YARGIDA DURUM ANALİZİ TOPLANTISI 28-29 NİSAN 2011 GRUP ADI: 1. GRUP : GRUP 1 GRUP KATILIMCILARI : HUKUK HAKİMLERİ SIRA PUAN SORUN: ÇÖZÜM ÖNERİSİ ÖNERİLER 1 9,57 SORUN: Adliyelerin fiziki koşulları ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Hakim ve savcıların yaptıkları görevin saygınlığına yakışır adliye binalarının yapımına devam edilmeli, bu kapsamda bina yapılırken gelecekteki iş yükü nazara alınarak planlama yapılmalı, eski bina ve mefruşatların yenilenmeli, tüm meslektaşlar için eşit şartlarda yenilenerek mesleğin itibarına uygun hale getirilmelidir. 2 9,47 SORUN: Hakim ve Savcıların özlük hakları ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Anayasa Mahkemesi mensuplarının özlük haklarında yapılan iyileştirmelerin ilk derece mahkemelerinde görev yapan hakim ve savcılara da yansıtılması sağlanmalıdır. Ayrıca yıpranma ya da erken emeklilik gibi bazı meslek mensuplarına tanınan ayrıcalıklar hakim ve savcılara da tanınmalı, emeklilikte yaşanan maddi kayıpların önüne geçilmesi için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. 3 9,42 SORUN: İş yükü ve hakim sayısı ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Gelişmiş ülkelerdeki hakim savcı sayıları ve hakim başına düşen iş miktarı nazara alınarak hakim sayısı mutlaka artırılmalı, mevcut sayının en az üç katına çıkarılması için gerekli çalışma yapılmalı, iş yükü dikkate alınarak gerekli mahkemeler kurulmalıdır. Bu anlamda özellikle büyükşehirlerde faaliyet gösteren mahkemelerde görev yapan hakimlerin iş yükü altında ezilmelerinin önüne geçilmesi sağlanarak statülerine ve çağdaş yaşamın gereklerine uygun yaşam koşulları oluşturulmalıdır. 4 9,28 SORUN: Meslek öncesi ve meslek içi eğitim. ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Belli dönemlerde hakim ve savcıların mesleki çalıştaylara davet edilmesi, üniversiteler ile mahkemeler arasındaki eğitime yönelik irtibatın sağlanarak daha sıkı tutulması, hukuk eğitiminde stajların hukuk fakültesi 1. sınıftan itibaren başlatılması, hakim ve savcıların tamamının kişisel gelişime tabi tutulması ( diksiyon, konuşma, nezaket, giyim, okuma alışkanlığının artırılması, iletişim ve halkla ilişkiler vb.), tüm hakim ve savcıların adalet akademisinde mesleki eğitime tabi tutulmaları ayrıca nezaket ve protokol dersleri almalarınını sağlanması, bu kapsamda adalet akademisi üzerine düşen görevi yerine getirmesi, özellikle dünya adalet akademisi gibi çalışması, gerek yurt içi gerek yurt dışı meslektaşlara eğitim verebilecek donanıma ve seviyeye getirilmesi, akademideki eğitimcilerin donanımlı olması, bütün hakim ve savcıların periyodik olarak mutlaka bilgi ve görgülerinin artırılması için yurt dışına gönderilmelerinin sağlanması, yurt dışına giden hakim ve savcılar tarafından rapor hazırlanması, ayrıca akademik eğitimin teşvik edilmesi ve akademik kariyer yapanların terfilerinde bu durumun değerlendirmeye alınması, yabancı dil öğrenmenin teşvik edilmesi hakim ve savcıların dil eğitimine önem verilmesi, objektif kriterler doğrultusunda dil eğitiminden faydalandırılmaları, hakim adaylarının iyi yetişmeleri için ilgili hakim nezaretinde imza yetkisi verilmesi, mahkemelerde hakim yardımcısı olarak değerlendirilmesi, basit talepleri adayların çözüme kavuşturmasının sağlanması, yeni atama ve yetki değişikliklerinde özellikle ihtisas mahkemeleri için kısa süreli meslek içi eğitimlerin verilmesi sağlanmalıdır. 5 9,28 SORUN: Adli personelle ilgili sorunlar ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Fedakarca çalıştığı bilinen adliye personelinin sayı ve nitelik olarak artırılması, dağıtımının adilane bir şekilde merkezden yapılması ve kıdemlerine göre mahkemelerde görevlendirilmeleri sağlanarak özellikle ekonomik sorunları olmak üzere tüm sorunlarının çözüme kavuşturulması için gerekli adımların atılması sağlanmalıdır. Bu kapsamda yazı işleri müdürlerinin hukuk mezunlarından, diğer personelin ise Adalet Meslek Lisesi ve Adalet Meslek Yüksek Okulundan mezun olanlar arasından seçilmesine özen gösterilmelidir. Ayrıca personel istihdamında norm kadro uygulamasına geçilerek ihtiyacın karşılanması sağlanmalıdır. 1
6 9,23 SORUN: Hakim ve savcıların sağlık problemlerinde yaşanan aksaklıklar. ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Hakim ve savcıların sağlık kuruluşlarında yaşadıkları sorunlar nazara alınarak ilgili kuruluşlarla yeniden protokol düzenlenmesi yoluna gidilmeli, bu anlamda özel sağlık kuruluşlarından yararlanma imkanı getirilmeli, hakim ve savcılar için özel sağlık sigortası düşünülmelidir. 7 9,14 SORUN: Hakimlerin geçici olarak yetkilendirilmesi ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Talep olmadan yetki veya görev değişimi yapılmamalı, izin, dil eğitimi, meslek içi eğitim veya rapor durumlarında hakimlerin başka mahkemelerde görevlendirilmesi uygulamasından vazgeçilmeli. Adliyelerde genel yetkili hakimler olmalı ve bu hakimler yetkilendirilmelidir. 8 9,1 SORUN: Yargıtay üye seçimi. ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Yargıtay üye seçiminde objektif kriterlere ve liyakata önem verilmeli, özellikle Yargıtay'da boş bulunan daire üyeliklerine üye seçiminde işinin ehli meslektaşların uzmanlaştıkları mahkemelerle paralel nitelikteki dairelerde görevlendirilmelerini sağlayacak şekilde seçim yapılmalıdır. 9 8,95 SORUN: İhtisaslaşma ÇÖZÜM ÖNERİSİ: İhtisaslaşmaya önem gösterilerek devamlılığı sağlanmalı, ihtisas mahkemelerinde çalışan hakimlerin yetkileri talepleri olmaksızın mümkün olduğunca değiştirilmemeli, hakimlerin en azından hukuk hakimi ve ceza hakimi olarak ihtisaslaşmalarının sağlanması gerekmektedir. 10 8,81 SORUN: Hakim ve savcı şikayetleri ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Hakim savcı hakkındaki şikayetlerin olabildiğince hızlı bir şekilde sonuçlandırılarak uzun sürelerle soruşturma tehdidi altında bırakılması önlenmeli, soruşturma aşamalarından haberdar edilmeli, maddi delile dayanmayan soyut iddia ve şikayetlerin nazara alınmamasına yönelik düzenlemeler yapılmalıdır. 11 8,81 SORUN: Adli tatil uygulaması ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Gerekçesi tarım işçilerinin hasat zamanı işlerinin aksamaması için yaz günlerinde yargılamaya ara verilmesi uygulaması olan adli tatil ile ilgili mevcut düzenleme ciddi iş ve zaman kaybına yol açmaktadır. Bu nedenle tamamen kaldırılması ya da eski uygulamaya dönülmesi mutlaka düşünülmelidir. Bu yönde 6100 sayılı kanunun 102. maddesi değiştirilmelidir. 12 8,81 SORUN: İş yükü ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Yargıya gelen iş yükünün azaltılması açısından alternatif uyuşmazlık çözüm yollarına önem verilmeli, bu kapsamda hukuk yargılamasında arabuluculuk kanun tasarısının kanunlaşması sağlanmalı, özellikle devletin taraf olduğu davalarda bu uygulama etkinleştirilmeli ve böylece iş yükü azaltılmalıdır. Ayrıca tüketici hakem heyeti gibi kuruluşların oluşumuna öncelik verilmeli, belli miktarı aşmayan ticari uyuşmazlıkların ticaret odaları bünyesinde oluşturulacak kurullardan geçmesi sağlanmalıdır. 13 8,66 SORUN:Adliyelerin işleyişi ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Şu anda pilot bölgelerde uygulanmakta olan mahkeme yönetimi projesi tüm ülkeyi kapsayacak şekilde bir an önce yaygınlaştırılmalıdır. 14 8,66 SORUN: Vekaletnamelerde baro pulu ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Yasal zorunluluk olmamasına rağmen vekaletnamelere baro pulu yapıştırılması Yargıtay tarafından dosyanın geri çevrilme nedeni olarak görüldüğünden bu hususun Barolar Birliğinin iç sorunu olduğu gözetilerek yasal düzenleme yapılmalıdır. 2
15 8,43 SORUN: Yasa yoluna başvurma süresi ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Hukuk mahkemelerindeki kanun yoluna başvuru sürelerinin birbirinden farklı olması ve başlama tarihlerindeki farklılıklar hak kayıplarına yol açtığından yeknesak bir uygulama getirilmelidir. 16 8,38 SORUN: Dava dosyalarının fiziki durumu. ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Mahkemelerde kullanılan dava dosyalarının insan sağlığını tehdit etmeyen sağlıklı ve elverdiğince dayanıklı malzemelerden yapılması, içerisinde kalem mevzuatına uygun ve CD ve resim gibi delilleri koymaya elverişli özel bölümlerin bulunması. 17 8,38 SORUN: 6100 sayılı HMK.da düzenlenen hakimin hukuki sorumluluğu ÇÖZÜM ÖNERİSİ: 46/2. maddede düzenlenen tazminat davasının açılmasında hakime karşı bir ceza soruşturmasının yapılması yahut mahkumiyet şartına bağlanamama ilkesi değiştirilmeli, aksine tazminat davasının açılması mahkumiyet şartına bağlanmalıdır. 18 8,35 SORUN: Hakim Savcı eş tayinleri ve benzer sorunlar. ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Hakim ve savcının görevini layıkıyla yerine getirmesini sağlamak için eşlerinin tayini ile ilgili kurum ve bakanlıklarla protokoller düzenlenmeli, bu konuda yaşanan sorunlar giderilmelidir. Bu kapsamda atamalarda hakim savcı çocuklarının eğitim durumları ile sağlık sorunlarında hassasiyet gösterilmelidir. 19 8,33 SORUN: İş mahkemelerindeki iş yükü ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Birden fazla iş mahkemesi olan yerlerdeki hakimlerin iş davalarına bakmaları hususunda Yargıtay dairelerine paralel düzenlemeler yapılmalı, iş uyuşmazlıklarının bir kısmının mahkemelere gelmeksizin çözülmesine yönelik düzenlemeler yapılmalı, iş davalarındaki seriliğin sağlanabilmesi için SGK kayıtlarına ulaşım kolaylaştırılmadır. 20 8,24 SORUN: 6100 sayılı HMK.da düzenlenen kesinlik sınırı ÇÖZÜM ÖNERİSİ: 341 ve 362. Maddelerde düzenlenen kesinlik sınırı hakime güven ilkesi de nazara alınarak artırılmalı, örneğin 3000 TL (ilk derece mahkemeleri) ve 50000 TL (istinaf) olarak düzenlenmelidir. 21 8,14 SORUN: Ticaret mahkemelerinin durumu. ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Ticaret mahkemelerinin tek hakimli hale getirilmesi uygun olmakla birlikte istinaf mahkemelerinin faaliyete geçirilmesi ile eş zamanlı olarak uygulanması sağlanmalı, bir ticaret mahkemesine düşecek dosya sayısının yılda 500 ile sınırlı tutulacak şekilde tevzisi yapılmalıdır. Bu kapsamda iflas ve iflasın ertelenmesi davalarının tek mahkemede toplanması uzmanlaşma açısından düşünülmelidir. 22 8,14 SORUN: 6100 sayılı HMK.da düzenlenen duruşma düzeni ÇÖZÜM ÖNERİSİ: 151. maddenin birinci fıkrasında yer alan avukatlar hariç ibaresi çıkarılarak disiplini bozan avukatların duruşma salonundan çıkarılması yönünde hakime yetki tanınmalıdır. 23 8,1 SORUN: Velayet ve kişisel ilişki tesisine ilişkin mahkeme kararlarının infazı. ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Uygulamada bu kararların infazını icra dairelerinin yapması çocukların polis veya jandarma eşliğinde alınmaları nedeniyle psikolojik sorun yaşadıkları da göz önüne alınarak bu sıkıntıların giderilmesi için bu kararların denetimli serbestlik büroları gibi örgütlenmiş birimler aracılığıyla yerine getirilmesi, bu olmadığı takdirde görevlilerin sivil giyimli olması, bu işlemin her türlü harç ve giderden muaf tutulması sağlanmalıdır. 3
24 8,05 SORUN: İcra mahkemeleri ve icra dairelerindeki iş yükü ve yaşanan sıkıntılar. ÇÖZÜM ÖNERİSİ: İcra hukuk ve icra ceza mahkemelerinin ayrılması, icra müdür yardımcılarının sayı ve nitelik olarak artırılması ve özellikle icra müdürlerinin hukuk fakültesi mezunu olması koşulunun aranması, icra dairelerinin iş durumuna göre sayılarının artırılması, tüm işlerin uyap üzerinden yapılarak kayıt dışılığın bertaraf edilmesi, reddiyat ve tahsilat işlemlerinin doğrudan bankalar aracılığıyla yapılarak personelin parayla muhatap olmalarının mümkün olduğunca önüne geçilmesi, hizmetli sayısının artırılması, icra dairelerindeki donanım ve personel sorunlarının başsavcılık insiyatifine bırakılmaması, arşiv ve icra dairelerinin fiziki şartlarının iyileştirilmesi, haciz yolluk kotası kaldırılarak icra müdürü ile katip arasındaki ücret adaletsizliğinin önüne geçilmesi, hacmi yüksek banka, şirket ve kurumlar için küçük miktarlı takiplerden önce noter marifetiyle ihtarname çekme zorunluluğun getirilmesi, gayrimenkul satışları, ihale açık artırmaların kamera sistemiyle takip edilmesi, çocuk teslimine ilişkin mevzuatın gözden geçirilerek aile mahkemeleri gözetiminde icrasının sağlanması ve icra dairelerinden bu yükün alınması, ATGV'ye bağlı yedi eminlik depolarının sayısının artırılması, özel yedieminlik depolarına teslim uygulamasından vazgeçilmesi, yetki, zamanaşımı, ihtiyati haciz ve buna bağlı olarak teminat iadesi taleplerinin değerlendirilmesi, teminat mektubunun uygunluğu, ortaklığın giderilmesi için yetki belgesi verilmesi ve usulsüz tebligat şikayetlerinin öncelikle icra müdürü tarafından re'sen karara bağlanabilmesi sağlanmalıdır. 25 7,9 SORUN: Yargılama harç ve giderlerinin hesabı. ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Yargılama harç ve giderlerinin hesaplanmasında zaman kaybı dikkate alınarak bu görevin yazı işleri müdürlerine tevdii edilmeli ve gerektiğinde itiraz üzerine ilgili hakime denetleme yetkisi verilmelidir. 26 7,85 SORUN: Yargıda örgütlenme sorunu. ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Demokrasinin vazgeçilmez bir unsuru olan ve aynı zamanda evrensel bir insan hakkı olan örgütlenme hakkının hakim ve savcılara da tanınması doğaldır. Mesleğin özel durumu ve tarafsızlık ilkesi nazara alındığında birden fazla örgütlenme yerine tek çatı altında meslek örgütü şeklinde tüm hakim ve savcıların doğal üye sayıldığı bir örgütlenmeye geçmenin yolları aranmalı, bu kapsamda yöneticilerin meslek mensupları arasından hakim ve savcılar tarafından seçilmesi sağlanmalıdır. 27 7,76 SORUN: Bilirkişilik müessesesi ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Bilirkişilik müessesesinin yeniden düzenlenerek kurumsallaştırılması, bilirkişilerin cezai sorumluluklarının açık olarak TCK da düzenlenmesi bu anlamda memur statüsünde sayılması sağlanmalı, bilirkişilerin yeterliliklerinin denetlenmeli, görev aldıkları dosya sayılarının uyaptan görülebilmesi, dosya sayısı makul seviyeyi aşan bilirkişilere artık dosya tevdi edilmemeli, bilirkişilikte uzmanlık belgesi aranarak performansları denetlenmelidir. İş göremezlik raporlarının adli tıp grup başkanlıklarından da alınabilmesi sağlanmalı, bu sayede rapor alma süresi kısaltılmalıdır. 28 7,66 SORUN: Lojmanların durumu ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Lojmanların olabildiğince adliyeye, sağlık kuruluşlarına, eğitim kuruluşlarına yakın yerlerde mesleğin onuruna yakışır şekilde inşa edilmesi veya satın alınması uygun olacaktır. 29 7,62 SORUN: Adalet akademisinin statüsü ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Akademinin görev ve faaliyetleri nazara alındığında mutlaka HSYK'ya bağlanmalıdır. 30 7,43 SORUN: Hakim ve savcılarla müfettiş ilişkileri ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Müfettişler hakim ve savcıları tanıma yönünde daha çok çaba sarf etmeli ve onlarla meslektaş ilişkisi çerçevesinde ilişki kurmalıdır. 4
31 7,42 SORUN: Hakim ve Avukat ilişkisi. ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Yargılamanın bir unsuru olan tarafları temsil eden avukatların hukuk yargılamasında dava açarken ve dava takip ederken gerekli özeni göstermeyip yasal yükümlülüklerini gereği gibi yerine getirmedikleri gözlenmekle özellikle etik kurallara uymaları konusunda barolar birliği ve ilgili barolarla iletişime geçilmesi sağlanmalıdır. Ayrıca stajyer avukatların altı aylık staj döneminde duruşmalara başka bir avukat refakatinde girmesi ve meslekteki süreleri ile paralel olarak aşama aşama (sulh, asliye, ticaret gibi) mahkemelerde görev yapmaları yönünde düzenleme yapılmalıdır. 32 7,23 SORUN: Yargıda çok başlılık. ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Disiplin mahkemeleri hariç olmak üzere tüm mahkemeler sivil mahkeme olarak örgütlenerek askeri mahkemeler kaldırılmalıdır. Bunun yanında adliye içerisindeki komisyon başkanlığı ve başsavcılıktan kaynaklanan çok başlılık giderilmeli, adliyeler hakim ve savcıların bir şekilde söz sahibi olmasını sağlayacak bir yapıda oluşturulan komisyon tarafından yönetilmelidir. 33 7,1 SORUN: Değişiklik gerektiren kanun maddesi ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Yargı hizmetlerinin hızlandırılmasına yönelik 6217 sayılı kanunun 71/A maddesindeki noterlerin de mirasçılık belgesi verebilmesine yönelik düzenleme bu işin tamamen noterlerce yapılmasının sağlanması yönünde yeniden gözden geçirilmelidir. 34 7 SORUN: 6100 sayılı HMK.da düzenlenen kanunda düzenlenmemiş deliller ÇÖZÜM ÖNERİSİ: 192. maddede düzenlenen kanunda düzenlenmemiş deliller tabiri hukukumuza olağandışı kanıt problemleri sorununu getirecektir. Bu madde değiştirilmediği takdirde daha açık ifade edilmelidir. 35 6,9 SORUN: Aile Mahkemeleri ve İş Mahkemeleri gibi ihtisas gerektiren mahkemelerde uzman personel yetersizliği. ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Aile Mahkemelerinde psikolog, pedagog, sosyal çalışma uzmanı; iş mahkemelerinde hesap uzmanı, iş güvenliği uzmanı gibi kadroların ihtiyaca göre yeteri kadar ihdas edilmeli ve mevcut kadrolar artırılmalıdır. 36 6,52 SORUN: Uyap sistemi ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Dosyaların uyaptan takibi zor olduğundan fiziki dosya sistemi korunmalıdır. 37 6,47 SORUN: İstinaf mahkemeleri ÇÖZÜM ÖNERİSİ: İki sistemli yargı yerine üç sitemli olan istinaf mahkemeleri hak arama özgürlüğü açısından ülkemize mutlaka kazandırılmalıdır. İstinaf mahkemelerinin yürürlüğe girmesiyle karar düzeltme kurumu ortadan kalkacağından yargılamada herhangi bir gecikmeye de mahal vermeyecektir. Bu nedenle derhal faaliyete geçirilmelidir. 38 6,38 SORUN: HSYK ile hakim ve savcılar arasındaki iletişim sorunu. ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Zamandan ve iş gücünden tasarruf açısından çok özel görüşmeler haricinde HSYK üyeleri ile hakim ve savcı görüşmelerinin tele konferans sistemi ile sağlanması düşünülmelidir. 39 6,19 SORUN: 6100 sayılı HMK.da düzenlenen ön inceleme ÇÖZÜM ÖNERİSİ: 137 ve devamı maddelerinde düzenlenen ön inceleme müessesesi yumuşatılmalı, yargılama sürecini uzatmasının önüne geçilmelidir. 40 5,95 SORUN: Yargıda kaynak sorunu. ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Yargının en fazla gelir getiren kalemi noterlik hizmetidir. Noterler icra müdürleri gibi bir statüye getirilmeli, noterlik gelirleri yargıya aktarılmalı, bu gelirlerin bir kısmı tüm yargı çalışanlarının maaşına yansıtılmalı, kalan kısım ile bina ve diğer ihtiyaçlar giderilmelidir. 41 4,76 SORUN: Yargıtay üye seçiminde yaş sınırı. ÇÖZÜM ÖNERİSİ: Yargıtay üyeliğine seçilme yaşı 55 olarak nazara alınmalıdır. Böylece daha fazla sayıda meslek mensubunun üye seçilmesi mümkün olacaktır. 5
42 4,33 SORUN: İstinaf mahkemeleri ÇÖZÜM ÖNERİSİ: İstinaf mahkemeleri nüfusu az olan ülkelerde uygulanabileceğinden ülkemiz için uygun bir çözüm değildir. Yargıtay ile istinaf mahkemeleri arasında uzun yıllar giderilemeyecek içtihat farklılarının oluşması kaçınılmaz olacağından istinaf uygulamasından vazgeçilmelidir. 6