına özürlü olmayanlar ile eģit fırsatlarla katılabilmelerinin sağlanmasında mekansal düzenlemeler önemli yer tutmaktadır.
3.3.2. Konutlar Turizm tesislerinde yatak odaları ve suitlerin önemli bir bölümü özürlülere uygun olarak tasarlanmalıdır. Bu binaların iç düzenlemesinde uzman kişilerin katkıları sağlanmalıdır.buna İLİŞKİN STANDARD? Turizm tesislerinde özürlüler için ayrılan ve düzenlenen odaların, diğer otel odaları ile eşdeğer yönde ve manzarada, aydınlatma ve eşit ulaşım kriterlerine uygun tasarlanması sağlanmalıdır. Tüm toplu konut projelendirmesi ve üretiminde, özürlü bireyler için tasarlanmıģ ortamlarda diğer insanların da rahat edebildiği gerçeğinden yola çıkan ve belli standartlara uyulan uyarlanabilir konut yaklaģımı ele alınabilir. Uyarlanabilir konut, normal konutun özelliklerine sahip, ancak gerek duyulduğunda hızlı ve ekonomik bir biçimde uygun değiģimler yapılabilen konuttur. Özürlülerin kullanımına uygun kapı ve koridor geniģlikleri tuvalet, banyo ölçüleri, elektrik tesisatı, mutfak donatıları gibi temel ilkeleri tüm konutlarda sağlamak ana amaçtır. Bu özelliklere göre yapılacak konutlar, yapım maliyetini artırmayacağı gibi, özürlü olmayanların yaģamını da kolaylaģtırıcı çözümler sunacaktır. Böylece sadece özürlüler için değil, hayatının belli bir döneminde özürlülük durumu ile karģılaģacak ya da yaģlandığında hareket kabiliyeti azalacak kiģiler için de esnek çözümler sunulmuģ olacaktır. Özürlü ve yaģlılar için uygun konut düzenlemesinde baģvurulması gerekli tek kaynak Türk Standardları Enstitüsü' nün ilgili standardı olan; TS 9111 Özürlü Ġnsanların Ġkamet Edeceği Binaların Düzenlenmesi Kuralları standardıdır.(bu standardın revizyonu yapılmaktadır.) TS 9111 standardından yararlanılarak; Yeni yapılacak tüm konutlar, özürlülerin giriģine ve katlara ulaģımına uygun asansör, merdiven, rampalar belirlenen ölçü ve nitelikte yapılmalıdır. Yarım kat merdiven engelinin ortadan kaldırılması ve kot farkının giderilerek asansöre ulaģılması sağlanmalıdır.. Banyo ve tuvaletler özürlü ve yaģlıların eriģimi ve kullanımına uygun yapılmalıdır. Konutlarda ev kazalarının en aza indirilmesi için gerekli düzenlemeler ve basit donanımlar sağlanmalıdır. Evin birçok noktasına tutunma kolları konulabilir. Dolaplar uygun yükseklikte düzenlenmelidir. Keskin köģeler ve kaygan zeminler ortadan kaldırılmalıdır. Yeni yapılacak binalara inģaat ruhsatı verilirken, projelerde özürlülerle ilgili düzenlemelerin yapılıp yapılmadığı kontrol edilmeli, bu düzenlemeler yoksa ruhsat verilmemelidir. TamamlanmıĢ yapılara yapı kullanma izni verilirken, bina giriģlerinde, asansörlerde ve diğer ortak alanlarda özürlülerle ilgili standartlara uygun düzenlemeler yapılmamıģsa yapı kullanma izin belgesi verilmemelidir. Mevcut konutların giriģleri özürlülerin eriģimine uygun hale getirilmelidir. 4. TOPLU TAġIMACILIK
Bugüne dek ülkemiz de çeģitli belediyeler tarafından özürlülerin ulaģımına yönelik olarak mevcut otobüslerin uyarlanması veya özürlülere uygun tasarlanmıģ yeni otobüslerin alınarak sefere konulması seçenekleri denenmiģtir. Ancak gerek duraklara eriģimde yaģanan sorunlar, verilen servislerin yeterince duyurulamaması, özürlülerin farklı coğrafi bölgelerinde ikamet etmesi gibi nedenlerle kullanım sıklığı istenilen düzeyde olamamıģtır. Bu durum karģısında belediyeler ya bu seferleri kaldırmak ya da azaltmak yolunu seçmiģlerdir. Özürlülerin ulaģımı normal insanlarla aynı toplu taģım aracı kullanma esasına dayanmalıdır. Ancak yalnız otobüs değil, gerektiğinde özürlülere yönelik tasarlanmıģ daha küçük ulaģım araçları seçilerek, düzenli ya da talebe bağlı seferler konulması düģünülebilir. Yerel yönetimlerin denetimindeki tüm toplu taģım araçları ve Ģehir içi servis araçları özürlülere yardımcı araç ve gereçleriyle rahatlıkla eriģebilecekleri biçimde donatılması ve araç ile durak ve kaldırım yüzeyleri arasındaki kot farklılıklarının giderilmesi gerekmektedir. Yerel yönetimler, ayrıca özel durumdaki özürlülerin taģınması için özel donanımlı araçlar hazırlamalı ve bunları hizmete sunmalıdır. EriĢebilirlik bir bütün olarak görülmelidir, arada bir parçası koparsa eriģebilirlik sağlanamaz. Bundan dolayı yapılacak uygulamaların sürekliliğinin sağlanmasına özen gösterilmelidir. Örneğin, bilgilendirme sistemi, konuttan durağa, istasyona, iskeleye vb. eriģim, otobüsler, vagonlar, vapurlar vb ile kaldırımlar bu bütünün birer parçası olarak görülmelidir. 5. TRAFĠK DÜZENLEMELERĠ VE GÜVENLĠĞĠ Trafik güvenliği yaya ve taģıt trafiği açısından birlikte düģünülmelidir. Kent merkezlerinde öncelik yayaya verilmelidir. Trafik ve yol güvenliği konusunun, yol kaplaması, yer döģemesi, yol üzerindeki elemanlar ve alt yapı ile birlikte düģünülmesi gerekir. Yayanın, yaya yolunda, geçidinde ve kaldırımdaki tüm hareketleri trafik güvenliği kapsamında ele alınmalıdır. Yaya ve taģıt trafiğinin kesiģtiği noktalarda, yayanın yolu hemzemin olarak geçmesi sağlanmalıdır. Yayalar açısından kent içinde trafik güvenlikli alanlar oluģturulmalıdır. Yaya alanları artırılmalı ve geniģletilmelidir. TaĢıt hızının yavaģlatıldığı trafik durultma alanları oluģturulmalıdır. KavĢak noktalarında güvenli ve konforlu geçiģi sağlayacak sinyalizasyon ve Ģerit düzenlemeleri yapılmalıdır. IĢıklı yaya geçitlerinde özürlü, yaģlı ve çocuk hızı düģünülerek geçiģ süresi belirlenmelidir.düzenli kent içi kaza istatistikleri toplanmalı, bu
doğrultuda tehlikeli kavģaklar güvenlikli hale getirilerek trafik kazaları nedeniyle oluģabilecek özürlülük durumlarını önleyici tedbirler alınmalıdır. Kent içindeki demiryoluyla karayolunun hemzemin olarak kesiģmeleri, trafik yoğunluğuna göre katlı çözümlere kavuģturulmalı veya otomasyon sistemiyle donatılmalıdır. Görme özürlüler için üretilen, konum ve trafik iģaretlerine iliģkin bilgi veren sesli kumanda cihazı ve benzeri yardımcı araçların kullanımı yaygınlaģtırılmalı, görme özürlülerin bu tür sesli yada titreģimli uyarı aletleri sosyal güvenlik kapsamına dahil edilmelidir. Özürlülerin kullandığı motorlu taģıtlara uygun park yeri düzenlemeleri kent genelinde yaygınlaģtırılmalıdır. Araçların kaldırıma çıkmasını önlemek üzere yapılan mantar türü taģıt engelleyicileri, görme ve ortopedik özürlüler açısından ciddi tehlikeler yaratmaktadır. Bu tür cadde mobilyaları kaldırılmalıdır. Sinyalizasyon standartlarının ve özürlülere yönelik uyarı iģaretlerinin tüm belediyelerce kullanımı sağlanmalıdır. Aydınlatmanın artırılması ile özürlülerin mekanları daha güvenli kullanımı sağlanabilecektir.