FRANSA DAKİ TÜRKİYE KÖKENLİLERİN GÜNCEL KONULARDAKİ GÖRÜŞ VE DÜŞÜNCELERİ ARAŞTIRMASI (ŞUBAT/MART/ NİSAN 2012)

FRANSA DAKİ TÜRKİYE KÖKENLİLERİN GÜNCEL KONULARDAKİ GÖRÜŞ VE DÜŞÜNCELERİ ARAŞTIRMASI (ŞUBAT/MART/ NİSAN 2012) Araştırma Yöneticisi Doç. Dr. M. Murat ERDOĞAN Hacettepe Üniversitesi Göç ve Siyaset Araştırmaları Merkezi (HUGO) Hacettepe Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü Araştırma Yönetici Yardımcısı Dr. Aysu KES-ERKUL Hacettepe Üniversitesi Göç ve Siyaset Araştırmaları Merkezi (HUGO) Hacettepe Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Araştırma Asistanları Deniz AYDINLI - Arda AKÇİÇEK Barış MUTLUAY Doç. Dr. M. Murat ERDOĞAN Hacettepe Üniversitesi Göç ve Siyaset Araştırmaları Merkezi (HUGO) Araştırma Hazırlık & Raporlama Prof.Dr. Samim AKGÖNÜL Strazburg Üniversitesi (Université de Strasbourg CNRS) Araştırma Örneklem Uygulama Umut KARAKAŞ - Joachim SCHULTE SEK-POL / Data4U Berlin-Fransa Institut für Markt- und Meinungsforschung in ethnischen Zielgruppen in Deutschland (SEK-POL/Data4U Etnik Gruplara Yönelik Pazar, Medya ve Düşünce Araştırmaları Enstitüsü) SEK-POL

FRANSA DAKİ TÜRKİYE KÖKENLİLERİN GÜNCEL KONULARDAKİ GÖRÜŞ VE DÜŞÜNCELERİ ARAŞTIRMASI (ŞUBAT/MART/NİSAN 2012) KAPSAM & AMAÇ HUGO-FRANSA2012 HUGO (www.hugo.hacettepe.edu.tr) Hacettepe Üniversitesi Göç ve Siyaset Araştırmaları Merkezi (HUGO), iç ve dış göç alanında, özelikle de Avrupa da yaşayan ve sayıları 5 milyonu aşan Türkiye kökenliler üzerine, düzenli ve sürekli araştırmalar yapan akademik bir kuruluştur. HUGO nun yaptığı çalışmalar, Avrupa daki Türkiye kökenliler hakkında ayrıntılı bilgi sahibi olmayı, sorunlarını tespit etmeyi ve çözümler için öneriler geliştirmeyi amaçlamaktadır. Bu akademik çalışmalarla, konunun bütün taraflarına, yani Avrupa daki Türkiye kökenlilere, yaşadıkları ülkelere ve Türkiye ye katkılar sağlaması da hedeflemektedir. Avrupa da ilk olarak 9 Ocak 2012 de sonuçları açıklanan Almanya da Irkçı Neo-Nazi Cinayetler: Türklerin Görüş ve Duyguları Araştırması nı (HUGO-Almanya2011) yapan HUGO, bilimsel ve akademik kaygılarla hazırladığı ve uyguladığı araştırmaların sonuçlarını kamuoyu ile paylaşmaya ve politika yapım sürecine, misyonu doğrultusunda, katkı vermeye çalışmaktadır. Araştırmalar, uzun süreden beri Avrupa daki Türkiye kökenliler konusunda araştırmalar yapan Berlin merkezli SEK- POL/Data4U tarafından, Türkiye kökenlilerin bulundukları ülkelerde bir havuz içinden, cinsiyet, yaş, bölge, eğitim düzeyi, meslek gibi temel demografik unsurlar dikkate alınarak bilimsel kriterlerle belirlenen 1000-1100 kişilik bir örneklemle gerçekleştirilmekte ve analiz edilmektedir. HUGO-Fransa2012 ARAŞTIRMASININ KONUSU ve KAPSAMI: Fransız Ulusal Meclisi ve Senatosu tarafından kabul edilen ve 24 Ocak 2012 de yürürlüğe giren Irkçılığa Karşı Mücadele ve Yasa Tarafından Tanınmış Soykırımların Varlığına İtirazın Bastırılmasına ilişkin Yasa (Türkiye deki bilinen ismi ile Ermeni Soykırımı İnkâr Yasası ) konusunda yaşanan süreç hem Türkiye de hem de Fransa da yaşayan Türkiye kökenliler arasında büyük bir tartışma ve gerginlik yaratmıştır. Zira söz konusu yasa, tarihteki ihtilaflı bir konuda karar alarak, adeta bir mahkeme gibi karar vermiş olmakla kalmıyor, 1915 olaylarının soykırım olmadığını ısrarlı ve küçük düşürücü bir şekilde ifade edenlere 1 yıl hapis ve 45 bin para cezası verilmesini de öngörüyordu. Yasanın parlamentoda kabul edilmesinin hemen ardından 65 1

milletvekili ve 77 senatörün imzası ile söz konusu yasa Fransız Anayasası nın 34. ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi nin 10. Maddesi ile garantiye alınan ifade özgürlüğüne aykırılık iddiası ile iptali için 1 Şubat ta Fransız Anayasa Konseyi ne götürülmüş ve Konsey, başvuruyu haklı bularak yasayı 28 Şubat 2012 de iptal etmiştir. Her ne kadar N. Sarkozy ve yasa girişimi konusunda kararalı olanlar, yeni bir düzenleme yapacaklarını dile getirseler de seçimlerden dolayı konunun bir süre gündeme gelmeyeceği açıktır. Ancak yasayla ilgili süreç, Türkiye de ve Avrupa daki Türkiye kökenliler arasında önemli-kalıcı siyasi etkiler yaratmıştır. Fransız Meclisi ve Senatosu nda kabul edilen yasanın yine bizzat Fransız milletvekili ve senatörlerce iptali için Anayasa Konseyi ne götürülmesi ve konseyin verdiği karar sürecinde, özellikle Fransa da yaşayan ve sayısı 500 bin civarında olduğu tahmin edilen Türkiye kökenliler tartışmaların odağında yer aldı. Bu çerçevede, Fransa daki Türkiye kökenlilerin bazı protesto eylemleri Türk medyasına da geniş biçimde yansıdı. Nisan 2012 de bu gösterilerin Fransız gizli servisi tarafından da yakından takip edildiği ve bazı sivil toplum kuruluşlarının fişlendiği Fransız basınına yansıdı. Bu fişleme işlemlerinde çok farklı köken ve amaç içindeki örgütlerin aynı kefeye konuldukları gözlemlenmiş, yasanın tekil kimliğe indirgeyici etkisi bir kez daha ortaya çıkmıştır. Fransa da yaşayan Türkiye kökenlilerin yasa konusundaki eleştirisi, hem tarihi-duygusal gerekçelere, hem de günlük yaşamlarına yönelik rasyonel endişelere dayanmaktadır. Zira araştırma sonuçlarında da açık bir biçimde ortaya çıktığı gibi, Ermeniler e yönelik bir soykırımın yapılmadığına, büyük ölçüde bunun savaş koşullarından kaynaklanan üzücü bir olay olduğuna ve soykırım iddiasının iftira ve hatta hakaret olduğuna inanan örneklemenin önemli bir bölümünü oluşturanlar için, doğrudan ilgili yasanın yaptırımlarla karşı karşıya kalma riski de sıkça dile getirilmekteydi. Yasa ile Ermeni soykırımı olmuştur dışındaki neredeyse bütün diğer alternatif görüşlerin hem hapis hem de para cezasıyla cezalandırılma riski taşıması şeklindeki algı, Türkiye kökenlilerin endişesini artırmıştır. Daha önce düzenlenen benzer yasalar ve uygulamalar incelendiğinde, bu yasanın aynen kesinleşmesi durumunda bile uygulanma alanının çok sınırlı kalma ihtimali son derece güçlüydü. Yasa girişimine itiraz edenlerin sıkça dile getirdiği gibi, yasa ile ulaşılmak istenen amaçlara, Fransa da halen yürürlükte olan nefret suçları yasası kapsamında da ulaşılabilme imkanı varken, konunun doğrudan ve spesifik olarak Ermeniler bağlamında ele alınması, yaklaşan seçimlerle ilişkilendirilmiştir. Dahası bu tür bir yasanın Türkiye kökenlilerin kendi içlerine kapanmalarına yol açması tehlikesi de önemli bir husustur. Zira yasa, yaptırıma bağlanan resmî bir tarih yaratmakta, Fransa da yaşayan Türkiye kökenlileri dışlanma ve ayrımcılığa uğrama tehdidi altına sokmaktaydı. 2

Fransa da yaşayan Türkiye kökenliler konusunda Fransa daki Türkiye Kökenlilerin Güncel Konulardaki Görüş ve Düşünceleri Araştırması (bundan sonra HUGO- Fransa2012 olarak adlandırılacaktır) başlığı altında gerçekleştirilen bu araştırma ile Türkiye kökenlilerin duygu, algı ve düşüncelerinin tespit edilmesine çalışılmıştır. Araştırmanın soruları hazırlanırken, yasanın iptal edilme ihtimali dikkate alınmış ve süreç incelenmeye çalışılmış, sorular da buna göre belirlenmiştir. Araştırmanın bir bölümü, Anayasa Konseyi kararı ile yasanın iptal edilmesi sonrasında da devam etmiştir. Bu bağlamda yasanın iptali, araştırmanın özü ve ilgi alanını etkilememiştir. Hatta özel olarak katılımcılara Söz konusu yasanın kesinleşmesi ya da iptal edilmesi Fransa seçimlerindeki tercihinizi etkiler mi? sorusu da sorulmuştur. Araştırmada, Fransa daki Türkiye kökenlilerin söz konusu yasayı nasıl nitelendirdikleri; yasanın yarattığı ceza tehdidini nasıl değerlendirdikleri; ne ölçüde tedirgin oldukları; bu yasanın Türkiye kökenlilerin yakın zamanda Fransa da yapılacak seçimlerdeki tercihlerine ne şekilde yansıyacağı; yasa sürecinde ve bundan sonraki süreçte Türkiye den ne bekledikleri; Fransa nın böyle bir yasayı çıkarmasındaki amacının ne olduğu konusundaki düşünceleri gibi konularda sorulara sorulmuştur. YÖNTEM: Fransa daki Türkiye kökenlilerin tümünü temsilen, 14 yaş üstü 1026 kişi ile bilgisayarlı telefon (CATI) aracılığı ile gerçekleştirilen ve kayıt altına alınan çalışmada, bir bölümü demografik/teknik sorular olmak üzere 35 soru sorulmuştur. 1026 kişiye ulaşmak için bu araştırma çerçevesinde Fransa daki 8195 Türkiye kökenlinin ev telefonu aranmıştır. HUGO-Fransa2012 ARAŞTIRMA EKİBİ: Çalışmada soruların hazırlanması ve raporlama bizzat HUGO ekibi tarafından gerçekleştirmiştir. Araştırmanın yöneticiliğini HUGO Müdürü Doç. Dr. M. Murat ERDOĞAN, Yönetici Yardımcılığını HUGO Müdür Yardımcısı Dr. Aysu KES-ERKUL, Fransa işbirliğini ve danışmanlığını ise Strazburg Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Samim AKGÖNÜL yapmıştır. Araştırma örneklem tespiti ve uygulaması ise Berlin merkezli araştırma kuruluşu SEK-POL/Data4U tarafından, Umut KARAKAŞ ve Joachim SCHULTE yönetiminde gerçekleşmiştir. Deniz AYDINLI, Arda AKÇİÇEK ve Barış MUTLUAY ise araştırma asistanı olarak görev almışlardır. Hacettepe Üniversitesi Göç ve Siyaset Araştırmaları Merkezi (HUGO) adına Hacettepe Üniversitesi nin finansman desteği ile gerçekleşen çalışma, Şubat/Mart 2012 de uygulanmış, Nisan 2012 de ise raporlanarak kamuoyu ile paylaşılmıştır. 3

HUGO-Fransa2012 ARAŞTIRMASININ BULGULARI DEMOGRAFİK / TEKNİK SORULAR: Araştırmada, Fransa da yaşayan bütün Türkiye kökenlileri temsilen öncelikle havuzda bulunan 8195 haneden seçilmiş 6183 hane telefonla aranmış ve örnekleme uygun olan 14 yaş üstündeki 1026 kişi ile görüşmeler yapılmıştır. Görüşme yapılanların % 51 i erkek, % 49 u kadınlardan oluşmaktadır. Görüşme yapılanların yaşları şöyledir: Yaş Sayı % 14-19 66 6,43 20-24 52 5,07 25-29 112 10,92 30-34 110 10,72 35-39 166 16,18 40-44 143 13,94 45-49 91 8,87 50-54 77 7,50 55-59 75 5,56 60 + 135 13,16-14 17 1,66 Toplam 1026 % 100 FRANSA DAKİ YAŞAM / BULUNMA SÜRESİ Araştırmanın uygulandığı deneklerin Fransa daki yaşam süresi ve şekli konusundaki sorulara verilen cevaplardan, Türkiye kökenlilerin sadece % 15,06 sının 11 yıldan daha az süredir Fransa da oldukları görülmektedir. 11-20 yıl arası Fransa da yaşayanların oranı 20,61, 21 yıl ve daha fazla Fransa da yaşayanlar ile Fransa da doğanların oranı ise % 64,4 olarak tespit edilmiştir. Bu durum, Fransa da yaşayan Türkiye kökenlilerin artık göçmen olarak nitelenemeyeceklerinin de açık bir kanıtı olarak yorumlanabilir. Keza söz konusu topluluk hem Fransa hem de Türkiye tarafından göçmen ya da gurbetçi olarak nitelendirilmekten hoşnutsuzluk duymaktadır. Araştırmamızın en önemli sonuçlarından biri, söz konusu grubun, Türkiye ile çok sıkı ilişkiler içinde olsa da Fransa ya yerleşik, yerel bir topluluk olarak ortaya çıkmasıdır. Fransa da yaşayan Türkiye kökenlilerin % 38,55 i Fransız vatandaşı olduklarını beyan etmişlerdir. Diğer araştırma sonuçları ve resmi verilerde bu oranın % 40-45 civarında olduğu ifade edilmektedir. Bu çerçevede, HUGO-Fransa2012 araştırmasında ortaya çıkan % 38,55 lik oranın makul bir oran olduğu ve araştırmanın güvenirliğini de kanıtlayan bir başka unsur olduğu söylenebilir. 4

HUGO-Fransa2012 araştırmasının önemli amaçlarından birisi de söz konusu yasa girişimi ile Türkiye kökenlilerin Fransa daki siyasi davranışları arasındaki ilişkiyi tespit etmekti. Bu bakımdan siyasal hakların kullanılabilmesinin bir koşulu olan vatandaşlık önemli bir husus olarak ortaya çıkmaktadır. Araştırma, 11 yıldan fazla süredir Fransa da yaşayan Türkiye kökenlilerin oranının % 85 in üzerinde olmasına rağmen, vatandaşlık oranının oldukça düşük olduğunu, vatandaş olanlar içinde oy verme yaş sınırı altında kalan grup da dikkate alındığında, Fransa da yapılacak seçimlerde Türkiye kökenlilerin siyasete etkisinin oldukça sınırlı kalacağını ortaya koymaktadır. Fransız vatandaşlığına geçen Türkiye kökenlilerin % 83 gibi çok önemli bir oranı, Fransa daki vatandaşlık yasasının verdiği imkândan faydalanarak, Fransız vatandaşlığına geçmiş olsalar da Türk vatandaşlıklarını da korumayı, yani çifte vatandaşlığı tercih etmişlerdir. Bu durum duygusal çoğul aidiyetin hukuksal çoğul aidiyetle de beslendiğini göstermektedir. KONUYA İLGİ ve MEDYA TERCİHİ HUGO-Fransa2012 araştırması bulgularına göre Ermeni soykırımı inkâr yasası Fransa da yaşayan Türkiye kökenliler tarafından % 96,83 gibi çok yüksek bir ilgiyle takip edilmiştir. Türkiye kökenlilerin konuyu takip etmede öncelikle Türk medyasını tercih ettikleri anlaşılmaktadır. Bütünüyle ve çoğunlukla Fransız medyasından konuyu takip edenlerin oranı % 5,35 olarak tespit edilmiştir. Her iki medyadan takip edenlerin oranı % 32,01 dir. % 60 dan fazlası ise sadece Türk medyasını tercih etmiştir. Bu veriler şaşırtıc değildir. Diğer birçok araştırmanın da ortaya çıkardığı gibi söz konusu grup sadece bu konuda değil, genelde Türk medyasını takip etmekte, bunu da çoğunlukla televizyon aracılığı ile yapmaktadır. Seyredilen kanalların büyük bir kısmı ise Avrupa için özel yayın akışı düzenlemekte, hatta bu yayınlarda zaman zaman Türk kimliğine ve milliyetçiliğe aynı kanalların Türkiye deki yayınlarından daha fazla vurgu yapıldığı gözlenmektedir. SOYKIRIM KONUSUNDAKİ DÜŞÜNCELER HUGO-Fransa2012 araştırmasının asıl olarak üzerinde yoğunlaştığı soykırım iddiası konusunda öncelikle bir algı-görüş çalışması yapılmış, ardından da bunun siyasi tercihlere etkisi ölçülmeye çalışılmıştır. Fransa da yaşayan Türkiye kökenlilere sorulan 1915'te Osmanlı Ermenilerinin karşı karşıya kaldığı durumu nasıl tanımlıyorsunuz? sorusuna verilen cevaplarda, konunun % 67 lik bir oranla savaş ortamından kaynaklanan karşılıklı çatışmalar olarak algılandığı ortaya çıkmaktadır. Olayı soykırım olarak niteleyenlerin oranı % 3, 5

etnik temizlik olarak niteleyenlerin oranı % 1, katliam olarak niteleyenlerin oranı ise % 3 olarak tespit edilmiştir. Fransa da yaşayan Türkiye kökenlilere yöneltilen 1915'te Osmanlı Devletinin Ermeni tebaasına karşı soykırım politikası uyguladığına inanıyor musunuz? sorusuna verilen cevaplar net bir tablo ortaya koymaktadır. Buna göre Türkiye kökenliler içinde evet, böyle bir politika uygulanmıştır diyenlerin oranı sadece % 5,65 olarak tespit edilmiştir. % 12,69 ise, aslında Ermenilerin soykırım yaptığı görüşündedir. Türkiye kökenlilerin % 41,53 ü soykırım olmadığını ifade ederken, % 18,83 ü ise konuyu savaş ortamında yaşanan üzücü olay şeklinde tanımlamaktadır. Buradaki önemli oran gene % 18,83 le Konuyu şahsen araştırmadım, firkim yok diyenlerdir. Elbette bu durumdan diğer cevapları tercih edenlerin konuyu şahsen araştırdıkları sonucu çıkarılmamalıdır. Sizce Türkiye Devleti soykırımı kabul edip Ermenilerden özür dilemeli midir? sorusuna gelen cevaplar da oldukça çarpıcıdır. Burada % 77,5 ile özür dilenmemeli cevabı çok net biçimde ön plana çıkmaktadır. Özür dilenmeli diyenler % 6,94, soykırım tanınmalı ve tazminat ödenmeli diyenlerin oranı sadece % 1,29 dur. TÜRKİYE KÖKENLİLER FRANSIZ POLİTİKACILARIN TAVRINI NASIL DEĞERLENDİRİYOR HUGO-Fransa2012 araştırmasında, Ermeni soykırımı inkâr yasası olarak bilinen Fransız parlamentosu ve senatosundaki girişimin Türkiye kökenliler tarafından nasıl değerlendirildiğini anlamaya yönelik bazı sorular yöneltilmiştir. Bu çerçevede sorulan Fransız politikacıların böyle bir yasayı gündeme getirmesinin sizce nedeni nedir? sorusuna verilen cevaplarda % 71,7 gibi çok büyük bir oranla yaklaşan seçimlerde Ermenilerin oyları ve desteğinin kazanmak için cevabı verilmiştir. Sarkozy nin Türkiye yi zor durumda bırakma planının bir parçası olarak görenlerin oranı % 7,73 iken, sadece % 2,48 lik bir grup bu girişimi Ermenilerin yaşadıkları acılara samimi olarak saygı duyulduğu için şeklinde cevaplamıştır. Açık bir şekilde girişimin Fransa dan gelmesi bu ülkede yaşayan Türkiye asıllılar tarafından samimi bulunmamakta, siyasi hesaplara yorulmaktadır. Sizce bu yasa Fransa'da yasayan Ermeniler ile Türkler arasındaki ilişkileri ne yönde etkileyecektir? sorusuna Fransa daki Türkiye kökenlilerin yaklaşık % 30 u, ilişkilerin olumsuz etkileneceği yönünde cevap vermiştir. Bu yasa girişiminin ilişkilerde bir etki yaratmayacağına olan inanç ise % 55,5 ile en yaygın görüş olarak ortaya çıkmıştır. Sonuç olarak iki grup da Fransa da kendilerini Fransa nın bir parçası olarak görmektedir. Yasa girişiminin Fransa-Türkiye ilişkilerine nasıl yansıyacağı sorusuna verilen cevaplarda ise daha belirgin bir olumsuzluk dikkat çekmektedir. Fransa da yaşayan Türklerin sadece % 15 i etkisi olmaz derken, % 78 i aşan orandaki katılımcı ise devletlerarası ilişkilerin bu yasadan dolayı hasar göreceğini ve yasanın olumsuz etkisi olacağını ifade etmektedir. 6

BU YA DA BENZERİ BİR YASA YÜRÜRLÜĞE GİRERSE, FRANSA DAKİ TÜRKİYE KÖKENLİLERİN YAŞAMI ETKİLENİR Mİ? Söz konusu yasanın, soykırım inkârını para ve hapis cezası ile oldukça ağır bir yaptırıma bağlayacağı algısı yaygındı. Hatta yasa tasarısı, neredeyse bu konudaki tartışmayı dahi engelleyen, düşünce ve ifade hürriyetine imkân vermeyen bir niteliğe sahipti. Fransız Anayasa Konseyi nin iptal gerekçesinde de bu hususa vurgu yapılmıştır. Ancak yasa yürürlüğe girmiş olsaydı, % 5,65 gibi soykırım olduğu kanaatinde olanlar dışındakiler için yasa ciddi bir tehdit içerebilecekti. Bu nedenle HUGO-Fransa2012 araştırmasında Bu ya da benzeri bir yasa yürürlüğe girerse bunun sizin Fransa'daki yaşantınızı zorlaştıracağına inanıyor musunuz? sorusuna verilecek cevaplar özel bir önem taşımaktaydı. Buradaki cevaplarda Türkiye kökenlilerin soykırım olmamıştır yaygın inançlarına rağmen, yasanın yaşantılarını zorlaştıracağına çok da inanmadıkları ortaya çıkmıştır. Türkiye kökenlilerin sadece % 27 si böyle bir endişeye sahipken, % 50 den fazlasının böyle bir kaygısının olmaması dikkat çekicidir. Yasanın önemini ve işlevselliği konusundaki görüşleri tespit amaçlı Bu yasa yürürlüğe girerse Fransa'yı terk etmeyi ve Türkiye'ye yerleşmeyi düşünüyor musunuz? sorusuna verilen cevaplarda da Türkiye kökenlilerin sadece % 6,74 ünün yasa yürürlüğe girerse Türkiye ye dönmeyi düşündüğünü, % 15 inin ise buna belki kaydını düştüğünü görüyoruz. % 70 i aşan büyük kesim için ise bu yasa nedeni ile Türkiye ye dönmek söz konusu bile değildir. Bu iki sonuç, söz konusu yasa etrafında yapılan tartışmaların Türkiye kökenlileri elbette duygusal olarak etkilediğini ancak, aynı grubun kendini Fransa da yerleşik olarak gördüğünü, ve bu tip anlık tartışmaların ülkelerinden ayrılmalarına yol açmayacağını net bir şekilde ortaya koymaktadır. 1915 olayları konusunda Türkiye de ve yurtdışında yaşanan yaygın tartışmalara katkısı olması bakımından sorulan Sizce Türkiye "Ermeni Soykırımı" iddiaları konusunda ne yapmalı? sorusuna verilen cevaplar da oldukça dikkat çekicidir. Fransa da yaşayan Türkiye kökenlilerin sadece % 4 ü Türkiye soykırımı tanımalı ve özür dilemeli derken, Türkiye dünya kamuoyunu ikna etmeli diyenlerin oranı % 9, benzer yasaları muhatap ülkeler için çıkarmalı diyenlerin oranı % 26 olmuştur. Verilen cevaplar arasında en dikkat çekeni %42 oranıyla Türkiye nin tarihi ile objektif olarak yüzleşmesi ve bu tip dış müdahalelere izin verilmemesi şeklinde olmuştur. Bu Türkiye kamuoyunda olduğu gibi, Fransa da yaşayan Türkiye kökenliler arasında da tarihe bakışta sorgulayıcılık eğiliminin arttığı şeklinde yorumlanabilir. FRANSA DA OY KULLANMA EĞİLİMİ VE TERCİHLERİ İLE SÖZ KONUSU YASA GİRİŞİMİ ARASINDAKİ İLİŞKİ Fransa da yaşayan Türkiye kökenlilerin sayısı konusunda net bir sayıdan söz etmek oldukça zordur. Bu sayının yaklaşık 450-500 bin olduğu sıkça dile getirilmektedir. HUGO-Fransa2012 araştırması ile elde edilen verilere göre ki bu diğer verilerle uyumludur- bu sayı içinde Fransız vatandaşı olan Türkiye kökenlilerin yaklaşık % 40 civarında olduğu tahmin edilmektedir. Bu sayı içinde yer alan ve oy kullanamayacak yaşta olanlar dışarıda bırakıldığında Türkiye kökenlilerin siyasal hayata katılımlarının ve bu anlamda da müdahale imkânlarının ya da siyaseten ciddiye alınma oranlarınınoldukça sınırlı olduğu söylenebilir. Eldeki verilerden hareketle, Fransa da yaşayan 7

Türkiye kökenlilerin sadece % 25-30 unun oy kullanma hakkına sahip olduğu söylenebilir. Bu hakkı kullananların oranı da oldukça düşüktür. HUGO-Fransa2012 araştırmasında Bu güne kadar Fransa da hiç oy kullandınız mı sorusuna evet diyenlerin oranı sadece % 23 olarak tespit edilmiştir. Bütün bu veriler ışığında, 500 bin nüfusa rağmen, Fransa da (örneğin Cumhurbaşkanlığı ya da Genel seçimlerde) oy kullanan Türkiye kökenlilerin sayısının 50 ile 80 bin arasında değiştiği söylenebilir. Türkiye kökenli oy kullananların % 65 ten fazlası parti tercihleri konusundaki soruya Merkez Sol (Sosyalist Parti) cevabını vermiştir. İkinci sırada ise % 18 ile Komünist/Sosyalist Sol NPA gelmektedir. Yani Türkiye kökenlilerin % 80 den fazlası tercihlerini sol-sosyalist-komünist partilerden yana kullanmaktadır. Bu çerçevede araştırmanın en ilginç sonuçlarından biri de aynı kitlenin Türkiye de tercih ettiği partinin % 60 oranında AK Parti olmasıdır. Bu durumda örneklemin Fransa daki tercihlerini ideolojik yakınlık sebebiyle değil, sol partilerin göçmen asıllılara ve yabancılara bakış açısından hareketle yaptıkları söylenebilir. Diğer bir deyişle Fransa da yaşayan Türkiye kökenlilerin % 80 inin sosyalist ya da komünist oldukları, bu partilere oy verme eğiliminde olsalar da, söylenemez. FRANSIZ CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMLERİNDE TÜRKİYE KÖKENLİLERİN TERCİHLERİ HUGO-Fransa2012 araştırmasında 22 Nisan 2012 de 1. Turu, 6 Mayıs 2012 de 2. Turu yapılacak olan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Türkiye kökenli Fransız vatandaşlarının görüşleri ve eğilimleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Buna göre Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde 1. Turda Türkiye kökenlilerin tercihi % 77 ile net bir biçimde Francois Hollande yönündedir. İkinci sırada ise % 20 ile Francois Bayrou gelmektedir. Nikolas Sarkozy için oy kullanacağını ifade edenlerin oranı ise % 1 in altında kalmaktadır. 06 Mayıs 2012'de yapılacak Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci turuna Sarkozy/Hollande ikilisi kalırsa kime oy vermeyi düşünüyorsunuz? sorusuna verilen cevaplar da genel tabloyu değiştirmemektedir. Burada da % 90 ın üzerinden Hollande a oy verileceği ifade edilmektedir. Sarkozy e ikinci turda oy verecek Türkiye kökenli oranı % 2 olarak görülüyor. HUGO-Fransa2012 araştırmasının en önemli sorularından birisi söz konusu yasa girişiminin Türkiye kökenlilerin oy verme davranışını ne yönde etkilediğinin tespitiydi. Bu çerçevede sorulan Fransa'da genel seçimlerde tercihiniz konusunda "Soykırımı İnkârı Cezalandırma Yasası" ne kadar etkili olacak? sorusuna verilen cevaplarda kararımı bu yasa girişimi çerçevesinde vereceğim diyenler % 30 dur. Ancak oyumu bu yasa çerçevesinde vermeyeceğim diyenlerin oranı da (iki kararlılık çerçevesinde) toplamda % 30 u aşmaktadır. Belki diyenlerin oranı ise % 6,44 tür. Araştırmanın uygulandığı dönemde yasanın akıbeti henüz belli olmadığından Söz konusu yasanın kesinleşmesi ya da iptal edilmesi Fransa seçimlerindeki tercihinizi etkiler mi? şeklinde bir soru daha sorulmuştur. Burada da yasanın iptali ya da yürürlüğe girmesinin tercihini etkileyeceğini söyleyenlerin oranı % 26, etkilemeyeceğini söyleyenlerin oranı ise % 34 olarak tespit edilmiştir. Bütün bu veriler, Ermeni soykırımı inkâr yasası olarak bilinen 8

yasa girişiminin Türkiye kökenlilerin seçim tercihlerinde oynadığı rolün sınırlı olduğunu ortaya koymaktadır. HUGO-Fransa2012 araştırmasında siyasi liderler konusunda da önemli bir soru yöneltilmiştir. Sarkozy liderliğindeki Fransa ile Recep Tayyip Erdoğan liderliğindeki Türkiye'nin ilişkilerinin düzeleceğine inanıyor musunuz? sorusuna kesinlikle evet ve evet diyenlerin oranı % 17 civarında iken, hayır - kesinlikle hayır diyenlerin oranı % 55 i aşmaktadır. Bu durum, iki taraftan en az birinde lider değişikliği olmadan ülkeler arasındaki ilişkinin düzelemeyeceğine dair bir inancın olduğu şeklinde okunabilir. FRANSA YA UYUM - KENDİNİ EVİNDE HİSSETME DUYGUSU HUGO-Fransa2012 araştırmasında özel olarak yoğunlaşılan konular dışında, Avrupa da yaşayan Türkiye kökenlilere yönelik diğer ülke araştırmaları ile karşılaştırma imkânı sağlamak üzere de bazı sorular sorulmuştur. Bunlardan birisi de uyum/entegrasyon/kendini evinde hissetme skalasıdır. Bu çerçevede Fransa da yaşayan Türkiye kökenlilere kendinizi Fransa ya ne kadar entegre olmuş yani kendi evinizde gibi hissediyorsunuz, bunu 1-10 arasında puanlayın şeklinde bir soru sorulmuştur. Burada 0-4 arasını kritik-olumsuz bölge olarak, 5-10 arasını ise olumluuyumlu bölge olarak tanımlamak mümkündür. Bu çerçevede ortaya çıkan sonuçlara göre Türkiye kökenlilerin Fransa ya uyumlarının % 70-80 civarında gerçekleştiğini hissettiklerini söylemek mümkündür. 8-9-10 gibi en üst derecede kendini evinde gibi hissetme oranlarının toplamı % 37 yi bulmaktadır. Bunun diğer Avrupa ülkelerine göre oldukça yüksek bir oran olduğu söylenebilir. Bu sonuç da Fransa daki Türkiye kökenlilerin artık bir göçmen grubu olarak görülmemesi gerektiğini göstermektedir. FRANSA VE TÜRKİYE DEKİ SİYASİ TERCİHLER ARASINDAKİ ÇAPRAZ İLİŞKİLER HUGO-Fransa2012 araştırmasında, yurtdışında yaşayan Türkiye kökenlilerin siyasi tercihlerinin ne ölçüde siyasi bir ideolojiye ve ne ölçüde pragmatik tercihlere dayandığını anlamaya yönelik sorulara da yer verilmiştir. Bu bağlamda, Fransa daki ve Türkiye deki siyasi tercihler arasındaki ilişkiye yönelik sorular sorulmuştur. Ortaya çıkan çarpıcı duruma göre, Türkiye kökenlilerin Fransa daki ideolojik tercihleri ile Türkiye deki tercihleri arasında ciddi bir farklılık olduğu tespit edilmiştir. Türkiye'de bugün genel seçimler yapılsa ve oy verme imkanınız olsa hangi partiye verirsiniz? sorusu karşısında Türkiye kökenliler % 59,27 ile AK Parti, % 11,1 ile CHP, % 3,87 ile MHP ve % 3,67 ile BDP yi tercih edeceklerini ifade etmişlerdir. Aynı gruba Fransa da hangi partiye oy verdiniz diye sorulduğunda ise Merkez Sol (Sosyalist Parti) için oy kullananlar % 65 ile birinci sırada yer alırken, Komünist/Sosyalist Parti % 18 ile ikinci sırada gelmektedir. Yani Türkiye de AK Parti ve MHP gibi sağ partilere % 70 in üzerinde destek veren Fransa daki Türkiye kökenliler, Fransa da oylarını % 80 in üzerinde Sol/Sosyalist/ Komünist partilerden yana kullanmaktadırlar. Bu durum, ideolojik bir karmaşa olarak da, pragmatik bir tercih olarak nitelenebilir. Ancak ortaya çıkan tablonun genel olarak yurtdışında yaşayan Türkiye kökenlilerin genel eğilimini yansıttığı söylenebilir. 9

YÖNETİCİ ÖZETİ : HUGO-Fransa2012 SONUÇ Hacettepe Üniversitesi Göç ve Siyaset Araştırmaları Merkezi (HUGO) tarafından, Doç.Dr. M. Murat Erdoğan yöneticiliğinde 2012 yılı Şubat-Mart-Nisan aylarında SEK- POL/Data4U araştırma kuruluşu işbirliğinde gerçekleştirilen Fransa daki Türkiye Kökenlilerin Güncel Konulardaki Görüş ve Düşünceleri Araştırması (HUGO- Fransa2012) Fransa da yaşayan bütün Türkiye kökenlileri temsilen bir havuzdan tespit edilen ve aranan 8195 haneden 14 yaş üstü 1026 kişi ile bilgisayarlı telefon (CATI) aracılığı ile gerçekleştirilmiştir. 35 soruluk anket formunda temel olarak Fransa da çıkarılmaya çalışılan ve Türk kamuoyunda Ermeni soykırımını inkârı cezalandırma yasası olarak bilinen Irkçılığa Karşı Mücadele ve Yasa Tarafından Tanınmış Soykırımların Varlığına İtirazın Bastırılmasına ilişkin Yasa konusunda Türkiye kökenlilerin ne düşündükleri ve bunun siyasi tercihlerine ne yönde etkisi olacağı sorularının cevapları tespit edilmeye çalışılmıştır. HUGO-Fransa2012 Araştırmasında ortaya çıkan en çarpıcı bulgular özetle şunlardır: Fransa da yaşayan Türkiye kökenlilerden 11-20 yıl arası Fransa da yaşayanların oranı 20,61, 21 ve daha fazla yıldır Fransa da yaşayan ve Fransa da doğanların oranı ise % 64,4 olarak tespit edilmiştir. Türkiye kökenlilerin sadece % 15,06 sının 11 yıldan daha az süre Fransa da oldukları görülmektedir. Bu durum, Fransa da yaşayan Türkiye kökenlilerin artık göçmen olarak nitelenemeyeceklerinin de açık bir kanıtı olarak yorumlanabilir. Fransa da yaşayan Türkiye kökenlilerin % 38,55 i Fransız vatandaşı olduklarını beyan etmişlerdir. Fransa da 11 yıldan fazla yaşayan Türkiye kökenlilerin oranı % 85 in üzerinde olmasına ve çifte vatandaşlık imkânı bulunmasına rağmen Türkiye kökenlilerin vatandaşlığa yüksek ilgi gösterdikleri söylenemez. Vatandaş olanların % 83 ü de çifte vatandaştır. Bu durum, Fransa da yaşayan Türkiye kökenlilerin siyasete seçimler vasıtası ile etki etme imkânının da oldukça sınırlı olduğunu göstermektedir. HUGO-Fransa2012 araştırması bulgularına göre Ermeni soykırımı inkârı cezalandırma yasası Fransa da yaşayan Türkiye kökenliler tarafından % 96,83 gibi çok yüksek bir ilgiyle takip edilmiştir. Türkiye kökenlilerin % 60 tan fazlası konuyu Türk medyası üzerinden takip etmiştir. Genel olarak Fransa da yaşayan Türkiye kökenlilerin soykırım konusundaki görüşü oldukça nettir ve soykırımın olduğuna inananların oranı sadece %3 tür. Olanlara etnik temizlik diyenler % 1, katliam diyenler ise % 3 olarak tespit edilmiştir. 1915'te Osmanlı Ermenilerinin karşı karşıya kaldığı durumu nasıl 10

tanımlıyorsunuz? sorusuna verilen cevaplarda, konunun % 67 lik bir oranla savaş ortamından kaynaklanan karşılıklı çatışmalar olarak tanımlandığı ortaya çıkmaktadır. Benzer biçimde 1915'de Osmanlı Devletinin Ermeni tebaasına karşı soykırım politikası uyguladığına inanıyor musunuz? sorusuna verilen cevaplar da genel algıyı tekrarlamakta ve evet, böyle bir politika uygulanmıştır diyenlerin oranı % 5,65 te kalmaktadır. Ancak % 20 lik bir kesim konuyla ilgili şahsi bir fikri olmadığını beyan edebilmektedir. Sizce Türkiye Devleti soykırımı kabul edip Ermenilerden özür dilemeli midir? sorusuna, % 77,5 gibi çok güçlü bir oranda özür dilenmemeli cevabı verilmiştir. Özür dilenmeli diyenler % 6,94, soykırım tanınmalı ve tazminat ödenmeli diyenlerin oranı ise % 1,29 dur. HUGO-Fransa2012 araştırmasında, Ermeni soykırımı inkâr yasası olarak bilinen Fransız parlamentosu ve senatosundaki girişimin Türkiye kökenliler tarafından nasıl okunduğunu anlamaya yönelik bazı sorular yöneltilmiştir. Bu çerçevede sorulan Fransız politikacıların böyle bir yasayı gündeme getirmesinin sizce nedeni nedir? sorusuna verilen cevapların % 71,7 gibi çok büyük bir oranında yaklaşan seçimlerde Ermenilerin oyları ve desteğini kazanmak için cevabı alınmıştır. Sizce bu yasa Fransa'da yasayan Ermeniler ile Türkler arasındaki ilişkileri ne yönde etkileyecektir? sorusuna verilen cevaplarda Fransa daki Türkiye kökenlilerin yaklaşık % 30 unun ilişkilerin olumsuz etkileneceği yönünde görüş belirttiği tespit edilmiştir. Bu yasa girişiminin ilişkilere etkisi olmayacağına dair inanç ise % 55,5 ile en yaygın görüş olarak ortaya çıkmıştır. Bu yasa girişimi Fransa-Türkiye ilişkilerine nasıl yansıyacaktır, sorusuna verilen cevapların % 78 i aşan bir oranı, ilişkilerin bu yasadan dolayı hasar göreceği ve olumsuz etkileneceği şeklindedir. Söz konusu yasanın, soykırım inkârını para ve hapis cezası ile oldukça ağır bir yaptırıma bağlayacağı öngörülmekteydi. Bu ya da böyle bir yasa yürürlüğe girerse bunun sizin Fransa'daki yaşantınızı zorlaştıracağına inanıyor musunuz? sorusuna verilen cevaplarda, Türkiye kökenlilerin soykırım olmamıştır yaygın inançlarına rağmen, yasanın yaşantılarını zorlaştıracağına çok da inanmadıkları ortaya çıkmıştır. Türkiye kökenlilerin sadece % 27 si böyle bir endişeye sahipken, % 50 den fazlasının böyle bir kaygısının olmaması dikkat çekicidir. Yasanın önemi ve işlevselliği konusundaki görüşleri tespit amaçlı Bu yasa yürürlüğe girerse Fransa'yı terk etmeyi ve Türkiye'ye yerleşmeyi düşünüyor musunuz? sorusuna verilen cevaplarda da Türkiye kökenlilerin sadece % 6,74 ünün yasa yürürlüğe girerse Türkiye dönmeyi düşündüğünü, % 15 in ise buna belki kaydını düştüğünü görüyoruz. 1915 olayları konusunda Türkiye de ve yurtdışında yaşanan yaygın tartışmalara katkısı olması bakımından sorulan Sizce Türkiye "Ermeni Soykırımı" iddiaları 11

konusunda ne yapmalı? sorusuna verilen cevaplar da oldukça dikkat çekicidir. Fransa da yaşayan Türkiye kökenlilerin sadece % 4 ü Türkiye soykırımı tanımalı ve özür dilemeli derken, Türkiye dünya kamuoyunu ikna etmeli diyenlerin oranı % 9, benzer yasaları muhatap ülkeler için çıkarmalı diyenlerin oranı % 26 olmuştur. Verilen cevaplar arasında en dikkat çekeni %42 oranıyla Türkiye nin tarihi ile objektif olarak yüzleşmesi ve bu tip dış müdahalelere izin verilmemesi şeklinde olmuştur. Fransa da yaşayan Türkiye kökenliler konusunda net bir sayıdan söz etmek oldukça zordur. Bu sayının yaklaşık 500 bin olduğu sıkça dile getirilmektedir. Ancak gerçek sayının 300 ile 600 bin arasında olduğuna dair farklı bilgiler mevcuttur. Fransız vatandaşı olan Türkiye kökenlilerin yaklaşık % 40 civarında olduğu tahmin edilmektedir. HUGO-Fransa2012 araştırması ile elde edilen veriler de bununla uyumludur. Bu sayı içindeki oy kullanamayacak yaşta olanlar dışarıda bırakıldığında, Türkiye kökenlilerin siyasal hayata katılımlarının ve bu anlamda da müdahale imkânlarının oldukça sınırlı olduğu söylenebilir. Tahmini olarak Fransa da yaşayan Türkiye kökenlilerin sadece % 25-30 unun oy kullanma hakkına sahip olduğu söylenebilir. Bu hakkı kullananların oranı da oldukça düşüktür. HUGO-Fransa2012 araştırmasında Bu güne kadar Fransa da hiç oy kullandınız mı sorusuna evet diyenlerin oranı sadece % 23 olarak tespit edilmiştir. Bütün bu veriler ışığında, 500 bin nüfusa rağmen, Fransa da (örneğin Cumhurbaşkanlığı ya da genel seçimlerde) oy kullanan Türkiye kökenlilerin sayısının 50 ile 80 bin arasında değiştiği söylenebilir. Türkiye kökenli oy kullananların % 65 ten fazlası parti tercihleri konusundaki soruya Merkez Sol (Sosyalist Parti) cevabını vermiştir. İkinci sırada ise % 18 ile Komünist/Sosyalist Sol NPA gelmektedir. Yani Türkiye kökenlilerin % 80 den fazlası tercihlerini sol-sosyalist-komünist partilerden yana kullanmaktadır. HUGO-Fransa2012 araştırmasında 22 Nisan 2012 de birinci, 6 Mayıs 2012 de ikinci turu yapılacak olan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Türkiye kökenli Fransız vatandaşlarının 1. Turda % 77 ile Francois Hollande ı destekleyecekleri görülmektedir. İkinci sırada ise % 20 ile Francois Bayrou gelmektedir. Nicolas Sarkozy için oy kullanacağını belirtenlerin oranı % 1 in altında kalmaktadır. 06 Mayıs 2012'de yapılacak Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci turuna Sarkozy/Hollande ikilisi kalırsa kime oy vermeyi düşünüyorsunuz? sorusuna verilen cevaplar da genel tabloyu değiştirmemektedir. Burada da % 90 ın üzerinde Hollande ye oy ver ileceği ifade edilmektedir. Sarkozy e ikinci turda oy verecek Türkiye kökenli oranı ise % 2 olarak görülüyor. HUGO-Fransa2012 araştırmasının en önemli sorularından birisi söz konusu yasa girişiminin Türkiye kökenlilerin oy verme davranışını ne yönde etkilediğinin tespitiydi. Bu çerçevede sorulan Fransa'da genel seçimlerde tercihiniz konusunda "Ermeni Soykırımını İnkârı Cezalandırma Yasası" ne kadar etkili olacak? sorusuna verilen cevaplarda kararımı bu yasa girişimi çerçevesinde vereceğim diyenler % 30 dur. Ancak oyumu bu yasa çerçevesinde vermeyeceğim diyenlerin oranı (iki kararlılık çerçevesinde) toplamda % 30 u aşmaktadır. Araştırmanın uygulandığı dönemde yasanın akıbeti henüz belli olmadığından 12

Söz konusu yasanın kesinleşmesi ya da iptal edilmesi Fransa seçimlerindeki tercihinizi etkiler mi? şeklinde bir soru daha sorulmuştur. Burada da yasanın iptali ya da yürürlüğe girmesinin tercihini etkileyeceğini söyleyenlerin oranı % 26, etkilemeyeceğini söyleyenlerin oranı ise % 34 olarak tespit edilmiştir. Bütün bu veriler, yasa girişiminin Türkiye kökenlilerin seçim tercihlerinde oynadığı rolün sınırlı olduğunu ortaya çıkarmaktadır. HUGO-Fransa2012 araştırmasında siyasi liderler konusunda da önemli bir soru yöneltilmiştir. Sarkozy liderliğindeki Fransa ile Recep Tayyip Erdoğan liderliğindeki Türkiye ilişkilerinin düzeleceğine inanıyor musunuz? sorusuna gelen cevapta kesinlikle evet ve evet diyenlerin oranı % 17 civarında iken, hayır ve kesinlikle hayır diyenlerin oranı % 55 i aşmaktadır. Bu durum, iki taraftan en az birinde lider değişikliği olmadan ülkeler arasındaki ilişkinin düzelemeyeceğine dair bir inancın olduğu şeklinde okunabilir. HUGO-Fransa2012 araştırmasında özel olarak yoğunlaşılan konular dışında, Avrupa da yaşayan Türkiye kökenlilere yönelik diğer ülke araştırmaları ile karşılaştırma imkânı sağlamak üzere de bazı sorular sorulmuştur. Bunlardan birisi de uyum/entegrasyon/kendini evinde hissetme skalasıdır. Bu çerçevede Fransa da yaşayan Türkiye kökenlilere kendinizi Fransa ya ne kadar entegre olmuş yani kendi evinizde gibi hissediyorsunuz, bunu 1-10 arasında puanlayın şeklinde bir soru sorulmuştur. Bu çerçevede ortaya çıkan sonuçlara göre Türkiye kökenlilerin Fransa ya uyumlarının % 80 civarında gerçekleştiğini hissettiklerini söylemek mümkündür. Bunun diğer Avrupa ülkelerine göre oldukça yüksek bir oran olduğu söylenebilir. HUGO-Fransa2012 araştırmasında yurtdışında yaşayan Türkiye kökenlilerin siyasi tercihlerinin ne ölçüde siyasi bir ideolojiye, ne ölçüde pragmatik tercihlere dayandığını anlamaya yönelik sorulara yer verilmiştir. Bu bağlamda Fransa daki ve Türkiye deki siyasi tercihler arasındaki ilişkiye yönelik sorular yer almıştır. Ortaya çıkan çarpıcı duruma göre Türkiye kökenlilerin Fransa daki ideolojik tercihleri ile Türkiye deki tercihleri arasında ciddi bir farklılık olduğu tespit edilmiştir. Türkiye'de bugün genel seçimler yapılsa ve oy verme imkanınız olsa hangi partiye verirsiniz? sorusu karşısında Türkiye kökenliler % 59,27 ile AK Parti, % 11,1 ile CHP, % 3,87 ile MHP ve % 3,67 ile BDP yi tercih edeceklerini ifade etmişlerdir. Aynı gruba Fransa da hangi partiye oy verdiniz diye sorulduğunda ise Merkez Sol (Sosyalist Parti) için oy kullananlar % 65 ile birinci sırada yer alırken, Komünist/Sosyalist Parti % 18 ile ikinci sırada gelmektedir. Yani Türkiye de AK Parti ve MHP gibi sağ partilere % 70 in üzerinde destek veren Fransa daki Türkiye kökenliler, Fransa da oylarını % 80 in üzerinde Sol/Sosyalist/ Komünist partilerden yana kullanmaktadırlar. Bu durum, ideolojik bir karmaşa olarak ya da pragmatik bir tercih olarak nitelenebilir. Ancak ortaya çıkan tablonun genel olarak yurtdışında yaşayan Türkiye kökenlilerin genel eğilimini yansıttığı söylenebilir. 13