ANATOMİK TANIMLAR VE GENEL BİLGİLER İÇİNDEKİLER Anatomi Tanımı ve Bölümleri Anatomik Pozisyon Anatomi'de Düzlem ve Eksenler Vücut Boşlukları ve Bölümleri Anatomik Kısaltmalar İnsan Vücudu ile İlgili Hareket ve Yön Terimleri TEMEL ANATOMİ Uz. Dr. Aslı KARA HEDEFLER Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Anatominin tanımını bilebilecek, Anatomik pozisyonu tanımlayabilecek, Anatomide düzlem ve eksenleri açıklayabilecek, Vücut boşluklarını tanımlayabilecek, Anatomik kısaltmaları öğrenebilecek, İnsan vücudu ile ilgili hareket ve yön terimlerini açıklayabileceksiniz. ÜNİTE 1
Ünite Adı 6) Otonom sinir sistemi bölümü olan sempatik bölümün kalbe olan etkisi aşağıdakilerden hangisidir? a) Kalbin çalışmasını hızlandırır. b) Kalbin çalışmasını yavaşlatır. c) Kalbin çalışmasına etkisi yoktur. d) Kalbin çalışmasını hem hızlandırır hem de yavaşlatır. e) Sempatik sinirler otonom sinir sistemi bölümü değildir. 7) İşitme siniri kaçıncı kafa çiftidir? a)10 b)11 c) 8 d) 9 e) 12 8) Medulla spinalis ten çıkan sinirlerine ne ad verilir? a) Spinal sinir b) Nervus opticus c) Nervus olfactorius d) Nervus trochlearis e) Nervus vagus 9) Yüz kaslarını inerve eden kafa çifti aşağıdakilerden hangisidir? a) 7 b) 8 c) 9 d) 10 e) 11 10) Aşağıdakilerden hangisi onuncu kafa çiftinin adıdır? a) Nervus opticus b) Nervus vagus c) Nervus facialis d) Nervus trochlearis e) Nervus glossopharyngeus Cevap Anahtarı 1. B, 2. C, 3. B, 4. A, 5. D, 6. A, 7. C, 8. A, 9. A, 10. B Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18
Anatomik Tanımlar ve Genel Bilgiler Tıp biliminde kullanılan terimler, genellikle Latince kökenlidir. Bu bölümde; anatominin tanımı, anatomik pozisyon, anatomik planlar ve eksenler, vücudun boşlukları ve bölgeleri ve oluşumların yerlerinin belirlenmesinde kullanılan terimler anlatılmıştır. İnsan vücudunun yapısı ve şeklini, vücudu oluşturan organların yerini, yapısını, şeklini, fonksiyonunu ve komşuluk ilişkilerini inceleyen bilim dalına anatomi denir. Ayakta dik duran bir şahsın başı dik, her iki kolu yan taraflarda sarkık ve el ayaları karşıya bakar durumda, ayak topukları birleştirilmiş duruşa anatomik pozisyon denir. Anatomide; planum sagittale, planum horizontale (transversale) ve planum coronale (frontale) olmak üzere üç ana plan, axis transversalis, axis sagittalis ve axis verticalis olmak üzere üç ana eksen bulunur. Özet Vücudun ön tarafında bulunan boşluklar: Cavitas Thoracis (göğüs boşluğu) Cavitas Abdominalis (karın boşluğu) Cavitas Pelvis (leğen boşluğu) Vücudun arka tarafında bulunan boşluklar Cavitas Cranii (beyin boşluğu) Cavitas Spinalis(omuriliğin bulunduğu alan) İnsan vücudu bölgelerinin isimleri bilinmesi istenilecektir Karın boşluğu kadranlarının isimleri bilinmesi istenilecektir. İnsan vücudu yönlerinin bilinmesi istenilecektir. Tarafların ne anlama geldiği bilinmelidir. Anatomik kısaltmalar öğrenilmelidir. Vücutta yapılan hareketlein isimlerinin bilinmesi istenilecektir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13
Ünite Adı DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1) Gözün lateral kasını inerve eden kaçıncı kafa çiftidir? a) 5 b) 6 c) 7 d) 9 e)10 2) Spinal sinir kaç çifttir? a)30 b) 11 c) 31 d)41 e)25 3) Baş bölgesinden kaç çift kafa çifti çıkar? a) 11 b) 12 c) 13 d) 14 e) 15 4) Aşağıdakilerden hangisi otonom sinir sistemine ait bir bölümdür? a) Sempatik sinirler b) Medulla spinalis c) Bulbus d) Pons e) Telencephalon 5) Dördüncü kafa çifti gözün hangi kasını çalıştırır? a) Musculus rectus lateralis b) Musculus rectus superior c) Musculus rectus inferior d) Musculus obliquus superior e) Musculus rectus medialis Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17
Anatomik Tanımlar ve Genel Bilgiler DEĞERLENDİRME SORULARI 1. Aşağıdaki düzlemlerden hangisi vücudu üst ve alt şeklide iki bölüme ayırır? Değerlendirme sorularını dikkatli ve anlayarak cevaplamalısınız. a) Planum Horizontale b) Planum Sagittale c) Planum Coronale d) Planum Frontale e) Hepsi 2. Aşağıdaki eksenlerden hangisi vücudu önden arkaya geçen ve yere paralel olan eksendir? a) Horizontal b) Transvers c) Sagittal d) Vertical e) Frontal 3. Aşağıdaki eksenlerden hangisi vücudu sağdan sola veya soldan sağa geçen ve yere paralel olan eksendir? a) Horizontal b) Sagittal c) Vertical d) Frontal e) Hepsi 4. Aşağıdaki hareketlerden hangisi sagittal eksende yapılır? a) Abduction b) Ekstansion c) Flexion d) Pronation e) Supination Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14
Özet Ünite Adı Periferik sinirlerin bu bölümü kafa iskeletinde bulunan deliklerden (foramen) dışarı çıkan ve çeşitli organlara giderek onlarda uyarı yapan sinirlerdir. Bu sinirlerin bazıları organlarda oluşan duyuları da merkezî sinir sistemine taşımaktadır. Kafa çiftleri 12 çifttir. Bunlar: I- Nervus olfactorius II- Nervus opticus III- Nervus oculomotorius IV- Nervus trochlearis V- Nervus trigeminus VI- Nervus abducens VII- Nervus facialis VIII- Nervus vestibulocochlearis IX- Nervus glossopharyngeus X- Nervus vagus XI- Nervus accessorius XII- Nervus hypoglossus Spinal sinirler: Medulla spinalis ten (omurilik) çıkan 31 çift sinirin adıdır. Spinal sinirler, columna vertebralis bölümleri gibi isimlendirilmiştir. Bu bölümler: Cervical spinal sinirler (8 çift) Thoracal spinal sinir (12 çift) Lumbal spinal sinir (5 çift) Sacral spinal sinir (5 çift) Coccygeal spinal sinir (1 çift) Otonom Sinir Sisteminin Bölümleri Sempatik bölüm Parasempatik bölüm Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15
Anatomik Tanımlar ve Genel Bilgiler 5. Alt ekstremitenin ayak bölgesinde plantar bölgenin (taban) dışa dönmesine ne ad verilir? a) Invertion b) Extantion c) Flexion d) Abduction e) Evertion 6. Anatomik pozisyonun tanımında aşağıdakilerden hangisi bulunmaz? a) Ayakta dik durma b) Kollar yana sarkık c) Gözler karşıya bakacak d) Ayakları birbirinden ayrık e) El ayası öne bakacak 7. Aşağıdakilerden hangisi vücut boşluklarından biri değildir? a) Cavitas cranii b) Cavitas tibialis c) Cavitas abdominis d) Cavitas spinalis e) Cavitas thoracis Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15
Merkezi Sinir Sistemi (Systema Nervosum Centrale) 6. Merkezî sinir sisteminde hangi nöron tipi çok bulunur? a) Unipolar nöron b) Multipolar nöron c) Bipolar nöron d) Unipolar-bipolar nöron e) Bipolar-multipolar nöron 7. Hangi lob telencephalonun medial ve alt yüzünde bulunur? a) Lobus frontalis b) Lobus parietalis c) Lobus occipitalis d) Lobus temporalis e) Lobus limbicus 8. Aşağıdaki fonksiyonlardan hangisi temporal loba aittir? a) Motor fonksiyon b) Sensitif (duyu) fonksiyonu c) İşitme fonksiyonu d) Görme fonksiyonu e) Ruhi durum fonksiyonu 9. Aşağıdaki fonksiyonlardan hangisi occipital loba aittir? a) Motor fonksiyon b) Sensitif (duyu) fonksiyonu c) İşitme fonksiyonu d) Görme fonksiyonu e) Ruhi durum fonksiyonu 10. Medulla spinalis ten kaç çift spinal sinir çıkar? a) 21 b) 31 c) 3 d) 5 e) 12 Cevap Anahtarı 1.E, 2.A, 3.D, 4.E, 5.B, 6.B, 7.E, 8.C, 9.D, 10.B Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16
Anatomik Tanımlar ve Genel Bilgiler 8. Aşağıdaki eksenlerden hangisi vücudu yukarıdan aşağıya doğru geçen ve yere dik olan eksendir? a) Horizontal b) Transvers c) Sagittal d) Vertical e) Frontal 9. Vücudun baş bölgesi için kullanılan latince kelime aşağıdakilerden hangisidir? a) Caput b) Collum c) Brachium d) Manus e) Uyluk 10. Omurilik aşağıdaki boşluklardan hangisinin içerisinde yer alır? a) Cavitas thoracis b) Cavitas abdominalis c) Cavitas spinalis d) Cavitas pelvis e) Cavitas cranii Cevap Anahtarı 1.A, 2.C, 3.A, 4.A, 5.E, 6.D, 7.B, 8.D, 9.A, 10.C Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16
Merkezi Sinir Sistemi (Systema Nervosum Centrale) DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi merkezî sinir sisteminin bölümü değildir? a) Medulla spinalis (Omurilik) b) Medulla oblongata (Bulbus) c) Pons d) Mesencephalon e) Spinal sinir 2. Aşağıdaki fonksiyonlardan hangisi genel olarak frontal loba aittir? a) Motor fonksiyon b) Sensitif (duyu) fonksiyonu c) İşitme fonksiyonu d) Görme fonksiyonu e) Ruhi durum fonksiyonu 3. Aşağıdakilerden hangisi diencephalon bölümü değildir? a) Thalamus b) Epithalamus c) Subthalamus d) Medulla spinalis e) Hypothalamus 4. Aşağıdakilerden hangisi telencephalon da bulunmayan lobdur? a) Lobus frontalis b) Lobus parietalis c) Lobus occipitalis d) Lobus temporalis e) Cornu anterior 5. Cerebelluma ait fonksiyon aşağıdakilerden hangisidir? a) Motor fonksiyon b) Denge fonksiyonu c) İşitme fonksiyonu d) Görme fonksiyonu e) Ruhi durum fonksiyonu Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15
Özet Osteoloji Genel Bilgiler ve Vücut Kemikleri Kemikleri inceleyen bilim dalına osteoloji denir. Kemikler organik ve inorganik olmak üzere elastik ve sert iki tür maddeden meydana gelir. Kemiklerin koruma, destek ve hareket, mineral depolama ve kan yapımı gibi görevleri bulunmaktadır. Kemikler şekillerine göre ossa longa, ossa breve, ossa plana, ossa irregularia, osa pneumotica ve ossa sesamoidea olmak üzere altı gruba ayrılır. Kemikler axial iskelet ve appendiculer iskelet olmak üzere iki ana gruba ayrılır. Axial iskelet kafa kemikleri, omurga ve göğüs kafesini oluşturan kemiklerden; appendiculer iskelet ise üst ve alt extremite kemiklerinden meydana gelir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13
Özet Merkezi Sinir Sistemi (Systema Nervosum Centrale) Sinir sistemi; merkezî sinir sistemi ve periferik sinir sistemi olmak üzere iki bölümde incelenir. Sinir sisteminin foksiyonlarını gören bir nöronun bölümleri: Hücre gövdesi Akson: Nöronun en uzun olan uzantısına verilen addır. Bu bölümün ucunda sinaps yapan uzantılar bulunur. Dendrit: Nöronun gövdesinden çıkan, sayıca çok olan ve axona göre kısa uzantılardır. Merkezî sinir sisteminde bulunan nöron tipleri: Unipolar nöron: Bu nöron tipinde gövdeden çıkan bir tane uzantı vardır. Bipolar nöron: Bu tip nöronlarda iki uzantı vardır. Kısa olanına dendrit, uzun olanına isa axon denir. Multipolar nöron : Bu tip nöronların gövdesinden çıkan çok sayıda uzantı mevcuttur. En uzun olan uzantıya axon, kısa olan ve sayıca çok olan uzantılara ise dendrit denir. Merkezî sinir sisteminde bu tip nöron sayısı çoktur. Merkezî sinir sistemi madde olarak iki bölümden meydana gelmiştir. Substantia gricea (gri cevher): Gri cevher merkezî sinir sisteminin medulla spinalis bölümünün iç tarafında bulunmasına karşılık encephalon bölümünde dış yüzeyde bulunur. Substantia alba (beyaz cevher): Beyaz cevher ise medulla spinalis in dış tarafında, encephalon bölümünde ise iç tarafta bulunur. Merkezî sinir sistemini dış taraftan saran zar (meninx), dıştan içe doğru üç tabakadan oluşur. Dura mater Arachnoidea mater Pia mater Merkezi sinir sisteminin bölümleri Medulla spinalis (Omurilik) Medulla oblongata (Bulbus) Pons Mesencephalon Cerebellum (Beyincik) Diencephalon Telencephalon Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13
Osteoloji Genel Bilgiler ve Vücut Kemikleri DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi bel bölgesi vertebralarının ifade eder? a) Vertebra lumbalis b) Vertebra cervicalis c) Coccygis d) Vertebra thoracica e) Sacrum 2. "Femur"kavramı hangi bölgeyi tanımlar? a) Bacak b) Uyluk c) Önkol d) El e) Kol 3. Aşağıdaki kemiklerden hangisi üst extremite kemiklerden biri değildir? a) Humerus b) Ulna c) Fibula d) Radius e) Phalanx 4. Aşağıdaki kemiklerden hangisi alt extremite kemiklerden biri değildir? a) Femur b) Patella c) Fibula d) Sternum e) Tibia 5. Aşağıdaki kemiklerden hangisi bacak (crus) bölgesi kemiklerindendir? a) Os frontale b) Scapula c) Talus d) Costa e) Tibia Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14
Üreme Sistemi (Systema Genitale) (Erkek ve Kadın Genital Organları) 6. Aşağıdakilerden hangisi uterusun en dış tabakasıdır? A) Perimetrium B) Tuba uterina C) Myometrium D) Endometrium E) Vagina 7. Aşağıdakilerden hangisi erkek genital organı değildir? A) Scrotum B) Penis C) Uterus D) Ductus deferens E) Vesicula seminalis 8. Aşağıdaki erkek genital organlarından hangisinde spermium üretilir? A)Testis B) Scrotum C) Ductus deferens D) Vesicula seminalis E)Prostata 9. Testisler aşağıdaki organlardan hangisinin içerisinde yerleşmiştir? A) Scrotum B) Penis C) Ductus deferens D) Prostata E) Glandula bulbourethralis 10. Erkek genital organlarından prostata nın içerisinden geçen oluşum aşağıdakilerden hangisidir? A) Tuba uterina B) Ureter C) Urethra D) Ductus deferens E) Mesane Cevap Anahtarı 1.A, 2.C, 3.E, 4.B, 5.A, 6.A, 7.C, 8.A, 9.A, 10.C Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15
Osteoloji Genel Bilgiler ve Vücut Kemikleri 6. Aşağıdaki kemiklerden hangisi kol bölgesi (brachium) kemiklerindendir? a) Humerus b) Calcaneus c) Os pisiforme d) Os coxa e) Fibula 7. Uzun kemikleri en dıştan örten yapıya ne ad verilir? a) Substantia spongiosa b) Periosteum c) Cavitas medullaris d) Medulla ossium flava e) Medulla ossium rubra 8. Aşağıdaki kemiklerden hangisi uzun kemiklerden biri değildir? a) Humerus b) Clavicula c) Calcaneus d) Femur e) Fibula 9. Aşağıdaki kemiklerden hangisi üst çene kemiğine verilen isimdir? a) Os temporale b) Mandibula c) Talus d) Maxilla e) Scapula 10. Aşağıdaki kemiklerden hangisi viscerocranium (yüz) kemiklerinden biri değildir? a) Mandibula b) Maxilla c) Os lacrimale d) Os palatinum e) Os frontale Cevap Anahtarı 1.A, 2.B, 3.C, 4.D, 5.E, 6.A, 7.B, 8.C, 9.D, 10.E Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15
Üreme Sistemi (Systema Genitale) (Erkek ve Kadın Genital Organları) DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1- Pelvis boşluğunun alt açıklığını kapatan yapıya ne ad verilir? A) Perineum B) Pelvis C) Scrotum D) Uterus E) Anüs 2- Kadın dış genital organlarından labium minus pudendi ler arasında bulunan açıklık aşağıdakilerden hangisidir? A) Uterus B) Tuba uterina C) Vestibulum vaginae D) Bulbus vestibuli E) Glandula vestibularis major 3- Aşağıdakilerden hangisi uterusun iç boşluğu manasına gelir? A) Fundus uteri B) Corpus uteri C) Isthmus uteri D) Cervix uteri E) Cavitas uteri 4- Aşağıdaki organlardan hangisinde döllenme meydana gelir? A) Uterus B) Tuba uterina C) Vagina D) Bulbus vestibuli E) Mons pubis 5-Aşağıdakilerden hangisi kadın genital organı değildir? A) Testis B) Uterus C) Vagina D) Mons pubis E) Tuba uterina Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14
Özet Eklemler (Articulationes) İnsan vücudunun iskeletini kemikler ve eklemler meydana getirir. Vücudumuzda bulunan kemikler birbirleriyle birleşerek iskeletimizi oluştururlar. Kemiklerin bu birleştikleri yerlere eklem denir. Latince yazılımı articulatio (artikulasyo)'dur. Bu kelimenin kısaltılmış hâli art. şeklindedir. Eklemlerin fonksiyonları: Vücut boşlukları oluşturarak hayati organları korumak (beyin, kalp vb.), hareketlerimizin amaca uygun olmasını sağlamak, ağırlığımızın yere iletilmesini sağlamak ve vücudumuz için zararlı olabilecek sert hareketleri yumuşatmaktır. İki kemiğin bir araya gelerek oluşturdukları ekleme basit (simplex) İkiden fazla kemiğin bir araya gelerek oluşturduğu eklemlere komplex (composita) grubu eklem denir. Eklemler, hareketsiz eklemler, yarı hareketli eklemler ve hareketli eklemler olmak üzere üç gruba ayrılırlar. Hareketli eklemlerde, şu oluşumlar bulunur. Eklem yüzleri (facies articularis), Eklem kapsülü (capsula articularis) Eklem boşluğu (cavum articulare), Eklem kıkırdağı (cartilago articularis) Eklem bağları (ligamenta articularia), Eklem içi oluşumları (organa intraarticularia) İnsan vücudunda üç temel eksen vardır ve hareketler bu eksenlere dik olarak yapılır. Yukarıdan aşağıya dik olarak geçen eksen, vertikal eksendir ve bu eksende, içe dönme (pronasyon) ve dışa dönme hareketleri (supinasyon) yapılır. Sağdan sola, yere paralel olarak geçen eksene horizontal eksen denir ve bu eksende, bükülme (fleksiyon) ve düzelme (ekstansiyon) hareketleri yapılır. Önden arkaya ve yere paralel olarak geçen eksene sagittal eksen denir ve bu eksende, gövdeye yaklaşma(adduksiyon) ve gövdeden uzaklaşma (abduksiyon) hareketleri yapılır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12
Tartışma Özet Üreme Sistemi (Systema Genitale) (Erkek ve Kadın Genital Organları) Perineum: Pelvisin alt açıklığını örten diaphragma pelvis e denir. Ancak klinikte perineum denildiği zaman, kadında vagina ile rektum arasındaki bölüm akla gelmektedir. Erkek genital organları, iç ve dış genital organlar olmak üzere ikiye ayrılır. Erkek Dış genital organları Penis Scrotum Erkek İç genital Organlar Testis Epididymis Ductus deferens Glandula vesicalis Prostat Cowper bezi(glandula bulbouretralis) Kadın genital organları, iç ve dış genital organlar olmak üzere ikiye ayrılır. Kadın Dış Genital Organları Clitoris Mons pubis Labium majus pudenda Labium minus pudenda Bulbus vestibuli Vestibulum vaginae Glandula vestibularis major (Bartolini) Glandulae vestibulares minores Kadın İç Genital Organları Ovarium Uterus Tuba uterina Vagina Üreme sistemi organlarını öğrenmenin edineceğiniz meslek açısından önemini tartışınız. Düşüncelerinizi sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan tartışma forumu bölümünde paylaşabilirsiniz. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13
Eklemler (Articulationes) DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? a) Kemikler ve eklemler, iskeleti oluşturur. b) Kemiklerin birleştikleri yerlere eklem denir. c) Eklemin Latince yazılımı, articulatio dur. d) Articulatio nun kısaltılmış hali ise, Art. şeklindedir. e) Kemikler, kemik uçlarının arasında yer alan kas dokusu aracılığıyla birleşirler. 2. Aşağıdakilerden hangisi eklemlerin fonksiyonlarından biri değildir? a) Vücudu hareket ettirmek b) Organları korumak c) Ağırlığımızın yere iletilmesini sağlamak d) Hareketlerimizin amaca uygun olmasını sağlamak e) Sert hareketleri yumuşatmak 3. Aşağıdakilerden hangisi kompleks eklem (art. composita) grubuna dâhil olan bir eklemdir? a) Articulatio humeri b) Articulatio coxae c) Articulatio temporpmandibularis d) Articulatio cubiti e) Articulatio atlantooccipitalis 4. Aşağıdakilerden hangisi, eklem çıkıklarını engelleyen en önemli faktördür? a) Eklem yüzlerinin şekli b) Eklem boşluğundaki negatif basınç c) Eklem çevresindeki kas ve kirişler d) Eklem bağlarının sağlamlığı e) Eklemi kuşatan eklem kapsülü 5. Aşağıdakilerden hangisi hareketsiz eklemlerden biridir? a) Articulatio temporomandibularis b) Articulatio atlantooccipitalis c) Articulatio radiocarpalis d) Sutura coronalis e) Symphysis pubis Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13
Üriner Sistem (Systema Urinarium) 9. Böbreklerin iltihaplanmasına ne ad verilir? a ) Miksiyon b ) Noktüri c ) Nefroz d ) Nefrolityazis e ) Nefrit 10. İdrar yapma olayına ne ad verilir? a ) Noktüri b ) Oligüri c ) Miksiyon d ) Nefroz e ) Poliüri Cevap Anahtarı 1.A, 2.B, 3.C, 4.E, 5.D, 6.A, 7.C, 8.B, 9.E, 10.C Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15
Eklemler (Articulationes) 6. Yarı hareketli eklemlerde, eklem yüzleri arasında hangi doku yer alır? a) Kemik b) Kıkırdak c) Bağ dokusu d) Kas dokusu e) Eklem boşluğu 7. Aşağıdakilerden hangisi, hareketli eklemlerde görülen oluşumlardan biri değildir? a) Eklem yüzleri b) Eklem kapsülü c) Eklem boşluğu d) Eklem kıkırdağı e) Eklem kasları 8. Meniscus denilen oluşumlar hangi eklemde bulunur? a) Articulatio genu (diz eklemi) b) Articulatio coxae (kalça eklemi) c) Articulatio cubiti (dirsek eklemi) d) Articulatio humeri (omuz eklemi) e) Articulatio radiocarpalis (bilek eklemi) 9. Articulatio coxae (kalça eklemi) hangi tip bir eklemdir? a) Spheroid b) Elipsoid c) Plana d) Trchoid e) Sellar 10. Aşağıdakilerden hangisi columnae vertebralis eklemleri için doğru değildir? a) Vertebra gövdeleri arasında, discus intervertebralis denilen yapılar bulunur. b) Bu yapıların yırtılması, hernia denilen fıtıklaşmalara yol açabilir. C) Vertebra gövdeleri arasında plana cinsi eklem vardır. d) Columnae vertebralis te fıtık en sık, cervical ve lumbal bölgelerde görülür. e) Vertebra gövdeleri arasındaki ekleme syncondroses columnae veretbralis denilir. Cevap Anahtarı 1.E, 2.A, 3.D, 4.B, 5.D, 6.B, 7.E, 8.A, 9.A, 10.C Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14
Üriner Sistem (Systema Urinarium) 5. Sperm kanalları aşağıdaki yapılardan hangisine açılmaktadır? a ) Ureter b ) Mesane c ) Pelvis renalis d ) Urethra e ) Calyx major 6. Uyku sırasında idrarı tutamamaya ne ad verilir? a ) Enuresis nocturna b ) Extrophia vesica c ) Glob vesicale d ) Stranguria e ) Dialysis 7. Pelvis renalis'te idrar birikmesinden dolayı böbreğin şişmesine ne ad verilir? a ) Nefroz b ) Sistit c ) Hidronefroz d ) Nefrit e ) Piyüri 8. Aşağıdakilerden radyoopak madde verilmesi suretiyle mesanenin radyografisinin çekilmesidir? a ) Piyelografi b ) Sistografi c ) Sistotomi d ) Sistoskopi e ) Sistostomi Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14
Ödev Kaslar (Myologia) inceleyen bilim dalına myology (miyoloji) denir. Kaslar Latincede musculus olarak ifade edilmektedir. Vücudumuzdaki bazı kaslar intramüsküler enjeksiyon yapılmasında kullanılmaktadırlar. Özet Kasları İntramüsküler enjeksiyon yapılmasında tercih edilen bölgeleri araştırınız. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13
Üriner Sistem (Systema Urinarium) DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi idrar borusu olarak tanımlanır? a ) Ureter b ) Mesane c ) Urethra d ) Cortex renalis e ) Hilum renalis 2. Böbreğin en küçük fonksiyonel birimine ne ad verilir? a ) Nefrit b ) Nefron c ) Medulla renalis d ) Korteks renalis e ) Glandula suprarenalis 3. Böbreklerde idrarın oluşumunu sağlayan yapılar nerede bulunur? a ) Pelvis renalis b ) Medulla renalis c ) Cortex renalis d ) Calix major e ) Hilum renale 4. Aşağıdakilerden hangisi idrarı biriktiren ve dolduğu zaman dışarıya atılmasını sağlayan kese şeklinde bir organdır? a ) Pelvis renalis b ) Cortex renalis c ) Medulla renalis d ) Hilum renale e ) Mesane Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13
Kaslar (Myologia) Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan Bölüm Sonu Testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. DEĞERLENDİRME SORULARI 1. Kasları inceleyen bilim dalına ne ad verilir? a) Miyoloji b) Osteoloji c) Artroloji d) Üroloji e) Nöroloji 2. Kas tendonlarının az hareketli olan proximal taraftaki kemiklere yapışma yerine ne ad verilir? a) İnsertio b) Origo c) Prime mover d) Sinerjist e) Antagonist 3. Gluteal (kalça) bölgede enjeksiyon hangi kadrana yapılır? a) Alt-İç b) Üst-İç c) Orta d) Üst-Dış e) Alt-Dış 4. Aşağıdakilerden hangisi göğüs bölgesi ile ilgili bir terimdir? a) Popliteal b) Plantar c) Manus d) Collum e) Pectoralis Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14
Özet Üriner Sistem (Systema Urinarium) Sistografi: Radyoopak madde verilmesi suretiyle mesanenin radyografisinin çekilmesi Uremia(Üremi): Böbrek yetersizliğine bağlı olarak kanda üre miktarında artmadır. Ureter: Pelvis renalis ile idrar kesesi arasında uzanan borudur. Urethra: Mesaneden idrarın dışarıya atılmasını sağlayan idrar kanalıdır. Vesica urinaria: Mesane, idrar kesesi. Üriner sistem, böbrekler, ureterler, mesane ve urethra'dan meydana gelir. Böbrekler karnın arka duvarında, bel bölgesinin sağ ve sol tarafında yer alan iki organdır. Her birinin ağırlığı yaklaşık olarak 150 gram kadardır. Böbrek tarafından süzülen idrar; sırasıyla calices renalis minores, calices renalis majores, pelvis renalis'ten geçtikten sonra ureter'e ulaşır. Ureter, böbrek tarafından oluşturulan idrarı mesaneye taşıyan organdır. Ureter in uzunluğu yaklaşık olarak 25-30 cm, ortalama çapı 3 mm'dir (1-10 mm de olabilir) Mesane; pelvis boşluğunda yer alan, duvarında düz kasların bulunduğu torba şeklindeki bir organdır. İdrarın depolandığı yerdir. Ortalama hacmi 350-500 cc kadardır. Urethra, mesanedeki idrarın dışarıya atılmasını sağlayan bir kanaldır. Urethra'nın uzunluğu erkeklerde 15-20 cm, kadınlarda ise 3-5 cm kadardır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12
Kaslar (Myologia) 5. Aşağıdaki kaslardan hangisi sırt bölgesinde bulunan kastır? a) Musculus orbicularis oris b) Musculus trapezius c) Musculus pectoralis major d) Musculus deltoideus e) Musculus sartorius 6. Aşağıdaki kaslardan hangisi omuz bölgesinde bulunur? a) Musculus triceps brachii b) Musculus rectua abdominis c) Musculus biceps brachii d) Musculus temporalis e) Musculus deltoideus 7. Kaslarda istem dışı kasılmaya ne ad verilir? a) Hipertoni b) Tetani c) Tremor d) Atrofi e) Hipotoni 8. Aşağıdakilerden hangisi yüz bölgesinde bulunan kastır? a) Musculus temporalis b) Musculus orbicularis oculi c) Musculus trapezius d) Musculus gluteus maximus e) Musculus deltoideus Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15
Kaslar (Myologia) 9. Aşağıdaki kaslardan hangisi gluteal (kalça) bölgede bulunur? a) Musculus gluteus maximus b) Musculus deltoideus c) Musculus trapezius d) Musculus pectoralis major e) Musculus quadriceps femoris 10. Kas dokusunu oluşturan hücrelerin hacim olarak artış göstermesine ne ad verilir? a) Atrofi b) Hipertrofi c) Hipertoni d) Hipotoni e) Miyotoni Cevap Anahtarı 1.A, 2.B, 3.D, 4.E, 5.C, 6.E, 7. C, 8.B, 9.A, 10.B Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16
Ödev Özet Dolaşım Sistemi (Systema Circulatorium) Dolaşım sistemi lenf ve kan dolaşımı olmak üzere iki grupta incelenir. Lenf dolaşımı, hücre ve doku aralarında bulunan sıvının genel venöz sisteme aktarılmasını sağlar. Kan dolaşımı kalp, kan ve damarlardan meydana gelir. Kalp, kanı akciğerlere ve genel dolaşıma gönderir. Kalbe gelen damarlara ven, kalbten çıkan damarlara ise arter denir. Kan, organlar arasında madde alış verişini sağlar. Arterlerin en büyüğü aorta (aort) adını alır. Sol ventrikülde bulunan temiz kan ilk olarak aortaya oradan da vücuda dağılır. Vücutta metabolik işlemler sonucu temiz kan olarak tanımladığımız kandaki oksijen tüketilir ve atık ürün olarak açığa karbondioksit çıkar. Kirli kan olarak tanımlanan karbondioksit oranı yüksek olan kan da venler vasıtasıyla tekrar kalbe (kalbin sağ atriumuna) geri döner. Genelleme yaparsak venöz kanı kalbe vücudun üst bölümünden vena cava superior, alt bölümünden ise vena cava inferior getirir. Kalbin venöz kanını ise sinus coronarius sağ atriuma taşır. Venler, yüzeyel ve derin olmak üzere iki bölüme ayrılır. Yüzeyel venlerin bir kısmı kan alma işleminde kullanılmaktadır. Karın boşluğunda bulunan ve tek olan organların venlerini toplayan sisteme portal sistem denir. Portal sisteme ait kanı taşıyan damarların birleştiği ana damara vena porta hepatis denir. Vena porta hepatis sindirim kanalından besin maddelerini alarak karaciğere taşır. Kitap, dergi internet vb. kaynaklardan dolaşım sistemi ile ilgili bilgileri tekrar ediniz. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19
Dolaşım Sistemi (Systema Circulatorium) Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan Bölüm Sonu Testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. DEĞERLENDİRME SORULARI 1. Vena pulmonalis ler nereye açılır? a) Sol atrium b) Sağ atrium c) Sol ventrikül d) Sağ ventrikül e) Aort 2. Aşağıdaki büyük lenf damarlarından hangisi bağırsakların lenfini taşır? a) Truncus subclavius b) Truncus intestinalis c) Truncus jugularis d) Truncus lumbalis e) Truncus bronchomediastinalis 3. Aşağıdakilerden hangisi kalbin en içte bulunan tabakasıdır? a) Myocardium b) Pericardium c) Endocardium d) Epicardium e) Plevra 4. Sağ atrium ile sağ ventrikül arasında aşağıdaki kapaklardan hangisi bulunur? a) Biküspid kapak b) Mitral kapak c) Aort kapağı d) Triküspid kapak e) Pulmoner kapak Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 20
Dolaşım Sistemi (Systema Circulatorium) 5. Aşağıdakilerden hangisi kalbe ait bölümlerden biri değildir? a) Atrium dextrum b) Atrium sinistrum c) Ventriculus dexter d) Ventriculus sinister e) Sinus coronarius 6. Vena cava superior kalbin boşluklarından hangisine dökülür? a) Sağ atrium b) Sol atrium c) Sol ventrikül d) Sağ ventrikül e) Truncus pulmonalis 7. İnsanlarda doku aralığına geçmiş olan günde ortalama kaç litre lenf sıvısı venöz yolla tekrar genel dolaşım sistemine taşınır? a) 1 b) 2-3 c) 4-5 d) 6-7 e) 8 8. Arcus aorta dan kaç tane arter çıkar? a) 1 b) 2 c) 3 d) 4 e) 5 Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 21
Dolaşım Sistemi (Systema Circulatorium) 9. Aşağıdakilerden hangisi üst extremitenin yüzeyel venlerinden biridir? a) Vena axillaris b) Vena subclavia c) Vena cava inferior d) Vena basilica e) Vena saphena magna 10. Aşağıdakilerden hangisi alt extremitenin yüzeyel venlerinden biridir? a) Vena axillaris b) Vena subclavia c) Vena cava inferior d) Vena basilica e) Vena saphena magna Cevap Anahtarı 1.A, 2.B, 3.C, 4.D, 5.E, 6.A, 7.B, 8.C, 9.D, 10.E Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 22
Özet Solunum Sistemi (Systema Respiratorium) Hücrelerin hayatiyetlerinin devam ettirebilmesi için enerjiye ihtiyaç duyulmaktadır. Bu enerji, sindirim sisteminden alınan besin maddeleri ile solunum sisteminden alınan oksijenle elde edilir. Solunum sisteminin; burun (nasus), yutak (pharynx) ve gırtlak (larynx) bölümüne üst solunum yolları; nefes borusu (trachea), akciğer (pulmo) ve pleura (akciğer zarı) ait bölümlerine de alt solunum yolları adı verilmektedir. Bu organların meydana getirdiği sisteme Systema Respiratorium denir. Atmosferdeki oksijenin kana geçmesi ve kan dolaşımındaki karbondioksitin atmosfere geri verilmesi işlemine respirasyon (solunum) adı verilir. Dışarıdan oksijenin alınma fonksiyonuna inspirasyon (nefes alma) ve karbondioksitin atılması fonksiyonuna da ekspirasyon (nefes verme) adı verilir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14
Solunum Sistemi (Systema Respiratorium) Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan Bölüm Sonu Testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. DEĞERLENDİRME SORULARI 1. Akciğerleri saran zara ne ad verilir? a) Pleura b) Pharynx c) Bronchiolus d) Alveol e) Bronhus 2. Trachea'nın ikiye ayrılan kısmına ne ad verilir? a) Bronhus b) Larynx c) Bifurcatio d) Acinus e) Glottis 3. Nefes almada güçlük çekme veya nefes darlığının karşılığı aşağıdakilerden hangisidir? a) Pharynx b) Larynx c) Apne d) Tonsilla e) Dispne 4. Aşağıdakilerden hangisi soluk alıp verme anlamına gelir? a) Ekspirasyon b) Dispne c) İnspirasyon d) Respirasyon e) Apne Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15
Solunum Sistemi (Systema Respiratorium) 5. Aşağıdakilerden hangisi, solunum sistemi organlarından biri değildir? a) Cavitas nasi b) Tonsilla c ) Trachea d) Pharynx e) Larynx 6. Aşağıdaki organlardan hangisi larynx ile akciğerler arasında yer alır? a) Pharynx b) Cavitas nasi c ) Trachea d) Tonsilla e) Ağız boşluğu 7. Tam bir inspirasyon sonrası yapılan zorlu bir ekspirasyonla çıkarılan hava miktarına ne ad verilir? a) Vital kapasite b) İnspirasyon c) Ekspirasyon d) Thorax e) Ventilasyon 8. Tonsilla teriminin karşılığı aşağıdakilerden hangisidir? a) Burun b) Bademcik c ) Yutak d) Gırtlak e) Sinus Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16
Solunum Sistemi (Systema Respiratorium) 9. Rima glottidis (Mizmar aralığı) aşağıdaki solunum organlarından hangisinde yer alır? a) Burun b) Pharynx c) Larynx d) Trachea e) Pulmo 10. Her iki akciğer arasında kalan boşluğa ne ad verilir? a) Bifurcatio b) Pulmo c) Bronchus d) Mediastinum e) Thorax Cevap Anahtarı 1.A, 2.C, 3.E, 4.D, 5.B, 6.C, 7.A, 8.B, 9.C, 10.D Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17
Tartışma Özet Sindirim Sistemi (Systema Digestorium) Organizmanın enerji ihtiyacını karşılamak için dışarıdan besin maddelerinin vücuda alınmasına beslenme denir. Yiyecekler vücuda alındıktan sonra parçalanarak küçük moleküller hâline getirilmesi işlemine sindirim, sindirim işlemini yapan organlara sindirim sistemi organları, sindirim organlarının meydana getirdiği sisteme de sindirim sistemi denir. Sindirim sistemi, sindirim kanalı organları ve sindirime yardımcı organlar olmak üzere iki bölüme ayrılır. Sindirim faaliyetlerinin meydana geldiği organlara sindirim kanalı organları denir. Sindirim kanalı organlarını ağız boşluğu (cavitas oris), yutak (pharynx), yemek borusu (oesophagus), mide (gaster), ince bağırsaklar (intestinum tenue) ve kalın bağırsaklar (intestinum crassum) meydana getirir. Sindirim sistemi organları temel olarak dört tabaka ile çevrilmiştir. Bu tabakalar dıştan içe doğru bağ dokusu (tunica adventitia=serosa), kas tabakası (tunica muscularis), submukoza (tela submucosa) ve mukoza (tunica mucosa) şeklinde sıralanmıştır. Canlı organizması gıda maddelerinin sindirilebilmesi için bazı organların ürettiği salgılara ihtiyaç duyar. Sindirim işlemine salgıladıkları salgılar yoluyla katkıda bulunan organlara sindirime yardımcı organlar denir. Tükürük bezleri, karaciğer ve pankreas gibi organlar salgıladıkları salgılarla sindirime yardımcı olur. Sindirim sistemi organlarını öğrenmenin edineceğiniz meslek açısından önemini tartışınız. Düşüncelerinizi sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan tartışma forumu bölümünde paylaşabilirsiniz. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18
Sindirim Sistemi (Systema Digestorium) DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan Bölüm Sonu Testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. Kalıcı dişlerin sayısı (dentes permanentes) kaç tanedir? a) 32 b) 22 c) 20 d) 18 e) 14 2. Aşağıdakilerden hangisi sindirim kanalı organı değildir? a) Yutak b) Dalak c) Oesophagus d) Duodenum e) Rectum 3. Aşağıdakilerden hangisi pankreasın bölümlerinden biri değildir? a) Caput b) Collum c) Lobus d) Corpus e) Cauda 4. Aşağıdakilerden hangisi safra kesesi kanalına verilen isimdir? a) Ductus parotideus b) Ductus submandibularis c) Ductus sublingualis d) Ductus cysticus e) Ductus pancreaticus Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 20
Sindirim Sistemi (Systema Digestorium) 5. Aşağıdakilerden hangisi vesica biliaris olarak bilinen yapıdır? a) İdrar kesesi b) Ağız boşluğu c) Burun boşluğu d) Yemek borusu e) Safra kesesi 6. Aşağıdaki bölümlerden hangisi midenin bölümlerinden biri değildir? a) Cauda b) Fundus gastricus c) Corpus gastricus d) Antrum pyloricum e) Pylorus 7. Aşağıdakilerden hangisi ince bağırsağın bölümlerinden biridir? a) Caecum b) Duodenum c) Rectum d) Appendix vermiformis e) Colon 8. Aşağıdakilerden hangisi karaciğerin loblarından biri değildir? a) Lobus dexter b) Lobus sinister c) Lobus media d) Lobus caudatus e) Lobus quadratus Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 21
Sindirim Sistemi (Systema Digestorium) 9. Aşağıdakilerden hangisi pancreasın endokrin salgılarından biridir? a) Amilaz b) Lipaz c) Tripsin d) İnsülin e) Gastrin 10. Karın iç duvarını ve karın organlarını saran zara verilen isim aşağıdakilerden hangisidir? a) Pericardium b) Periosteum c) Pleura d) Meninges e) Peritoneum Cevap Anahtarı 1.A, 2.B, 3.C, 4.D, 5.E, 6.A, 7.B, 8.C, 9.D, 10.E Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 22