Emisyonlardan kaynaklanan CO 2`in jeolojik depolanması CGS EUROPE, FP7 - Birleşik Avrupa Koordinasyon Projesi Prof. Dr. Ender Okandan Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Petrol Araştırma Merkezi İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ARAŞTIRMA PROJELERİ BİLGİ PAYLAŞIMI TOPLANTISI 4 Nisan 2012, Çarşamba Birleşmiş Milletler Binası
İÇERİK Projenin amacı/süresi Projenin ortakları Proje iş paketleri ODTÜ PAL olarak katkımız Görüşler
CGS Europe çok ortaklı networking projesidir. (Theme (Energy 2010.5.2-2)) CO2GEONET projesinin devamı olarak tasarımlanmıştır. Başlangıç Tarihi : 1.11.2010 Bitiş Tarihi : 31.10.2013 Amacı: CO2 nin yeraltında depolanması konusunda Birleşik Avrupayı temsil eden bağımsız, bilimsel uzmanlardan oluşan bir grup oluşturulması
Bu amaca ulaşmak için Ortaklar arasında devamlı ve sürdürülebilir bir ağ oluşturmak, Aktivitelerini ZEP Teknoloji Platformu gibi benzer gruplarla koordineli olarak yürütmek Bu konuda uzmanlaşmış ülkelerle yeni başlayan ülkeler arasındaki farkı azaltmak üzere araştırma ve bilgi birikimi ile pilot uygulama projelerine katkıda bulunmak, Bu konuda yayınlanan AB direktifininin uygulanmasına destek olmak Kapsamı olarak bir yol belirlenmiştir.
24 AB ülkesi ve 4 asosye üye ülke (Hırvatistan, Norveç, Sırbistan, Türkiye) 34 araştırma enstitüsü katılımı (kar amaçlı kurumlar yok) Coordinator: BRGM Isabelle Czernichowski Lauriol Proje Paydaşları
Organizasyon Genel Kurul Danışma Kurulu İdari Destek Birimi Yönetim Grubu Avrupa Birliği İP 1 Yönetim İP 2 Birleşme ve Ağ oluşturma İP 3. Bilgi Deposu İP 4. Bilginin Geliştirilmesi İP 5. Bilginin Yaygınlaştırıl ması
DANIŞMA KURULU AB DG İklim Hareketi: Martina Doppelhammer, Koordinatör, CCS ve NER 300 ZEP(Sıfır Emisyon Platformu): Niels Peter Christensen Depolama konusunda ulusal yetkili merci, Lionel Perrette, Fransa IEAGHG: Tim Dixon, Global CCS Institute: Derek Taylor, Avrupa Temsilcisi STK: German Watch
1. Yönetim iş paketi Proje İş Paketleri Yönetim Kurulu: Isabelle Czernichowski-Lauriol (BRGM) Anna Korre (CO2GeoNet Imperial) Roberto Martinez Orio (S-IGME) Vit Hladik (CzGS) Sergio Persoglia, CO2GeoNet Secretary General Görevi: Projenin mali, yasal, operasyonel yönetimini sağlamak
2. Birleşme ve ağ oluşturma (Integration and networking) Proje paydaşlarının ortak çalışmalar yapmaları ve bilimsel bir ağ oluşturmaları için faaliyetlerini desteklemek, CGS EUROPE projesi tamamlandıktan sonra da birlikteliği sürdürmek için yasal alt yapıyı oluşturmak ve finans kaynağını araştırmak
3. Bilgi deposu oluşturma (Knowledge repository) 1. CO2 depolama konusunda araştırma yapacak uzmanların başvurabileceği kaynaklardan oluşan bir veri tabanı yaratmak, 2. Üç konuda durum değerlendirmesinin yapılacağı raporlar üretmek CO2 depolama sırasında ve sonrasında izleme metotları Depolama sahalarının seçimi için metodolojilerin seçimi ve gerekleri Uygulama için gereken yasal düzenlemeler ve güvenlik riskleri
4. Bilgi Geliştirme (Knowledge development) Bu iş paketinde farklı gruplarda oluşmuş olan bilgilerin paylaşılmasını, Yasal uygulamalar konusunda çalıştaylar organize ederek, Uzman değişimini sağlayarak Proje partnerleri arasında ortak araştırmaların yapılmasını ve yeni projelerin ortaya çıkarılarak teşvik edilmesi amaçlanmıştır.
5. Bilginin yaygınlaştırması (Knowledge dissemination) Proje web sitelerinin oluşturulması www.cgs.europe CO2 depolama konusunda çalıştayların düzenlenmesi CO2 depolama konusunda kısa kursların düzenlenmesi CO2 depolamanın ne olduğunu anlatan broşürleri ülke lisanlarında yayınlamak Medya ile iletişimi geliştirmek
Proje bütçesi : AB katkısı : 2,2 M (CO2GeoNet : AB katkısı 0,9 M ) Diğer proje ortaklarına dağıtılan miktar: 1.3 M
Projede ODTÜ-Petrol Araştırma Merkezinin katkısı: Genel kurullara katılmak ( yılda 2 kez) Ortak projelerin desteklenebileceği yerel mali kaynakları araştırmak CO2 depolama konusunda web sitesi oluşturmak www.pal.metu.edu.tr/co2depolama CO2 depolama hakkındaki İngilizce broşürü Türkçe olarak yayınlamak www.cgseurope.net
CO2 depolama sırasında izleme metotları üzerinde yazılacak raporda kuyu kapatma ve jeofizik izleme konularını yazmak, CO2 depolama için yer seçimi konusunda modelleme kısmının hazırlanması, Ulusal Çalıştay organize etmek ( 16 Aralık 2011, ODTÜ) Uluslararası CO2 depolama çalıştayını organize etmek ( 13-14 Haziran 2012, ODTÜ ANKARA)
CO 2 Capture and Storage Regional Awareness Raising Workshop 13-14 June 2012 Middle East Technical University, Ankara, TURKEY CGS Europe is a networking project that aims to share the expertise of 34 key research institutes from 28 countries (24 European Member States and 4 Associated Countries). The project is funded through the EC FP7 programme. Organiser: Petroleum Research Center, Middle East Technical University Co-organiser: UCTEA Chamber of Petroleum Engineers. Venue: Conference Center, Middle East Technical University, Dumlupınar Caddesi, No.1 Ankara 06800, Turkey Registration: from 15 March 2012 on the CGS Europe website www.cgseurope.net Deadline: 1 June 2012 The workshop language is English (no translation available) Attendance is without registration fee.
Konuşmacılar listesi (Taslak) Impact of Climate Change in Turkey- Observations and Projections Öznur Oğuz Kuntasal, UNDP Turkey Natural marine CO2 sequestration: How biological and solubility pumps influence the sequestration in the Black Sea and in the Eastern Mediterranean? Turkey Energy Outlook June 2012 CCS Initiatives and CGS Europe Project EU, CSS Regulations Efficieny, the primary target for reducing CO2 emissions, Refinary example CO 2 Capture Technologies for Power Generation The Challenges Ahead Potential of CCS Application in Industry Steel, Oil Refining and Cement Ayşen Yılmaz, METU Institute of Marine Sciences Oğuz Türkyılmaz, Chamber of Mechanical Engineers From CGS Europe group Vassilios Kougionas, EU Research and innovation Mehmet Alkan, TÜPRAŞ Prachi Singh, IEA/GHG Prachi Singh, IEA/GHG
Regulations for Climate Change in Turkey????? Ministry of housing and environment?????? Monitoring Unique CO2-EOR Experience in Batı Raman Field Deep saline formations: The largest potential volumes for geological storage of CO2 CO 2 Sequestration in Unconventional Gas Reservoirs: Challenges and Opportunities Assessment of CO2 storage in TPAO oil fields: Applicability, location, capacity The In Salah Gas CCS Project Key Highlights and Lessons Learned. Requirements for large-scale CCS deployment, insights from Shell s activities First day discussions and Closing remarks CO2GEONET Yıldız Karakeçe,Turkish Petroleum Corporation, Çağlar Sınayuç, METU Turgay Ertekin, PennState University USA Volkan Ustun, Turkish Petroleum Corporation 20 minutes Allan S. Mathieson, BP Tim Bartels, Shell, CCS Portfolio manager VIT Hladik,, CGS Europe
Bazı Görüşler Türkiye nin bu teknolojiye ihtiyacı var mı?
Toplam Sera Gazı Emisyonları, ton CO2 eq. Türkiye nin CO2 emisyon verileri TUIK 2009 verileri CO2 CH4 N20 F gases Toplam 400 350 300 250 200 150 100 50 0 1990 1995 2000 2005 2008
Yıllık CO2 emisyon miktarı 300 milyon tona ulaşmıştır. Verimlilik ve tasarruf ile bu miktarın % 50 sinin azaltılacağını varsaysak, Yenilenebilir enerji uygulamalarının CO2 azaltılmasına katkısını % 7 kabul etsek, Atmosfere atılacak CO2 miktarı yılda 120 milyon tonun üzerinde olması beklenmelidir. Türkiye de bu depolama kapsitesi varmıdır sorusuna cevap verilmelidir.
Türkiye Dünya CO2 emisyonuna % 1 kadar katkıda bulunmaktadır. Bu nedenle bu teknolojiye ihtiyacımız yok tartışması yapılabilir. Ancak uluslararası anlaşmalar, yeni Kyoto protokolu bizi böyle bir uygulamaya mecbur kılacaktır. Bu nedenle uyum politikaları arasında bu konunun da düşünülmesi gerektiğini düşünüyorum.
Dinlediğiniz için teşekkür ederim
CO2 depolama yapılabilecek jeolojik yapılar
Petrol sahaları, terk edilmiş veya üretimde olan Derin akiferler Bazalt formasyonlar (İzlanda, Vallula sahası ) Doğal CO 2 yatakları Metan içeren kömür yatakları Terk edilmiş gaz sahaları Tuz yatakları Okyanusta depolama
CO2 in tutulması Taşınması CO 2 CO 2 CO 2 Petrol/gaz Metan Depolama Üretilemeyen derin kömür yatağı Derin akifer Petrol veya gaz sahası
Karbon tutma ve depolama CO2 kaynağı Depolama noktası karbon tutma tesisi taşıma depolama CO2 kaynağı CO2 tutma unitesi Basınçlandırma Boru hattı veya tanker ile taşıma Depolama alanı ve enjeksiyon kuyuları Yanma Sonrası (Postcombustion) Yanma Öncesi (Precombustion) Oksi Yakıt Yanması (Oxyfuel combustion)
Karbon tutma ve depolama projelerinde yapılması gerekenler Bu süreç 5-10 yıl sürmektedir CO 2 kaynakları ile depolama yapılabilecek lokasyonların eşleştirilmesi, mesafe optimizasyonu Seçilen jeolojik depo formasyonunun özelliklerinin karakterize edilmesi Sahanın depolama kapasitesinin belirlenmesi, matematiksel modelleme Karbon tutma ünitesi, taşıma ve enjeksiyon sahasındaki işlemler için teknik ve ekonomik fizibilite ve değerlendirme Uygulama
Milyon ABD $/ yıl Hazırlık 2B sismik Enj.kuyu sondajı 3 B sismik Jeolojik değerlendirme Saha geliştirme Tüm saha uygulama 60 50 40 30 20 10 Ön eleme Ön eleme Uygulama ve izleme programı 0 0 0,5 1,5 2,5 3,5 4,5 5,5 6,5 7,5 8,5 9,5 10 Proje yılları CO 2 depolama sahalarının geliştirilmesinin aşamaları ve maliyet Ref: Global Status of CCS 2010 Global Status Institute
Dünyadaki büyük ölçekli entegre karbon tutma ve depolama projeleri Toplam 234 projeden 77 si büyük ölçekli entegre proje olarak tanımlanmakta.
Ref: Globas Status of CCS 2010 Global Status Institute
TÜRKİYE DE DURUM
Tek noktadan olan emisyon kaynakları: Termik santrallar Demir çelik tesisleri Rafineriler Çimento fabrikaları
Yüksek emisyon bölgeleri ve depolama yapılabilecek bölgeler Petrol ve gaz sahaları Derin akiferler Soda mağaraları Dodan CO 2 sahası kömür
Türkiye deki petrol ve gaz sahalarının hacimleri çok kısıtlı, az depolama kapasitesi Metanlı derin kömür yatakları, bilgi yeterli değil, karakterizasyonun yapılması gerekli Olası depolama alanları: Trakya, İç Anadolu ve G.Doğu Anadolu daki derin akiferler, bilgi yeterli değil, çalışma yapılması lazım Batı Raman CO 2 ile petrol üretimi projesi için uygulama var, CO2 Dodan sahasından getiriliyor. Doğal CO 2 yatağı, DODAN sahası, biliniyor enjeksiyon kuyuları açılıp uygulama yapılabilir. Ref: TÜRKİYE'DE ENDÜSTRİYEL TESİSLERDEN KAYNAKLANAN CO2 EMİSYONLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ, JEOLOJİK DEPOLAMA İMKANLARININ TESBİTİ VE BİR PETROL SAHASINDA DEPOLAMANIN MODELLENMESİ PROJE NO:106G110, 2009