MUĞLA VALĐLĐĞĐ ĐL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ

T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI MUĞLA VALĐLĐĞĐ ĐL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ MUĞLA ĐL ÇEVRE DURUM RAPORU 2006 1

MUĞLA VALĐLĐĞĐ ĐL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ MUĞLA ĐL ÇEVRE DURUM RAPORU 2006 2

HAZIRLAYANLAR Behlül ŞENYÜREK Cem CEYHAN Sami SALĐM Aylin GĐRAY Ali ÇEVĐK Ayşen UYSAL Đl Müdürü ÇED Şube Md.V. Çevre Mühendisi Çevre Mühendisi Şehir Plancısı Memur 3

ĐÇĐNDEKĐLER A.COĞRAFĐ KAPSAM A.1.Giriş 19 A.2.Đl ve Đlçe Sınırları 28 A.3.Đlin Coğrafi Durumu 28 A.4.Đlin Topoğrafyası ve Jeomorfolojik Durumu 29 A.5.Jeolojik Yapı ve Stratigrafi 30 5.1.Metamorfizma ve Mağmatizma 31 5.2.Tektonik ve Paleocoğrafya 32 B.DOĞAL KAYNAKLAR B.1.Enerji Kaynakları 34 1.1.Güneş 34 1.2.Su Gücü 34 1.3.Kömür 36 1.4.Doğalgaz 36 1.5.Rüzgâr 36 1.6.Biyomas(Biyogaz, Odun, Tezek) 38 1.7.Petrol 38 1.8.Jeotermal Sahalar 38 B.2.Flora ve Fauna 38 2.1.Ormanlar 38 2.2.Çayır ve Mera 40 2.3.Sulak Alanlar 41 2.4.Endemik Bitkiler 43 2.5.Fauna ve Endemik Hayvanlar 43 2.6.Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtı ve Tabiat Koruma Alanları 45 B.3.Toprak 48 B.4.Su Kaynakları 50 4.1.Đçme Suyu Kaynakları ve Barajlar 51 4.2.Yeraltı Su Kaynakları 55 4.3.Akarsular 56 4.4.Göller ve Göletler 58 B.5.Mineral Kaynaklar 59 5.1.Sanayi Madenleri 59 5.2.Metalik Madenler 60 5.3.Enerji Madenleri 60 5.4.Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler 61 C.HAVA (ĐKLĐM VE HAVA) C.1.ĐKLĐM VE HAVA 63 C1.1 Doğal Değişkenler 63 1.1.1.Rüzgâr 63 1.1.2.Basınç 66 1.1.3.Nem 66 1.1.4.Sıcaklık 67 1.1.5.Buharlaşma 70 1.1.6.Yağışlar 70 1.1.6.1.Yağmur 70 1.1.6.2.Kar,Dolu,Sis ve Kırağı 71 4

D.SU 1.1.7.Seller 73 1.1.8.Kuraklık 74 1.1.9.Mikroklima 74 C.1.2.Yapay Etmenler 74 1.2.1.Plansız Kentleşme 74 1.2.2.Yeşil Alanların Azalması 74 1.2.3.Isınmada Kullanılan Yakıtlar 74 1.2.4.Endüstriyel Emisyonlar 95 1.2.5.Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar 95 C.2. HAVAYI KĐRLETĐCĐ GAZLAR VE KAYNAKLAR 96 2.1.Kükürtdioksit Konsantrasyonu ve Duman 96 2.2.Partikül Madde Emisyonları 96 2.3.Karbonmonoksit 97 2.4.Nitrojen Oksitler 97 2.5.Hidrokarbon ve Kurşun Emisyonları 97 C.3. ATMOSFERĐK KĐRLĐLĐK 97 3.1.Ozon Tabakasının Đncelmesinin Etkileri 97 3.2.Asit Yağmurlarının Etkileri 98 C.4.HAVA KĐRLETĐCĐLERĐNĐN ÇEVREYE OLAN ETKĐLERĐ 98 4.1.Doğal Çevreye Olan Etkileri 98 4.1.1.Su Üzerindeki Etkileri 98 4.1.2.Toprak Üzerindeki Etkileri 99 4.1.3.Flora ve Fauna Üzerindeki Etkileri 99 4.1.4.Đnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri 99 4.2.Yapay Çevreye Olan Etkileri 100 4.2.1.Görüntü Kirliliği Üzerine Etkileri 100 D.1.Su Kaynaklarının Kullanımı 101 1.1.Yeraltı Suları 101 1.2.Akarsular 101 1.3.Göller, Göletler ve Rezervuarlar 103 1.4.Denizler 105 D.2.Doğal Drenaj Sistemleri 106 D.3.Su Kaynaklarının Kirliliği ve Çevreye Etkileri 107 3.1.Yeraltı Suları ve Kirlilik 107 3.2.Akarsularda Kirlilik 108 3.3.Göller,Göletler ve Rezervuarlarda Kirlilik 108 3.4.Denizlerde Kirlilik 108 D.4.Su ve Kıyı Yönetimi, Strateji ve Politikaları 109 D.5.Su Kaynaklarında Kirlilik Etkenleri 109 5.1.Tuzluluk 109 5.2.Zehirli Gazlar 109 5.3.Azot ve Fosforun Yol Açtığı Kirlilik 109 5.4.Ağır Metaller ve Đz Elementler 109 5.5.Zehirli Organik Bileşikler 109 5.5.1.Siyanürler 109 5.5.2.Petrol ve Türevleri 109 5.5.3.Polikloro Naftalinler ve Bifeniller 109 5.5.4.Pestisitler ve Su Kirliliği 109 5.5.5.Gübreler ve Su Kirliliği 109 5

5.5.6.Deterjanlar ve Su Kirliliği 110 5.6.Çözünmüş Organik Maddeler 110 5.7.Patojenler 110 5.8.Askıda Katı Maddeler 110 5.9.Radyoaktif Kirleticiler ve Su Kirliliği 110 E.TOPRAK VE ARAZĐ KULLANIMI E.1.Genel Toprak Yapısı E.2.Toprak Kirliliği 111 2.1.Kimyasal Kirlenme 116 2.1.1.Atmosferik Kirlenme 116 2.1.2.Atıklardan Kirlenme 116 2.2.Mikrobiyel Kirlenme 116 E.3.Arazi 117 E.3.1.Arazi Varlığı 117 3.1.1.Arazi Sınıfları 117 3.1.2.Kullanma Durumu 117 E.3.2.Arazi Problemleri 117 F. FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER F.1.Ormanlar 118 1.1.Ormanların Ekolojik Yapısı 118 1.2.Bölgenin Orman Envanteri 118 1.3.Bölgenin Orman Varlığı 118 1.4.Orman Varlığının Yararları 120 1.5.Orman Sayılan Alanların Daraltılması 121 F.2.Çayır ve Meralar 121 2.1.Çayır ve Mera Varlığı 121 2.2.Kullanım Amaçları ve Yararları 121 F.3.Flora 121 3.1.Türler ve Popülasyonları 121 3.2.Habitat ve Toplulukları 125 F.4.Fauna 125 4.1.Türler ve Popülasyonları 125 4.1.1.Karasal Türler ve Popülasyonları 125 4.1.2.Aquatik Türler ve Popülasyonları 127 4.1.2.1.Kürklü Hayvanlar 204 4.1.2.2.Balıklar 204 4.2.Habitat ve Toplulukları 204 4.3.Hayvan Yaşama Hakları 204 4.3.1.Evcil Hayvanlar 204 4.3.1.1.Sahipli Hayvanlar 204 4.3.1.2.Sahipsiz Hayvanlar 205 4.3.1.3.Nesli Tehlikede Altında Olan ve 205 Olması Muhtemel Olan Evcil Hayvanlar 205 4.3.2.Hayvan Hakları Đhlalleri 205 4.3.3.Valilikler,Belediyeler ve Gönüllü Kuruluşlarla Đşbirliği 205 F.5.Hassas Yöreler 205 5.1.Milli Parklar 205 5.2.Tabiat Parkları 206 5.3.Tabiat Anıtı 207 6

5.4.Tabiat Koruma Alanları 209 5.5.Orman içi Dinlenme yerleri 209 5.6.Sulak Alanlar 216 5.7.Biyogenetik Rezerv Alanları 217 5.8.Biyosfer Rezerv Alanları 217 5.9.Özel Çevre Koruma Bölgeleri 218 5.10.Av Hayvanları Koruma ve Üretme Sahaları 230 5.11.Su ürünleri Üretim Sahalarının Çevresindeki Kıyılar 232 5.12.Endemik Bitki ve Hayvanların Yaşama Ortamı Olan Alanlar 232 5.13.Koruma Altına Alınan Yabani Flora-Faunanın Yaşama Ortamı Olan Alanlar 232 5.14.Akdeniz Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin Yaşama ve Beslenme Ortamı Olan Alanlar 233 5.15.Kültür ve Tabiat Varlıklarının Bulunduğu Koruma Alanları 233 5.16.Sit Alanları 233 5.16.1.Kentsel Sit 234 5.16.2.Tarihi Sit 235 5.16.3.Arkeolojik Sit 235 5.16.4.Doğal Sit 239 5.17.Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesinde Yer Alan Kültürel Miras ve Doğal Miras Statüsü Verilen Kültürel,Tarihi ve Doğal Alanlar 240 5.17.1..Kültürel Miras Kapsamına Giren Alanlar 240 5.17.1.1.Sitler 240 5.17.1.2.Anıtlar 244 5.17.1.3.Yapı Toplulukları 247 5.17.2.Doğal Miras Kapsamına Giren Alanlar 248 5.18.Akdeniz de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit Alanları 251 5.19.Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliğine Göre Belirlenen Kıta Đçi Yüzeysel Suları Kapsayan Đçme ve Kullanma Suyu Rezervuarları 251 5.19.1.Mutlak Koruma Alanları 251 5.19.2.Kısa Mesafeli Koruma Alanları 251 5.19.3.Orta Mesafeli Koruma Alanları 251 5.19.4.Uzun Mesafeli Koruma Alanları 251 5.20.Hava Kalitesi Kontrol Yönetmeliğinde Belirlenen Hassas Kirlenme Bölgeleri 251 5.21.Jeolojik ve Jeomorfolojik Oluşumların Bulunduğu Alanlar 251 5.22.Tarım Alanları 254 5.22.1.Tarımsal Gelişim Alanları 254 5.22.2.1.2.3 Sınıf Tarım Alanları 254 5.22.3.Özel Mahsul Plantasyon Alanları 254 G.TURĐZM G.1.Yörenin Turistik Değerleri 256 1.1.Yörenin Doğal Değerleri 256 1.1.1.Konum 261 1.1.2.Fiziki Özellikleri 262 1.2.Kültürel Değerler 262 G.2.Turizm Çeşitleri 267 G.3.Turistik Altyapı 294 7

G.4.Turist Sayısı 295 G.5.Turizm Ekonomisi 295 G.6.Turizm Çevre Đlişkisi 297 H.TARIM VE HAYVANCILIK H.1.Genel Tarımsal Yapı 298 H.2.Tarımsal Üretim 299 2.1.Bitkisel Üretim 299 2.1.1.Tarla Bitkileri 299 2.1.1.1.Buğdaygiller 299 2.1.1.2.Yem Bitkileri 300 2.1.1.3.Endüstriyel Bitkiler 300 2.1.1.4.Süs Bitkileri 300 2.1.2.Bahçe Bitkileri 300 2.1.2.1.Meyve Üretimi 300 2.1.2.2.Sebze Üretimi 301 2.2.Hayvansal Üretim 2.2.1Büyükbaş Hayvancılık 302 2.2.2.Küçükbaş Hayvancılık 302 2.2.3.Kümes Hayvancılığı (Kanatlı Üretimi) 302 2.2.4.Su Ürünleri 302 2.2.5.Kürk Hayvancılığı 303 2.2.6.Arıcılık ve Đpekböceği Yetiştiriciliği 303 H.3.Organik Tarım 303 H.4.Tarımsal işletmeler 303 4.1.Kamu ve Özel Đşletmeler 303 H.5.Tarımsal Faaliyetler 303 5.1.Pestisit Kullanımı 303 5.2.Gübre Kullanımı 304 I.MADENCĐLĐK I.1.Maden Kanuna Tabi Olan Madenler ve Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler 305 1.1.Sanayi Madenleri 305 1.2.Metalik Madenler 306 1.3.Enerji Madenleri 306 1.4.Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler 307 I.2.Madencilik Faaliyetlerin Yapıldığı Yerlerin Özellikleri 309 I.3.Cevher Zenginleştirme 309 I.4.Madencilik Faaliyetlerin Çevre Üzerine Etkileri 309 I.5.Madencilik faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanım Amacıyla Yapılan Rehabilitasyon Çalışmaları 309 J.ENERJĐ J.1.Kaynaklarına Göre Enerjilerin Sınıflandırılması 310 1.1.Birincil Enerji Kaynakları 310 1.1.1.Güneş Enerjisi 310 1.1.2.Rüzgar Enerjisi 310 1.1.3.Su Enerjisi 310 1.1.4.Biyogaz Enerjisi 311 1.1.5.Biyomas Enerjisi 312 1.1.6.Odun 312 1.1.7.Kömür 312 8

1.1.8.Petrol (Fuel-Oil,Motorin,Asfalt,Benzin,LPG) 312 1.1.9.Jeotermal Enerji 312 1.1.10.Doğalgaz Enerjisi 312 1.2.Đkincil Enerji Kaynakları 313 1.2.1.Termik Enerji 313 1.2.2.Hidrolik Enerji 313 1.2.3.Nükleer Enerji 313 J.2.Enerji Tüketiminin Sektörlere Göre Dağılımı 314 2.1.Mesken 314 2.2.Ticaret 314 2.3.Sanayi 314 2.4.Resmi Daire 314 2.5.Diğer 314 2.6 Belediye 314 2.7.Belediye Sokak Aydınlatması 314 2.8.Köy Sokak Aydınlatması (Özel Đdare) 314 2.9.Cami Aydınlatması 314 2.10.KĐT 314 2.11.Tarımsal Sulama 314 2.12 Şantiye 315 2.13 Kaçak 315 2.14 Arıtma Tesisi 315 2.15 Đçme Suyu 315 2.16 Tedaş Đşl. Binaları 315 J.3.Enerji Tasarrufu Đle Đlgili Yapılan Çalışmalar 315 K.SANAYĐ VE TEKNOLOJĐ K.1.Đl Sanayinin Gelişimi,Yer Seçimi Süreçleri ve Bunu Etkileyen Etkenler 317 K.2.Genel Alanda Sanayinin Gruplandırılması 317 K.3.Sanayinin Đlçelere Göre Dağılımı 324 K.4.Sanayi Gruplarına Göre Đşyeri Sayıları ve Đstihdam Durumu 325 K.5.Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi ve Enerji Kullanımı 333 K.6.Sanayiden Kaynaklanan Çevre Sorunları ve Alınan Önlemler 333 6.1.Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliği 333 6.2. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su Kirliliği 333 6.3. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Toprak Kirliliği 333 6.4.Sanayi Tesislerinden kaynaklanan Gürültü Kirliliği 334 6.5. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar 334 K.7.Sanayi Tesislerinin Acil Durum Planı 334 L. ALTYAPI,ULAŞIM VE HABERLEŞME L.1.Altyapı 335 1.1.Su Sistemi 335 1.2.Atıksu Sistemi, Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi 341 1.3.Yeşil Alanlar 343 1.4.Elektrik Đletim Hatları 343 1.5.Doğalgaz Boru Hatları 346 L.2.Ulaşım 346 2.1.Karayolları 346 2.1.1.Karayolları Genel 346 2.1.2.Ulaşım Planlaması 350 2.1.3.Toplu Taşıma Sistemleri 350 9

2.1.4.Kentiçi Yollar 351 2.1.5.Araç Sayıları 352 2.2.Demiryolları 357 2.2.1.Kullanılan Raylı Sistemler 357 2.2.2.Taşımacılıkta Demiryolları 357 2.3.Deniz,Göl,Nehir Taşımacılığı 357 2.3.1.Limanlar 358 2.3.2.Taşımacılık 358 2.4.Havayolları 359 L.3.Haberleşme 359 L.4.Đlin Đmar Durumu 360 L.5.Đldeki Baz Đstasyonları Sayısı 364 M.YERLEŞĐM ALANLARI VE NÜFUS M.1.Kentsel ve Kırsal Planlama 366 1.1.Kentsel Alanlar 366 1.1.1.Doğal Özelliklerin Kent Formuna Etkileri 366 1.1.2.Kentsel Büyüme Deseni 367 1.1.3.Planlı Kentsel Gelişme Alanları 367 1.1.4.Kentsel Alanlarda Yoğunluk 367 1.1.5.Kentsel Yenileme Alanları 368 1.1.6.Endüstri Alanlarda Yer Seçimi 368 1.1.7.Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikli Alanlar 368 1.2.Kırsal Alanlar 382 1.2.1.Kırsal Yerleşme Deseni 382 1.2.2.Arazi Mülkiyeti 382 M.2.Altyapı 383 M.3.Binalar ve Yapı Çeşitleri 383 3.1.Kamu Binaları 383 3.2.Okullar 384 3.3.Hastaneler ve Sağlık Tesisleri 386 3.4.Sosyal ve Kültürel Tesisler 387 3.5.Endüstriyel Yapılar 387 3.6.Göçer ve Hareketli Barınaklar 387 3.7.Otel,Motel ve Turizm Amaçlı Diğer Yapılar 388 3.8.Bürolar ve Dükkanlar 392 3.9.Kırsal Alanda Yapılaşma 392 3.10.Yerel Mimari Özellikleri 393 3.11.Bina Yapımında Kullanılan Yerel Materyaller 393 M.4.Sosyo-Ekonomik Yapı 394 4.1.Göçler 394 4.2.Göçebe Đşçiler (Mevsimlik) 394 4.3.Kent Toprağının Mülkiyet Dağılımı 395 4.4.Konut Yapım Süreçleri 395 4.5.Gecekondu Islah ve Önleme Bölgeleri 395 M.5.Yerleşim Yerlerinin Çevresel Etkileri 396 5.1.Binalarda Ses Đzolasyonu 396 5.2.Havaalanları ve Çevresinde Oluşturulan Gürültü Zonları 396 5.3.Ticari ve Endüstriyel Gürültü 396 5.4.Kentsel Atıklar 396 5.5.Binalarda Isı Yalıtımı 397 10

M.6.Nüfus 397 6.1.Nüfus Yıllara Göre Değişimi 397 6.2.Nüfusun Cinsiyet ve Yaş Gruplarına Göre dağılımı 398 6.3.Đl ve Đlçelerin Nüfus Yoğunlukları 400 6.4.Nüfus Değişim Oranı 400 6.5.Yer Değiştirme Olayları 401 6.6.Turizm ve Seyahat 401 6.7.Đşsizlik 401 N.ATIKLAR N.1.Evsel Katı Atıklar 403 N.2.Tehlikeli ve Zararlı Atıklar 405 N.3.Özel Atıklar 405 3.1.Tıbbi atıklar 405 3.2.Atık Yağlar 406 3.3. Bitkisel ve Hayvansal Atık Yağlar 406 3.4.Pil ve Aküler 406 3.5.Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan Küller 406 3.6.Tarama Çamurları 406 3.7.Elektrik ve Elektronik Atıklar 406 3.8.Kullanım Ömrü Bitmiş Araçlar 406 N.4.Diğer Atıklar 407 4.1.Radyoaktif Atıklar 407 4.2.Hayvan Kadavraları 407 4.3.Mezbaha Atıkları 407 N.5.Atık Yönetimi 407 N.6.Katı Atıkların Miktar ve Kompozisyonu 408 N.7.Katı Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması ve Transfer Đstasyonları 408 N.8.Atıkların Bertaraf Yöntemleri 409 8.1.Katı Atıkların Depolanması 409 8.2.Atıkların Yakılması 409 8.3.Kompost 409 N.9.Atıkların Geri Kazanımı ve Değerlendirilmesi 410 N.10.Atıkların Çevre Üzerindeki Etkileri 410 O.GÜRÜLTÜ VE TĐTREŞĐM O.1.Gürültü 412 1.1.Gürültü Kaynakları 412 1.1.1.Trafik Gürültüsü 412 1.1.2.Endüstri Gürültüsü 412 1.1.3.Đnşaat Gürültüsü 414 1.1.4.Yerleşim Alanlarında Oluşan Gürültüler 415 1.1.5.Havaalanları Yakınında Oluşan Gürültüler 417 1.2.Gürültünün Çevreye Olan Etkileri 417 1.2.1.Gürültünün Fiziksel Çevreye Olan Etkileri 417 1.2.2.Gürültünün Sosyal Çevreye Olan Etkileri 417 1.3.Gürültünün Đnsanlar Üzerine Olan Etkileri 417 1.3.1.Fiziksel Etkileri 418 1.3.2.Fizyolojik Etkileri 418 1.3.3.Psikolojik Etkileri 418 1.3.4.Performans Etkileri 418 O.2.Titreşim 418 11

P.AFETLER P.1.Afet Olayları 419 1.1.Depremler 419 1.2.Heyelan ve Çığlar 421 1.3.Seller 421 1.4.Orman ve Otlak Yangınları 421 1.5.Fırtınalar 421 P.2.Afetler ve Sağlık Zararları 421 2.1.Radyoaktif Maddeler 421 2.2.Denize Dökülen Petrol ve Diğer Tehlikeli Atıklar 422 2.3.Tehlikeli ve Zehirli Maddeler 422 P.3.Afetlerin Etkileri ve Yardım Tedbirleri 422 3.1.Sivil Savunma Birimleri 422 3.2.Yangın Kontrol ve Önleme Tedbirleri 422 3.3.Đlkyardım Servisleri 426 3.4.Afetzedeler ve Mültecilerin Yeniden Đskânı 427 3.5.Tehlikeli ve Zehirli Maddelerin Sınırlararası Taşınımı Đçin Alınan Tedbirler 427 3.6.Afetler ve Büyük Endüstriyel Kazalar 427 R.SAĞLIK VE ÇEVRE R.1.1 Temel Sağlık Hizmetleri 428 1.1.Sağlık Kurumlarının Dağılımı 428 1.2.Bulaşıcı Hastalıklar 432 1.2.1.Đçme ve Kullanım Suları 432 1.2.2.Deniz suyu analizleri 433 1.2.3.Zoonoz Hastalıklar 433 1.3.2006 yılı Muğla Đli aşılama değerleri 434 1.4.Bebek Ölümleri 435 1.5.Aile Planlaması Çalışmaları 437 R.2.Çevre Kirliliği ve Zararlarından Oluşan Sağlık Riskleri 438 2.1.Kentsel Hava Kirliliğinin Đnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 438 2.2.Su Kirliliğinin Đnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 438 2.3.Atıkların Đnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 439 2.4.Gürültünün Đnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 439 2.5.Pestisitlerin Đnsan Sağlığı Üzerine Etkileri 439 2.6.Đyonize Radyasyondan Korunma 439 S.ÇEVRE EĞĐTĐMĐ S.1.Kamu Kuruluşlarının Çevre Eğitimi Đle Đlgili Faaliyetleri 440 S.2.Çevre Đle Đlgili Gönüllü Kuruluşlar ve Faaliyetleri 441 2.1.Çevre Vakıfları 441 2.2.Çevre Dernekleri 441 2.3.Çevreyle Đlgili Federasyonlar 441 T.ÇEVRE YÖNETĐMĐ VE PLANLAMA 442 T.1.Çevre Kirliliğinin ve Çevresel Tahribatın Önlenmesi 442 T.2.Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli Kullanımı, Korunması ve Geliştirilmesi 443 T.3.Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin, Sonuçlarının Çevrenin Taşıma Kapasitesini Aşmayacak Biçimde Planlanması 443 T.4.Çevrenin Đnsan-Psikososyal Đhtiyaçlarıyla Uyumunun Sağlanması 443 T.5.Çevre Duyarlı Arazi Kullanım Planlaması 443 12

TABLOLAR Tablo B.1.:Güneşlenme Süreleri 34 Tablo B.2.:Aylık En Yüksek Güneşlenme Şiddetleri 34 Tablo B.3.:Sulama Tesislerinin Gücü 35 Tablo B.4.:Linyit Yatakları 36 Tablo B.5.:En Hızlı Esen Rüzgârlar 37 Tablo B.6.:Rüzgârların Esiş Hızları 37 Tablo B.7.:Köy Hizmetleri Tarafından Açılan Kuyular 50 Tablo B.8.:Baraj ve Göletlerin Depolama Yapılarının Özellikleri 54 Tablo B.9.:DSĐ Bölge Müdürlüğünün Yeraltı Suyu Envanteri 55 Tablo B.10.:Linyit Yatakları 60 Tablo B.11.:Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler 61 Tablo C.1.:Rüzgârların Aylık Esiş Hızları ve Sayısı 63 Tablo C.2.:Rüzgârların Saatteki Esme Hızı 65 Tablo C.3.:En Hızlı Esen Rüzgârların Hızı 65 Tablo C.4..Basınç 66 Tablo C.5.:Nem Oranları 66 Tablo C.6.:Sıcaklık Oranları 67 Tablo C.7.:En Yüksek Sıcaklık 68 Tablo C.8.:En Yüksek Sıcaklığın Gün Sayıları 68 Tablo C.9.:En Düşük Sıcaklıklar 68 Tablo C.10.:En Düşük Sıcak Gün Sayıları 69 Tablo C.11.:Buharlaşma Oranları 70 Tablo C.12.:Yağışlı Günler ve Miktarları 71 Tablo C.13.:Karlı Günler 71 Tablo C.14:Toprak Üstü Sıcaklıklar 72 Tablo C.15: Bulutluluk Oranı 73 Tablo C.16: Fırtınalı Gün Sayısı 73 Tablo C.17: 2005 yılı Muğla ve Đlçeleri Egzoz Emisyon Ölçüm sayıları 96 Tablo D.1.:DSĐ Bölge Md.Yeraltı Suyu Envanteri 101 Tablo F.1.:Sit Alanları 233 Tablo F.2.:Arkeolojik Sit Alanları 235 Tablo F.3.:Mimari Zenginlikler 245 Tablo G.1.:Turist Sayıları 296 Tablo H.1.:Tarla Bitkileri 299 Tablo H.2.:Buğdaygiller 299 Tablo H.3.:Yem Bitkileri 300 Tablo H.4.:Endüstriyel Bitkiler 300 Tablo H.5.:Süs Bitkileri 300 Tablo H.6.:Meyve Üretimi 300 Tablo H.7.:Açıkta Sebze Üretimi 301 Tablo H.8.:Örtü Altı ve Tünel Sebze Üretimi 302 Tablo H.9.:Su Ürünleri Üretim Miktarı 302 Tablo H.10.:Muğla Đli Zirai Mücadele Đlaçları Tüketim Miktarları 303 Tablo H.11.:Gübre Tüketimi 304 Tablo I.1.:Maden Ruhsatları 305 Tablo I.2.:Linyit Yatakları 311 Tablo I.3.:Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Doğal Malzemeler 307 13

Tablo J.1.:Hidroelektrik Santralleri 311 Tablo J.2.:Hidroelektrik Santral Projeleri 311 Tablo J.3.:Jeotermal Enerji 312 Tablo J.4.:Termik Santraller 313 Tablo K.1.:Küçük Sanayi Siteleri 318 Tablo K.2.:Sanayi Tesislerinin Dağılımı 318 Tablo K.3.:Sanayinin Đlçelere göre dağılımı 324 Tablo K.4.:Sanayi Gruplarının Đşyeri Sayıları 325 Tablo L.1.:Köy Hizmetleri Tarafından Açılan Sondaj Kuyuları 323 Tablo L.2.:Karayolları 131. ve 26. şube müdürlüğüne bağlı yollar 334 Tablo L.3.:Araç Sayıları Merkez, Bodrum, Milas, Yatağan, Datça, Marmaris, Köyceğiz, Dalaman, Fethiye, 339 Tablo L.4.:Motorsuz Araç Sayıları 343 Tablo L.5.:Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi Đmar Çalışmaları 347 Tablo L.6.:Datça-Bozburun Özel Çevre Koruma Bölgesi Đmar Çalışmaları 348 Tablo L.7.:Köyceğiz Özel Çevre Koruma Bölgesi Đmar Çalışmaları 349 Tablo L.8.:Gökova Özel Çevre Koruma Bölgesi Đmar Çalışmaları 350 Tablo M.1.:Okulların Türlerine Göre Dağılımı 369 Tablo M.2.:Đlçelere Göre Đlköğretim Okulları, Okul Öğrenci Sayıları 370 Tablo M.3.:Đlimiz Dahilinde Đkili Eğitim Yapan Okullarımız 370 Tablo M.4.:Đlimiz Dahilinde Özel Okullar 370 Tablo M.5.:Turizm Đşletme Belgeli Tesislerin Türlerine ve Đlçelerine Göre Dağılımı 372 Tablo M.6.:Turizm Yatırım Belgeli Tesislerin Türlerine ve Đlçelerine Göre Dağılımı 374 Tablo M.7.:Muğla Đlinde Bulunan Đşletme Belgeli Tesislerin Yıldızlarına Göre Sayısı 375 Tablo M.8.: Muğla Đlinde Bulunan Yatırım Belgeli Tesislerin Yıldızlarına Göre Sayısı 376 Tablo M.9.:Nüfusun Yıllara Göre Dağılımı 381 Tablo M.10.:Nüfusun Cinsiyet ve Yaş Gruplarına Göre Dağılımı 382 Tablo M.11.:Đl ve Đlçelerin Nüfus Yoğunlukları 384 Tablo M.12.:2004 Yılı Yabancı Girişi 385 Tablo O.1.:Taşıtların Gürültü Değerleri 396 Tablo O.2.:Đş Makinelerinin Gürültü Değerleri 396 Tablo O.3.:Đnşaat Gürültü Değerleri 398 Tablo O.4.:Yerleşim Alanlarındaki Gürültü Değerleri 398 Tablo O.5.:Yapı Tiplerine Göre Gürültü Değeri 399 Tablo O.6..Yapılar Đçindeki Gürültü Değeri 400 Tablo O.7.:Đnsanların Maruz Kaldığı Gürültü Alanları 400 Tablo O.8.:Đnsanların Maruz Kaldığı Gürültü Seviyeleri 401 Tablo R.1.:Sağlık Kumrularının Dağılımı 412 Tablo R.2..Đçme ve Kullanma Suyu Analizleri 416 Tablo R.3: Mavi Bayrak Projesi Kapsamında Alınan Deniz Suyu Analizleri 416 Tablo R.4.:Zoonoz hastalıklar 417 Tablo R.5 : 2006 Yılı Muğla Đli Bulaşıcı Hastalıklar Vaka Sayısı 417 Tablo R.6 : Aşılama Değerleri 418 Tablo R.7: 2006 Yılı Đlköğretim Okul Aşıları 418 Tablo R.8: Bebek Ölümleri 418 Tablo R.9: Annenin yaşı 419 Tablo R.10: 2006 yılı bebek/çocuk ölümlerinin yaş/cinsiyet gruplarına göre Dağılımı 420 Tablo R.11: 2006 yılı aylara göre tüm ölümlerin yaş ve cins gruplarına dağılımı 420 Tablo R.12: Aile Planlaması Çalışmaları 421 Tablo R13: Muğla Đli 2006yılı Aile Planlaması Yöntemleri 421 14

HARĐTALAR Harita 1:Đl ve Đlçe Sınırları Gösteren Harita 28 Harita 2:Đlin Jeolojik Harita 33 Harita 3:Bafa Gölü Haritası 41 Harita 4:Đletim Hatlarını Gösterir Harita 330 Harita 5.:Türkiye nin Deprem Haritası 404 Harita 6.:Muğla Đli Deprem Haritası 404 15

TAKDĐM 16

17

18

A.COĞRAFĐ KAPSAM A.1.Giriş Muğla Đli, Ege Bölgesi nin Güneybatı ucunda, Ege ve Akdeniz Bölgelerinin iç içe geçtiği dağlık bir bölgede yer almaktadır. Kendi adıyla anılan ovanın kuzey yönünde, Asar (Hisar) Dağı eteklerinde kurulup, sonradan ovaya doğru dağılmakta olan, kendimi has mimarisi, beyaz badanalı duvarları, kırmızı kiremitli damları, özgün bacaları ve daracık sokakları ile temiz şirin bir turizm cennetidir. Đlimiz, Ülkemizin güney-batı köşesinde, Toros kıvrım sistemiyle Batı Anadolu kıvrım sisteminin iç içe girdiği dağlık ve engebeliğin Menteşe yöresinde yer almaktadır. Bu dağları örten kıyıya inen ormanları ve geçmiş uygarlıkların yapıtlarıyla bezenmiş doyumsuz güzellikleri vardır. Kıyılarının uzunluğu 1124 km.dir. Şehir Merkezi Karadağ, Kızıldağ, Masa Dağı, Hamursuz Dağı ile çevrelenmiş olup, Hisar Dağından ovaya doğru yayılır. Đlimiz uluslar arası iki havaalanına sahip olup, Đl Merkezinden Dalaman Havalimanına uzaklık 90 km, Milas-Bodrum Havalimanına uzaklık 75 km.dir. Bölgenin antik çağdaki adı KARYA dır. Bu adın M.Ö. 3400 yıllarında yöreye gelen kavmin başında bulunan ve Argos Hükümdarı Kral Föreneus'ün oğlu KAR dan ortaya çıktığı sanılmaktadır. Bölgenin bilinen en eski sakinleri, varlıkları M.Ö.3000 yıllarına ait kalıntılardan anlaşılan Lelegler ve Karlardır. Karya Bölgesini, güneyde Đndus (Dalaman) çayı ayırır. Kuzeyde Lidya bölgesi ile sınırını ise Büyük Menderes nehri oluşturur. Muğla Karya daki en eski şehirlerden biridir. Kıyıda yer almadığı için, deniz ticaretinin getirdiği canlılığı yaşayamamış, bu nedenle de yöredeki pek çok antik şehirdeki gibi fiziksel özellik göstermemiştir. Bulunan bazı tarihi kalıntılarda adı MOGOLA olarak belirtilmekte, bazı kişi ve kaynaklara göre de Mobella olduğu ileri sürülmektedir.. M.Ö. 13. yüzyılda Anadolu nun II. Ramses tarafından istilasından sonra Karya Bölgesi, bir süre Mısır egemenliliğinde kaldı. Anadolu kavimlerinin Truva Savaşında yenilmesinden sonra M.Ö. 1000 de Dor lar yörenin güney kıyılarına yerleştiler. M.Ö. 546 da Pers lerin Lidya Kralı Kresüs ü esir almaları ile yöre Pers topraklarına katılmış ve Karya kendi soyundan gelen krallar tarafından yönetilen bir satraplık (Şehir Devleti) olarak varlığını sürdürmüştür. M.Ö. 334'de Anadolu'ya gelen Büyük Đskender, kıyıyı izleyerek önce Halikarnassos u daha sonra da Muğla'yı aldı. Đskender in yöreden çekilmesi ile bir süre karışık ve karanlık bir dönem yaşayan Muğla; M.Ö. 188'de Roma nın yardımı ile Bergama Krallığının egemenliğine girmişse de Bergama Kralı III.Attalos M.Ö. 133 de ölürken bütün Bergama topraklarını, bu arada, Muğla Yöresini de Roma ya bıraktı. Muğla Yöresi bu tarihten sonra bir Roma Eyaleti haline geldi. Bu dönemde birçok general ve Tiran arasında el değiştiren bu topraklar M.S 395 yılında Roma nın ikiye ayrılmasıyla Doğu Roma ya (Bizans) geçmiştir. 19

M.S.800 yılına kadar süren Bizans Hegomanyası Abbasi Halifesi Harun Reşit in bölgeye gelmesiyle noktalanmış ve yöredeki ilk Đslam etkileri görülmeye başlamıştır. M.S.1261 den sonra Menteşe Bey önderliğinde Türkler Muğla ve yöresine yerleştiler.1390 yılından sonra Yıldırım BEYAZIT Muğla ve yöresini Osmanlı topraklarına kattı. 1402 yılında Ankara Savaşı nı kazanan Timur, Anadolu Beyliklerine eski topraklarını geri verince Muğla kısa bir süre Menteşe Beyliği nin egemenliği altına girdi.fakat 1451 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından kesin olarak Osmanlı topraklarına kattı. Önceleri Kütahya Merkezli Anadolu Eyaletine bağlanan Muğla 1836 yılında Aydın Eyaletine bağlandı.o zamanlar,muğla adı sadece kent ve kaza için kullanılıyor, yöreye de Menteşe Sancağı deniliyordu. Cumhuriyetin ilanından sonra Đl olan Menteşe Sancağı Muğla adını aldı. Muğla Evleri Đlde nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasına oranla düşüktür.son yıllarda turizmin gelişmesiyle yaz aylarında nüfusta büyük oranlarda artış görülmektedir.tarım önemli gelir kaynakları arasındadır.halkın başlıca geçim kaynağı turizm,tarımsal üretim,orman ürünleri, yer altı kaynakları işletmeciliği,geleneksel el sanatları ve balık üretimidir. Bodrum: Bodrum, Antik Halikarnassos kenti, kalesi, Mouseleum u, Sualtı Arkeoloji Müzesi, amfi tiyatrosu, alışveriş merkezleri, Gümbet, Bardakçı, Akyarlar, Bitez, Ortakent gibi plajları ve eşsiz koyları ile canlı bir turizm merkezidir. 20

Bodrum M.S 15. yy da Rodos Şövalyeleri tarafından St. Peter adına inşa edilen Bodrum Kalesi Limana hakim konumdadır. Yaklaşık 3000 m 2 lik alana sahip olan kalede, Fransız kulesi, Đngiliz kulesi, Đtalyan kulesi, Alman kulesi ve Yılanlı kule olmak üzere 5 kule mevcuttur. Kalede bulunan Bodrum Müzesi içinde yer alan Su Altı Arkeoloji Müzesi nde, yörede sünger avcıları tarafından ve çeşitli su altı kazılarında ortaya çıkarılmış olan eserler ve amforalar sergilenmektedir. Amfi tiyatro, Göktepe nin güney yamacında olup, 3 bölümden oluşmuştur. Anadolu nun en eski tiyatrolarındandır. Dalaman: Bodrum Milas Havalimanı ile birlikte, Muğla nın iki uluslar arası hava limanından birine sahip, yeşilliklerle örtülü bir ilçesidir. Đlçeye adını veren Dalaman Çayı, yüksek debisi nedeni ile rafting sporunun yapıldığı önemli bir turizm merkeziydi. Bugün, Dalaman Çayı üzerinde yapılan baraj nedeniyle bu spor, Dalaman Çayının yukarı kesimlerinde yapılmaktadır. Ayrıca çeşitli kükürtlü su kaynaklarına da sahiptir. Dalaman 21

Datça: Đlçe tarihi MÖ 2000 li yıllara dayanır. Yarımada önce Karlar, sonra ise sırasıyla Mısırlar, Hititler, Đskitler, Asurlular, Dorlar, Persler, Sparta ve Atinalılar, Büyük Đskender, Romalılar, Bizanslılar, Selçuklular, Osmanlılar egemen olmuşlardır. Datça üç tarafı denizlerle çevirili eşsiz doğal güzellikleri, tertemiz denizi, bakir koyları ile Akdeniz ile Ege nin buluştuğu, cennetten bir köşedir. Mavi yolculuğun uğrak noktalarından biridir. Datça ya 28 km. uzaklıktaki Tekir Burnunda bulunan Knidos Antik Kenti, M.Ö 7. yy da adalardan gelen Dorlar tarafından kurulmuştur. Kalıntılar arasında 10.000 kişilik küçük tiyatro, 20.000 kişilik büyük tiyatro, Odeon, Apollon ve Venüs e ait çeşitli mabetler bulunmaktadır. Şehrin 6 km.den uzun bir alanında yer alan Nekropol dünyanın en geniş mezar alanlarından biri olarak tanınmaktadır. Datça Afrodit Tapınağı Fethiye: Antik çağda Anadolu nun en önemli uygarlıklarından biri olan Lykia nın Karya ile oluşturduğu sınırda yer alır. Fethiye; adaları, Ölüdeniz, Göcek, Küçükkargı Günlük, Katrancı, Kıdrak gibi doğa güzellikleri, Xanthos, Letoon, St. Nicholas Adası, Kayaköy, Tlos, Pınara, Cadianda, Sidyma v.b. tarihi ören yerleriyle çok önemli turistik merkezlerdendir. Fethiye Kaya Köyü Göcek Koyları Yat Turizmi için vazgeçilmez yerlerdendir. Ayrıca Marinaları modern bir şekilde donatılmış olup, her türlü ihtiyacı karşılayacak niteliktedir. 22

Saklıkent Kanyonu ilgi çekici olup, Babadağ Yamaç paraşütü sporu için elverişli bir merkezdir. Kavaklıdere:Muğla nın kuzeyinde yer alan küçük ilçe çok eskilere dayanan geleneksel bakır işlemeciliği ile tanınır. Kavaklıdere Menteşe beldesine bulunan Yer Küpe mağarası ve çeşitli mesire yerleri bulunan ilçede geleneksel Yağlı Güreşleri Festivali yapılmaktadır. Köyceğiz: Roma döneminde orman yangını ve erozyona uğraması nedeniyle tabiat şartlarının değişmesiyle nüfus oldukça azalmıştır. Bizans devrinde bataklıklar kurutulmuş olan yöre 1921 yılında Türklerin eline geçmiştir. Köyceğiz Gölü kenarında yer alna ilçe Sultaniye Kaplıcaları ve çamur banyoları, Günlük Ağaçları, Yayla Turizmine olanak sağlayan jeep safari turları yapılan Ağla Yaylası ile ünlüdür. Đlçeye yaklaşık 10 km. uzaklıkta bulunan bir de şelale vardır. Sandras Dağı ve Çiçek Baba Tepesi, kayak merkezi çalışmaları yapılan ve bölgeye alternatif turizm olanağı sağlayacak bir merkez olma yolundadır. 23

Köyceğiz Gölü Marmaris: Tarihi M.Ö 3000 yıllarına dayanan Marmaris 7. yy da Lydia, 6. yy da Pers hakimiyetine girer. MÖ 334 de B.Đskender in saldırısına uğrar. Daha sonra Seleukoslar, Bergama Krallığı, Romalılar, Bizanslılar hakim olur. 13. yy da Menteşe oğullarının egemenliğine geçen yöre 1451 yılında Osmanlı topraklarına katılır. Ülkemizin önde gelen Turizm merkezlerinden biri olan Marmaris, denizi, kumu, meşhur çam balı, Physkos, Loryma, Amos, Hydas gibi ören yerleriyle dikkat çeker. Marmaris Körfezi nin doğal bir liman oluşu yat turizmine olanak sağlamaktadır. Bozburun beldesinde gulet bakım ve onarımı yapılmaktadır. Günnücek Piknik yeri, Yalancıboğaz, Cennet adası, Fosforlu Mağara, Turunç, Kumlubük, Çiftlik, Şelale ve Bayır da Marmaris in görülmeye değer diğer yerlerindendir. Marmaris Çubucak Orman Kampı Milas: Sodra dağının eteklerinde kurulan Milas'ın kuruluşu M.Ö.birinci bin e kadar uzanmaktadır. Antik Mylassa kenti üzerinde kurulan Milas ın sınırları içinde 27 antik kentin kalıntıları vardır. Bunlardan Đassos Labranda, Euromos ve Herakleia, ziyaret edilebilecek olanlarıdır. Milas' a 5 km. uzaklıkta Menteşe Beyliği nin merkezliğini de yapmış olan Beçin Kalesi ve ören yerleri de ziyaret edilebilir. 24

Milas'ta 19. yüzyıldan kalma geleneksel Türk mimarisinin özelliklerini yansıtan, koruma altına alınmış ahşap taş yapılı evler dikkat çekmektedir. Ayrıca köylerinde, özellikle Çomakdağ evleri ve bacaları, özgün mimarisiyle görülmeye değerdir. Đlçe Merkezinde, Bodrum daki Mausoleum dan esinlenerek yapılmış olan Gümüşkesen mezar anıtı Milas ın sembolü gibidir.milas-đzmir Karayolu üzerindeki M.O. 5.yüzyılda kurulan Euromos da hala ayakta olan Zeus Tapınağı, tiyatro ve agorasıyla ziyaret edilebilir. Antik Labranda ve Đassos kentlerinin kalıntıları da görülmeye değerdir. Milas Euromos Milas ve çevresinde dokunan Milas Halıları da dünyaca ünlüdür. Ortaca: Yörenin tarihi M.Ö 3000 yıllarına dayanmaktadır. 1921 yılında Menteşe Beyliğinin eline geçen yöre 1424 tarihinde Osmanlı yönetimine bağlanmıştır. Đ.Ö 3000 yılında kurulan Pisilis Antik kentinin kurulduğu Sarıgerme Ortaca Đlçesi sınırlarında yer almaktadır. Ortaca Đlçesine bağlı olan Dalyan adını 5 mil uzunluğundaki kanaldan alır. Kanalın denize ulaştığı boğazdan başlayarak doğuya doğru devam eden Caretta caretta kaplumbağaların yumurtladıkları Đztuzu sahili, delta ile deniz arasında yer alır. Kaunos antik kenti, Göl ile deniz arasında kanalın kenarında kurulmuştur ve tarihi M.Ö 3000 yıllarına kadar dayanır. Kentte akropol, agora, askeri ve ticari 2 liman, tiyatro, tapınak, hamam gibi kalıntılar görülebilir. 25

Ortaca/Dalyan Đztuzu Ula: Şehrin M.Ö 6.yy da kurulduğu tahmin edilmektedir. Kendine özgü mimarisi ile geleneksel kültürümüzü yansıtan Ula evleri günümüze uyarlanmış tipleriyle Akyaka Beldesinde de bulunmaktadırlar. Sedir Adası nda Helenistik Roma döneminden kalma Cedrai ören yeri bulunmaktadır. Gökova Körfezini besleye azmak içinde nesli tükenmekte olan koruma altına alınmış deniz canlıları bulunmaktadır. Ula Kanyonu Kanyonun Đçindeki Şelale Yatağan: Tarih öncesi devirlerde adı Karya diye anılan Yatağan, daha sonraları ise Menteşe olarak anılmıştır.m.ö IV. Yy da Suriye Hükümdarlarından Selehukos bu yörede 26

hakimiyet kurmuştur. M.Ö. III. Yy da bölge Roma Đmparatorluğunun, 1071 den sonra Menteşe beyliğinin hakimiyetine girmiştir. Đlçeye ilk yerleşenler Ahilerdir. Kömür ocakları, termik santral ve kültür zenginlikleri ile bilinen bir ilçedir. Yatağan Lagina Yatağan ın 6-7 km. batısında bulunan Strotonikeia antik kenti, M.Ö 3. yüzyılın başında kurulmuştur. Kentte akropol, tiyatro ve küçük bir tapınağın kalıntıları vardır. Ayrıca Turgut Yolu üzerindeki ve Strotonikeia ya kutsal yolla bağlanan Lagina antik kentinin kalıntıları da bulunmaktadır. Muğla, 1/500.000 ölçekli Denizli Paftası, Ege Denizi nin doğusunda ve Akdeniz in kuzey kısmında 27-30 meridyenleri ile 36-88 paralelleri arasında kalan sahayı içine almaktadır. Paftanın kuzeyindeki Đzmir Paftası ile olan sınır çizgisi, batıda Kuşadası Körfezi nde Küçük Menderes mansabından, doğuda Acı Göl ün yaklaşık olarak kuzeydoğu ucuna kadar gider. Buradan itibaren doğudaki Konya Paftası ile olan sınır çizgisi de, Tefenni Ovası nın doğu kısmından ve Beydağları nın batı yamaçlarından geçerek Fenike Körfezi nde Akdeniz e erişir. Paftada, kristalin Menderes masifinin güney kısmı ile Toros sisteminin batı ucu olan Teke Dağları yer almaktadır. Bu dağlarda Ed.Suess (1901) tarafından, bazı karakteristik formasyonların bulunması dolayısıyla (büyük ofiyolit kitleleri, radyolaritler, flişlerle sonuçlanan kalın kalker serileri), silsilelerin devamlılığını göstermek istediği, Dinarik-Toros kavsinin (Arc dinaro-taurique) doğu kolu ile batı kolu birbirlerine bağlanmaktadır. Bu bölge çok ilginç ve karışın tanjansiyel tektoniğe bir misal teşkil etmektedir.düzensiz bir surette birbiri üzerine gelmiş ekaylar ve naplar sonradan faylar ve fleksürlerle kesilmiş ve böylece çözülmesi müşkül bir yapı meydana gelmiştir. Türkiye nin ekonomisinde çok önemli bir rol oynayan krom cevherleri, paftada çok geniş sahaları kaplayan peridotitler içinde bulunmaktadır. 27

A.2.Đl ve Đlçe Sınırları Đl ve Đlçe sınırları gösteren harita HARĐTA 1. Muğla Đli nin ilçeleri alfebetik sırayla şöyledir: 1.Bodrum 2.Dalaman 3.Datça 4.Fethiye 5.Kavaklıdere 6.Köyceğiz 7.Marmaris 8.Milas 9.Ortaca 10.Ula 11.Yatağan A.3.Đlin Coğrafi Durumu Muğla Đli, Batı Anadolu nun güney ucunda 36 17 ı ve 37 33 ı kuzey enlemleri ile 27 13 ı ve 29 46 ı doğu boylamları arasında yer almaktadır. Đlin en doğusunda Fethiye Doğanlar Köyü, Karatepe Mevkii yer alırken, en batısında Bodrum Gümüşlük, Đnceburun Mevkii bulunmaktadır. Đlin en güneyindeki en uç noktası, Fethiye Kumluova dır (Eşen Çayı). Kuzeyindeki en uç noktada ise Oltalı Gedik bulunmaktadır. 28

Yüzölçümü ise 13.338 km 2 olan Muğla Đli kuzeyden Aydın, kuzeydoğudan Denizli, Burdur, doğuda Antalya, güney ve batıda Akdeniz ve Ege Denizi ile çevrilidir. 2000 Nüfus sayımına göre ilin genel nüfusu 715.328 kişidir. A.4.Đlin Topoğrafyası ve Jeomorfolojik Durumu Muğla Đli, Batı Anadolu nun güney ucunda 36 17 ı ve 37 33 ı kuzey enlemleri ile 27 13 ı ve 29 46 ı doğu boylamları arasında yer almaktadır. Yüzölçümü ise 13.338 km 2 olan Muğla Đli kuzeyden Aydın,, kuzeydoğudan Denizli,Burdur, doğuda Antalya, güney ve batıda Akdeniz ve Ege Denizi ile çevrilidir. Muğla Đli nde tüm yeryüzü şekillerine rastlanır. Sarp ve dağlık kesimler il alanının %77 sini kapsamaktadır. Dağlık alanların %12,3 lük bölümünü platolar, %10,7 lik bölümünü de ovalar oluşturur. Đlin %77 sini oluşturan dağlar; genellikle kıyıya paralel ve düzenli sıralar oluşturur. Denize yakın kesimlerde tek tek yükseltilere de rastlanır. Yörede Doğu Menteşe Dağları (1.862 m.), Batı Menteşe Dağları (1.396 m.), Đlbir Dağı (1.083 m.), Yaran Dağı (87 m.), Gölgeli Dağlar (2.295 m.), Balaban Dağı (999 m.), Boncuk Dağları (2.265 m.), Akdağlar (3.015 m.), Babadağ (1.969 m.) yükseltilidir. Đl alanının %12,3 ünü oluşturan platolar doğu ve batı Menteşe Dağları nın eteklerinde sıralanır. Genellikle Menteşe Platoları adıyla anılır. Boncuk ve Akdağlar ın Eşen Havzası na uzanan eteklerinde önemli platolar vardır. Bunlar Ski Yaylaları adıyla anılır. Batı Anadolu ve Güney Anadolu yeryüzü şekillerinin iç içe geçtiği bir bölge olduğundan yer yer kalkerli yapının yaygınlığı nedeniyle il alanında önemli vadiler oluşturmuştur. Đlin en önemli vadisi olan Dalaman Vadisi; Boncuk Dağları nın kuzey yamaçlarından başlar, Bezkese den sonra hızla genişleyerek Sarısu yöresinde Akdeniz e açılır. Vadinin bir bölümünde ilin en önemli ovası olan Dalaman Ovası bulunur. Muğla Burdur sınırında birbirine yaklaşan Boncuk Dağları ve Akdağlar arasında oluşan çöküntü havzası Eşen Vadisi ni oluşturur. Kınık tan sonra vadi tabanı birden genişler ve Akdeniz e açılır. Genişleyen kesimde taşınan alüvyonla kaplı saha Eşen Ovası (Kumluova) oluşmuştur. Oyuklu Dağı nın güney batı etekleri ile Menteşe Dağları nın kuzey doğu eteklerinden çok sayıda kollar halinde başlayan Dipsiz Çayı Vadisi çöküntü alanı yakında genişleyerek birleşir. Dipsiz Çayı Vadisi nin genişleyen tabanında yer alan Yatağan Ovası, Dipsiz Çayı alüvyonları ile kaplıdır. Çok sayıda büyüklü küçüklü düzlüklerin birleşmesinden oluşan Sarıçay Vadisi nin en önemli düzlükleri Hamzabey ve Yaşyer Ovalarıdır. Yörede başlıca akarsular şunlardır: Dalaman Çayı, Bezkese de dar vadiden çıkarak taşıdığı alüvyonlarla Dalaman Ovası na girer. Akış ovada hızlıdır. Ancak denize yakın Kızılkurt yakınlarında akış yavaşlamaya başlar. Dalaman Çayı, Sarısu yöresinde sığ bir bataklıkla denize ulaşır. Dalaman Çayı nın su toplama havzası 3.500 km 2 dolayındadır. Eşen Çayı, Muğla Đli nin Batı Akdeniz havzasında kalan ikinci büyük akarsuyu olup, 100 km dolayındadır. Eşen Çayı, Akdağlar kuzey batı yamaçlarından doğarak Ören e ulaşır. Ören den sonra çok geniş bir vadide güneye doğru 29

akmaya başlayan Eşen Çayı, Eşen Ovası nda Muğla-Antalya sınırında Akdeniz e dökülür. Muğla Đli nin Batı Akdeniz havzasına giren bölümünde yer alan ve Köyceğiz Gölü ne dökülen Kargıcık Çayı küçük bir akarsudur. Köyceğiz Gölü ne dökülen ikinci akarsu olan Namnam Çayı, Ula Đlçesi nin 5 6 km. kadar doğusundan doğar, önce kuzeydoğudan güneybatıya, sonra güneybatıdan güneydoğuya doru akarak Günlük Düveç yöresinde göle dökülür. Büyük Menderes Havzası nda yer alan Dipsiz Çayı, Doğu Menteşe Dağları nın güneybatı yamaçlarından doğar. Yatağan Ovası nın ortasında birleşerek Yatağan Ovası nı sulamaktadır. Milas yöresinde küçük bir akarsu olan Sarıçay, Milas Ovası nı sulayarak Güllük Körfezine dökülür. Başlıca göller; Köyceğiz Gölü, Hacat Gölü, Bafa Gölü, Denizcik Gölü, Akarcadere Sulama Gölü olarak göze çarpar. Köyceğiz Gölü: Dar bir boğazla Akdeniz e bağlanan göl, 25 150 m. derinliğindedir. Tektonik çukurluğun sularla dolmasıyla oluşan göl, denizle olan bağlantısından dolayı suyu tuzludur. Hacat Gölü: Sarıçay ın denize açılan noktasında akarsu alüvyonlarının taşınmasıyla oluşmuş olup, sığ bir göldür. Bafa Gölü: Milas ın kuzeybatı ucunda yer alan göl, Büyük Menderes in getirdiği birikintilerin Latmos Körfezi nin batı kesimlerini doldurmasıyla oluşmuştur. Denizcik Gölü: Beçin Platosu üzerinde küçük bir krater gölüdür. Akarca Sulama Göleti: Ula Đlçesi nin batısında yer alan göl, havzasında 1.673.000 m 3 su birikir. A.5.Jeolojik Yapı ve Stratigrafi Muğla il alanında, hemen hemen bütün jeolojik zamanlarda ortaya çıkmış oluşumlara rastlanır. Đldeki prekambriyen (ilk zaman) serileri, Yatağan ve Milas Đlçelerinin kuzeyindeki dağlık kesimden başlayıp,daha kuzeye doğru geniş alanlarla yayılan gnays, mikaşist, ince taneli şist ve kuvarsit gibi oluşumlardır. Bu yapı daha sonra kuzeybatıdangüneydoğuya doğru uzanmaktadır. Đlk zaman serilerini, güneyden I. zaman yaşlı greler, mermerler ve şistler örtmektedir. Yatağan Muğla oluğunun güneyinde rastlanan çeşitli mermer ile kristalli kalkerler, killi şistler, greler, konglomeralar, silisli şistler ve yer yer de fillatlar bütünüyle I. Zaman Serileridir. Muğla nın doğusundaki dağlık kesimin temelini oluşturan gre, konglomera ve bitki fosilli kalkerler ile Göktepe deki permiyen tabakaları altında yer alan koyu renkli mikaşistler ise ilk zaman oluşumlarıdır. Muğla-Köyceğiz yolu üzerinde ortaya çıkan gri,kahverengi,bazen soluk pembe renkli şistler ve greler çok dalgalı bir yeryüzü şekli oluşturur. Karabörtlen in kuzeyinde geniş alanlarda yüzeye çıkan şist ve gre alüvyonlar altında kalır. Marmaris yöresinde ise açığa çıkar. Gökova nın güneybatısında Çetibeli Köyü çevresindeki dalgalı alanda bu şist ve grelerle kristalleşmiş kalkerler yaygındır. 30

A.5.1.Metamorfizma ve Mağmatizma METAMORFĐZMA:Yukarı Menderes masifindeki gnaysların çoğunun tektonize olmuş bir magmatik gnays olmadığı, belki de bir migmatit kompleksi teşkil ettiği ve bu kompleksinde gnays sınırlarından itibaren, dışa doğru, metamorfizme derecesi gittikçe azalan mikaşistlerle çevrilmiştir. Şistlerim şistozitesi, gnayslarla olan kontaklarına ve gnays içerisindeki yapraklanmaya paraleldir. Şistler çok miktarda metamorfik boksit (zımparadiyasporit) kapsayan bir mermer formasyonu ile çevrilmiştir. Şistler arasındaki grafitli şistler içinde genellikle kloritoit bulunmaktadır. Gnays sınırlarına yakın yerlerde ve buna paralel olarak, porfiroblastik granatlı mikaşist zonu teşekkül etmiştir. Gnays sınırı ile porfiroblastik metamorfizma zonu arasında gayet sıkı münasebetler bulunduğundan hepsinin başkalaşımının aynı zamanda meydana geldiğine hükmedilebilir. Aynı münasebetler gnays sınırı ile konsantrik olan zımpara mermerlerin metamorfizması için de vakidir. Şu halde porfiroblastik metamorfizma ile korindon-diyasporit metamorfizmasının da aynı zamanda vuku bulduğu kabul edilebilir. Bu metamorfik serilerin içinde metamorfizmanın yaşını tayine yarayacak işaretler çok azdır. Boksitlerin başkalaşarak zımparaya dönüşü, masifin diğer kayaçlarının metamorfizmasına bağlı olduğuna göre, masifteki metamorfizma olayı herhalde boksitlerin çökeltilmesinden sonra oluşmuştur. Göktepe'deki fosilli kalkerler (Koray, Fusuilinidae, Krinoid), Karbonifere (Viseen) veya Permiene atfedilmiştir. Zımparalı mermerler, Göktepe kalkerleri ile aynı fasiyestedirler ve fazla olarak bunların içinde de aynı fosiller bulunmuştur. Böylece zımparalı mermerlerin de Permo-Karbonifer yaşta olmaları muhtemeldir. Menderes masifinin stratigrafik olarak en üst seviyelerinde bulunan mermerlerde son zamanlarda Lias a ait alglerin bulunması metamorfizmanın ne zaman vuku bulduğunu bir dereceye kadar aydınlatmıştır. Milas, Muğla ve Bodrum aralarında, metamorfizmaya uğramamış ve muhtemelen Alt Kretaseye, fakat mutlak surette Üst Kretaseye ait kalkerler hafif bir diskordansla masifin üst mermerleri ve şistleri üzerinde bulunmaktadır. Tabanda da mermer ve şist çakıllarını kapsayan konglomeralar vardır. MAGMATĐZMA: Menderes masifinin kayaçları sık sık, potaslı feldspatlı gnayslara, granitik gnayslara geçerler. Gözlü gnayslar, potaslı feldspatlar yanında ince taneli kuvarsla şistli bir doku gösterirler. Gnayslarla, granitleşmiş gnayslar ve gnayslaşmış esdimentler arasında ilkel sınırlar takip olunamaz. Bunun için orto materyalin derinlerde bulunduğu ve enjeksiyonlarla aslında metamorfize olmuş sedimenter karakterli granitoit kayaçların submağmatik sıcaklıkta, yaklaşık olarak granit bileşiminde, alkalice zenginleştirilmiş, migmatitgnayslara dönüşmüş olması muhtemeldir. Büyük masifler halinde granitoit kayaçlar Beşparmak Dağları, Tekeler Dağı, Turgut Dağı ve Oyukbaba Dağı nda bulunmaktadır. Peridotitler: Paftada Datça Yarımadası ndan itibaren Marmaris Bölgesi nden geçerek kuzeye doğru ve Fethiye kuzeyinden Acı Göl e kadar çok yaygın ve büyük bir peridotit sahası vardır. Ofiyolit adı altında birleştirilen bazik ve ultrabazik kayaçlara ait magmanın yüzeyde akışı veya intruzyonu ile hasıl olan ilkel durumları orojenik basınçlarla bozulmuş ve değişmiştir. Bu kayaçlar bilhassa ortopiroksinli kocaman peridotit masiflerdir ve yer yer kromit kütlelerini kapsayan dunitlere geçerler. Peridotit masiflerinin kenarında tali olarak iri plajiyoklaz ve olivinli gabrolar bulunabilir. Peridotitlerin ilkel kontakları tektonik ve serpantinizasyon dolayısıyla görülmez. 31

Volkanik Kayaçlar: Andezin ve ojit fnokristalli ofitik diyabazların büyük kısmı denizaltında püskürülmüş volkanik kayaçlardır; hemen daima sineretik, şeritli tüflerle ve pillovlarla birlikte bulunurlar. Üst Kretase detritikleri içerisinde spilitik breşlerin bulunması, diyabaz dayklarının Paleozoik üzerindeki Mesozoiki ve peridotları kesmiş olmaları, diyabazların Permien yaşında olması ihtimalini kuvvetlendirir. Gerçekten bu kayaçların Paleozoik yaşta oldukları, Karadağ da, Çenger civarlarında, Çaldağ ekayları içinde v.b. yerlerde daima fosilli Permien kalkerlerine bağlı olarak bulunmalarıyla kuvvet kazanır. Harita sahası içinde genç volkanik kayaçlar iki grupta ayrılabilirler. Bunlardan biri tamamen dağların yapısına girmiş olan andezit grubudur. Bunların büyük kütlesi Bodrum Yarımadası nın batısında bulunur, andezitik ve bazaltik kayaçlar Denizli nin güneydoğusunda, Acıpayam Ovası kuzeyinde ve Karamanlı dan Korkuteli ne giden yolun üstündeki dislokasyon zonlarında da vardır. Đkinci grup bunlardan daha yeni dasitik tüflerdir, dağların yapısına girmemişlerdir ve herhalde bu yapıdan daha gençtirler. Bu lav ve tüfler, hiç şüphesiz Ege Denizi nin çökmesiyle ilgili yeni erüpsiyon sikline aittirler. A.5.2.Tektonik ve Paleocoğrafya Muğla yöresi,iii.zaman ve IV.Zamanda yoğun tektonik hareketlerle alçalma ve yükselmelere uğradığından, yer yer ilk zaman ve I. Zaman oluşumları açığa çıkmıştır. Yörenin çok engebeli oluşunda da bu gelişmenin payı büyüktür. Alp kıvrımlaşması sırasında, Toroslar ve Batı Anadolu Dağları oluşurken, il alanında yoğun tektonik hareketler yaşanmış, çok sayıda çöküntü alanı ortaya çıkmıştır. Böylece, bölgede çok sayıda neojen gölü oluşmuştur. Sonradan bu göllerin bir bölümü kurumuş ya da denize boşalmıştır. Bu nedenle, il topraklarındaki çöküntü alanları ile vadilerin bazı bölümlerinde III.Zaman yaşlı göl tortullarına rastlanmaktadır. Neojen göllerinin denize boşalmasıyla ortaya çıkan alanlar, kıyıya yakın kesimlerde daha yoğun olmak üzere, IV.Zaman alüvyonları ile dolmuştur. III. ve IV. zamanlarda sık sık aktif hale gelen Muğla yöresi,faylar üzerindedir. Fethiye nin doğusu, Ula-Köyceğiz-Marmaris arası, Milas ın doğusu ve Yatağan ın doğu ve batısı depremlerin çok olduğu tektonik çukurlar ve kırıklar dizisi üzerinde kalır. Muğla-Bodrum çizgisinin doğusunda ve güneyinde kalan bölgenin büyük bölümü şiddetli sarsıntılar görülen I.derece deprem kuşağı içine girmektedir. Đlde sarsıntıların zararsız geçtiği tehlikesiz bölgeler, Milas ve Merkez Đlçe nin batısında ve kuzeyinde kalan kesimlerdir. 32

JEOLOJĐK HARĐTA HARĐTA 2. KAYNAKLAR Đl Köy Hizmetleri Müdürlüğü Đl Turizm ve Kültür Müdürlüğü 33

B.DOĞAL KAYNAKLAR B.1.Enerji Kaynakları B.1.1.Güneş Enlem :37.13 Boylam :28.22 Yükseklik :646 m. Đstasyonun Çalışma Süresi :2006 2006 Rasat Süresi (Yıl) :1 Tablo B.1 Güneşlenme Süreleri AYLAR Günlük Ortalama Güneşlenme Günlük Ortalama Güneşlenme Şiddeti Süresi (saat,dakika) (cal/cm 2.dak.) Ocak 02:37 151.92 Şubat 04:39 252.08 Mart 05:55 354.99 Nisan 06:12 390.83 Mayıs 08:00 466.52 Haziran 09:12 Aktinograf ölçümleri yapılmamaktadır. Temmuz 10:13 Aktinograf ölçümleri yapılmamaktadır. Ağustos 10:16 Aktinograf ölçümleri yapılmamaktadır. Eylül 09:33 Aktinograf ölçümleri yapılmamaktadır. Ekim 07:30 Aktinograf ölçümleri yapılmamaktadır. Kasım 06:18 Aktinograf ölçümleri yapılmamaktadır. Aralık 02:58 Aktinograf ölçümleri yapılmamaktadır. Yıllık 06:57 - TABLO B.2. Aylık En Yüksek Güneşlenme Şiddetleri (cal/cm 2.dak.) ise; AYLAR En Yüksek Güneşlenme Şiddeti (cal/cm.dak.) Ocak 1.00 Şubat 1.19 Mart 1.41 Nisan 1.45 Mayıs 1.64 Yıllık 1.64 B.1.2.Su Gücü Đlimiz su kaynakları ve hidroelektrik enerji potansiyeli aşağıdaki gibidir. Đlimiz yüzölçümü 12.504.km², Đl Merkezi rakamı ise 625 m.dir.yıllık ortalama yağış miktarı 950 mm.,ortalama akış verimi 13.63 (1/sn)km²,ortalama akış/yağış oranı ise 0.42 dir. 34

Đlimiz Su Kaynakları Potansiyeli: Yer üstü suyu (Đl Çıkışı toplam ort.akım) Yeraltı suyu (Đldeki toplam Emniyetli Rezerv) Toplam Su Potansiyeli Toplam Su Yüzeyi ;6.500 hm³/yıl ; 412 hm³/yıl ;6.812 hm³/yıl ;10.403 ha. SULAMA TESĐSLERĐ 1994 1.266 528 1999 1971 1997 1.750 2000 1.108 1971 3.109 1967 2.130 32 1998 144 1997 133 1998 13.312 Eşen P3 Đstasyonu Eşen 2 Đstasyonu Eşen P1 Đstasyonu Paşalı Reg.I Paşalı Reg. II Karaçay Pompa Đstasyonu Paşalı Reg. III Ören Regülatörü Kazan Göleti Mumcular Barajı Đşletmeye Açılış Tarihi Sulama Sahası ENERJĐ TABLO B.3.Sulama Tesislerinin Gücü PROJELERĐN DURUMU KURULU GÜÇ (MW) YILLIK ORTALAMA ENERJĐ ÜRETĐMĐ (Gwh/Yıl) Etüd Programında Olan veya Đleri Yıllarda Ele 0,00 %0,00 0,0 %0,0 Alınacak Olan Ön Đnceleme Master Planı Tamamlanan 0,00 %0,00 0,00 %0,00 A-Planlaması Tamamlanan Aşağı Dalaman Projesi Sami SOYDAN HES 210,00 %44,21 771,00 %44,95 Narlı HES Kesin Projesi Tamamlanan 0,00 %0,00 0,00 %0,00 A-Đnşa Halinde Olan Yukarı-Eşen Enerji Projesi Eşen I HES Eşen II HES B-A.Dalaman Havzası 241,96 %50,93 818,20 %47,70 Enerji Projesi Bereket C-Aşağı Dalaman Projesi Ak Köprü HES A-Đşletmede Olan 23,03 126,10 4,86 Bağcı HES 7,35 35

B-Eşen-Konak-Fethiye II Merhale Projesi: Fethiye HES C-Aşağı Dalaman Havzası Enerji Projesi: Bereket (4) HES 6,24 33,20 Đl Hidroelektrik Enerji Top. 475,04 %100,00 1715,30 %100,00 Đşletmede Olan Termik Santraller 1050,00 5027,00 ĐL ENERJĐ TOPLAMI 1525,04 6724,30 B.1.3.Kömür Đlimizde 2003 yılına ait linyit yataklarının dağılımı aşağıdaki gibidir. TABLO B.4. Linyit Yatakları SAHA ADI AÇIK OCAK ĐŞLETME (GÖRÜNÜR REZERV) HAZIR KÖMÜR YERALTI ĐŞLETMESĐ TOPLAM Yatağan (Eskihisar) 43.435.000 874.000-44.309.000 Yatağan (Tınaz) 30.893.000 173.000-31.066.000 Tınaz (Bağyaka) 8.069.000 - - 8.069.000 Yatağan (Bayır) 26.431.000 - - 26.431.000 Yatağan (Turgut) 6.165.000 - - 6.165.000 Yatağan (Taşkesiği) 51.843.000 - - 51.843.000 Milas (Sekköy) 14.235.000-13.178.000 27.413.000 Milas (Đkizköy) 36.590.000-37.623.000 74.213.000 Milas (Alatepe) 1.278.000-12.181.000 13.459.000 Milas (Karacahisar) 85.770.000 - - 85.770.000 Milas (Hüsamlar) 82.492.000 - - 82.492.000 Milas (Çakıralan) - - - - TOPLAM 387.201.000 1.047.000 62.982.000 506.230.000 B.1.4.Doğalgaz B.1.5.Rüzgar Đlimiz sınırları içerisinde doğalgaz rezervi bulunmamaktadır. Tablolar halinde açıklanmıştır. 36

TABLO B.5. En Hızlı Esen Rüzgarlar En Hızlı Esen Rüzgarın Yönü En Hızlı Esen Rüzgarın Hızı (m/s) SSE 16.1 SSW 19.6 N 16.8 NNE 13.9 NNE 10.1 NW 12.7 NNW 12.1 NE 10.4 NW 12.9 NW 12.2 NW 13.0 WNW 18.1 SSW 19.6 TABLO B.6. Rüzgarların Esiş Hızları Sa:07 deki Ort.Rüz.Hız (m/s) Sa:14 deki Ort.Rüz.Hız. (m/s) Sa:21 deki Ort.Rüz.Hızı (m/s) Ort.Rüz.Hızı (m/s) OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZĐRAN TEMMUZ 1.5 2.0 1.5 1.4 1.0 2.1 2.5 2.0 1.8 1.3 1.0 1.2 1.6 2.2 2.9 2.9 2.7 2.8 2.6 2.9 2.6 2.9 2.7 1.9 2.1 2.6 1.2 2.1 1.8 1.5 0.9 1.1 1.9 1.4 1.5 1.3 1.1 1.5 1.4 1.6 2.3 2.1 1.9 1.6 1.9 2.4 2 2.1 1.8 1.3 1.6 1.9 AĞUSTOS EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK YILLIK Đlimizde rüzgar enerjisinden faydalanmak için Datça Đlçesi nde Dores A.Ş. tarafından Rüzgar Enerji Santrali kurulması planlanmaktadır. Söz konusu projenin, ÇED Yönetmeliği hükümleri gereğince süreç tamamlanmış olup, arazi hazırlığı aşamasındadır. 37

B.1.6.Biyomas (Biyogaz,Odun,Tezek) B.1.7.Petrol Đlimiz sınırları içerisinde petrol rezervi bulunmamaktadır. B.1.8.Jeotermal Sahalar Đlimiz şifalı su kaynakları bakımından zengin sayılabilecek bir bölgede yer almaktadır. Muğla il sınırları içerisinde; Asrın Çeşmesi, Sepetçiler Đçmesi, Kayırlı Maden Suyu Bozüyük Ilıcası, Kalenya Đçmesi, Gebeler Ilıcası yer almaktadır. B.2.Flora ve Fauna B.2.1.Ormanlar Türlerine Göre Normal Koru Miktarı: Pinus brutia (Kızılçam) 404.405,9 ha. Pinus nigra (Karaçam) 41.910,0 ha. Pinus pinea (Fıstık Çamı) 4.220,0 ha. Pinus halepensis (Halep Çamı) 573,5 ha. Pinus maritima (Sahil Çamı) 244,0 ha. Cedrus libani (Sedir) 2.753,5 ha. Juniperus (Ardıç) 6.073,5 ha. Cupresus sempervirens (Servi) 60,0 ha. ĐBRELĐ TOPLAM 460.240,4 ha. Rabinia pseuduacacia (Akasya) 539,5 ha. Platanus orentalis-occidentalis (Çınar) 0,0 ha. Castanie sativo (Kestane) 0,0 ha. Alnus glutinosa (Kızılağaç) 10,9 ha. Quercus (Meşe) 2,5 ha. Eucalyptus (Okaliptus) 1.166,4 ha. Luquidanber orientalis (Sığla) 1.164,8 ha. Diğer Yapraklılar 664,5 ha. YAPRAKLI TOPLAMI 3.548,6 ha. Đbreliler Arası Karışık Yapraklılar Arası Karışık Đbreli Yapraklı KARIŞIK TOPLAMI KORU TOPLAMI 26.678,5 ha. 643,5 ha. 1.697,1 ha. 29.019,1 ha. 492.808,1 ha. 38

Türlerine Göre Bozuk Koru Miktarı: Pinus brutia (Kızılçam) 134.088,1 ha. Pinus nigra (Karaçam) 11.111,0 ha. Pinus pinea (Fıstık Çamı) 4.688,5 ha. Pinus halepensis (Halep Çamı) 129,0 ha. Pinus maritima (Sahil Çamı) 0,0 ha. Cedrus libani (Sedir) 379,0 ha. Juniperus (Ardıç) 9.532,5 ha. Cupresus sempervirens (Servi) 0,0 ha. BOZUK ĐBRELĐ TOPLAMI 154.928,1 ha. Rabinia pseuduacacia (Akasya) 166,0 ha. Platanus orentalis-occidentalis (Çınar) 332,0 ha. Castanie sativo (Kestane) 0,0 ha. Alnus glutinosa (Kızılağaç) 0,0 ha. Quercus (Meşe) 11.155,5 ha. Eucalyptus (Okaliptus) 295,0 ha. Lıquidanber orientalis (Sığla) 104,0 ha. Diğer Yapraklılar 46.968,5 ha. BOZUK YAPRAKLI TOPLAMI 59.021,0 ha. Đbreliler Arası Karışık Yapraklı Arası Karışık Đbreli Yapraklı Karışık BOZUK KARIŞIK TOPLAMI BOZUK KORU TOPLAMI NORMAL BALTALIK TOPLAMI BOZUK BALTALIK TOPLAMI AÇIKLIK ALAN GENEL TOPLAM 15.371,5 ha. 339,0 ha. 83.378,5 ha. 99.089,0 ha. 318.038,1 ha. 541,0 ha. 24.232,9 ha. 395.815,1 ha. 1.231.608,0 ha. Verimliliklerine Göre: Verimli Koru Ormanı Verimsiz Koru Ormanı Verimli Baltalık Ormanı Verimsiz Baltalık Ormanı TOPLAM 492.808,1 ha. 318.038,1 ha. 541,5 ha. 24.232,9 ha. 805.520,6 ha. ORMAN VARLIĞININ YARARLARI Bölgemiz Ormanlarının 835620,6 hektarı devlet, 426 hektarı ise özel orman alanıdır. Özel Orman Alanları Milas, Köyceğiz, Dalaman ve Ula ilçeleri sınırları içerisindedir. Özel Orman alanları Akdeniz iklim kuşağında yer almaktadır, Bundan dolayı Türkiye nin Rize den sonra en çok yağış alan ikinci ilidir. Yağışların fazla olmasından ve sellerin oluşturduğu toprak erozyonu açısından ormanlarımızın önemi büyüktür. 39

Đlimiz Turizm merkezlerinin odak noktası sayıldığından denizle de iç içe olmasından dolayı yaz Turizmi kamping, doğa sporları, av hayvanları koruma alanları ve diğer yönleriyle de önem arz etmektedir. Ekonomik açıdan ise ilimiz Dalaman ilçesinde bulunan MOPAK Kâğıt fabrikasının büyük ölçüde hammaddesini temin etmektedir. Ayrıca maden ocaklarının ihtiyacı olan maden direklerini ve ağaç işleri endüstrisinin ihtiyacı olan keresteyi de karşılamaktadır. B.2.2.Çayır ve Mera Đlimiz sınırları içerisindeki çayır ve mera lar toplam 34,349 ha lık alanı kaplar. Bunların en büyük bölümü Merkez Đlçe, Fethiye, Yatağan ve Milas Đlçeleri nin sınırları içerisinde bulunmaktadır. Çayır ve meraların kullanım amaçları ve yararları; Çayır ve meralarımız köy hayvancığımızın temel yan kaynağını teşkil etmektedir. Ayrıca erozyon kontrolü, toprak ve su muhafazası,toprak verimliliğinin artırılması,doğanın korunması ve doğal dengenin kurulması gibi pek çok bakımdan faydalıdır.geniş ve klasik anlamda;çayırlar biçilerek,meralar ise otlatılarak değerlendirilen doğal ve yeşil alanları ifade etmektedir. 40

B.2.3.Sulak Alanlar Bafa Gölü: HARĐTA 4. Bafa Gölü Bafa Gölü A Sınıfı Sulak Alandır. Göl 08.07.1994 tarihinde Tabiat Parkı ilan edilerek koruma altına alınmıştır. 37 o 29 Kuzey 27 o 28 doğu koordinatlarında yer almaktadır. Eskiden Ege Denizi nin bir körfezi olan Latmos Körfezi nin, Menderes Nehri nin taşıdığı alüvyonlarla kaplanması ve yaklaşık 300 km 2 lik körfezin dolması sonucunda bugünkü Bafa Gölü meydana gelmiştir. Đdari olarak Muğla ve Aydın il sınırları içerisinde yer almaktadır. Göl alanı, ortalama su seviyesinde (2.kotunda) 6.708 hektar olup, göl su seviyesi ve alanı mevsimlere ve yıllara göre değişiklik göstermektedir. 1962 1990 rasat periyodunda; en yüksek seviye 1984 yılında 5.39 metre olarak, en düşük seviye ise 1990 tarihinde 0.15 metre olarak tespit edilmiştir. Bu seviye kuzeydeki Serçin Gölü tamamen kurumuştur. Gölün beslenmesi, göl alanına düşen yağışlar, mevsimlik akarsular, kıyılardan çıkan pınarlar, dip kaynaklar ve Menderes Nehri ile olan bağlantı kanalıyla olmaktadır. Kuzeyde ortalama derinliği 2 metre civarında olan gölün, orta kesimleri 21 metreye ulaşmaktadır. Göl üzerinde antik kalıntıların bulunduğu 4 ada vardır. Ekolojik yönden bol gıdalı özellik arz eden gölün, güneybatı kesimlerinde saz toplulukları, kuzeybatı uzunda sazlarla birlikte ılgın, söğüt ve kındıra toplulukları bulunmaktadır. Menderes Nehri ile göl arasında taşkın önleme seddesi yapılmadan önce 300 tonun üzerinde olan balık üretimi, su seviyesinin düşmesi, sazlıkların 41

kurması ve ekolojik dengenin bozulması sonucu önemli ölçüde azalmıştır. Göl de sazan, yayın, sarıbalık, kızılkanat ve kefal bulunmaktadır. Kuş varlığı yönünden son derece zengin olan gölde, pek çok kuş türünün yanı sıra, nesli tehlikede olan türlerden cüce karabatak ve deniz kartalı kuluçkaya yatmakta ve kış mevsiminde de yüz binlerce ördek ve su kuşu tarafından beslenme ve barınma yeri olarak kullanılmaktadır. Köyceğiz Gölü: B Sınıfı sulak alandır. 8.000 ha lık yüzölçümüne sahiptir. Göl; kanal, bataklık, sazlık, kumul ve subasar sığla ormanı gibi değişik ekosistemlerden oluşmuştur. Hafif tuzlu bir göldür. Başta Namnam Deresi olmak üzere çok sayıda dere, kaynak ve drenaj kanallarının taşıdığı sularla beslenir. Dalyanın en önemli özelliği nesli tehlike altındaki adı deniz kaplumbağalarının yumurtlama alanı olan kumsaldır. Yine tehlike altında olan yumuşak kabuklu Nil kaplumbağası, kumsalın göl tarafında yumurtlar. Alan, aralarında karabatak, küçük karabatak, Macar Ördeği ve Sakar Meke nin de bulunduğu büyük sayıda kışlayan su kuşuna ev sahipliği yapmaktadır. Alan, 1988 de ilan edilen ve 1990 yılında sınırları genişletilen Köyceğiz Gölü Özel Çevre Koruma Gölgesi içerisinde yer almaktadır. Göl ve delta geniş tarım toprakları ve tepelerle çevrilidir. Pamuk, susam, mısır, turunçgiller ve buğday bölgede yetiştirilen başlıca tarım ürünleridir. Daha yükse noktalarda zeytinlikler bulunmaktadır. Seracılık gün geçtikçe artmaktadır. Balıkçılık, sulak alandaki en önemli geçim kaynağıdır. Köyceğiz Gölü nü denize bağlayan 12 km uzunluğunda ve 1.53 m. derinliğindeki kanal üzerinde çok sayıda dalyan bulunur. Bölgede pek çok balık türü yaşamaktadır. Diğer sulak alanlarımız; ADI Namnam Çayı Alagöl Sülüngür Gölü Dalaman Çayı Koca Göl Baldırnaz Gölü Kargın Gölü Kükürtlü Göl Akköprü Barajı Bereket Barajı Bodrum Karaova Barajı Milas Geyik Barajı Sarıçay Hacat Gölü Denizcik Gölü Bayır Kazan Göleti Dipsiz Çay Kargıcık Çayı Eşen Çayı Akgöl (Karaot) Aksazlar Akarca Dere Göleti MEVKĐSĐ Köyceğiz Đlçesi Köyceğiz Đlçesi Ortaca Đlçesi Dalaman Đlçesi Dalaman Đlçesi Dalaman Đlçesi Dalaman Đlçesi Dalaman Đlçesi Dalaman Đlçesi Dalaman Đlçesi Bodrum Đlçesi Milas Đlçesi Milas Đlçesi Milas Đlçesi Milas Đlçesi Yatağan Đlçesi Yatağan Đlçesi Fethiye Đlçesi Fethiye Đlçesi Fethiye Đlçesi Fethiye Đlçesi Ula Đlçesi 42

B.2.4.Endemik Bitkiler Bupleurum anatolicum Microsciadum minutum Aristolochia poluninii Alkanna macrosiphon Campanula hagielia Ampanula podocarpa Arenaria pamphylica subsp Arenaria turcica var. Trigonella lycica Ouercus eucheri Hypericum avicularifolium Hypericum depilatum subs. Hypericum bourgoer var. Gladiolus anatolius Ornithogalum algigenum B.2.5.Fauna ve Endemik Hayvanlar Accipiter nisus Aegolius faunereus Alcedo atthis Alectrois graeca Anas plattyrhynchos Anser albifrons Anthus prtensis Anthus trivialis Aquila rapax Ardea cinerea Asio otus Bubo bubo Buteo buteo Canis aureus Canis lupus Capra aegagrus Caprimulus europaeus Carduelis carduelis Caretta caretta Chriptera Ciconia ciconia Cinclus cinclus Columba livia Columba oenas Columba palunbus Corvidae Corvus corax Corvus corona cornix Coturnix coturnix Cuculus canorus Dendrocopos major Dendrocops syriacus Dryocopus martius Egretta alba Erinaceus europaeus Falco peregrinus Falco tinnunculus Felis silvestris Fulica atra Gallinula chloropus Şahin Paçalı Baykuş Yalıçapkını Çil Bıldırcın Yeşilbaş Çayır Đncir Kuşu Ağaç Đncir Kuşu Akbaba Beyaz Balıkçıl Kulaklı Orman Baykuşu Puhu Arı Şahini Yaban Domuzu Kurt Çakal Karakulak Çobanaldatan Saka Deniz Kaplumbağası Tepeli Karabatak Küçük Atmaca Su Kuşu Tahtalı Güökçe (mavi) Güvercin Üveyik Saksağan Leş Kargası Kınalı Keklik Guguk Ağaçkakan Suriye Ağaçkakanı Kara Ağaçkakan Leylek Oklu Kirpi Kerkenez Ayı Sakarmeke Saz Tavuğu 43

Hirundo rustica Hystrix cristata Larus melannocephalus Lepus europeus Lutra lutra Lynx caracal Martes fonina Martes martes Meles meles Merops apiaster Monachus monachus Mustela nivalis Neophron percnopterus Oriolus oriolus Panurus biarmicus Parus ater Passer domesticus Passer hispaniolensis Passer montanus Perdix perdix Pernis apivorus Phalacrocorax aricstotelis Phalacrocorax carbo Phalacrocorax pygmeus Phylloscospus nitudus Pica pica Picus canus Picus viridis Prinia gracilis Rallus aquaticus Saxicola torquata Sciurus vulgaris Streptopelia decaocto Streptopelia turtur Sturnus vulgaris Sus scrofa Turdus merula Turdus pilaris Tyto alba Upupa epops Ursus arctus Vanellus vanellus Vulpes vulpes ENDEMĐK HAYVANLAR Caretta caretta Chelonra mydas Monachus monachus Rupicapra rupicapra Tryonyx triungus Vipera lebentina Kırlangıç Yarasa Akdeniz Martısı Tavşan Sakarca Gelincik Yaban Kedisi Ağaç Sansarı Porsuk Sincap Arı Kuşu Akdeniz Foku Kaya Sansarı Doğan Sarı Asma Bıyıklı Baştankara Çam Baştankarası Serçe Söğüt Serçesi Dağ Serçesi Kızkuyu Yırtıcı Kartal Karabatak Cüce Karabatak Gri Balıkçıl Yeşil Bülbül Kara Karga Gri Ağaçkakan Yeşil Ağaçkakan Dik Kuyruklu Ardıç Kuşu Su Tavuğu Taş Kuşu Kirpi Kumru Karatavuk Sığırcık Kargagiller Dağ Keçisi Ardıç Kuş Peçeli Baykuş Çavuşkuşu-Đbibik Tilki Kaya Güvercini Su Samuru Deniz Kaplumbağası Kamplumbağa Akdeniz Foku Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi Nil Kaplumbağası Engerek Yılanı 44

B.2.6.Milli Parklar,Tabiat Parkları,Tabiat Anıtı ve Tabiatı Koruma Alanları Saklıkent Milli Parkı : Đli :Muğla Đlçesi :Fethiye Alanı :12.390 hektar Milli parkın ana kaynak değerini ve özelliğini Eşen Çayı nın bir kolu olan Karaçay Deresi üzerindeki 1.000 1.100 metre yüksekliğindeki oldukça dik vadi ve yamaçlara sahip Saklıkent Kanyonu oluşturmaktadır. Milli park alanında orman formasyonu Kızılçam (Pinus brutia), Karaçam (Pinus nigre), Sedir den (Cedrus libani) meydana gelmektedir. Bunlar sahadaki jeomorfolojik basamakların bulunduğu yüksekliğe göre sırayla maki, Kızılçam, Karaçam ve Sedir şeklinde sıralanmaktadır. Saklıkent kanyonu 18 km. uzunluğunda 200 metre derinliğinde vahşi ve dik yapısıyla görülmeye değer bir yerdir. Kanyonun girişindeki suyun debisi 14 17 m 3 /sn dir. Milli park Muğla Đli Fethiye Đlçesi ile Antalya Đli Kaş Đlçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Muğla Đl sınırları içerisinde 4.169 hektarlık saha mevcuttur. Ulaşım; Saklıkent e güneyden Kaş-Kalkan-Yeşilova yol ayrımından Palamut Köyü yolu ile kuzeyden ise Fethiye-Kemer yolu ile ulaşılmaktadır. Marmaris Milli Parkı: Đli :Muğla Đlçesi :Marmaris Alanı :33.350 hektar Marmaris Milli Parkı 1996 yılında 33.350 hektar sahada ilan edilmiştir. Milli parkın master planı hazırlanmış olup onay aşamasındadır. Sahanın jeolojik yapısı peridodit ile kireç taşları ile alüvyon ve yamaç molozlarından oluşmuştur. Milli parkın orman formasyonu maki topluluğu ve Kızılçam (Pinus brutia) ağaçları oluşturulmaktadır. Bununla birlikte endemik bir tür olan Sığla Ağacı (Luquidambar orientalis) sahasının taban suyu yüksek düz arazilerde ve dere yataklarında yayılış gösterir. Vadi içerisinde ise Kızılçam, Meşe, Çınar ve Kızılağaç farklı, karışık ve etkileyici peyzaj değerleri sunar. Milli Park Yaban Hayatı bakımından da oldukça zengindir. Milli Park sahasında antik Physkos Şehri (Marmaris), Amos (Hisarönü) Şehri yer almaktadır. Antik çağda bu bölge Karia Bölgesi olarak tanınmaktadır. Marmaris Milli Parkı bakir kıyıları, bitki ve hayvan topluluğu açısından zenginliği ile başta cennet adası ve diğer adalar görülmeye değerdir. Ulaşım, Milli park Muğla iline 60 km. uzaklıkta olup E 550 ve E 400 devlet karayolu ile ulaşılmaktadır. Ayrıca deniz yoluyla da ulaşım imkanına sahiptir. 45

Tabiat Parkları Ölüdeniz-Kıdrak Tabiat Parkı: Đli :Muğla Đlçesi :Fethiye Alanı :950 hektar. Fethiye ye 12 km. uzaklıkta Babadağ ın eteklerinde önceleri orman içi dinlenme yeri olarak tesis edilmişken 1983 yılında Tabiat Parkı olarak ilan edilmiştir.kıdırak ta, Ölüdeniz de geniş kumsallara ve temiz bir denize sahiptir. Ağaç türlerinden; Mersin, Menengiç, Kızılçam, Fıstık Çamı ve Kıbrıs Akasyası vardır. Kumburnu ve Ölüdeniz lagünü görülmeye değerdir. Her türlü deniz sporları yanında 2.000 metre yüksekliğindeki Babadağ zirvesinde yamaç paraşütçülüğü (Paragliding) imkanı bulunmaktadır. Ölüdeniz bu heyecan verici spor için dünyanın en uygun parkurudur. Bu atlayış için Babadağ zirvesine Jeep le tırmanırken Kızılçam, Sedir ve Ardıç ağaçlarının belirli yüksekliklerde size eşlik ettiklerini göreceksiniz. Yat girişinin yasak olduğu Ölüdeniz lagünü Kaptan Cousteau tarafından incelenmiş ve buranın tek hücreli mikroorgnizmalardan deniz kaplumbağalarına kadar birçok canlıyı barındıran doğal bir akvaryum olduğu belirtilmiştir. Sahanın batısında Aya Nikola (Gemiler) Adası da mutlaka görülmesi gereken Noel Baba (Saint Nicholas) bu adada yaşamış ve ölmüştür. Ulaşım; Fethiye den minibüslerle her zaman ulaşılır. Tabiat Anıtı ANIT AĞACIN TÜRÜ 1.Çınar 2.Çınar 3.Çınar 4.Çınar 5.Çınar 6.Çınar 7.Çınar 8.Çınar 9.Pinar 10.Çınar 11.Çınar 12.Çınar 13.Palmiye Ağacı 14.Ardıç 15.Okaliptüs 16.Harnup (Keçi Boynuzu) 17.Sakız Ağacı 18.Dut Ağacı 19.Dut Ağacı 20.Çınar YERĐ Yağcılar Hanı girişi-muğla Şemsiana Çeşmesi yanı-muğla Şemsiana Çeşmesi yanı-muğla Şemsiana Çeşmesi yanı-muğla Saburhane Camiiyanı-Muğla Saburhane Meydanı-Muğla Arasta içi-muğla Yeşilyurt-Muğla Çiftlik Köyü-Bodrum Peksimet Köyü-Bodrum Yalıkavak Çeşme yanı-bodrum Kavak Meydanı-Reşadiye-Datça Datya Mahallesi-Datça Datya Mahallesi-Datça Datya Mahallesi-Datça Datya Mahallesi-Datça Datya Mahallesi-Datça Datya Mahallesi-Datça Datya Mahallesi-Datça Paspatur Mevkii-Fethiye 46

21.Çınar 22.Çınar 23.Çınar 24.Çınar 25.Çınar 26.Çınar 27.Çınar 28.Palamut 29.Çınar 30.Ardıç 31.Menengiç 32.Pinar 33.Menengiç 34.Pinar 35.Çınar 36.Çınar 37.Palamut 38.Palamut 39.Çınar 40.Çınar 41.Çınar 42.Çınar 43.Karaağaç 44.Çınar 45.Andız 46.Andız 47.Andız 48.Çınar 49.Karaçam 50.Çınar 51.Çınar 52.Çınar 53.Pinar 54.Pinar 55.Çınar 56.Çınar 57.Çınar 58.Çınar (12 Adet) 59.Çınar (60 Adet) 60.Çınar 61.Çınar 62.Çınar 63.Kara Kavak 64.Çınar 65.Pinar 66.Çınar 67.Meşe Ağacı 68.Çınar 69.Çınar 70.Çınar Yaka Köyü-Fethiye Yaka Köyü-Fethiye Hisarönü Köyü-Fethiye Kaya Köy-Fethiye Keçiler Köyü-Fethiye Seki-Yenice Mahallesi-Fethiye Temel Köyü-Fethiye Keçiler Köyü-Fethiye Kaya Köyü-Fethiye Kaya Köyü-Fethiye Hisarönü Köyü-Fethiye Ovacık-Fethiye Ovacık-Fethiye Ovacık-Fethiye Ovacık-Fethiye Ovacık-Fethiye Ölüdeniz-Fethiye Ölüdeniz-Fethiye Ölüdeniz-Fethiye Fethiye-Antalya karayolu Kabaağaç-Ağla-Fethiye Kabaağaç-Fethiye Kumluova Köyü-Fethiye Saklıkent Köyü-Fethiye Döğer Köyü-Fethiye Döğer Köyü-Fethiye Döğer Köyü-Fethiye Arsa Köyü-Fethiye Arsa Köyü-Fethiye Bağlı Ağaç Köyü-Fethiye Bağlı Ağaç Köyü-Fethiye Bağlı Ağaç Köyü-Fethiye Arsa Köyü-Fethiye Arsa Köyü-Fethiye Yaka Köyü-Fethiye Yaka Köyü-Fethiye Yaka Köyü-Fethiye Yaka Köyü-Fethiye Yaka Köyü-Fethiye Temel Köyü-Fethiye Kınık Köyü-Fethiye Bekçiler Köyü-Fethiye Çaltılar Köyü-Fethiye Günlükbaşı-Fethiye Karadere Köyü-Fethiye Ağla Köyü-Köyceğiz Selimiye Köyü-Marmaris Bayır Köyü-Marmaris Bayır Köyü-Marmaris Bayır Köyü-Marmaris 47

71.Meşe 72.Meşe 73.Çınar 74.Palmiye 75.Palmiye 76.Palmiye 77.Palmiye 78.Palmiye 79.Palmiye 80.Okaliptüs 81.Sığla Ağaç Topluluğu 82.Sığla Ağaç Topluluğu Bozalan Köyü-Milas Bozalan Köyü-Milas Bozalan Köyü-Milas Güllük-Milas Güllük-Milas Güllük-Milas Güllük-Milas Güllük-Milas Güllük-Milas Akçapınar-Ula Okçular Köyü-Ortaca Yerbeleni-Ortaca Tabiatı Koruma Alanları Sırtlandağ Halep Çamı Tabiatı Koruma Alanı: Đli :Muğla Đlçesi :Milas Alanı :760 hektar Ülkemizde az rastlanan bir tür olan Halep Çamı (Pinus helepensis) Türkiye deki iki tabii yayılış alanlarından birini teşkil eden nadir bir ekosistemi oluşturmaktadır. Bölge zengin bir yaban hayatı potansiyeline sahip olup tehlikeye maruzdur. Tabiatı koruma alanı içerisinde Halep Çamı başta olmak üzere Kızılçam (Pinus brutia), Sakız Ağacı (Piztacia lamtiscus), Pırnal Meşesi (Quescus ilex), Yabani Zeytin (Olea oleaster), Akçameşe (Philyea media), Defne (Laurus nobilis), Laden (Cistus sp.), Dağ Çileği (Arbutus endrachnea), Ardıç (Juniperus nana) ağaçları ve yaban hayvanlardan tilki, çakal, yaban domuzu, tavşan, kirpi, keklik, benekli su tavuğu, karatavuk bulunmaktadır. Ulaşım; Tabiat koruma alanı Milas a 13 km., Bodrum a 25 km., Muğla ya 81 km uzaklıktadır. B.3.Toprak Muğla ilinde büyük toprak gruplarına göre toprak dağılımı: KIRMIZI AKDENĐZ TOPRAKLARI Büyük Menderes ve Batı Akdeniz havzalarına giren il alanında dağların yüksek kesimleriyle havza tabanları arasında geniş yer kaplar.bu topraklar,bir yandan kırmızı kahverengi Akdeniz topraklarıyla,bir yandan da havza tabanlarına doğru alüvyal ve kalüvyal topraklarla geçişli olarak yayılır. Dalgalı ve eğimli alanlardan oluşmuştur. Toprak genellikle sığ ya da çok sığdır. Çoğunlukla tam bir tabakalaşma yoktur. Kırmızı Akdeniz Topraklarının büyük bölümü ormanlık ve fundalıktır.havza tabanlarına yakın kesimlerde bazı alanlar ise ya mer a ve bağ-bahçe kullanımı altında ya da kuru ve sulu tarıma ayrılmıştır. 48

KAHVERENGĐ ORMAN TOPRAKLARI Đlin dağlık kesimleri yer yer kestane rengi topraklarla ve kahverengi orman toprakları ile kaplıdır. Ana madde kireçli marn ve kalkerlidir. Bunlar yarı olgun topraklardır. Yayılım alanlarında eğim yüksektir. Bu toprakların doğal bitki örtüsü orman, ağaç ve ağaççıklardan oluşmaktadır. ALLÜVĐYAL ve KOLLĐVĐYAL TOPRAKLAR Alanca çok büyük önem taşımakla birlikte il tarımı açısından önemi büyük olan toprak grubu allüviyal topraklardır. Vadi tabanları,ovalar ve iç kesimlerdeki çöküntü düzlükleri allüviyal topraklarla kaplıdır.akarsuların taşıdığı maddelerin yığılmasıyla oluşan bu genç topraklarda taşınma yoğunluğuna göre çeşitli tabakalar ortaya çıkmıştır.bu toprakların özellikleri ırmak yataklarından uzaklaştıkça değişmeye başlar.bu topraklarda hemen hemen tüm tarım ürünleri yetiştirilebilir. Đlde allüviyal toprakları çevreleyen az eğimli alanlar, kolliviyal topraklarla kaplıdır.bunlar yüzey sularının yakın yerlerden taşıdığı maddelerin,eğim azaldığı için kesimlerde birikmesiyle oluşmuştur.bu toprak grubunda allüviyal toprak grubunda olduğu gibi hemen hemen tüm tarım ürünleri yetiştirilir. Allüviyal ve kolliviyal topraklarla kaplı yörelere komşu kesimlerde, yer yer kestane rengi topraklar oluşmuştur. Marn, yumuşak kalker ve konglomeralar üzerinde oluşan bu olgun topraklarda tabaklanma düzeyi yüksektir. RENDZĐNA TOPRAKLAR Kıyı kuşağında rastlanan bir toprak grubudur. Bunlar ovaların yüksek eğimli kesimlere yakın yerlerdeki III.zaman yaşlı, çok kireçli marnlar ve yumuşak kalkerler üzerinde oluşmuş yarı olgun topraklardır. Rendzina toprakların yayılım alanında eğim yüksek değildir,dalgalı bir yapı vardır. Bu toprakların doğal bitki örtüsü makilerle otsu bitkiler oluşturmaktadır. Đlde yetişen tüm maki türlerine bu topraklar üzerinde rastlanabilir. Muğla ilinde bu ana toprak grupları dışında, öbür toprak gruplarına da rastlanır. Bunların başlıcaları; tuzlu-alkali topraklar, yüksek dağ-çayır toprakları, kalkersiz kahverengi topraklar, kalkersiz kahverengi orman toprakları ve kırmızı kahverengi Akdeniz topraklarıdır. 49

B.4.Su Kaynakları B.4.1.Đçmesuyu Kaynakları ve Barajları TABLO B.7. Đl Köy Hizmetleri Müdürlüğünden alınan bilgilere göre Đlimizde açılan sondaj kuyuları: Đlçesi Ünitesi Açıldığı Yıl Açan/ Açtıran Kurum Derinlik (m) St.Sv. (m) Dn.Sv. (m) Verim (Lt/Sn) Mevcut Durum Marmaris Bozburun 88 39 4 24,6 4 Đçilir Merkez Yeniköy 88 80 14 59 10 Đçilir Marmaris Söğüt-Taşlıca gr. 88 51 4 9 10 Đçilir Bodrum Akyarlar 88 48 4,5 28 5 Đçilir Marmaris Bayır 89 100 Kuru Kuru Merkez Kıran 89 32 Kuru Kuru Bodrum Kızılağaç-Çiftlik gr. 89 80 20 46 6 Đçilir Milas Danişment 89 48 20 25 5 Đçilir Yatağan Akgedik 89 80 33 37 10 Đçilir Milas Balcılar-Hasanlar gr. 89 71 33 39 5 Đçilir Milas Kuzukaya 89 60 24 25 12 Đçilir Milas Hacıahmetler 89 32 11 17 5 Đçilir Milas Đçme 89 40 7 17 10 Đçilir Milas Çamköy 89 114 32 83 5 Đçilir Bodrum Konacık 89 120 Kuru Kuru Merkez Dutçuluk Tes. 89 90 Kuru Kuru Datça Sındı 90 90 Kuru kuru Bodrum Güvercinlik 90 43 Kuru Kuru Bodrum Ortakent 90 Muhtarlık 100 Đçilir Datça Emecik 90 100 17 69 7 Đçilmez Datça Yaka 90 80 Kuru Kuru Marmaris Turunç 90 64 Kuru Kuru Ula Kızılağaç 90 122 1 80 5 Đçilir Bodrum Sazköy gr. 90 80 22 63 10 Đçilir Milas Kısırlar 90 76 8 68 1,5 Đçilir Marmaris Osmaniye 90 70 2 25 6 Đçilir Merkez Đkizce 91 48 Kuru Bodrum Güvercinlik 91 43 Kuru Bodrum Peksimet 91 Özel Đdare 73 2 29 10 Đçilir Milas Çandır 91 Özel Đdare 44 Milas KHZ Kırcağız Bak.evi 91 67 15 42 3 Đçilir Ula KHZ Gökova Bak.evi 91 50 13 15 15 Đçilir Merkez Kıran 91 80 Kuru Bodrum Çömlekçi 91 80 11 36 8 Đçilir Bodrum Dağbelen 91 76 Bodrum Türkbükü 91 120 Bodrum Yaka 91 72 Bodrum Yeniköy 91 116 50

Dalaman Şerefler 91 Muhtarlık 36 Marmaris Hisarönü 91 80 1 2 10 Marmaris Osmaniye 91 24 11 15 6 Đçilir Milas Beçin 91 116 59 68 8 Đçilir Milas Kazıklı 1 91 16 Kuru Milas Kazıklı 2 91 13 Milas Kısırlar gr. 91 Muhtarlık 112 Yatağan Karakuyu 91 80 27 31 12 Marmaris Karacaköy-Söğüt 91 21 3 4 15 Đçilir Bodrum Ağaçlı 91 111 Merkez Kiraz 91 80 Kuru Milas Çiftlik 92 37 Kuru Milas Kandak 92 32 4 5 15 Đçilir Milas Kayaönü 92 80 Kuru Milas Köşk 92 127 Kuru Milas Ekizköy 92 100 6 71 2 Đçilir Milas Ulaş 92 96 66 85 0,4 Đçilir Ula Portakallık 92 50 Merkez Paşapınarı 92 80 44 46 15 Bodrum Gündoğan 92 119 4 17 3 Đçilir Ula Elmalı 92 60 Milas Karapınar 92 66 Milas Ulaş 93 96 66 86 0,4 Đçilir Köyceğiz Kürkçüler 93 58 8 10 18 Đçilir Fethiye Saklıkent 1 93 100 26 35 15 Đçilir Fethiye Saklıkent 2 93 50 26 33 15 Đçilir Merkez Çakmak 93 86 Kuru Merkez Gazeller 93 40 4 5 18 Đçilir Merkez Yörükoğlu 93 40 3 5 18 Đçilir Dalaman Kapıkargın 93 150 Fethiye Çatlılar 93 64 Kuru Fethiye Sarıyer 93 40 2 31 9 Đçilir Datça Yaka 93 Muhtarlık Marmaris Bayır 94 150 Kuru Milas Etrenli 94 48 17 21 10 Đçilir Milas Gökçeler 94 44 15 24 10 Đçilir Milas Menteş 94 105 Kuru Merkez Kıran 94 92 Kuru Merkez Ortaköy 94 82 23 27 18 Đçilir Milas Kapıkırı 94 32 Ula Armutçuk 94 93 Kuru Dalaman Kapıkargın 94 Muhtarlık 44 5 9 10 Đçilmez ve boru yrd. Ula Kızılağaç 94 Muhtarlık 76 15 18 13 Đçilir ve boru Bodrum Bahçeyaka 94 Muhtarlık 140 ve boru Merkez Yenice 94 80 4 15 15 Đçilir 51

Milas Menteş 95 105 Kuru Bodrum Đslamevleri 2 95 156 Kuru Fethiye Temel 1 95 120 Kuru Fethiye Çukurincir-Đzzettin gr. 95 170 Kuru Merkez Derinkuyu 95 86 45 47 4 Đçilir Merkez Yeniköy 95 72 15 46 7 Đçilir Bodrum Dereköy 95 60 6 21 15 Đçilir Fethiye Doğanlar 95 92 7 57 5 Đçilir,inşaatı devam. Fethiye Temel 2 96 48 6 8 25 Đçilir Fethiye Yayla-Atlıdere- 95 72 1 28 10 Đçilir,inşaat Boğalar devam. Marmaris Osmaniye 96 200 Kuru Milas Boğaziçi 96 31 7 9 10 Đçilir K.dere Nebiler 96 120 Kuru Ula Turgut 95 24 3 11 5 Đçilir Ula Ataköy 96 20 9 12 15 Đnşaatı devam Ortaca Dereköy 96 50 9 11 25 Đçilir Milas Pınarcık 96 44 20 22 6 Merkez Emlakdere 96 Özel idare 118 60 70 20 Đçilir Köprübaşı Kazaklı gr. 96 Özel idare 132 0 56 6 Đçilir Bodrum Đslamevleri 1 95 110 Kuru Bodrum Yahşi 95 72 14 52 3 Đçilir K.dere Kurucaova 96 32 0 12 5 Đçilir Milas Dörttepe 96 38 5 8 20 Đçilir Milas Kemikler 96 28 Kuru Milas Kızılcakuyu 96 52 18 20 6 Đçilir Milas Menteş 95 103 24 56 4,8 Đçilir Milas Ulaş 95 Đhale 142 81 93 4,5 Đçilir Marmaris Orhaniye-Keçibükü 96 Özel idare 32 14 18 6 Marmaris Bayır 96 Özel idare 140 Kuru Datça Yazıköy 97 28 10 22 2 Tortu Merkez Akçaova 97 120 40 46 10 Đçilir Bodrum Đslamevleri 97 100 8 39 8 Đçilir Datça Karaköy 97 106 14 21 5 Đçilir Ula Yeşilova 97 50 39 40 15 Đçilir Yatağan Bozarmut 97 44 11 14 18 Đçilir Datça Yaka 1 97 96 Kuru Datça Yaka 2 97 150 Kuru Ula Armutçuk 97 66 39 40 15 Đçilir Merkez Kıran 97 144 5 40 4 Đçilir Milas Akçalı 98 30 10 18 4 Đçilir Milas Aslanyakası 98 165 126 4 Đçilir Milas Bahçeburun 2 98 48 5 21 15 Đçilir Milas Karacaağaç 98 92 Kuru Milas Çamköy 98 120 36 39 15 Đçilir Bodrum Yalıkavak-Gökçebel 98 108 Kuru Projesi yok Merkez Kafaca 99 72 Datça Hızırşah 99 40 25 35 2,5 Đçilir 52

Milas Çamova-Bağcılar Mh. 99 92 0,2 Kuru Ortaca Karadonlar 99 88 3 5 20 Đçilir, inşaatı devam Ortaca Yeşilyurtlar 99 76 0 6 20 Ula Kıyra-Oyrualanı Mh. 99 28 11 14 15 Đçilir, inşaatı devam Yatağan Bahçeyaka 99 76 23 24 15 Đçilir Milas Narhisar 99 28 6 17 5 Tortulu Ula Çörüş 99 25 4 13 10 Đçilir Merkez Çiftlik 99 140 8 97 0,3 Program ödeneği var. Merkez Đkizce 99 120 8 85 5 Đçilir Yatağan Kavak 2000 Özel idare 108 46 87 6 Đçilir Yatağan Çakırlar 2000 Özel idare 100 48 80 4 Bodrum Bahçeyaka 2000 Özel idare 128 35 41 5 Đçilir Bodrum Dağbelen 2000 Özel idare 170 Tortulu, proje yapılacak Marmaris Yeşilbelde 2000 Özel idare 36 1,5 29 3 Ödeneği yok Milas Kalınağıl 2000 Özel idare 88 14 80 2,5 Yetersiz Marmaris Hisarönü- 2000 Özel idare 64 12 35 7 Đçilir Değirmenyanı Milas Kıyıkışlacık-kazıklı gr 2000 Özel idare 160 Đçilir Milas Çökertme 2000 Özel idare 145 Kuru Milas Günlük 2000 Özel idare 60 18 46 3 Projesi yok Bodrum Dereköy 2000 Özel idare 114 Bodrum Çamlık 2000 180 Kuru Datça Yaka 2000 200 Kuru Milas Hasanlar 2000 72 22 23 18 Đçilir Milas B.Dibekderesi 2000 40 6 8 1,5 Đçilir Datça Cumalı 2000 32 14 20 8 Đçilir Marmaris Çamlıyurt 2000 22 7 9 7 Đçilir Milas Günlük 2000 24 Kuru Projesi yok Milas Gürçamlar 2000 62 Projesi yapılacak Milas Kapıkırı 2000 20 Đçilir Ortaca Gökbel 2000 60 32 33 15 Đçilir Bodrum Mazı 2000 20 7 16 3 Milas Koru 2000 80 Milas Epçe 2001 32 10 19 2 Đçilir, projesi yok Merkez Çiftlik 2001 80 32 40 2 Projesi yok Bodrum Dağbelen 2001 100 13 40 6 Projesi yok Marmaris KHZ Đçmeler Tes. 2001 52 11 33 2 Projesi yok Milas Đkizköy 2001 123 Milas Kayabükü 2001 100 Kuru Yatağan Gökpınar 2001 52 16 17 6 Đçilir,inşaatı devam Ula Yeşilçam 2001 76 Kuru Köyceğiz Sultaniye 2001 36 13 19 3 Projesi yok Milas Karahayıt 2001 36 11,5 22 6 Projesi yok 53

Merkez Kuzluk 2001 Özel idare 115 20 55 4 Đçilir Marmaris Taşlıca 2001 Özel idare 158 Susuz Datça Emecik 2001 Özel idare 150 Susuz Marmaris Söğüt 2001 Özel idare 120 Susuz Milas Alatepe 2001 Özel idare 160 Susuz Datça Yaka 2001 Özel idare 128 Susuz Merkez Kıran-Turnalı 2002 36 1,5 K.dere Çamlıyurt 2002 162 5 97 3 Prj. yapılacak Yatağan Doğanköy 2002 124 27 79 6 Projesi yapılacak Fethiye Boğziçi-Dodurga gr. 2002 250 susuz Milas Eğridere 2002 48 Projesi yapılacak Milas Gürçamlar 2002 62 14 24 6 Projesi yapılacak Milas Kafaca 2002 40 Milas Kayabükü 2002 84 16 63 2 Ortaca Osmaniye 2002 24 Susuz Ula Şirinköy 2002 44 4 18 3 Marmaris Karacasöğüt 2002 92 18 78 2 Dalaman Hava Meydan Kom. 2002 100 6 48 15 Projesi yapılacak Milas Kızılcayıkık 2002 Özel idare 60 12 45 6 Đçilir Milas Kısırlar 2002 Özel idare 88 12 53 2,5 Đçilir Yatağan Elmacık 2002 Özel idare 94 0 19,5 3 Projesi yapılacak Fethiye Uzunyurt 2003 48 2 Marmaris Söğüt 2003 36 Susuz Milas Kafaca 2003 40 66 Đçilir Bodrum Çölekçi 2003 124 6 Đçilir Milas Çamovalı 2003 Milas Çomakdağ-Kızılağaç 2003 273 Susuz Milas Sarıkaya 2003 163 Susuz Fethiye Gölbent 2003 40 15 Đçilir Fethiye Dodurga 2003 40 1 Đçilir Merkez 11.P.Tug.73.P.A.A2P. 2003 36 Susuz Milas Menteşe 2003 154 8 Đçilir GÖLÜN ADI TABLO B.8.Muğla Đlindeki Baraj ve Göletler ile Depolama Yapılarının Özellikleri Bayır Barajı Muğla- Yatağan Girme Barajı Muğla- Yatağan Yatağan Muğla- Barajı Yatağan YERĐ AMACI AŞAMASI GÖL ALANI (ha) Sulama Sulama Sulama Đnşaat halinde Yatırım prog. Planlama çalışması GÖL HACMĐ (rezerv) (hm 3 ) MAX.SU DERĐNLĐĞĐ (m) 45 7.12 40,5 84 12,75 64,7-13,8-54

Hayırlı Muğla- Sulama Yatırım 285 43,1 39,5 Barajı Yatağan prog. Mumcular Muğla-Milas Sulama+Đçme suyu Đşletmede 131,5 19,4 58 Barajı Akgedik Muğla-Milas Sulama Đnşaat 145 31 100 Barajı halinde Akköprü Muğla- Sulama+Enerji+Taşkın Đnşaat 8,92 384,5 200 Barajı Köyceğiz Koruma halinde Kazan Gölet Muğla Sulama Đşletmede 30,7 2,853 28,5 B.4.2.Yer altı Su Kaynakları TABLO B.9.DSĐ 21.Bölge Müdürlüğü Đl Bazında yer altı suyu Envanteri; TAHSĐS EDĐLEN REZERV TOPLAM KALAN HAVZASI OVASI ĐŞL (TOPLAM-hm 3 /yıl) TAHSĐS REZERV Alt havzası REZER. Đçme Sulama (Toplam) Sanayi (hm 3 /yıl) (hm 3 /yıl) (hm 3 /yıl) suyu DSĐ Sul+Koop. Belgeli Sul. B.Menderes Yatağan 11 2,63-0,73 0,315 3,675 6.995 7 7/25 B.Menderes K.dere - 0,008-0,25-0,258-7 Batı Akdeniz Muğla 30 9,82-1,65-11,47 17,4 (8) Merkez 8/7 Ula 8/8-1,08-0,05-1,13 - Milas 8/2 18 7,6-5,98-13,58 4,42 Selimiye 38,5 - - - - - - Ekinambarı 8/3 Karaova - - - - - - 8/5 Bodrum 10 5,26 1,8 1,88-8,94 1,06 Yarımadası 8/4 Datça 8/10 13 3,2-1,05-4,25 3,59 Marmaris - 4,6-0,56-5,16-8/9 Köyceğiz - 11,735-3,36-15,095-8/11 Ortaca 80 - - 0,016-0,016 47,139 Dalaman - 8,54-9,21-17,75 - Çayı Havzası 8/12 Fethiye 20 6,78-0,8-7,58 12,24 8/16 Ören 8/6 - - - - 17 17 - TOPLAM 220,5** 61,253 1,8 25,536 17,315 105,904 92,844 55

**Savranköy,Ekinambarı ve Gökova Kaynakları rezervi dahil değildir. Su kaynakları potansiyeli 1.Yerüstü suyu ( il çıkışı toplam ortalama akım ) : 6.500 hm 3 /yıl 2.Dalaman Çayı : 2.400 hm 3 /yıl 3.Eşen Çayı : 1.800 hm 3 /yıl 4.Diğer Akarsular : 2.300 hm 3 /yıl 5.Yeraltı suyu ( ildeki toplam emniyetli rezerv ) : 412 hm 3 /yıl TOPLAM SU POTANSĐYELĐ :13.412 hm 3 /yıl Doğal göl yüzeyleri Bafa Gölü : 2.519 ha. Köyceğiz Gölü : 5.500 ha. Sülüngür Gölü : 260 ha. Koca Göl : 260 ha. Baraj Rezervuarları Yüzeyi Geyik Barajı : 374 ha. Mumcular Barajı : 145 ha. Toplam : 519 ha. Akarsu Yüzeyleri Dalaman Nehri : 550 ha. Eşen Çayı : 600 ha. Namnam Çayı : 130.6 ha. Toplam Akarsu Yüzeyi : 1.280.6 ha. B.4.3.Akarsular Muğla Đli toprakları, Büyük Menderes havzası ve Batı Akdeniz havzasına girer. Bu iki havza, ülkenin orta büyüklükteki havzasıdır. 1.BATI AKDENĐZ HAVZASI Muğla nın Gökova Körfezi ile Akdağlar arasında kalan kesimi bu havzaya girer. Su toplama alanı 21.000 km 2 olan havzanın ortalama yıllık hacmi 7 milyar m 3 e yakındır. Havzada 322.000 hektar ovalık alan vardır. Bunun 211.500 hektarı sulanabilir niteliktedir.batı Akdeniz havzasının suları Dalaman ve Eşen Çaylarıyla Akdeniz e boşalmaktadır.bu çaylar aynı zamanda ilin en önemli iki akarsuyudur. DALAMAN ÇAYI : Dalaman Çayı Boncuk Dağlarının kuzey yamaçlarından kaynaklanır. Kuzeydoğu yönünde akarak Burdur un Gölhisar çukurluğuna ulaşır.bu çöküntü alanında Akdağlar ın Burdur il alanına dökülen uzantılarından doğan,çok sayıda küçük akarsu ile beslenir.doğudan ve batıdan bu iki dağdan doğan,kısa ama bol sulu derelerle beslenen Dalaman Çayı, Oğlansini nin Kuzeyinden Muğla topraklarına girer. Doğudan Hüsniye ve Gürlek Çaylarını, batıdan Gök Çayı Ören Çayı nı ve Cehennem deresini alarak genişler.dalaman Çayı na karışan bu akarsulardan özellikle Hüsniye ve Gürlek Çayları Boncuk Dağları nın Akdeniz in 56

nemli rüzgarlarına açık kesimlerde doğduklarından sürekli bol sulu çaylardır.buna karşılık batıdan karışan Gök Çay, Ören Çayı ve Cehennem Deresinin suları kış aylarında çok bol, yaz aylarında çok azdır. Yazın dar ve derin vadileri kuru-oluklar durumundadır. Dalaman Çayı,Bezkese de dar vadiden çıkarak taşıdığı alüvyonlarla Dalaman Ovasına girer.akış ovada hızlıdır.ancak denize yakın Kızılkurt yakınlarında akışı yavaşlamaya başlar.dalaman Çayı,Sarısu yöresinde sığ bir bataklıkla denize ulaşır. Dalaman Çayı nın su toplama alanı 3.500 km 2 dolayındadır.su toplama alanı pek geniş olmamasına karşın,suyu genellikle çok boldur.çünkü akarsuyun yukarı havzası bol yağış alan yüksek dağlarla çevrilidir.dalaman Çayı nın saniyede taşıdığı en az su miktarı Ağustos başında10 m 3 e ulaşır. EŞEN ÇAYI : Muğla Đli nin Batı Akdeniz havzasında kalan ikinci büyük akarsuyudur. Akış rejimi ve havza özellikleri açısından Dalaman a benzeyen Eşen Çay ı Akdağlar ın kuzeybatı yamaçlarından doğar, Seki Yaylası na dek güneybatı yönünde akar. Batı dan Boncuk Dağları ndan, doğudan Akdağlar dan kaynaklanan çok sayıda küçük dereler ile birleşir. Daha sonra batıdan güneybatıya doğru geniş bir yay çizerek Ören e ulaşır.ören den sonra çok geniş bir vadide güneye doğru akmaya başlayan Eşen Çayı, Eşen Ovası nda Muğla-Antalya sınırında Akdeniz e dökülür. Eşen Çayı nın hemen hemen tümü il alanı içinde kalır. Suyu yaz-kış bol, ama yazın Dalaman Çayı na göre biraz daha azdır. KARGICIK ÇAYI : Muğla Đli nin Batı Akdeniz havzasına giren bölümünde yer alan Köyceğiz Gölü ne dökülen küçük bir akarsudur.akarsu,köyceğiz-ağla Köyü nün kuzeydoğusundan doğar güneybatı yönünde yaklaşık 17 18 km aktıktan sonra Yüksekbük yöresinden Köyceğiz Gölü ne dökülür. NAMNAM ÇAYI : Köyceğiz Gölü ne dökülen, önemli sayılabilecek ikinci akarsudur. Ula Đlçesi nin 5 6 km kadar doğusundan doğar.önce kuzeydoğudan güneybatıya sonra güneybatıdan güneydoğuya doğru akarak Köyceğiz Gölü nün kuzeybatısındaki Günlük-Düveç yöresinde göle dökülür. Uzunluğu 30 km kadar olan Namnam Çayı kışın ve ilkbaharda taşmaktadır. Yazın ise suyu iyice azalmaktadır. 2.BÜYÜK MENDERES HAVZASI : Bu havza,güneybatı Anadolu da Büyük Menderes Irmağı, doğrudan denize ulaşan kimi küçük akarsular ve birkaç gölün havzasından oluşur. Su toplama alanı yaklaşık 25.000 m 2 dir.havzanın,ortalama yıllık su hacmi 4,5milyar m 3 dolayındadır. Büyük Menderes havzasında 812.000 hektar ovalık alan vardır.bunun yaklaşık 590.000 hektarı sulanabilir niteliktedir. 57

DĐPSĐZ ÇAYI : Đlin Büyük Menderes havzasında kalan en önemli akarsuyudur.kaynaklarını Doğu Menteşe Dağları nın güneybatı yamaçları ile Batı Menteşe Dağları nın kuzeydoğu yamaçlarından almaktadır. Bu kollar Yatağan yakınında birleşerek Dipsiz Çayını oluşturur. Kuzeybatı yönünde akarak Yatağan Ovası nın ortasından geçen Dipsiz Çayı daha sonra kuzeye yönelerek Aydın topraklarına girer ve Büyük Menderes Irmağı ile birleşir. Akarsudan yararlanılarak Yatağan Ovası sulanmaktadır. SARI ÇAY : Kısa bir akarsu olan Sarı Çay, yazın tümüyle kurumaktadır. Kışın ise yer yer bataklıklar oluşturarak Güllük Körfezi ne dökülür. 1970 lerde kurutma çalışmalarıyla bu bataklıklar tarım alanlarına dönüştürülmüştür. B.4.4.Göller ve Göletler 1. KÖYCEĞĐZ GÖLÜ : Köyceğiz in güneyinde yaklaşık 65 km 2 lik alanı kaplamaktadır. Derinliği 25 150 m arasında değişen göl, 8 km uzunluğunda dar bir boğazla Akdeniz e bağlanmaktadır. Eski bir tektonik çukurluğun sularla dolmasıyla oluşmuştur. Yüzeyinin yükseltisi 6 m dir.kışın göl kabararak Köyceğiz e yaklaşır. Kabarma sürerse, fazla su boğaz aracılığı ile denize boşalır. Denizle sürekli bağlantılı olduğundan gölün suyu tuzludur. Gölde başta Kefal olmak üzere çeşitli balıklar yaşar. Köyceğiz Gölü nü Akdeniz e bağlayan boğazın ucunda, bu göle bağlı SÜLÜNGÜR GÖLÜ adı verilen küçük bir göl daha vardır. 2.HACAT GÖLÜ : Milas yakınındaki Hacat Gölü, Sarı Çay ın denize açılma noktasında,eski bir koy ağzının akarsuyun taşıdığı alüvyonlarla kapanması sonucu oluşmuştur. Derinliği en çok 1,5 m olan sığı bir göldür. Bol balık bulunan gölde,denize açılan boğazda bir dalyan kurulmuştur. Kışın kabaran gölün denize boşalışı kolayca izlenebilmektedir. 3.BAFA GÖLÜ : Milas Đlçesi nin kuzeybatı ucunda yer alan Bafa Gölü, Büyük Menderes Irmağı nın yüzyıllar boyu getirdiği birikintilerin, eski Latmos Körfezi nin batısını doldurmasıyla oluşmuştur.yüzölçümü yaklaşık 64 km 2 olan gölün 28 km 2 si Muğla, kalan bölümü ise Aydın ilinde kalmaktadır. Bol balık bulunan gölün Söke kesiminde bir dalyan kurulmuştur. 4.DENĐZCĐK GÖLÜ : Milas Đlçesinde Beçin Platosu üzerinde yer alan küçük bir krater gölüdür. Yaklaşık 4 km 2 lik bir alanı kaplayan gölün derinliği 18 28 m arasında değişmektedir. 5.SÜLÜNDÜR GÖLÜ : 58

Ortaca Đlçesi nin 10 kilometre güneybatısında yer almakta olup, göl yüzeyi 260 hektardır. 6.KOCA GÖL : Dalaman Đlçesi ne 10 kilometre mesafede olup, göl yüzeyi 260 hektardır. 7.AKARCADERE SULAMA GÖLETĐ : Muğla Đli, Ula Đlçesi nin batısında yer alan Akarcadere Göleti 2254 da lık sahayı sulama amacıyla yapılmıştır.gölet yağış havzasında yıllık su verimi 4.492.800 m 3 olup göletteki faydalı su hacmi 1.673.000 m 3 tür. 8.BAYIR-KAZAN GÖLETĐ : Bahçeyaka,Gökpınar,Gökdere ve Bozüyük köylerine ait 518 hektar tarım arazisinin sulanması amacıyla yapılmıştır.depolama hacmi 2.93 hm 3 olup,alanı 0.30 km 2 dir. 9. BODRUM-KARAOVA ( MUMCULAR ) BARAJI : Bodrum-Karaova ovasında 1266 ha tarım arazisinin sulanması ile Bodrum Yarımadasına yılda 2.7 hm 3 içme suyu temin edilmesi amacı ile yapılmıştır. Depolama hacmi 19.4 hm 3, göl alanı 145 ha dır. 10. MĐLAS-GEYĐK BARAJI : Türkiye Elektrik Kurumuna ait 420 bin kilovat kurulu gücünde inşaa edilen Milas Yeniköy Termik Santralı na yılda 22.8 milyon m 3 soğutma ve kül suyu temin etmek amacı ile yapılmıştır.depolama hacmi 42.20 hm 3 olup, göl alanı 374 ha dır. B.5.Mineral Kaynaklar B.5.1.Sanayi Madenleri Zımpara; Yatağan-Milas (Đsmaildağı, Bencik, Kayaderesi, Savrandağı) Yataklarıdır. Tenör: Esas cevher minerali diyasporittir. %52-61 Al 2 O 3, %4-9 SiO 2 Rezerv:Etibank tarafından işletilmektedir. Milas civarında toplam 15.500.000 ton görünür rezerv+muhtemel. Yatağan civarında ise 1.875.000 ton muhtemel rezerv olup, ekonomik değildir. Mermer: Kalınağıl Köyü Ege Bordo kırmızı renkte, şistli dokulu olup, işletilmektedir. Kavaklıdere-Salkım, Başalan Kavaklıdere Mermerleri işletilmektedir. Ayrıca demir yeşil ve baloniksi bilinen diğer mermerlerdir. Milas, Yatağan, Kavaklıdere Đlçelerinde mermer yatakları mevcuttur. Dolomit: Fethiye Đncirköy Yatağı nda tenör: %33-34 CaO, %19-20 MgO olup rezervi 140.000.000 ton mümkündür. Fethiye Sekiköy Yatağı nda tenör: %32-33 CaO, %20-21 MgO olup rezervi 60.000.000 ton jeolojik tir. Milas Ören Yatağı nda tenör: %30.6 CaO, %22 MgO olup, rezervi 80.000.000 ton jeolojik tir. 59

Asbest: Marmaris Armutalan Yatağı nda Tenör: %30 asbest, lif uzunlukları 1.5 mm olup, 9.000 ton muhtemel rezerv dir. Feldspat: Milas Đlçesi Đkiztaş, Çukurköy, Ketendere Köyleri ve civarında Sodyum feldspat (albit) yatakları. Tenör: orta-iyi kaliteli, seramikte kullanılabilir niteliktedir. Rezervi 28.470.297 ton muhtemeldir. Bazıları, önceki yıllarda özel sektör tarafından işletilmiştir. Kalsit: Milas-Yatağan yatakları. Tenör: %89-91 CaCO 3 olup çok büyük rezerv yatakları vardır. Kireçtaşı: Yatağan Aldağ Tepe Yatağı: Tenör: %92.4 CaCO 3, %<1 SiO 2, %<0.1 MgO. 16.138.780 ton görünür+muhtemel rezervdir.milas-ören-küçükdağ Yatağı. Tenör: %90 CaCO 3, %<0.1 MgO,%<0.1 R 2 O 3. 27.542.228 ton görünür+muhtemel rezervdir. Krom: Đl genelinde 129 adet krom yatak ve zuhuru bulunmaktadır. Bunların yaklaşık hepsinde geçmiş yıllarda arama ve üretim çalışmaları yapılmıştır. Günümüzde Üçköprü, Kazandere, Dikmen, Harmancık yataklarında üretim yapılmaktadır. Tenör: %35 Cr 2 O 3. 700.000 ton görünür+muhtemel+mümkün rezervdir. Kükürt: Milas-Karacahisar Yatağı. Tenör: %10 S. 8.000.000 ton rezervlidir. Tenör ü düşük olduğundan işletilmemektedir. B.5.2.Metalik Madenler Boksit: Yatağan (Meşelik, Kayaderesi, Çaltutmaz, Dedeom, Seydor) Yatağı nda 4.854.650 ton muhtemel rezervlidir. Meşelik yöresindeki yatak, geçmiş yıllarda işletilmiştir. Manganez: Fethiye-Gökçeovacık,Akseki,Mendos,Dağdibi yatakları. Tenör: %20-49.35 Mn. 350.000 ton muhtemel rezervdir. Manyezit:Datça-Kızlan Köyü Yatağı. Tenör: %19 MgO.50.000 ton mümkün rezervdir. Köyceğiz-Damdır Köyü Yatağı, düşük silisli 60.000 ton muhtemel rezervdir. B.5.3.Enerji Madenleri TABLO B.10.Đlimizdeki Linyit Yatakları Saha Adı Rezerv (1.000 ton) Kullanım Yeri Đşletme Şekli Görünür Muh. Müm. Toplam Genel Toplam Đşletilen Milas Karacasalih 85.770 - - 85.770 85.770 49.000 Teshin Santral Kapalı Milas Ekizköy 37.623 - - 37.623 37.623 20.314 Santral Kapalı Milas Ekizköy 53.357 - - 53.357 53.357 36.820 Santral Açık Milas Sekköy 70.500 - - 70.500 70.500 48.670 Santral Açık Milas Sekköy 13.180 - - 13.180 13.180 8.350 Santral Kapalı Milas Hüsamlar 88.846 - - 88.846 88.846 79.961 Santral Açık Milas Alakilise 9.013 - - 9.013 9.013 6.720 Teshin Kapalı Milas Alakilise 1.079 - - 1.079 1.079 971 Teshin Açık Milas Çakıralan 15.621 - - 15.621 15.621 12.415 Teshin Santral Açık 60

Yatağan Tınaz 41.752 - - 41.752 41.752 35.600 Santral Açık Yatağan Bağyaka 11.897 - - 11.897 11.897 10.800 Santral Açık Yatağan Eskihisar 89.664 - - 89.664 89.664 84.400 Santral Açık Yatağan Eskihisar 10.616 - - 10.616 10.616 - Santral Kapalı Yatağan Turgut 70.000 60.000-130.000 130.000 - Teshin Santral Kapalı Yatağan Bayır 109.063 - - 109.063 109.063 - Teshin Kapalı TOPLAM 707.981 60.000-767.981 767.981 394.021 B.5.4.Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler TABLO B.11.Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler Sıra Adı Soyadı Đlçe Köyü Mevkii Alan No 1 Đrfan TEZBĐNER Köyceğiz Çandır Horozlar 500 2 Karayolları 13.Bölge Fethiye Zorlar Boynuzdere 110125 3 Karayolları 2.Bölge Ula Gökova Kozlukkuyu 88650 Müdürlüğü 4 Özsoylar Ltd.Şti. Merkez Meke Kaldırek 16032 5 Beyhan AKCAN Ula Kızılağaç Kahveyanı 1000 6 ERS Đnşaat San.Tic.A.Ş. Bodrum Konacık Açıkkırlar 7299 7 S.S.129 Nolu Damperli Fethiye Korubükü Günlüklü 5000 Taşıyıcılar Kooperatifi 8 Üçkar Otomotiv Ltd.Şti. Merkez Karşıyaka Mh. Düzeyn 4988 9 Kayalılar Nakliyat Tic.Ltd.Şti. Dalaman Akıncı Dikmekavak 4511 10 Elektrik Üretim A.Ş.Genel Yatağan Şahinler Aldağ Tepe 19200 Md. Kır 11 Deniz Mad.Ltd.Şti. Bodrum Çiftlik Alazeytin 6000 12 Karayolları 2.Bölge Datça Emecik Ketenyeri 1000 Müdürlüğü 13 Yükseler Đnşaat Ltd.Şti. Milas Burgaz Mh. Hacıokman 5156 14 Mustafa YÜKSEL Milas Bahçeburun Çamlıbelen 6300 15 Kumsan Ltd.Şti. Milas Kızılcayıkık Sandak 5000 16 Turan KABAK Milas Bahçeburun Çamlıbelen 5050 17 Hayri BALCI Milas Kızılcayıkık Sandak 7100 18 Hakan Komandit Şirketi Milas Kızılcayıkık Sandak 8950 19 Nebi KADEM Merkez Karşıyaka Mh. Düzeyn 1108 20 Aysel KARATAŞ Merkez Karşıyaka Mh. Düzeyn 2300 21 Urantaş,Uranlar A.Ş. Fethiye Çamurköy Hortlaklar 5039 22 Karayolları 13.Bölge Md. Fethiye Đzzettin Hapisboğaz 115000 23 Özkayalar Madencilik Ltd.Şti. Merkez Meke Kazançukuru 31789 24 ĐTS Đleri Tkn. Sistem Ltd.Şti. Milas Menteş Karaçamlık 10000 25 EÜAŞ Elektrik Üretim A.Ş. Milas Sekköy Pirenlitepe 253330 26 Üstün Đnş.San.Tic.Ltd.Şti. Ula Karabörtlen Namnam 62500 27 Karayolları 13.Bölge Md. Fethiye Đncirköy Kırgıçlıboğaz 156250 28 Karayolları 13.Bölge Md. Fethiye Bayır Çatalpelit 163500 29 Çiftlik Belediye Başkanlığı Fethiye Çiftlik Kanalüstü 2523 30 Muzaffer TOP Bodrum Kızılağaç Ardıçlıtepe 1526 31 Muslular Sanayi Tic.Ltd.Şti. Dalaman Atakent Mh. Bülüçlü 32358 61

32 TKĐ Yeniköy Linyitleri Milas Bağdamlar Kırtepe 5000 Đşl.Bölge Md. 33 DSĐ XXI.Bölge Md. Yatağan Kafacakaplancık Çırpı Ovası 228277 34 DSĐ 213.Şube Müdürlüğü Milas Yusufça Yaylıdağ 290675 35 Karayolları 13.Bölge Md. Dalaman Atakent Mh. Kıcılbıçık 450000 36 DSĐ 213.Şube Müdürlüğü Dalaman Taşlıburun 138500 37 E. AYDINLIK-M. ÖZTEKĐN Bodrum Kızılağaç Đmamsarnıcı 1500 38 DSĐ 213.Şube Müdürlüğü Merkez Bayır Deveöldü 4750 39 Karayolları 2.Bölge Merkez Bayır Bozalan 88731 40 DSĐ XXI.Bölge Müdürlüğü Merkez Muratlar Gökdere 2500 41 Đlgün YILMAZ-Cenk Merkez Meke Alakırı 3499 YILMAZ 42 Kocaoğlu Taş Ocağı Mad.Đnş. Bodrum Kızılağaç Alankırı 2500 43 Urantaş-Uranlar A.Ş. Fethiye Çaykenarı Gökçebeler 4675 44 Karayolları 13.Bölge Md. Fethiye Ceylan Koyunini 18000 45 Mehmet PEHLĐVAN Bodrum Çiftlik Alazeytin 2295 46 Mustafa BABIŞÇU Bodrum Çiftlik Alazeytin 2340 47 C.C.Đnş.Tic.Ta.Đth.Đhr.Ltd.Şti. Bodrum Kızılağaç Đmamsarnıcı 3229 48 Eşref YANAR-HGG Đnş.Ltd. Fethiye Đncirköy Beldibi 500 49 Yarbay Đnş.Turizm Merkez Akkaya Çevlik 5342 Tic.Ltd.Şti. 50 Öntaş Mermer Datça Mesudiye Ürküntülük 1070 San.Tic.Ltd.Şti. 51 Haluk URAN Fethiye Koru Deveyanı 2500 52 Dalaman Belediye Başkanlığı Dalaman Kayadibi Hocalar 5020 53 Kayrak Đnş.Ltd.Şti. Milas Kızılcayıkık Sandak 4900 54 DLH 6.Bölge Müdürlüğü Milas Avşar Köprüyanı 5000 55 Dalaman Belediye Başkanlığı Dalaman Şerefler Türbeyanı 9903 KAYNAKLAR -Çevre ve Orman Bakanlığı Devlet Meteoroloji Genel Md.2006 yılı verileri -Türkiye Kömür Đşletmeleri Yatağan ve Milas Md. 2003 yılı verileri -www.milliparklar.gov.tr -DSĐ 213.Şube Müdürlüğü/MUĞLA -Muğla Orman Bölge Müdürlüğü -Muğla Özel Đdare Müdürlüğü 62

C.HAVA (ATMOSFER VE ĐKLĐM) C.1.Đklim ve Hava C.1.1.Doğal Değişkenler C.1.1.1.Rüzgar Enlem :37.13 Boylam :28.22 Yükseklik :646 m. Đstasyonun Çalışma Süresi :2005-2005 Rasat Süresi (Yıl) :1 TABLO C.1.Rüzgarın Aylık Esiş hızları ve Sayısı OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZĐRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK YILLIK N Ruz. Esme 3 6 5 1 3 8 2 2 3 1 4 4 42 Sayısı N Rüz. 1.4 1.0 0.5 2.6 0.7 1.4 0.4 0.9 0.4 0.8 0.6 1.4 1.0 Ort.Hız.(m/s) NNE Rüz. 1 2 1 5 2 2 3 2 18 Esme Sayısı NNE Rüz. 0.5 1.0 0.5 0.7 1.0 1.4 0.4 2.7 1.0 Ort. Hızı (m/s) NE Rüz. 3 1 1 3 2 3 1 2 1 1 1 19 Esme Sayısı NE Rüz. 1.8 0.6 0.6 3.0 0.7 2.5 2.2 1.3 0.5 2.1 2.1 1.8 Ort.Hız.(m/s) ENE Rüzgarı 2 4 4 6 5 4 4 1 2 4 1 5 42 Esme Sayısı ENE Rüz. 3.1 0.8 1.7 1.2 0.9 1.4 1.0 1.2 0.5 1.6 0.3 1.4 1.3 Ort. Hız.(m/s) E Rüzgarı 11 12 14 7 5 4 4 5 6 8 9 3 88 Esme Sayısı E Rüzgarı 1.5 1.4 1.8 2.6 0.8 0.7 0.7 1.4 1.6 1.6 1.7 0.7 1.5 Ort.Hız.(m/s) ESE Rüzgarı 6 13 14 10 8 3 3 6 6 8 10 3 90 Esme Sayısı ESE Rüzgarı 1.6 2.3 2.5 3.0 1.6 1.4 2.6 1.8 1.5 1.2 0.9 1.6 1.9 Ort.Hız.(m/s) SE Rüzgarı 2 8 3 4 1 2 4 3 4 8 5 44 Esme Sayısı SE Rüzgarı 1.1 2.5 1.5 2.0 3.1 3.1 1.7 2.6 2.0 1.4 1.7 2.0 Ort.Hız.(m/s) 63

SSE Rüz.Esme Sayısı SSE Rüzgarı Ort.Hız (m/s) S Rüz. Esme Sayısı S Rüz. Ort.Hız (m/s) SSW Rüz. Esme Sayıları toplamı SSW Rüz. Ort.Hız (m/s) SW Rüz. Esme Sayıları Toplamı SW Rüz. Ort.Hız (m/s) WSW Rüz. Esme Sayıları Toplamı WSW Rüzgarı Ort.Hız.(m/s) W Esme Sayıları Toplamı Rüz. W Ort.Hız.(m/s) WNW Rüzgarı Esme Sayıları Toplamı WNW Rüzgarı Ort.Hız.(m/s) NW Esme Sayıları Toplamı Rüz. NW Rüz. Ort.Hız.(m/s) NNW Rüz.Esme 4 3 4 6 7 2 5 5 3 4 6 4 53 1.2 0.5 1.8 1.5 2.4 3.2 3.3 2.9 3.2 2.0 1.8 1.6 2.1 2 3 1 2 5 3 4 5 3 4 2 4 38 0.5 2.7 2.9 4.5 3.0 1.6 3.1 3.1 3.6 1.4 1.3 1.0 2.4 2 3 3 2 1 4 2 4 1 2 24 1.0 2.2 1.7 1.5 3.0 2.1 3.4 3.0 2.9 0.4 2.1 1 2 1 1 1 1 1 8 2.2 1.6 2.6 1.4 0.8 1.7 1.2 1.6 1 2 2 4 2 3 5 5 9 5 4 4 46 0.5 2.2 1.3 2.0 1.8 1.7 2.2 1.5 2.4 1.2 1.9 1.7 1.8 23 9 11 21 15 11 17 15 19 11 11 13 176 2.4 2.7 2.6 2.6 2.4 2.7 2.0 2.7 2.5 1.8 2.0 2.8 2.4 20 10 9 15 10 18 22 16 13 13 6 13 165 2.1 2.0 1.8 2.0 2.1 2.6 2.3 2.4 1.8 1.8 2.4 2.1 2.1 1 2 3 1 1 7 6 9 6 3 5 6 50 1.6 3.5 1.2 4.0 2.7 1.7 2.0 2.2 1.4 1.2 2.2 1.2 1.9 1 3 4 3 9 13 8 3 4 6 3 8 65 64

Sayıları Toplamı NNWRüz. Ort. Hızı (m/s) 1.3 2.1 1.5 1.9 1.1 1.8 1.8 2.0 2.2 1.5 0.6 1.1 1.6 TABLO C.2.Rüzgarların Saatteki Esme Hızları Sa:07 deki Ort.Rüz.Hız (m/s) Sa:14 deki Ort.Rüz.Hız. (m/s) Sa:21 deki Ort.Rüz.Hızı (m/s) Ort.Rüz.Hızı (m/s) OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZĐRAN TEMMUZ 1.5 1.1 1.2 1.9 1.3 1.8 2.0 1.4 1.5 0.9 0.7 1.0 1.3 2.2 2.4 2.6 3.2 2.6 2.8 2.8 2.9 2.9 1.8 2.0 2.1 2.5 1.3 1.4 1.5 1.5 0.8 1.3 1.1 1.3 1.3 1.1 1.1 1.2 1.2 1.6 1.6 1.8 2.2 1.5 2.0 2.0 1.9 1.9 1.3 1.3 1.4 1.7 AĞUSTOS EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK YILLIK TABLO C.3.En Hızlı Esen Rüzgarların Hızı En Hızlı Esen Rüzgarın Yönü En Hızlı Esen Rüzgarın Hızı (m/s) WNW 6.8 SE 13.7 SW 13.0 ESE 11.6 ESE 7.0 NE 9.2 W 7.6 ESE 9.8 ESE 7.9 N 11.7 NW 7.7 NE 13.6 SE 13.7 65

C.1.1.2.Basınç Enlem :37.13 Boylam :28.22 Yükseklik :646 m. Đstasyonun Çalışma Süresi :2006-2006 Rasat Süresi (Yıl) :1 TABLO C.4.Basınç Ort.Yerel Basınç En Yüksek Yerel Basınç En Düşük Yerel Basınç OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZĐRAN TEMMUZ 941.5 938.5 937.6 937.5 939.9 939.2 936.0 935.6 939.0 939.5 943.3 947.2 939.6 947.6 946.1 942.2 941.9 944.7 944.1 939.0 938.7 942.2 943.9 950.9 955.3 955.0 930.1 925.6 924.6 932.4 936.4 934.2 931.6 932.4 934.0 929.3 933.0 940.5 924.9 AĞUSTOS EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK YILLIK C.1.1.3.Nem Enlem :37.13 Boylam :28.22 Yükseklik :646 m. Đstasyonun Çalışma Süresi :2006-2006 Rasat Süresi (Yıl) :1 TABLO C.5.Nem Oranları OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS Ort.Buhar Basıncı 6.7 7.6 8.8 10.8 12. 14.3 16.8 18.2 15.8 13.1 9.2 7.4 11.8 3 Saat 07 deki Ort. 85 91 94 83 81 69 64 67 79 90 91 85 81 Bağıl Nem (%) Saat 14 deki Ort. 64 67 62 49 41 36 36 34 44 55 56 56 50 Bağıl Nem (%) Saat 21 deki Ort. 76 82 82 71 61 54 53 52 65 77 83 76 69 Bağıl Nem (%) Ort.Bağıl Nem (%) 75 80 79 68 61 54 51 52 63 74 77 72 67 En Düşük Bağıl 32 34 33 24 23 17 21 18 24 26 32 33 17 Nem (%) HAZĐRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK YILLIK 66

C.1.1.4.Sıcaklık Enlem :37.13 Boylam :28.22 Yükseklik :646 m. Đstasyonun Çalışma Süresi :2006-2006 Rasat Süresi (Yıl) :1 TABLO C.6.Sıcaklık Oranları OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZĐRAN Sa:07 deki 1.8 2.7 4.7 10.7 13.4 18.8 22.0 22.0 17.5 11.6 4.7 2.5 11.0 Ort.Sıcaklık (C) Sa:14 deki 8.7 9.4 12.6 19.1 24.0 28.8 32.1 35.0 28.1 21.6 15.5 12.1 20.6 Ort.Sıcaklık (C) Sa:21 deki 4.2 5.8 8.2 13.8 18.0 22.1 24.8 26.4 20.8 15.2 8.6 6.2 14.5 Ort.Sıcaklık (C) Ort.Sıcaklık 4.7 5.9 8.4 14.4 18.4 22.9 25.9 27.4 21.8 15.9 9.4 6.8 15.2 (C) Ort Sıcaklık 14.0 19.0 27.0 30.0 31.0 30.0 31.0 31.0 30.0 31.0 27.0 23.0 324.0 >=5 C old. Gün sayısı Ort Sıcaklık 2.0 2.0 12.0 30.0 31.0 30.0 31.0 31.0 30.0 31.0 15.0 2.0 247.0 >=10 C old. Gün sayısı Ort.Yüksek 9.6 10.3 14.0 20.1 25.1 30.2 33.4 35.6 28.9 22.8 16.3 12.9 21.6 Sıcaklık Ort.Düşük Sıcaklık 1.0 1.8 3.8 9.3 11.2 16.5 20.4 20.2 16.1 10.8 4.0 1.8 9.8 TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK YILLIK 67

TABLO C.7.En Yüksek Sıcaklıklar En Yüksek Sıcak. Günü En Yüksek Sıcak.Yılı En Yüksek Sıcaklık (C) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz 21 24 28 16 24 26 26 16 6 6 19 2 16 2006 2006 2006 2006 2006 2006 2006 2006 2006 2006 2006 2006 2006 14.4 17.6 19.5 24.6 35.2 35.2 36.1 39.4 35.0 29.6 20.8 18.6 39.4 Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıllık TABLO C.8.En Yüksek Sıcaklık Gün Sayıları OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZĐRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK YILLIK Yüksek Sıcaklık>=30 C Old.Ort. Gün Sayısı Yüksek Sıcaklık>=25 C Old.Ort. Gün Sayısı Yüksek Sıcaklık>=20 C Old.Ort. Gün Sayısı 10.0 17.0 29.0 31.0 16.0 103.0 13.0 27.0 31.0 31.0 24.0 10.0 136.0 16.0 25.0 30.0 31.0 31.0 29.0 26.0 3.0 191.0 TABLO C.9.En Düşük Sıcaklıklar OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZĐRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK YILLIK En Düşük Sıcaklık Gün En Düşük Sıcaklık Yılı En Düşük Sıcaklık (C) 29 16 10 11 5 13 10 31 25 30 6 29 16 2006 2006 2006 2006 2006 2006 2006 2006 2006 2006 2006 2006 2006-5.6-6.0-2.1 4.9 5.7 11.0 17.2 13.8 9.2 6.80-1.4-5.0-6.0 68

TABLO C.10.En Düşük Sıcak Gün Sayıları Düşük Sıc. < = - 0.1 C old. Ort.gün say. Düşük Sıc. <=- 3 C old. ort.gün sayısı Düş.Sıc.>= -5 C Old. Ort. gün say. Düş.Sıc.>= -10 C Old. Ort. gün say. Düş.Sıc.>= -15 C Old. Ort. gün say. Düş.Sıc.>= -20 C Old. Ort. gün say. Düş.Sıc.>= 20 C Old. Ort. gün say. Düş.Sıc.>= 15 C Old. Ort. gün say. Düş.Sıc.>= 10 C Old. Ort. gün say. Düş.Sıc.>= 5 C Old. Ort. gün say. OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZĐRAN 69 TEMMUZ 14.0 8.0 2.0 2.0 10.0 36.0 5.0 2.0 4.0 11.0 1.0 2.0 1.0 4.0 AĞUSTOS EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK YILLIK 8.0 18.0 16.0 2.0 44.0 6.0 16.0 31.0 30.0 23.0 2.0 108.0 6.0 16.0 31.0 30.0 23.0 2.0 108.0 14.0 18.0 30.0 31.0 31.0 19.0 19.0 1.0 173.0 5.0 7.0 11.0 29.0 31.0 30.0 31.0 31.0 30.0 31.0 11.0 5.0 252.0

C.1.1.5.Buharlaşma Enlem :37.13 Boylam :28.22 Yükseklik :646 m. Đstasyonun Çalışma Süresi :2006-2006 Rasat Süresi (Yıl) :1 TABLO C.11.Buharlaşma Oranları Ort.Buharlaşma (mm) Günlük En Çok Buharlaşma (mm) Günlük Ort.. Güneşlenme Süresi(saat,dakika) Günlük Ort. Güneşlenme Şidt.(cal/cm^2.dak) Aylık En Yük.Güneşlenme Şidt.(cal/cm^2.dak) OCAK ŞUBAT MART NĐSAN 98. 2 MAYIS 137.3 HAZĐRAN 197.1 TEMMUZ 207.8 AĞUSTOS 233.6 0.0 0.0 0.0 6.2 7.4 9.0 8.3 10. 2 04:03 03:30 05:21 06:49 08:48 08:57 08:58 10:58 EYLÜL 149.8 EKĐM 81. 8 KASIM ARALIK YILLIK 7.6 5.0 0.0 0.0 10. 0 205.2 0 234.2 8 366.0 8 496.6 6 597.3 6 619.3 8 588.7 0 591.9 4 450.0 4 321.1 5 243.3 0 193.9 8 409.0 1 1.17 1.26 1.55 1.58 1.69 1.59 1.48 1.27 08:33 1.30 06:07 1.28 05:20 1.11 04:46 0.86 06:51 1.69 C.1.1.6.Yağışlar C.1.1.6.1.Yağmur Enlem :37.13 Boylam :28.22 Yükseklik :646 m. Đstasyonun Çalışma Süresi :2006-2006 Rasat Süresi (Yıl) :1 70

TABLO C.12.Yağışlı Günler ve Miktarları Sa:07 deki Ort.top. yağış miktarı (mm) Sa:14 deki ort.topl. yağış miktarı (mm) OCAK 85.9 20.1 ŞUBAT 90.6 41.3 MART 88.0 50.7 NĐSAN 12.9 14.0 MAYIS 0.2 5.7 HAZĐRAN 0.0 4.5 TEMMUZ 0.0 1.5 AĞUSTOS 0.0 0.0 EYLÜL 1.8 28.8 EKĐM 130.5 46.6 KASIM 73.3 29.2 ARALIK 1.3 6.8 YILLIK 484.5 249.2 Sa:21 deki ort.topl. yağış miktarı (mm) 47.8 44.9 87.9 22.0 22.0 11.1 14.3 0.0 10.2 41.8 6.0 2.8 310.8 Ort.toplam miktarı (mm) yağış 155.0 176.5 226.6 48.8 28.3 15.6 15.8 0.0 40.8 190.7 136.7 10.9 1045.7 Günlük En çok yağış miktarı (mm) 50.0 40.2 48.5 31.2 12.9 7.8 8.9 20.3 92.6 37.2 5.2 92.61 Yağış >=0.1 mm. olduğu gün sayısı 10Yağış >=10 mm. olduğu gün sayısı Yağış >=50 mm. olduğu gün sayısı 12. 0 17. 0 15. 0 8.0 1.0 1.0 2.0 1.0 9.0 7.0 6.0 5.0 8.0 2.0 9.0 6.0 1.0 10 2.0 3.0 5.0 C.1.1.6.2.Kar,Dolu,Sis ve Kırağı Enlem :37.13 Boylam :28.22 Yükseklik :646 m. Đstasyonun Çalışma Süresi :2006-2006 Rasat Süresi (Yıl) :1 TABLO C.13.Karlı Günler OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZĐRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK YILLIK Ortalama Kar Örtülü gün sayısı 71

En Yüksek Kar Örtüsü Kalınlığı (cm) Ortalama sisli Günler Kalınlığı Ortlama Dolulu Günler Sayısı Ortalama Kırağılı Günler Sayısı Ortalama Orajlı Günler Sayısı 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 5.0 4.0 4.0 7.0 1.0 4.0 8.0 6.0 1.0 5.0 7.0 1.0 0.0 48. 0 TABLO C.14. Toprak Üstü Sıcaklıklar Ortalama toprak üstü minimum sıcaklık En düşük toprak üstü sıcaklık Top us. Min. Sıc.<=- 0.1 old. Günler sayısı Top us. Min. Sıc.<=- 3 old. Günler sayısı Top us. Min. Sıc.<=- -5 old. Günler sayısı Top us. Min. Sıc.<=- -10 old. Günler sayısı OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZĐRAN TEMMUZ 0.2 1.0 2.9 7.3 9.1 14. 6 18. 5 17. 9 14. 9 9.3 2.5 0.0 8.1-7.2-7.1-2.4 3.0 3.6 8.6 15. 11. 7.8 5.0-2.4-7.1-7.2 2 2 18.0 13. 5.0 9.0 15. 60. 0 0 0 8.0 5.0 5.0 18. 0 3.0 2.0 5.0 10. 0 0.0 OCAK AĞUSTOS EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK YILLIK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZĐRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK YILLIK Ortalama 5 cm toprak sıcaklığı (c) En düşük 5 cm toprak sıcaklığı (c) Ortalama 10 cm toprak sıcaklığı (c) En düşük 10 cm toprak sıcaklığı (c) Ortalama 20 cm toprak sıcaklığı (c) En düşük 20 cm toprak sıcaklığı (c) 4.8 6.7 10. 5 17. 2 0.5 1.5 6.1 12. 9 5.0 6.6 10. 16. 6 9 1.4 1.9 6.6 13. 0 5.5 6.5 10. 15. 1 9 2.9 3.3 7.2 12. 9 23. 0 15. 8 22. 3 15. 7 21. 1 15. 9 29. 2 21. 1 28. 4 23. 4 27. 2 23. 6 31. 34. 8 6 24. 30. 9 6 30. 33. 8 0 24. 30. 9 4 29. 31. 6 0 25. 29. 1 27. 0 17. 7 26. 8 18. 4 26. 1 19. 6 17. 8 12. 0 18. 1 13. 0 18. 2 13. 6 9.4 5.4 18. 1 4.8-0.8-0.8 9.8 5.8 17. 8 6.1 0.3 0.3 10. 6.6 17. 4 4 7.8 2.0 2.0 72

Ortalama 50 cm toprak sıcaklığı (c) En düşük 50 cm toprak sıcaklığı (c) Ortalama 100 cm toprak sıcaklığı (c) En düşük 100 cm toprak sıcaklığı (c) 7.3 7.1 10. 0 14. 7 5.5 5.5 8.4 12. 4 8.6 7.6 9.4 12. 9 7.4 7.1 8.7 11. 1 18. 8 15. 9 16. 1 14. 5 24. 6 22. 7 21. 0 19. 5 26. 8 24. 7 23. 6 22. 6 28. 4 27. 8 25. 4 24. 6 25. 8 21. 7 24. 6 22. 4 19. 6 15. 5 20. 3 17. 9 13. 0 11. 2 14. 9 13. 3 9.4 17. 1 5.8 5.5 11. 16. 5 3 9.2 7.1 TABLO C.15. Bulutluluk oranı Saat 07 deki ortalama bulutluluk (0-10) Saat 14 deki ortalama bulutluluk (0-10) Saat 21 deki ortalama bulutluluk (0-10) Ortalama Bulutluluk (0-10) Ort. Açık Günler Sayısı (bult.0.0-1.9) Ort. Bulutlu Günler Sayısı (bult.2.0-8.9) Ort. Kapalı Günler Sayısı (bult.8.1-10.0) OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZĐRAN TEMMUZ 4.1 6.4 5.7 5.0 1.5 1.4 0.5 0.1 1.9 3.9 3.2 2.5 3.0 5.4 6.5 6.4 5.8 5.2 3.6 3.9 1.1 3.7 5.2 4.2 4.3 4.6 3.9 5.0 4.3 3.0 1.5 1.2 0.5 0.2 1.7 3.9 3.2 2.8 2.6 4.5 5.9 5.5 4.6 2.7 2.1 1.6 0.4 2.4 4.3 3.5 3.2 3.4 11.0 5.0 5.0 6.0 14. 0 10.0 12. 19. 22. 16. 0 0 0 0 10.0 11. 0 AĞUSTOS 17. 0 23. 0 28. 0 18. 0 10. 0 14. 0 14. 0 165.0 13. 8.0 3.0 12. 17. 12. 15. 159 0 0 0 0 0.0 7.0 4.0 4.0 2.0 41. 0 EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK YILLIK TABLO C.16. Ortalama fırtınalı gün sayısı Ort. Fırtınalı Gün Sayısı (ruz. Hız>=17.2m/s) Ort. Kuv Ruz Gün Sayısı (ruz. Hız>=10.8-17.1m/s) OCAK ŞUBAT MART NĐSAN MAYIS HAZĐRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKĐM KASIM ARALIK YILLIK 0.0 1.0 1.0 2.0 1.0 3.0 8.0 C.1.1.7.Seller Đlimizde son yıllarda sel vakası bulunmamaktadır. 73

C.1.1.8.Kuraklık Muğla ili için yapılan kuraklık değerlendirmesi sonucu, 2005 yılının uzun yıllar (1971-2000) ortalamalarına göre daha nemli geçtiği görülmektedir. Buradaki kuraklıktan maksat mutlak bir kuraklık olmayıp, hesaplamalarda kullanılan Akdeniz metodunun kuraklık indisindeki yerini ifade eder. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 2005 ISLAK ISLAK ISLAK NEMLĐCE ÇOK KURAK NEMLĐCE ÇÖL ÇÖL KURAK KURAKÇA ISLAK ISLAK 1971-2000 ISLAK ISLAK ISLAK NEMLĐ NEMLĐCE ÇOK KURAK ÇÖL ÇÖL ÇÖL NEMLĐCE ISLAK ISLAK AYDENĐZ METODU NA GÖRE KURAKLIK DERECELENDĐRĐLMESĐ ÇÖL ÇOK KURAK KURAK KURAKÇA NEMLĐCE NEMLĐ ISLAK C.1.1.9.Mikroklima Đlimiz merkezinde Akdeniz Đklimi hakimdir. Ancak, deniz seviyesinden birden rakım yükseldiğinden iklim değişiklik göstermektedir. C.1.2.Yapay Etmenler C.1.2.1.Plansız Kentleşme Nazım Đmar Planı onay aşamasındadır. Onaylandıktan sonra Muğla Belediyesi ve mücavir alanlarımız içinde tanımsız alan kalmayacaktır..1.2.2.yeşil Alanların Azalması Muğla Merkez de 185.000 m 2 yeşil alan bulunmaktadır. Köyceğiz Đlçesi nde; Köyceğiz Đmar Planına göre kişi başına düşen yeşil alan 7.00 m 2 dir. C.1.2.3.Isınmada Kullanılan Yakıtlar Muğla Belediye Başkanlığı ndan alınan bilgilere göre ilimizde kullanılan yakıtlar; katı yakıt, Fuel-oil, LPG dir. Muğla ilinde ısınmada kullanılan yakıt kriterlerine ilişkin 2006-2007 yılı Kömür Programı aşağıda yer almaktadır. Çevre ve Orman Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü nün 22.08.2006 tarih ve 10196 sayılı yazılarına istinaden 29.06.2006 tarih ve 142 karar No lu M.Ç.K. Yakıt Programının, 04.07.2006 tarih ve 2006/17 sayılı Hava Kirliliğinin Kontrolü Genelgesi kapsamında tekrar değerlendirilmesi istenildiğinden buna göre; A) YAKIT PROGRAMI 74

Đlimizde hava kalitesinin geliştirilmesi amacıyla, Çevre ve Orman Bakanlığı nın 27.05.2005 tarih ve 2005/6 sayılı Genelgesinde belirtildiği gibi kalıcı tedbirler olarak Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ve Endüstriyel Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği gereğince Đlimiz genelinde kullanılacak yakıtlar için bir program tespiti yapılmıştır. 2006-2007 yılı içinde diğer bir kurul kararına kadar geçerli olmak üzere 22.06.2005 tarih ve 132 Numaralı kararın yerine kaim olmak üzere aşağıdaki kararlar alınmıştır. Amaç : Đlgili Mevzuatlar gereği 2006-2007 kış dönemi ve bu kapsamda bir sonraki dönem için Mahalli Çevre Kurulu Kararı yürürlüğe girinceye kadar Đlimizdeki hava kalitesinin korunması, hava kirliliğinin önlenmesi ve enerji ekonomisinin sağlanmasına yönelik tedbirlerin alınmasını ve uygulanmasını sağlamaktır. Tanımlar : Hava Kirliliği : Toz, gaz, aerosol (havada askıda bulunan toz ve buhar gibi parçacıklar), koku, duman ya da buhar gibi kirleticilerin insan, bitki ve hayvan yaşamına veya maddi nesnelere zarar verecek yada yaşamdan ve maddi nesnelerden rahatça yararlanmasına engel olacak miktar, yoğunluk ve zamanda atmosferde bulunmasıdır. Hava Kirleticiler : Havanın tabii bileşimini değiştiren is, aerosol, duman, toz, gaz, buhar halindeki kimyasal maddelerdir. Emisyonlar : Yakıt ve benzerlerinin yanmasıyla; sentez, ayrışma, buharlaşma ve benzeri işlemlerle, maddelerin yığılması, ayrılması, taşınması ve bu gibi diğer mekanik işlemler sonucu bir tesisten atmosfere yayılan kirleticilerdir. Ateşçi : Ateşçi yetiştirme kurslarında eğitim alarak bir yakma sistemini işletebilecek şekilde ateşçi ehliyeti almış kişilerdir. Yasal Dayanaklar : a) 2872 Sayılı Çevre Kanununda değişiklik Yapılmasına Dair 5491 sayılı Kanun b) 5393 sayılı Belediye Kanunu c) Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı nın 31.08.1998 tarih ve 1998/1 sayılı Genelgesi d) 08.05.2003 tarih ve 25102 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 4856 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun e) 19.11.1984 tarih ve 18580 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Mevcut Binalarda Isı Yalıtımı ile Yakıt Tasarrufu Sağlanması ve Hava Kirliliğinin Azaltılmasına Dair Yönetmelik f) 02.11.1986 tarih ve 19269 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği g) 15.04.2004 tarih ve 25434 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre ve Orman Bakanlığı Mahalli Çevre Kurulları Çalışma Esas ve Usulleri Yönetmeliği h) 08.05.2000 tarih ve 24043 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Binalarda Isı Yalıtımı Yönetmeliği 75

i) 28.07.1993 tarih ve 21651 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Kalorifer Kazanları Hakkındaki Tebliği j) 13.01.2005 tarih ve 25699 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği k) 30.03.2005 tarih ve 5326 sayılı Kabahatler Kanunu l) Çevre ve Orman Bakanlığı nın 04.07.2006 Tarih ve 2006/17 Sayılı Genelgesi, A) GENEL ESASLAR Hava kirliliğinin esas kaynağı yanma olayıdır. Yanma olayının gerçekleşmesi için gerekli olan parametrelerden biri de yakıtlardır. Evsel ısınmada kullanılan düşük nitelikteki yakıt ve bunlar arasında da kükürt ve kül oranı yüksek, kalori değeri düşük kömürler hava kirliliğinin daha fazla yaşanmasına neden olmaktadır. Bu çerçevede, kullanılacak yakıtların seçimi önem arz etmektedir. Bu bağlamda; Isınmada kullanılan soba ve kalorifer kazanlarının standartları sağlamaması ve uygun koşullarda yakılmaması durumunda hava kirliliğini arttırdığı bilinmektedir. Bu çerçevede, soba ve kalorifer kazanların standartlara uygun olması, daha az yakıt tüketilmesi ve daha verimli yakılması için önem taşımaktadır. Belgeli ve üstten yakmalı sobalarda yakıt tüketiminin % 25 30 oranında azaldığı ve buna paralel olarak hava kirliliğine neden olan emisyonlarda da azalma olduğu ifade edilmektedir. Bu çerçevede, 1.Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin 5. maddesinde ısınma amaçlı kullanılabilecek ve kullanılması yasaklanan yakıtlar (katı, sıvı ve gaz) belirtilmiş olup, başta petrol koku, kükürt içeriği azami % 1 olan ithal ve % 1.5 olan yerli fuel-oil dışında fuel-oil, kullanılmış mineral yağ, araba plastiği parçaları, lastik, tezek, katı atıklar ve tekstil artıkları, kablolar, ıslak odun, boyalı odun, plastikler, gazete hariç olmak üzere ev eşyaları ve yemek artıkları gibi evsel atıklar, özel atıklar, tıbbi atıklar, asfalt ve asfalt ürünleri, boya ve boya ürünleri ile fuel-oil kaplarının ısınma amacıyla yakılmasının yasaklanmasına, 2.Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü nce ilimiz Muğla ve Yatağan ilçe merkezleri I. Grup kirlilik grubuna, diğer ilçeler ise II. Grup kirlilik grubuna, belde ve köyler ise diğer yerler kirlilik grubuna dahil edildiğinden bu merkezlerde bu gruplarla ilgili tablolarda verilen kalitede yakıt kullanılmasına, 3.Đlimiz sınırları içerisinde ısınma amaçlı olarak sadece izin verilen kömürlerin temini, kaçak kömür kullanılmasının önüne geçilmesi, kömür üretici ve satıcısının bilinmesi, denetimin etkili uygulanması, kömürlerin açıkta satışının önlenmesi, kömürlerin taşınması, doldurulması ve boşaltılması sırasında kömür kaybını ve bu işlemlerde oluşacak tozumayı önlemek açısından ithal ve yerli kömürlerin torbalanarak satışa sunulmasının sağlanmasına, sanayide ise; Emisyon Đznine Tabi Olan/Olmayan Tesislerde Endüstriyel Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ndeki hüküm ve sınırlara uygun faaliyet gösterilmesi için gerekli tedbirlerin alınması, uygun yakma teknolojisine sahip olduğunun belgelenmesi (Tesislerde kullanılacak kazanlarda, kazan ve baca sistemi birbirleri ile uyumlu olmalıdır. Kazanların ısı tekniği, ekonomi, işletme ve bakımları TSE nin ilgili standartlarına uygun olmalıdır. Kazanlarda ısı veriminin uluslar arası normlara uygunluğu tesis sahibi tarafından belgelenecektir.), emisyon izni almış olması ve/veya emisyon ölçüm raporunu Đl Çevre ve Orman Müdürlüğüne sunmuş ve ölçüm sonuçlarının ilgili yönetmelikteki sınır değerlere 76

uygun olması ve çevre kirliliğine neden olmayacak şekilde gerekli önlemlerin alınması kaydı ile sanayi tesislerinde her kalite ve boyutta (toz dahil) yerli kömür kullanılabilmelerine, Sanayicilerin tesislerinde kullanacağı kömür özelliklerini ilgili Đl Çevre ve Orman Müdürlüğüne bildirmeleri gerekmektedir. Tozumayı önleyici her türlü tedbirin kömürü satan, taşıyan ve sanayi tesisi sahibi tarafından ilgili mevzuata göre alınması koşulu ile sanayi amaçlı tüketilecek yerli ve ithal kömürlerin torbalanması gerekmemektedir. Ayrıca, sanayi tesislerinde kullanılacak ithal kömürlerin sanayi amaçlı ithal edilecek kömürlerde aranacak özelliklere sahip olmasına, 4.Đlimiz sınırları içerisinde kömür satışı yapmak isteyen satıcı bayilerin Valiliğimiz Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü nden Satış Đzin Belgesi almasına, ocak sahiplerinin ve torbalama tesis sahiplerinin ise ilgili Valilikten alacakları Uygunluk Belgesini Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü ne ibraz ederek Valiliğimizden Satış Đzin Belgesi almalarına, Uygunluk Belgesi ve Satış Đzin Belgesinin verilmesinde esas olan şartları yerine getirmelerine, şartları yerine getirmeyen firmaların belgesinin iptal edilmesine, 5.Đthal kömür satışı yapacak kömür satıcı bayilerinin de Çevre ve Orman Bakanlığı ndan alınacak olan Kontrol Belgesini kömür satış izni alınması aşamasında Valiliğimize ibraz etmesine, 6.Torbalanan tüm kömürlerin Mahalli Çevre Kurul Kararı nda belirtilen özelliklere uygunluğu konusunda pazarlama zincirinde yer alan üretici, torbalayıcı ve satıcı firmaların müştereken ve müteselsilen sorumlu olmalarına, 7.Valiliğimizce Uygunluk Belgesi ve Satış Đzin Belgesi verilen firma veya şahıs isimlerinin Çevre ve Orman Bakanlığına bildirilmesine, 8.Valiliğimizce ceza verilmiş ve uygunluk, satış izin belgesi iptal edilmiş ithalatçı üretici ve satıcıların isim, adres ve markalarının Çevre ve Orman Bakanlığı na bildirilmesine, 9.Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde verilen torba örnekleri dışında bilgi içeren torbaların tespiti halinde, 2872 sayılı Çevre Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair 5491 sayılı Kanunun ilgili maddeleri uyarınca ceza uygulanmasına, kömür doldurulacak torbaların ekte verilen torba esaslarını sağlamasına, 10. Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği nde özellikleri belirlenmiş briket kömürlerinin kullanılması ve tesisin bulunduğu yerdeki Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü nden uygunluk belgesi alınan ve torbalanmış briket kömürlerinin ilimizde de kullanılmasına, 11. Đlimiz sınırları içerisinde, konutlarda ve işyerlerinde pirinanın aşağıdaki tabloda verilen standartları sağlaması şartıyla ısınma ve sanayide kullanılmasına, 12. Đlimiz sınırları içerisinde kullanılacak kömürlerin izin belgesi olan firmalardan alınmasına, 13. Isınma ve sanayi amaçlı kullanılan tüm kazanları yakanların ateşçi ehliyet belgesine sahip olmalarına ve bir ateşçinin en fazla bir apartmanın kaloriferini yakmasına, 77

14. Dış ortam sıcaklığı gece ve gündüz 15 o C nin üzerinde olduğu günlerde kalorifer ve sobaların yakılmamasına, 15. Kalorifer ve sobaların, işyerlerinde bina iç ortam sıcaklığı 18 o C, konutlarda ise 20 o C den yukarıda olmayacak şekilde yakılmasına, 16. Yakma kazanları emisyonlarının Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde verilen emisyon sınır değerlerini sağlamasına, 17.Kömür kullanılan kalorifer kazanlarının zorunlu olmadıkça söndürülmeyerek, sürekli yanmasının sağlanmasına, ayrıca sönen kaloriferlerin ilk yakış saatlerinin sabahları 06: 00-08: 00, akşamları 16: 00-18: 00 saatleri dışında olmasına, 18.Yaz aylarında su ısıtma amaçlı kullanılan kazanlarının geceleri sadece 03: 00-05: 00 saatleri arasında yakılmasına, 19Hastaneler, yatılı ve gündüzlü okullar, öğrenci yurtları, yaşlılar ve güçsüzler yurtları, kreşler, terminaller ve kolluk binaları, kalorifer ve sobaların iç ortam sıcaklığı 20 o C dan yukarı olmayacak şekilde devamlı olarak, ancak hava kirliliğine neden olmayacak şekilde yakılması, 20.Kalorifer tesisatlarının iyi izole edilerek ısı kayıplarının önlenmesine, tüm ısıtma tesisatının bakımı ve temizliğinin gereği gibi yapılmasına, kazan dairelerinin yeterince havalandırılmasına ve işletme talimatlarına uygun olarak işletilmesine, bacaların periyodik temizliğinin yapılıp yapılmadığının denetlenmesine, 21. Başta resmi bina ve okullar olmak üzere yeni bina yapımında ısı yalıtım projelerinin uygulanmasına, 22. Mevcut resmi binalar ve okullar başta olmak üzere diğer binalarda da ısı yalıtımı sağlayıcı tedbirlerin alınmasına, 23. Özellikle kış gelmeden önce binalarda ısı kaçağı olan noktalarda (pencere ve dış kapılarda) alınacak önlemlerle ilgili olarak halkın bilinçlendirilmesi, camların çift camlı olmasının yakıt tüketimindeki faydalarının halka anlatılması ve binalarda özellikle dıştan yalıtım yapıldığından yakıt tüketiminde ne kadar azalma olacağı konusunda bilgilendirilmesine, 24.Okullarda ve resmi binalarda değiştirilmesi gereken pencerelerin ısı camlı pencere kullanılacak şekilde değiştirilmesi ve kaloriferli okullarda radyatörlerde termostatlı vana kullanılmasına, 25. Okullarda ve resmi binalarda giriş kapısının kendiliğinden kapanabilir ve hava sızdırmaz yapılmasına, 26. Kurulacak yakma tesisleri (kazanlar) için Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından verilecek Tip Emisyon Đzin Belgesi'nin alınmış olmasına, 27. Stokerli sistemlerde; 78

- tam yanmanın gerçekleşmesi için bu sistemlerin otomatik yüklemeli, fanlı ve döner ızgaralı olmasına, - ilk yanma sırasında bacadan atılan partikül madde emisyonlarını kontrol etmek amacıyla ön yanmayı temin edecek şekilde bu sistemlerin sürekli (non-stop) yanmasının sağlanması, ayarlarının iyi yapılmış olması, sürekli kontrol edilmesi ve ehil kişilerce yakılmasına, - ısınma amaçlı kullanılmasına izin verilen ithal ve yerli (ilimizdeki kirlilik derecesine göre belirlenen) kömür özelliğini sağlayan ve piyasada fındık diye tabir edilen 10-18 mm çapındaki yıkanmış ve elenmiş kömürlerin torbalanarak stokerli sistemlerde kullanılması ve bu sistemlerin kullanıldığı binalarda da sıkı denetimlerin yapılmasına, 28.Đlimizde kalorifer kazanlarının tekniğine uygun yakılması ve kazan bakımı işlerinde çalışacaklar için yetkili kalorifer ateşçisi kursları düzenlenmesine yönelik çalışmaların yapılmasına, bu kapsamda kalorifer ateşçisi ve bina yöneticilerinin ilgili belediyeler tarafından eğitilmesine ve denetlenmesine, 29.Yakıt kullanan bacasız ısıtıcıların kapalı alanda ısınma amaçlı kullanımının önlenmesine, 30.Gerektiğinde sıvı yakıt (mazot, fuel-oil ve diğer akaryakıt) numunelerinin ilgili kanun gereğince Đl Sanayi ve Ticaret Müdürlüğü nce alınarak tahlil sonucunun Đl Çevre ve Orman Müdürlüğüne iletilmesine, 31. Isı yalıtımı ile ilgili olarak 14 Haziran 1999 tarih ve 23725 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan TSE 825 Binalarda Isı Yalıtım Kuralları standardı 14 Haziran 2000 tarihinde mecburi standart olarak yürürlüğe girmiştir. Yeni binalarda gerekli tedbirlerin alınması hava kirliliği açısından büyük önem arz etmektedir. Đllerde bu standardın ve 8 Mayıs 2000 tarihinde yayımlanan Isı Yalıtım Yönetmeliği ile mevcut binalarda ısı yalıtımı ile yakıt tasarrufu sağlanması açısından Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı nın 19 Kasım 1984 tarih ve 18580 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Mevcut Binalarda Isı Yalıtım ile Yakıt Tasarrufu Sağlanması ve Hava Kirliliğinin Azaltılmasına Dair Yönetmeliğin uygulanması ve kamuoyunun bu yönetmelik ve mecburi standarda riayet etmesi için teşvik edici mekanizmaların oluşturulmasına, 32. Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin 27. maddesine göre; ısınma amaçlı katı yakıtların torbalanması; yerli kömürün çıkarıldığı bölgede, ithal kömürün ise ithalatın gerçekleştirildiği limana yakın alanda yapılması esastır. Ancak, torbalamanın belirtilen alanlarda yetersiz olduğu durumlarda, kömür üretici ve ithalatçıları, kömürün üretildiği veya ithalatın gerçekleştirildiği ilin valiliği ile Valiliğimizden(Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü) izin almak kaydıyla torbalama işlemini ilimiz sınırları içerisinde yapabilir veya bayisi olan/anlaşma yaptığı gerçek ve tüzel kişilere yaptırabilir. Ancak, ithalatçı/üretici kendisine ait bir tesiste torbalama yapamıyorsa, torbalama tesisine sahip ve torbalama işlemini yapacak olan gerçek veya tüzel kişiler ile arasında anlaşma yaptığını belgelemesi gerekmektedir. Ayrıca, torbalama işlemi kömürün çıkarıldığı veya ithalatın gerçekleştirildiği ilin dışında ilimiz sınırları içerisinde yapılacaksa, Valiliğimizden(Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü) torbalama tesisi olduğuna ve tesiste sözkonusu kömürün torbalanacağına dair bir belgenin alınarak kömürün üretildiği veya ithalatının gerçekleştirildiği ilin valiliğine(đl Çevre ve Orman Müdürlüğü) verilmesi sonrası kömürün torbalama yapılacak ile gönderilmesine izin verilmesine, Bu belge(anlaşma, sözleşme) ve yazıların denetim sırasında istenildiğinde gösterilmesinin zorunlu kılınmasına, 79

B) YAKIT ÖZELLĐKLERĐ a) Yerli Kömürlerde Aranacak Özellikler 1. Grup Kirli Bölgeler: Muğla Merkez ve Yatağan Đlçe Merkezi Yerli Kömürlerin Özellikleri 1.Grup kirli yerler Toplam Kükürt (kuru bazda) max. % 2 Alt Isıl Değer (orijinalde) min. 4000 Kcal/kg (-200 tolerans) Toplam Nem (satışa sunulan) max. %25 Kül (kuru bazda) max. %25 Şişme Đndeksi* max. 1 Boyut** 18 150 mm (18 mm altı max. %10 tolerans 150 mm üstü max. % 10 tolerans) * Uygunluk Belgesi verilme aşamasında dikkate alınır. **Mekanik beslemeli yakma tesisleri için kömür boyutu 10 18 mm olabilir. 2. Grup Kirli Bölgeler: Milas, Ula, Dalaman, Ortaca, Datça, Fethiye, Kavaklıdere ilçe merkezleri. Yerli Kömürlerin Özellikleri Toplam Kükürt (kuru bazda) max. % 2,3 2.Grup kirli yerler Alt Isıl Değer (orijinalde) min. 3500 Kcal/kg (-200 tolerans) Toplam Nem (satışa sunulan) max. %30 Kül (kuru bazda) max. %30 Şişme Đndeksi* max. 1 Boyut** 18 150 mm (18 mm altı max. %10 tolerans, 150 mm üstü max.% 10 tolerans) * Uygunluk Belgesi verilme aşamasında dikkate alınır. **Mekanik beslemeli yakma tesisleri için kömür boyutu 10 18 mm olabilir. 3. Diğer Yerler: Kömür yakılmasına izin verilen diğer tüm belde ve köyler Yerli Kömürlerin Özellikleri Toplam Kükürt (kuru bazda) Alt Isıl Değer (orijinalde) Boyut Diğer yerler : max. % 2,5 : min 3000 Kcal/kg (-200 tolerans) : 18 150 mm (18 mm altı ve 150 mm üstü için max. %10 tolerans) 4. Köyceğiz(Merkez), Bodrum, Marmaris ve Fethiye (Ölüdeniz), Ula (Akyaka) ilçelerinde kömür kullanımı yasağının devam etmesine, 80

b) Isınma Amaçlı Đthal Kömürlerde Aranacak Özellikler Özellikler Sınırlar Toplam Kükürt (kuru bazda) : max. % 0,9 Alt Isıl Değer (orijinalde) : min 6200 Kcal/kg (- 400 tolerans) Uçucu Madde (kuru bazda) : % 12 28 (+1 tolerans) Toplam Nem (orijinalde) : max. % 10 Kül (kuru bazda) : max. %14 (+1 tolerans) Şişme Đndeksi : max. 1 Boyut* : 18 150 mm (18 mm altı ve 150 mm üstü için max. %10 tolerans) *Mekanik beslemeli yakma tesisleri için kömür boyutu 10 18 mm olabilir. bazda) bazda) c) Sanayi Amaçlı Đthal Edilecek Kömür Özellikleri Alt Isıl Değeri (orijinalde) : min 6000 kcal/kg (-500 kcal/kg tolerans) Toplam Kükürt (kuru : max. % 1 Uçucu Madde (kuru Boyut : max. % 36 : 0-50 mm d) Sanayi Amaçlı Kullanılacak Yerli Kömür Özellikleri bazda) bazda) Özellikler Alt Isıl Değeri (orijinalde) Toplam Kükürt (kuru Uçucu Madde (kuru Boyut Sınırlar Emisyon Đznine Baca gazında EKHKKY nde belirtilen sınır değerlerin sağlanması koşuluyla kısıtlama yok. Tozumayı önleyici her türlü tedbirin alınması koşuluyla boyut ve torba kısıtlaması yok EBHKKY: Endüstriyel Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği 81

e) Kömür Briketlerinin Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri fazla ÖZELLĐK SINIF 1 SINIF 2 Alt Isı Değeri (1) (Kcal/kg) en az 5000 4000 Baca gazına geçen kükürt oranı (%), m/m, en 0,8 1,0 Düşme Sağlamlığı (%) m/m, en az 90 80 Aşınma Sağlamlığı (%) m/m, en az 75 65 Kırılma Sağlamlığı Yastık veya Yumurta Şeklindeki Briketlerde (Kgf), en az 80 60 Tabanı Düzgün 130 100 Geometrik Şekilli Briketlerde (Kg/cm 2 ), en az Suya Dayanım (2) (%) en az 70 70 Isıl Verimi (%) en az 75 75 Duman Emisyon Oranı (g/kg), en fazla 8 12 1) Bu özellik, orijinal (satışa sunulan) briket bazındadır. 2) Su geçirmeyen torbalar içerisinde satılan briketlerde bu özellik aranmaz Bağlayıcı Madde: Petrol ve petrol türevlerinden üretilmiş herhangi bir bağlayıcı madde kullanılmayacaktır. Nişasta/melas gibi akademik kuruluşlarla bağlayıcı olarak kullanılabilirliliği kabul edilmiş ve belgelenmiş, insan ve çevre sağlığı açısından zararlı olmayan benzer maddeler kullanılmasına, d) Sıvı Yakıtta Aranacak Özellikler: - Kükürt içeriği azami % 1 olan ithal fuel-oil ile kükürt içeriği azami % 1.5 olan yerli fuel-oil ve 01.01.2007 tarihinden itibaren ise kükürt içeriği azami % 1 olan yerli fuel-oil, ayrıca motorin, gaz yağı ve etanol gibi sıvı yakıtlardır. - Sanayi amaçlı yakıt olarak TÜPRAŞ tarafından üretilen yüksek kükürt içeren 6 nolu fuel-oilin, kükürtdioksit emisyonunu Endüstriyel Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nde belirtilen sınır değerlere uygun olarak arıtan baca gazı arıtım tesisine/teknolojisine sahip sanayi tesislerinde kullanımına izin verilir. Bu koşullar dışında 6 nolu fuel-oil kullanımının önlenmesi, sıvı yakıt taşıyıcı ve satıcı firmaların bu konuda uyarılmasına, - Sanayi tesislerinde TÜPRAŞ spektlerine uygun %1 kükürt ihtiva eden ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ndan izin alınarak ithal edilen fuel-oil kullanılabilir. Bu yakıtın anma ısıl gücü düşük, yanma boyu kısa kazanlarda kullanımında yanma verimi açısından, akışkanlığın arttırılması amacıyla ön ısıtma yapılması, - Bacasından siyah duman atan işyerlerinin ve sanayi tesislerinin belediyeler ve mücavir alanları içinde ilgili belediyelerce, mücavir alan dışında kalan yerlerde ise Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü ve ilgili Kaymakamlıklarca denetlenmesi, kullanılan yakıt ve bacadan atmosfere verilen emisyonlar dikkate alınarak sanayiden kaynaklanan hava kirliliğinin denetim altına alınması ve gerekli yasal işlemin yapılmasına, 82

e) Pirina Kullanımında Uyulacak Hususlar: Muğla Đli sınırları içerisinde evsel ısıtma ve sanayi amaçlı pirina kullanımında Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından yayınlanan Endüstriyel Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ve Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği uyarınca aşağıdaki şartlara uyulacaktır. Tablo 1 deki özellikleri sağlamayan pirinanın ısınma ve sanayi amaçlı kullanılması yasaktır. Bu yasağa uymayanlara Çevre Kanunu nun ilgili maddelerine göre cezai işlem yapılacaktır. Tablo- 1:Pirinanın özellikleri Parametreler Özellikler Kalori 3700 kcal/kg Nem % 15 max Yağ % 1.5 Sodyum (Na) 300 mg/kg Boyut 6 mm.(min.) (6mm. den küçük ağırlıkça %5 i geçemez) Sanayi amaçlı pirina kullanımında; 1.Yakıt beslemeli, sekonder hava beslemeli, yakma özelliğine sahip olan anma ısıl gücü 500 kw ın altında olan tesislerde yakıt olarak kullanılabilir. 2.Yılda 120 günden uzun sürmeyen mevsimlik faaliyetlerini sürdüren zeytinyağı üretim tesislerinde yağhanelerde pirinanın yakıt olarak kullanımına izin verilmektedir. Bu işletmeler tablo-2 de verilen emisyon sınır değerlerinden muaf olmakla birlikte, atık gazlarındaki islilik derecesi Bacharach Skalasına göre en çok 4 olmalıdır, 3.Pirinanın yakıt olarak kullanıldığı ve anma ısıl gücü 500 kw ın üzerinde olan zeytinyağı üretim tesisleri ve diğer yakma tesisleri (enerji üretim tesisleri, çimento ve kireç fabrikaları vb.) otomatik yakıt beslemeli, sekonder hava beslemeli, yakma sistemi özelliğine sahip olmak zorunda olup, tablo-2 de verilen baca gazı emisyon değerlerini sağlamak zorundadır. Tablo- 2 Sanayi Amaçlı Pirinanın Baca Gazı Emisyon Sınır Değerleri Kirletici Parametreler CO (mg/nm 3 ) NO (mg/nm 3 ) SO x (mg/nm 3 ) HCI (mg/nm 3 ) HF (mg/nm 3 ) PM (mg/nm 3 ) TOC (mg/nm 3 ) 500 kw-15 460-200 - - 375 - MW 15 MW-50 460-200 200 30 375 30 MW >50 MW 460 400 200 200 30 280 30 (Baca gazında; % 6 hacimsel oksijen ile 0 0 C ve 1atm basınca tekabül eden normal şartlar ve kuru baz dikkate alınır.) Pirinanın evsel ısınmada kullanılması için aranan şartlar: 1.Pirina, evsel ısınma amaçlı stoker yakmalı, süspansiyon yakmalı ve silikon yakmalı kazan sistemlerinde kullanılacaktır. 2.Pirina yakan evsel ısınma tesislerinde kullanılacak pirina torbalı olarak satılmalı ve tablo 1 de verilen özellikleri sağlamalıdır. 83

3. Pirina yakan evsel ısınma sistemlerinin baca gazı emisyon sınır değerleri ise tablo 3 de tanımlanan sınır değerlere uygun olmalıdır. Kullanılan Yakıt Pirina Tablo- 3 Isınma Amaçlı Pirinanın Baca Gazı Emisyon Sınır Değerleri Yakma Oksijen Toz Karbonmonoksit Tesisinin içeriği(%) Emisyonu Emisyonu Isıl Gücü (mg/nm 3 ) (mg/nm 3 ) (kw) 15 den büyük 1000 den küçük f) Petrokok Kullanımı: 13 150 4000 1 Đslilik (Ringelman skalası) Petrol kokunun ısınma amaçlı yakılmasının yasaklanmasına, yalnızca Çevre ve Orman Bakanlığı nca uygun görülen ve izin verilen çimento ve kireç fabrikalarında kullanımına izin verilmesine, C) MOTORLU TAŞITLARDAN KAYNAKLANAN EGZOZ GAZI EMĐSYON KĐRLĐLĐĞĐNĐN ÖNLENMESĐNE ĐLĐŞKĐN ESASLAR Đl sınırları dahilinde motorlu kara taşıtlarının egzoz gazlarının yarattığı hava kirliliğinin önüne geçmek ve hava kirliliğinin kontrol altına alınması amacıyla; - 8 Temmuz 2003 tarih ve 25162 sayılı Resmi Gazetede Motorlu Kara Taşıtlarının Egzoz Emisyonlarının Ölçüm ve Denetlenmesine Đlişkin Tebliğ de belirlenen esaslar göz önüne alınarak, motorlu taşıtlardan kaynaklanan egzoz gazlarının kontrolü için denetimlerin yapılması, - Benzinli ve dizel motorlu araçlarda egzoz gazlarının kontrolü için şok denetimlerin yapılarak araçların sürekli bakımlarının sağlanması, - Servis araçları ile ilgili kuralların getirilmesi ve egzozundan siyah duman atan servis araçlarının trafikten men edilmesi, -Çevre ve Orman Bakanlığınca Egzoz Gazı Emisyon Ölçüm Yetki Belgesi verilmiş olan egzoz gazı emisyon ölçüm istasyonlarının Đl Çevre ve Orman Müdürlüğünce denetlenerek, Yetkili Servis Belgesi ve TSE Hizmet Yeri Yeterlilik Belgesinin geçerlilik tarihlerinin takip edilmesine, söz konusu belgelerin geçerlilik sürelerinin bitimi tarihinden itibaren, belgelerin yenilenmemesi halinde imzalanan protokolün fesih edilerek, Çevre ve Orman Bakanlığına bilgi verilmesine, - Hava kirliliğinin uyarı kademelerine ulaştığı günlerde tek çift plaka uygulamasına giderek trafiğin sınırlandırılması, - Toplu taşım araçlarının kullanımın desteklenmesi, - Sinyalizasyon sisteminin sabit hızda gidildiği takdirde durmayı önleyecek şekilde düzenlenerek yeşil dalga sisteminin oluşturulması ve bu sayede gereksiz beklemenin ortadan kaldırılarak egzoz emisyonunun en aza indirilmesinin sağlanması, - Egzoz emisyonlarından en çok zarar görebilecek çocukların oyun alanlarının (park, bahçe vs.) mümkün olduğunca trafiğin yoğun olduğu yerlerden uzakta planlanması ve yapılması, imar planlarında bisiklet yollarının planlamaya alınarak düzenlenmesi, yeni imara açılacak yerlerde yolların rüzgar iletimini sağlayacak şekilde boydan boya şehri kaplayacak şekilde planlanmasına, 84

2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 30 uncu maddesinin 1 inci fıkrasının (b) bendine göre Đl Jandarma Komutanlığı trafik timleri ve Emniyet Müdürlüğü ne bağlı trafik ekiplerince, çevredekileri rahatsız edecek derecede duman ve gürültü çıkaran taşıtların uygun duruma getirilmesinin sağlanması ve uygun duruma getirilmediğinin tespiti halinde, taşıtların trafikten men edilmesine, D) YAKITLARIN ÜRETĐMĐ, SATIŞI-PAZARLANMASI TORBALANMASI VE ĐZĐNLELE ĐLGĐLĐ ESASLAR a.) Isınma amaçlı, her ne miktarda olursa olsun açıkta ve torbasız kömür satılmasının ve yakılmasının yasaklanmasına, torba üzerinde 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun ilgili maddesi uyarınca, üretici firma adı, kömürün menşei, torbanın kaç kg olduğu, B- maddesinin (1) bendi (a, b, c) alt bentlerindeki tablolarda kömür değerlerini gösteren bilgiler, kömürün Çevre ve Orman Bakanlığı nın 04.07.2006 tarih ve 2006/17 sayılı Genelgesinde belirtilen hava kirliliği açısından kaçıncı derece kirlilik bölgelerinde kullanılacağının belirtilmesine ve torbaların üzerinde bu torbanın yakılması zararlı ve yasaktır ibaresinin de bulunmasına, sadece 1. ve 2.derece kirlilik bölgeleri dışında (Belde ve Köyler ) kullanılabilir kalitede olan kömürlerin siyah renkli torbalar içinde satışa sunularak bu kömürlerin 1. ve 2. derece kirlilik bölgelerinde kullanılamayacağının kolaylıkla ayırt edilebilmesine, b.) Kömür Zenginleştirme/Đyileştirme/Paketleme tesislerinden elde edilen kömürlerin bu Mahalli Çevre Kurulu Kararlarında gösterilen özellikleri sağlaması halinde bu tesislere izin verilmesine, c.) Satışa sunulan kömürlerin satışa sunumu sırasında Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliğinde belirtilen özellikleri sağlaması esastır. Eğer belirlenen özellikler sağlanamıyorsa çevre ve insan sağlığının korunması için kömürlerde satışa sunulmadan önce iyileştirme yapılmasına, Muğla il sınırları içerisinde üretilen kömür üreticileri veya satıcılarının Muğla Valiliğinden satış izni almalarına, ç.) Muğla ili haricindeki diğer illerde üretilip, Đlimiz sınırları içerisinde satış yapmak isteyen kömür üreticilerinin kömürün çıkarıldığı ilin Valiliğinden alınmış Uygunluk Belgesi ile Valiliğimize müracaat etmesi durumunda başkaca bir izin belgesine gerek kalmaksızın ilgili Valilikçe verilen, Uygunluk Belgesi ile kömür satışına izin verilmesine, d.) Yerli kömür üreticilerinin ürettikleri kömürlerin ilk aşamasından başlayarak nihai tüketim aşamasına kadar sorumlu sayılmalarına, e.) Belirtilen kömür değerlerine uymayan, isimsiz ve/veya bilgileri eksik üretim ve satış izin belgesi almamış kömürlerin taşındığı, üretildiği, depolandığı, satıldığı ve kullanıldığının tespiti halinde kaçak yakıt muamelesi yapılmasına, f.) Kömür bayilerinin denetimlerinde alınan kömür numunesi analizlerinin Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Referans Laboratuarında veya akredite olmuş laboratuarlarda 85

yaptırılmasına, analiz ücretlerinin kömür üreticileri ve satıcıları tarafından ödenmesine ve tüketicilere yansıtılmamasına, Kömür satış izin belgeleri; ithal kömürlerde ithalatçılara, yerli kömürlerde ise kömür üreticilerine verilir. Kömür satış izin belgesi için istenilen; 1) Mahrukatçılar odasına veya Sanayi ve Ticaret Odasına kayıtlı olduğuna dair belge ( oda sicil kaydı) 2) Çevre ve Orman Bakanlığı ndan alınmış kontrol belgesinin fotokopisi, analiz raporunun fotokopisi (ithal kömürler için) 3) Kömürün çıkarıldığı ilin Valiliğinden alınmış Uygunluk Belgesi (yerli kömürler için) 4) Đlgili kurum / kuruluştan alınmış çalışma ruhsatı veya işyeri açma ruhsatı 5) Đmza sirküleri, 6) Taahhütname (Đl Çevre ve Orman Müdürlüğünden temin edilecek) Belgelerle Valiliğimize başvurulmasına, g.)kömür üretici veya ithalatçılar kömürlerini sözleşme yaptıkları satıcıları (bayi/mahrukatçı) aracılığıyla satmak istiyorlarsa, satış izni başvurusu aşamasında; taahhütname ile birlikte kömür ticareti faaliyeti için gerekli şartları sağlayan (oda sicil kaydı, vergi levhası, imza sirküleri) ve bu konu kapsamında mevzuatta öngörülen izinleri (çalışma ruhsatı veya işyeri açılma ruhsatı) almış olan satıcıların (bayi/mahrukatçı) isim/isimlerini (kömür ithalatçı/üretici ile satıcılar arasında yapılmış sözleşme/protokol belgesi ile birlikte) Valiliğe vermek zorundadır. Valilikçe yapılan inceleme ve değerlendirme sonucunda uygun görülen kömür üretici veya ithalatçılara kömür satış izni belgesi verilmesine ve bu belgeye satıcıların da isminin eklenmesine, satıcılar da kendi isimlerinin yer aldığı satış izin belgesini denetimlerde bulundurmalarının zorunlu olmasına, h.) Satış izin belgesi, satış izin belgesinin alınması aşamasında verilen kontrol belgesi(ithal kömür) veya uygunluk belgesi(yerli kömür) kapsamındaki yakıtlar için geçerli olmasına, başka kontrol belgesi veya uygunluk belgesi kapsamında yakıtın satışı için Valiliğimize (Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü) yeniden başvuru yapılmasına, ı.) Analiz ücretini kömür ithalatçıları, üreticileri ve satıcıları tarafından ödenmek üzere gümrük sahalarından, depolardan, kömür satış yerleri ile apartmanlardan TS 5125 ve TS 4744 sayılı standartların belirlediği numune alma esaslarına göre kömür numuneleri alınarak analizlerinin yaptırılmasına, torbadaki her kömür parçasının belirlenen özellikleri sağlaması esas olduğundan, en az üç torbadan veya en az üç farklı yerden(torbalanmamış kömürler için) alınarak hazırlanan birinci denetim numunesinin analiz sonucunun uygun çıkmaması durumunda Çevre Kanunu gereğince cezai işlemin uygulanmasına, aynı kontrol belgesi/uygunluk belgesi veya başka kontrol belgesi/uygunluk belgesi kapsamındaki kömürler için ikinci denetimde analiz sonucunun uygun çıkmaması durumunda ise kömür üreticileri, ithalatçıları ve/veya satıcıların izin belgelerinin iptal edilmesine, analiz bedellerinin vatandaşlara yansıtılmamasına, i.) Vatandaşların uygunluk ve satış izin belgesi olmayan yerlerden kömür almamaları konusunda uyarılması ve bilinçlendirilmesine, j.) Uygunluk ve satış izin belgesi verilen firma veya şahısların isimleri ile il/ilçelerinde satılan kömür miktarı ve özellikleri hakkındaki bilgilerin Nisan ayının sonuna kadar Çevre ve Orman Bakanlığına bildirilmesine, 86

k.) Yetki devri yapılmış Belediyeler ya da Đl Çevre ve Orman Müdürlüğünce ceza verilen ve satış izin belgesi iptal edilmiş kömür ithalatçı, üretici ve/veya satıcıların isimlerinin, adresleri ve markalarının Çevre ve Orman Bakanlığına bildirilmesine, E) TÜKETĐCĐLERĐN SORUMLULUKLARI 1. Tüketicilerin denetimler sırasında denetim ekibine; yakıta ait sevk irsaliyesini veya faturayı, Đtfaiye Müdürlüğünden alacakları baca temizlik belgesi ve yakma kazanını işleten ateşçinin ehliyet belgesini ibraz etmekle yükümlü olmalarına, 01.01.2006 tarihinden sonra kurulan kalorifer kazanlarına ait tip emisyon izin belgesini göstermelerine, 2. Mahalli Çevre Kurul Kararına uygun olmayan yakıtların kullanılması durumunda veya izin belgesi bulunmayan firmalardan yakıt satın alınması durumunda, yakıtın satın alma kararını veren bina yöneticiliğinin sorumlu tutulmasına, 3. Tüm konut ve işyerlerine ait bacaların periyodik olarak temizlenmesinin sağlanmasına, 4. Tüm konut ve işyerleri kalorifer kazanlarının ve tesisatının işletme bakımlarının düzenli olarak yaptırılmasına, TSE standartlarına uygun olan ve yakıtı en yüksek verimle yakabilen soba ve yakma kazanlarının kullanılmasına, 5. Kömür kullanılan kalorifer kazanlarının zorunlu olmadıkça söndürülmeyerek, sürekli yanmasının sağlanmasına, ayrıca sönen kaloriferlerin ilk yakış saatlerinin sabahları 06: 00-08: 00, akşamları 16: 00-18: 00 saatleri dışında olmasına, 6. Yaz aylarında su ısıtma amaçlı kullanılan kazanlarının akşamları 17: 00-20: 00 saatleri ile geceleri 04: 00-06: 00 saatleri arasında yakılmasına, F) DENETĐM, ÖLÇME DEĞERLENDĐRME ĐLE ĐLGĐLĐ ESASLAR 1. Isınma amaçlı kömür üreten ocakların, kömür torbalama tesislerinin Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü nce denetlenmesine, satıcıların ise il merkezinde Đl Çevre ve Orman Müdürlüğünce, ilçe merkezlerinde ise Kaymakamlıklarca ve ilgili belediyelerce denetlenmesine, 2. Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği nin 32. maddesi gereğince, Bakanlığın denetim yetkisi saklı kalmak şartı ile belediyeler ve mücavir alanı içinde belediyeler, belediyeler ve mücavir alanları dışındaysa Valiliğimiz ve ilgili kaymakamlığın, bu yönetmelikte belirlenen kurallara uygun olmayan yakıtları üretenler, satışa sunanlar ile ısıtma kazanları üretenler ve işletenleri denetlemek ve haklarında 5393 sayılı Belediye Kanunu, 5326 sayılı Kabahatler Kanunu ve Çevre Kanunu nun ilgili maddelerine göre cezai işlem yapmakla yükümlü olmalarına, 3. Belediyeler ve mücavir alanları içindeki konut ve işyerleri denetimlerinin ilgili belediyelerce yapılarak denetim sonuçlarını aylık olarak Valiliğimiz (Đl Çevre ve Orman Müdürlüğüne) gönderilmesine, 4. Denetimlerde, denetim elemanları tarafından tespit yapılarak tutanak düzenlenmesi, gerekli görüldüğü hallerde satıcı, pazarlamacı, nakliyeci, torbalama tesisi, konut ve işyerlerinden yakıt numunesi alınması ve analiz sonucu uygun olmayan veya torbalanmamış olarak yakalanan katı yakıtın yed-i emine alınarak ilgili belediye başkanlığının gösterdiği yerde muhafaza edilmesi ve şehir dışına çıkarılmasının sağlanmasına, 5. Katı yakıt yüklü araçların denetiminin Belediyeler ve mücavir alan sınırları içerisinde zabıta görevlilerince, dışında karayolu güzergahında ise Emniyet Müdürlüğü ve Jandarma Komutanlıklarınca yapılmasına, 87

6. Denetimler sırasında numune alınan ithal kömürler için tutulan tutanaklarda yakıta ait Kontrol Belgesi ve Gümrük Giriş Beyannamesi tarih ve sayısına da yer verilmesine, 7. Đl merkezinde ve ilçelerde yapılan denetimler sonucunda, Mahalli Çevre Kurulu kararına aykırı durumların tespit edilmesi durumunda, Đl Merkezinde 5393 sayılı Belediye Kanunu ve 5326 sayılı Kabahatler Kanununa göre belediyece veya Çevre Kanuna göre işlem yapılmak üzere bir üst yazı ile birlikte Valiliğimize (Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü) gerekli bilgi ve belgelerin gönderilmesine, Đlçelerde ise; belediyeler ve mücavir alanları içerisinde 5393 sayılı Belediye Kanunu na ve 5326 sayılı Kabahatler Kanununa göre ilgili belediyelerce işlem yapılmasına, belediyeler ve mücavir alanları dışında ise ilgili kaymakamlıkça gerekli tutanaklar tutulup deliller toplandıktan sonra Çevre Kanununa göre işlem yapılmak üzere Valiliğimize (Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü) gönderilmesine, 8. Soba ve kalorifer kazanlarının kış gelmeden önce temizlenmesi yanma verimini arttırdığı ve buna paralel olarak yakıt tüketimi ve bacadan atılan kirletici emisyonlarını azalttığı için baca ve soba temizliğine önem verilip, temizliğin kış gelmeden önce yapılması ve bu konuda, Belediyelerin, Gönüllü Kuruluşlarla işbirliği yaparak eğitim programları düzenlenmesine, 9. Kalorifer tesisatlarının iyi izole edilerek ısı kayıplarının önlenmesi, tüm ısıtma tesisatının bakımı ve temizliğinin gereği gibi yapılması, kazan dairelerinin yeterince havalandırılması ve işletme talimatlarına uygun olarak işletilmesi, bacaların periyodik temizliğinin yapılıp yapılmadığının ilgili Belediyelerce düzenli olarak denetlenmesine, 10. Đlgili belediyece kalorifer kazanlarının tekniğine uygun yakılması ve kazan bakımı işlerinde çalışacaklar için Yetkili Kalorifer Ateşçisi Kursları düzenlenmesine yönelik çalışmaların yapılmasına, bu kapsamda kalorifer ateşçisi ve bina yöneticilerinin eğitilmesi ve denetlenmesine, G) DĐĞER HUSUSLAR 1. Đlimiz genelinde, hava kirliliği ile ilgili olarak kamuoyu ve vatandaşların bilgilendirilmesi, çevre bilincinin geliştirilmesi için Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü nce afiş, broşür vb. hazırlanarak kirlilik olan merkezlere dağıtılmasına, 2. Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü nce, Mahalli Çevre Kurul Kararlarının ilgili taraflara (kömür satıcılarına, kömür pazarlamacılarına, torbalama tesislerine, tüketicilere, ilimize kömür getirilen illerin Valiliklerine) basın-yayın, gazete ilanı yolu ile duyurulmasına, H ) CEZA VERĐLMESĐNDE ESAS ALINAN KANUNLAR VE CEZA UYGULAMASI Bu kararda belirtilen kurallara ve yasaklara riayet etmeyenlere; - 5442 sayılı Đl Đdaresi Kanunu hükümlerinin, - 765 sayılı Türk Ceza Kanunu nun 526. madde hükümlerinin, - Çevre Kanunu nun ilgili madde hükümlerinin, - Mevcut Binalarda Isı Yalıtımı ile Yakıt Tasarrufu Sağlanması ve Hava Kirliliğinin Azaltılmasına Dair Yönetmelik hükümlerinin, - Isıtma ve Buhar Tesislerinin Yakıt Tüketiminde Ekonomi Sağlanması ve Hava Kirliliğinin Azaltılmasına Dair Yönetmeliği nin Yapılacak kontroller ateşçilere ve işverenlere uygulanacak cezalar başlıklı 9. madde hükümlerinin, 88

- 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu nun ilgili madde hükümlerinin uygulanmasına, - 5393 sayılı Belediye Kanunu nun ilgili madde hükümlerinin uygulanmasına, - 5326 sayılı Kabahatler Kanunun ilgili madde hükümlerinin uygulanmasına, - 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu nun ilgili madde hükümlerinin uygulanmasına, - 4856 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun hükümlerinin uygulanmasına, 1. Satış izin belgesi olmadan kömür satışının yapılması veya denetim anında belge ibraz edilmemesi durumunda; Kömür üreten ve satan firmaya; - Çevre Kanunu gereğince uyarı verilerek izin alıncaya kadar faaliyetinin durdurulmasına, 2. Uygunluk ve satış izin belgelerinin verilmesinden sonra yapılacak denetimlerde konutlardan, depodan, taşıma aracından, satış yerinden ve ocaklardan alınan numune sonucunun olumsuz çıkması halinde; Birinci analiz sonucunun uygun çıkmaması durumunda, Çevre Kanunu nun ilgili maddeleri gereğince idari para cezası verilmesine, Đkinci denetimde analiz sonucunun uygun çıkmaması durumunda ise aynı kanunun ilgili maddesi gereğince izin belgelerinin iptal edilmesine, şehir içerisinde bulunan tüm kömürlerin firma tarafından toplatılmasına ve toplatılmadığının tespiti halinde Türk Ceza Kanunu uyarınca işlem yapılmasına, 3. Muğla Đli genelinde belirlenen özellikleri taşısa bile torbalanmamış kömürlerin satışının yapılması durumunda, -Çevre Kanunu nun ilgili maddeleri gereğince tüketici ve satıcıya idari para cezası verilerek, ilgili belediye ve kaymakamlıklarca oluşturulacak yed-i emin marifetiyle, torbalanmamış kömürlerin teslim alınarak sorumluluğuna göre satıcı veya ocak sahibi tarafından ocağa geri taşınmasının sağlanmasına, I ) HAVA KĐRLĐLĐĞĐ UYARI KADEMELERĐ ĐLE ĐLGĐLĐ OLARAK: Hava kirliliği meydana gelmesi ve uyarı kademelerinin aşılması durumunda; Meteoroloji Đstasyon Müdürlüklerinin ileriye yönelik olarak günlük sıcaklık, nem, basınç değerleri ve inversiyon tahminlerini Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Đl Sağlık Müdürlüğü ile Đl Özel Đdaresi ve ilgili belediyelere bildirmesine, Dünya Sağlık Örgütünün en alt sınır olarak tespit ettiği standart hava kirliliği derecesi 89

75 µg Kükürtdioksit, 150 µg Duman, normal kabul edilebilir sınırlar, 250 µg/m 3 Kükürt dioksit, 300 µ/m 3 Duman a) Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliğine göre; UYARI KADEMELERĐ SO 2 (µg/m 3 ) PM(Duman) (µg/m 3 ) 1.KADEME 700 400 2.KADEME 1000 600 3.KADEME 1500 800 4.KADEME 2000 1000 # Nispi nem %90 ın üzerinde ise kirlilik %10 eksiği ile uygulanır. 1.Uyarı Kademesi: 24 saatlik ölçüm ortalamaları 700 µg/m 3 SO 2 ve 400 µg/m 3 PM olduğu zaman; 1) Đkinci ve Üçüncü Sınıf GSM lerin %50 kapasitede çalışmasına, 2) Kalorifer ve sobaların günde yalnız iki defa 4 er saat yakılmasına,(05. 00-09: 00 ve 17: 00-21: 00 ) 2. Uyarı Kademesi: 24 saat ölçüm ortalamaları 1000 µg/m 3 SO 2 ve 600 µg/m 3 PM olduğunda; 1) Birinci Sınıf GSM lerin %50 kapasitede çalışmasına, 2) Kalorifer ve sobaların günde yalnız 2 defa 3 er saat yakılmasına,(05: 00-08: 00 ve 17: 00-20: 00 ) 3. Uyarı Kademesi: 24 saatlik ölçüm ortalamaları 1500 µg/m 3 SO 2 ve 800 µg/m 3 PM olduğunda; a) 1. 2. ve 3.sınıf GSM ler ve emisyon yayan bütün işyerlerinin faaliyetlerinin tamamen durdurulmasına, b) Đlk ve Orta dereceli okulların tatil edilmesine, c)tek ve çift plaka uygulamasına geçilmesine, 4. Uyarı Kademesi: 24 saatlik ölçüm ortalamaları 2000µg/m 3 SO 2 ve 1000µg/m 3 PM olduğunda; Birinci, Đkinci ve Üçüncü kademe önlemlerine ek olarak, 1) Zorunlu ihtiyaç maddeleri üreten ve halk sağlığını doğrudan ilgilendiren iş yerleri dışında tüm işyerlerinin faaliyetlerinin durdurulmasına, 2) Tüm okul, işyerleri ve resmi dairelerin tatil edilmesine, 3) Askeri, Emniyet, Đtfaiye, Sağlık ve zorunlu ihtiyaç maddeleri taşıyan araçlar, Kordiplomatik otolar ve taksiler hariç bütün motorlu araçların trafikten men edilmesine, 90

4) Kalorifer ve bacalar tamamen söndürülerek hastane ve benzeri halk sağlığını ilgilendiren kuruluşlarda elektrikli ısınma cihazlarının kullanılmasına, 5) Tüm kamu ve özel hastanelerin ihtiyacı karşılayacak şekilde yatak, ilaç ve diğer malzemeleri hazır bulundurmalarına, 6) Özel Ambulansların en kısa sürede Đl Sağlık Müdürlüğü emrine verilmesine, Belirlenen katı ve sıvı yakıtlar dışında yakıt kullananlar, kalorifer kazanlarını kullanılan kömürün cinsine göre tekniğine uygun yakmayanlar, ateşçi belgesi bulunmayan kalorifer kazanı ateşçisi çalıştıranlar, kazan duman borularının temizliğini zamanında yapmayanlar, hava kirliliğinin yoğun olduğu ve yakma saatlerine kısıtlama getirildiği günlerde yakma saatlerine uymayanlar, araçların egzoz emisyon ölçümlerini yıl içinde yaptırmayanlar hakkında, 5393 sayılı Belediye Kanunu ve 5326 sayılı Kabahatler Kanunu ile Çevre Kanununun ilgili maddelerini ihlal gerekçesiyle ve Çevre ve Orman Bakanlığınca her yıl yayımlanan genelgeler doğrultusunda cezai işlemler uygulanmasına EK-I : Ocak Sahiplerinin ve Kömür Torbalama Tesisleri Sahiplerinin Vereceği Taahhütname MUĞLA VALĐLĐĞĐNE (Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü) Mahalli Çevre Kurulunun 28.09.2006 tarih ve 145 sayılı kararı çerçevesinde Muğla Đli sınırları içerisinde kömürümün torbalanması ve satışı ile ilgili olarak; 1) Đl Mahalli Çevre Kurulu nca belirlenmiş standartları sağlayan kömürleri torbalayarak satışa sunacağımı, 2) Muğla Đlinde satışa sunacağım....kömürünü... renkte torba ve...marka ile... kömürünü... renkte torba ve....marka ile satışa sunacağımı, 3) Muğla Đlinde 1. ve 2. derece kirlilik bölgeleri dışında yani belde ve köylerde satacağım kömürleri sadece siyah torbalar içerisinde satışa sunacağımı, 4) Kömürlerimin yasal olarak gerekli izinleri olan kendi tesisimizde ya da noter onaylı anlaşma yaptığımız izinli tesislerde torbalanmasını yapacağımı, 91

5) Briket kömür imalatında bağlayıcı madde olarak akredite olmuş laboratuarlardan alınan analiz sonuçlarına göre kanserojen madde olmadığı ispatlanmış bağlayıcı maddeleri kullanacağımı ve Đl Çevre ve Orman Müdürlüğüne bildireceğimi, 6) Kömür verdiğim her bayi ve tüketiciye Valilikçe hazırlanmış Uygunluk Belgesinin bir örneğini vereceğimi, tüketiciye dikkat edeceği hususlarla ilgili bilgi vereceğimi, 7) Valilik, ilgili Kaymakamlık ve Belediye Başkanlığınca görevlendirilmiş personelin veya kuruluşun tesiste üretimi ve çalışmaları denetleyebileceğini, istenen bilgi ve belgeleri temin edeceğimi, denetim ekiplerinin çalışmalarını kolaylaştırıcı her türlü imkanı sağlayacağımı, 8) Kendi adıma veya mahrukatçı esnafına yaptığım torbadan doğacak olumsuzluklarda her türlü yaptırıma razı olacağımı, 9) Üretim yerinden, taşıma aracından, depodan, satış yerlerinden, bayilerden ve tüketicilerden gerektiğinde alınacak numunelerin analiz giderlerini karşılayacağımı, Đlgili Kaymamalıklar yada Belediye başkanlığı tarafından belirlenecek kömüre el koyma, taşıma, depolama masraflarını karşılayacağımı, 10) Muğla Đline sevk edilecek her parti kömür için bayi ve/veya tüketiciye iletilmek üzere kömürün kantar fişi, sevk irsaliyesini nakil aracına vereceğimi, 11) Belgesiz veya eksik belgeli nakil araçlarındaki kömürlere denetim anında el konulabileceğini, 12) Satacağım kömürlerle ilgili düzenlenen her türlü belgede kömür menşeini açıkça belirteceğimi, 13) Mahalli Çevre Kurulu nca belirlenen özelliklere sahip olmayan kömürlere her aşamada el konulabileceğini, tüketiciye intikal etmiş olup da el konulan kömür olduğunda tüketicinin zararını karşılayacağımı, aksi takdirde satış iznimin askıya alınmasına ve şehre kömür sevkıyatımın durdurulmasına razı olacağımı, 92

14) Muğla ilinde satacağım kömür torbalarının tarafıma satış izin belgesi verilmesine esas torbalardan farklı olmayacağını ve torba üzerine kömür cinsi, üretici ve pazarlamacı firmanın adı veya tescilli markası, ağırlığı Uygunluk Belgesi verilmesine esas olan analiz sonuçlarındaki toplam kükürt(kuru bazda), alt ısıl değer (satışa sunulan), kül (kuru bazda), şişme indeksi, boyut ve toplam nem (satışa sunulan) değerlerinin yazılı olacağını, 15) Đthal, yerli ve briket kömürü ile ilgili her biri için ayrı ayrı olmak üzere Yakma Kılavuzlarını hazırlayıp tüketici ve bayilere vereceğimi, 16) Torbanın başkaları tarafından kullanımını önleyici tedbirler alacağımı 17) Ocak izin belgeleri ve satış izin belgelerinin verilmesinden sonra yapılacak denetimlerde depomdan taşıma aracımda, satış yerimden, bayiimden veya kullanım yerinden alınan numune analizlerinin olumsuz çıkması halinde; Analiz ücreti tarafımdan ödenmek üzere, depolardan, kömür satış yerleri ile apartmanlardan TS 5125 ve TS 4744 sayılı standartların belirlediği numune alma esaslarına göre kömür numuneleri alınarak analizlerinin yaptırılması, torbadaki her kömür parçasının belirlenen özellikleri sağlaması esas olduğundan, en az üç torbadan veya en az üç farklı yerden(torbalanmamış kömürler için) alınarak hazırlanan birinci denetim numunesinin analiz sonucunun uygun çıkmaması durumunda Çevre Kanunu gereğince cezai işlemin uygulanması, aynı kontrol belgesi/uygunluk belgesi veya başka kontrol belgesi/uygunluk belgesi kapsamındaki kömürler için ikinci denetimde analiz sonucunun uygun çıkmaması durumunda ise izin belgelerimin iptal edilmesini, analiz bedellerini vatandaşlara yansıtmayacağımı, 18) MÇK Kararları doğrultusunda torbalanmamış kömür satmayacağımı, 19) Đş bu taahhütnameyi Çevre Kanunun ilgili maddelerinin uygulanması için tarafıma verilen birinci ihtar olarak kabul ettiğimi, taahhütname hükümlerini ihlal ettiğimde, Çevre Kanunu nun ilgili maddeleri uyarınca para cezası verilmesini, 93

KABUL BEYAN VE TAAHHÜT EDERĐM. ĐMZA : YETKĐLĐ ADI : FĐRMA ADI/KAŞE : EK: II YERLĐ KÖMÜR TORBA ÖRNEĞĐ ÜRETĐCĐ FĐRMA ADI: SATICI FĐRMA ADI: KÖMÜRÜN Menşei: Cinsi: AĞIRLIĞI: KÖMÜRÜN ÖZELLĐKLERĐ Toplam Kükürt Değeri (kuru bazda): Alt Isıl Değeri (Orijinalde): Toplam Nem (Orijinalde): Kül (kuru bazda): Şişme Đndeksi: Boyut: ĐLĐN KĐRLĐLĐK DERECESĐ: UYGUNLUK ĐZĐN BELGESĐ VEREN VALĐLĐK: YAKITIN KULLANILACAĞI YAKMA SĐSTEMLERĐ: Soba: Kalorifer Kazanı: Mekanik Beslemeli Kazan: TORBALAYAN FĐRMANIN ADI: Adres: Tel: Faks: E-mail: EK: III 94

BĐRĐKET KÖMÜRÜ TORBA ÖRNEĞĐ ÜRETĐCĐ FĐRMA ADI: SATICI FĐRMA ADI: AĞIRLIĞI: BĐRĐKETĐN ÖZELLĐKLERĐ Sınıfı: Alt Isıl Değeri: Kükürt oranı: Isı verimi: Toplam Nem (Orijinalde): Duman Emisyon Oranı: ÜRETĐM ĐZĐN BELGESĐ VEREN YETKĐLĐ MERCĐ: TS UYGUNLUK BELGESĐ: Tarih: Sayı: BĐRĐKETĐN KULLANILACAĞI YAKMA SĐSTEMLERĐ: Soba: Kalorifer Kazanı: Mekanik Beslemeli Kazan: TORBALAYAN FĐRMANIN ADI: Adres: Tel: Faks: E-mail: C.1.2.4.Endüstriyel Emisyonlar Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. C.1.2.5.Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar Muğla kent merkezinde 1 adet sabit, 1 adette seyyar egzoz ölçüm istasyonu mevcuttur. egzoz ölçümleri Muğla ya Hizmet Vakfı ve Çevre Koruma Vakfı tarafından yapılmaktadır. 2006 yılı içerisinde ölçümü yapılan araçların sayısının dağılımı aşağıdaki gibidir: 95

Aylar/ Đlçeler Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Toplam Merkez 1929 1419 2076 1620 1613 1654 1671 1432 1137 1060 1122 2703 19436 Fethiye 900 8450 5900 1571 168 93 59 17 16-31 101 17306 Dalaman - - 2936-142 80 - - - - 37 53 3248 Ortaca 152 89 836 574 213 205 84 65 54 62 59 118 2511 Köyceğiz 112 73 89 204 140 201 55 79 61 63 89 134 1300 Marmaris 498 246 402 535 1582 531 475 423 416 450 362 563 6483 Datça 70 34 45 68 210-151 66 78 73 54 172 1021 Ula - 39 - - - - - 40 - - - 30 109 Bodrum 755 341 615 645 543 952 502 797 767 772 866 870 8425 Milas 600 273 292 370 262 453 2365 516 318 405 334 562 6750 Yatağan 138 66 57 71 159 86 373 60 63 58 51 179 1361 K.Dere - - 50-181 - - - 43 - - - 274 Toplam 5154 11030 13298 5658 5213 4255 5735 3495 2953 2943 3005 5485 68224 Tablo C.17: 2005 yılı Muğla ve ilçeleri egzoz emisyon ölçüm sayısı Muğla il genelinde toplam 68224 adet aracın ölçümü yapılmıştır. Đlimizde Bodrum-Milas Havaalanı havaalanı bulunmaktadır. ve Dalaman Havaalanı olmak üzere toplam 2 adet C.2.Havayı Kirletici Gazlar ve Kaynaklar C.2.1.Kükürtdioksit Konsantrasyonu ve Duman Đnsan sağlığının korunması, çevrede kısa ve uzun vadeli olumsuz etkilerin ortaya çıkmaması için atmosferdeki hava kirleticilerinin, bir arada bulunduklarında değişen zararlı etkileri göz önüne alınarak tespit edilmiş, konsantrasyon birimleriyle ifade edilen seviyelere Hava Kalitesi Sınır Değerleri denmektedir. Tablolarda verilen Kısa Vadeli Sınır Değer (KVS) terimi, maksimum günlük ortalama değerler veya istatistiki olarak bütün ölçüm sonuçlarıyla değerlerinin büyüklüğüne göre dizildiğinde, ölçüm sonuçlarının %95 ini aşmaması gereken değerleri, Uzun Vadeli Sınır Değer (UVS) terimi ise aşılmaması gereken bütün ölçüm sonuçlarının aritmetik ortalaması olan değerleri ifade etmektedir. Bu sınır değerler Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği nde SO 2 ve PM için aşağıdaki şekilde belirtilmiştir; SO 2 (mg/m 3 ) PM (mg/m 3 ) KVS: 400 150 UVS: 300 150 C.2.2.Partikül Madde Emisyonları Yatağan ilçesinde Ulusal Hava Kalitesi Đzleme Ağı kapsamında kurulan istasyonda hava kirliliği ölçümlerine Eylül 2005 'de başlanılmıştır. Đstasyonda sürekli olarak kükürtdioksit ve toz ölçümü yapılmaktadır. Yatağan hava kirliliğinin standartların üzerine geçmesi durumunda yani saatlik metreküpte 900 mikrogramı geçmesi durumunda ve anlık değerlerin hızla aşılması durumunda Termik Santralin ünitelerinin çalışmasına Yatağan 96

Kaymakamlığı tarafından müdahale edilerek yük düşümüne gidilmekte veya duruma göre üniteler devre dışı bırakılmaktadır. Ölçüm sonuçlarına göre Yatağan ilçe merkezinde kirlilik tespit edilmesi durumunda Yatağan Termik Santrali Đşletmesi Müdürlüğü'ne cezai işlem yapılmaktadır. Ayrıca Muğla il merkezinde de yine bu ağ kapsamında hava kalitesi izleme istasyonu kurulması planlanmakta ve yer seçimi yapılmış olup, ihale aşamasındadır. Diğer taraftan Valiliğimiz Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü tarafından B Grubu emisyon iznine tabi tesisler de denetlenerek uygun olanlara MÇK'da emisyon izni verilmektedir. C.2.3.Karbonmonoksit Hava kirleticilerinden biri olan Karbonmonoksit gazı atmosferde yaygın olarak bulunmaktadır. Bu gaz, yapay ve doğal olmak üzere iki kaynaktan meydana gelir. egzoz gazlarında yoğun olarak bulunmaktadır. Yapay aktivitelerde ise yanma iyi olmadığı zaman da karbonmonoksit gazı oluşmaktadır. CO konsantrasyonunun 100 ppm in üzerinde olduğu zaman insan sağlığına olumsuz etkileri olduğu yapılan çalışmalar sonunda ortaya çıkmıştır. CO ın insanlar üzerinde etkisi ise, kanda bulunan hemoglobinle reaksiyona girerek, oksihemoglobin halinde vücuttaki hücrelere, hücrelerde meydana gelen karbondioksiti akciğerlere taşımaktadır. Bu reaksiyon sonunda karboksihemoglobin oluşmaktadır. Bunun sonucunda da oksijenin taşınması zor olmaktadır. C.2.4.Nitrojen Oksitler Atmosferdeki azot oksitleri N 2 O, NO, NO 2 dir. Atmosfere karışan N 2 O gazının tamamı azotlu maddelerin mikrobik bozulmaları sonucunda oluşur. NO gazı ise doğal kaynaklardan ve yapay kaynaklardan oluşur. NO 2 gazının ana kaynağı NO gazıdır. NO gazının bir kısmı Oksijen ile yükseltgenerek NO 2 haline dönüşür. Yapay kaynaklardan meydana gelen NO gazı daha çok yerleşim merkezlerinde meydana geldiği için bazı bölgelerde konsantrasyonu yükselebilir. Bu da insan sağlığı açısından tehlikelidir. NO ve NO 2 gazları insan sağlığına zararlıdır. NO 2 burun ve boğazı tahriş eden bir gazdır. Bu gazın kokusunun alınma eşik sınırı 1-3 ppm dir. Havadaki konsantrasyonu 10 ppm in üzerine çıkınca gözde ve mukozada yanmalar meydana gelir. Troposferde bulunan NO gazından bir kısmı yükseltgenmeden stratosfere sızabilir. Bu sızan NO gazı doğrudan ozon tabakasına karışır ve ozon tabakasının parçalanmasına neden olur. C.2.5.Hidrokarbon ve Kurşun Emisyonları C.2.1.bölümünde açıklanmıştır. C:3.Atmosferik Kirlilik C.3.1.Ozon Tabakasının Đncelmesinin Etkileri Atmosferdeki ozonun yaklaşık 5.90 ı yeryüzünden itibaren başlayarak 10-40 Km arası yükseklikte stratosfer tabakasında bulunur. Bu bölgedeki ozonun özelliği tüm canlı varlıkları, doğal kaynakları ve tarımsal ürünleri olumsuz yönde etkileyen morötesi radyasyonu yani ultraviyole ışınlarını absorbe etmesidir. Bu ışın tutma işlemi, Oksijen in ozana parçalanarak tekrar oksijene dönüşmesi sırasında ultraviole ışınlarını kullanması sonucunda meydana gelmektedir. Dışarıdan herhangi bir kimyasal madde ilavesi olmadığı takdirde ozon oluşumu ve parçalanması devamlı şekilde sürmekte ve sonuçta zarar ultraviole ışınları bu tabaka 97

tarafından tutulmuş olmaktadır. Doğal bazı olaylar (sıcaklık değişimi, hava akımları gibi) ozon dengesini zaman zaman bozmakla birlikte bu durum ozon miktarında önemli değişikliğe yol açmaktadır. Ozon yoğunluğunun ultraviole ışınlarını tutma görevi yapmayacak kadar azalması ozon tabakasının delinmesi olarak adlandırılmaktadır. Bu durum gerçekte ozon tabakasındaki bir delik olmayıp ozon tabakasındaki incelme olayıdır. Stratosfer tabakasındaki ozonun yararlı olmasına karşın Dünyamızın yüzeyine yakın atmosfer tabakasında %10 oranında bulunan ozonun yıkıcı etkisi vardır. Atmosferdeki diğer moleküllerle reaksiyona giren bitki ve hayvanların canlı dokularına zararı vardır. C.3.2.Asit Yağmurlarının Etkisi Çeşitli endüstriyel faaliyetler, konutlarda ısınma amaçlı olarak kullanılan yakıtlar, motorlu taşıtlardan çıkan egzoz gazları ile fosil yakıtlara dayalı olarak enerji üreten termik santrallerin faaliyetleri sonucu hava kirlenmekte ve kükürtdioksit, azotoksit, partikül madde ve hidrokarbon molekülleri atmosfere yayılmaktadır. 2 ile 7 gün arasında havada asılı kalabilen bu kirleticiler zaman zaman çok uzaklara taşınabilmekte, atmosferdeki su partikülleri ve diğer bileşenlerle tepkimeye girerek sülfiroz ait (H x SO X ), sülfirikasit (H x SO X ), nitrik asit (HxNO X ) oluşumuna sebebiyet vermektedir. Bunların geri dönüşleri kuru ve yaş asit depolaması şeklinde olur. Yaş depolamada atmosferde oluşan bütün ürünler, yağmur ve kar içindeki çözülmüş halde taşınırlar. Kuru depolamada atmosferdeki partiküllerin ve gazların yeryüzüne taşınması esnasında yağmur ve kar bulunmaz, sis içindeki aerosol şeklinde bulunurlar. Hiçbir yabancı maddeyle kirletilmemiş bir atmosferde bile yağmur suyu hafif asit karakterdedir ve ph derecesi 5.6 dır. çeşitli yanma olayları sonucu havaya karışan SO x, NO x gibi gazlar yağışla birleşerek asit meydana getirebilmekte, bunların yeryüzüne yağması ile asit yağmurları oluşmaktadır. Asit yağmurlarının zararları; 1- Asit yağmurları göl, akarsularda asit dengesini bozarak, önce hassas canlılar olmak üzere tüm canlıları etkilemekte, hatta bazı türlerin ölümüne yol açmaktadır. 2- Tarihsel kalıntıların çelik köprülerin, demiryollarının aşınmasına ve tahribatına neden olmaktadır. 3-En büyük etki ormanlar üzerinde görülmektedir. Asidik yağışlar ağaçların en önemli organı olan yapraklardaki büyüme ve gelişmeyi engellemektedir. 4-Yeryüzüne inen asit yağmurları suya ve toprağa geçerek onların fizikokimyasal yapısını değiştirmekte, neticede toprak ve suyla ilişkide olan canlılar etkilenmektedir. C.4.Hava Kirleticilerinin Çevreye Olan Etkileri C.4.1.Doğal Çevreye Olan Etkileri C.4.1.1.Su Üzerindeki Etkileri Yüzeysel su kirliliğini, yer altı suyu kirliliğinden ayrı tutmak mümkün değildir.yağmur suyu yeryüzüne indiği andan itibaren kirlilik yükünde ani bir artış olur. Organik ve anorganik partiküller, hayvansal ve bitkisel atıklar, doğal ve yapay gübreler, pestisitler, mikroorganizmalar su ve yeraltı suyunun kirlenmesine neden olurlar. 98

Yeraltı suyunun kirlenmesinin en büyük nedeni evsel ve endüstriyel atıkların arıtılmadan alıcı ortamlara verilmesidir. Katı, sıvı ve gaz atıklar alıcı ortama verildikten sonra, iklim durumuna, toprağın yapısına, topografya yapısına, atığın cinsine ve zamana bağlı olarak yeraltı sularına taşınırlar. Zirai mücadele ilaçlarının da aşırı ve bilinçsiz kullanımı büyük bir sorundur. Evsel atıkların doğrudan toprağa verilmesi sonucu, özellikle kanalizasyon sistemlerinin olmadığı yerlerde fosseptik çukurlardan sızan sular yer altı suyuna taşınmaktadır. Mikroorganizmalar, yer altı suyuna taşınım sırasında doğal olarak temizlenmeye uğrar. Ancak deterjan gibi parçalanmaya karşı dayanıklı bileşikler yer altı suyuna ulaşarak içme suyu açısından sorun yaratabilmektedir. Çöplerin açık alanlarda depolanması ve kirliliği azaltıcı faaliyetlerin uygulanmaya konmaması önemli sorunlara neden olmaktadır. Đlimiz sınırları içerisinde henüz çevre mevzuatına göre gerekli tedbirlerin alınmadığı bölgelerde yukarıda sayılan nedenlere bağlı olarak kirlilik yükünün yoğun olduğu bölgeler yer almaktadır. Đl Müdürlüğümüz bu konuda gerekli çalışmalarına devam etmektedir. C.4.1.2.Toprak Üzerine Etkileri SO2 ve partiküllerin, bitkilere olan bu direk etkisi ve yöredeki yağışların fazlalığı topraktaki asitleşmeyi arttırıcı, bazlarda fakirleştirici ve mikrobiyolojik aktiviteyi yok edici bir etkide bulunarak, dolaylı olarak bitkilerin direncinin azalmasına neden olur. Bu direnç zayıfladığında zararlı böcek ve mantarların üremesi için gerekli ortamı oluşturur. Bu böcek ve mantarlar bitki örtüsünü ve kalitesini giderek yok ederler.ayrıca; SO2 ve partiküllerin asit yağmuru şeklinde toprağa geçmesi ve toprağın kimyasal yapısının zamanla değişmesi, bilhassa ilimiz sınırları içerisinde mevcut 3 adet termik santrallerin baca küllerinin kül yağmuru olarak toprağa yağması ve toprağın fiziksel ve kimyasal yapısının zamanla değişmesi,asit yağmurları sonucu ormanların kuruması ve bu alanlardaki topraklarda su erozyonunun hızlanması gibi etkileri sınırlarımız içerisinde görülmektedir. Bu olumsuzluğun önüne geçebilmek için termik santrallere baca gazı arıtma tesisleri kurdurulmuştur. C.4.1.3.Flora ve Fauna Üzerindeki Etkileri Bitkiler ve insanlarda görülen hava kirliliği etkilerine, bir ölçüde hayvanlarda da rastlanmaktadır. Đnsanlar ve hayvanlar dışında bitkiler de hava kirliliğinin etkileri ile karşı karşıyadır. Hava kirliliğini meydana getiren bazı gazlar, bitkilerin solunumu sırasında gözeneklerinden içeriye girerek fotosentezi yavaşlatırlar. Özellikle tarım bitkilerindeki bu olumsuz etki, Ürün kalitesinde düşme ve azalmaya sebep olur. Kükürt dioksitin en çok etkilediği bitki türleri, bazı önemli tahıl ürünleridir. Ağaçların yapraklarında görülen renk bozulmaları da hava kirliliğinin bitki hayatında sebep olduğu ayrı bir bozulmadır. Hava kirliliğinin bitkilere olan etkisinin en iyi örneği, kömürlü santrallerden atılan SO2 gazının atmosferde girdiği reaksiyonlar sonucu meydana gelen H2SO4 in yağmur suyu ile yıkanması sonucu meydana gelen asit yağmurlarının geniş orman alanlarına verdiği zararlardır. Đlimizde benzeri zararların varlığı konusunda yapılmış lokal çalışmalar neticesinde, bazı endemik vasıflı bitki varlığının yok olduğu ortaya çıkmıştır. C.4.1.4.Đnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri Kirli havada bulunan karbon parçacıkları, ozon, karbon monoksit, kükürt dioksit, doymamış hidrokarbonlar, aldehitler, kanserojen maddeler gibi kirleticiler, insanların solunum 99

yollarını etkileyerek normal mekanizmasını bozar. Bronşlarda iltihaplara, daralmalara sebep olur, bu değişimler sonunda da kronik bronşit ve amfizem gibi rahatsızlıklar meydana gelir. Ayrıca kirli hava; aşırı nefes darlığına, sıkıntılara yol açar. Araştırmalar, akciğer kanserinin meydana gelmesi ve artmasında da hava kirliliğinin önemli bir rolü olabileceğini göstermektedir. C.4.2.Yapay Çevreye Olan Etkileri C.4.2.1.Görüntü Kirliliği Üzerine Etkileri Hava kirliliği, binalarda aşınma ve yıpranmalara neden olmaktadır. KAYNAKLAR -Çevre ve Orman Bakanlığı (Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Md.) 2005 yılı verileri -2004 Muğla Çevre Durum Raporu -Muğla Çevre Koruma Vakfı -Muğla Belediye Başkanlığı 100

D.1.Su Kaynaklarının Kullanımı D.1.1.Yer altı Suları D.SU TABLO D.1.DSĐ 21.Bölge Müdürlüğü Đl Bazında Yer Altı Suyu Envanteri; TAHSĐS EDĐLEN REZERV TOPLAM KALAN HAVZASI OVASI ĐŞL (TOPLAM-hm3/yıl) TAHSĐS REZERV Alt havzası REZER. Đçme Sulama (Toplam) Sanayi (hm3/yıl (hm3/yıl) (hm3/yıl) Suyu DSĐ Sul+Koop. Belgeli Sul. B.Menderes Yatağan 11 2,63-0,73 0,315 3,675 6.995 7 7/25 B.Menderes K.dere - 0,008-0,25-0,258-7 Batı Akdeniz Muğla 30 9,82-1,65-11,47 17,4 (8) Merkez 8/7 Ula 8/8-1,08-0,05-1,13 - Milas 8/2 18 7,6-5,98-13,58 4,42 Selimiye 38,5 - - - - - - Ekinambarı 8/3 Karaova - - - - - - 8/5 Bodrum 10 5,26 1,8 1,88-8,94 1,06 Yarımadası 8/4 Datça 8/10 13 3,2-1,05-4,25 3,59 Marmaris - 4,6-0,56-5,16-8/9 Köyceğiz - 11,735-3,36-15,095-8/11 Ortaca 80 - - 0,016-0,016 47,139 Dalaman - 8,54-9,21-17,75 - Çayı Havzası 8/12 Fethiye 20 6,78-0,8-7,58 12,24 8/16 Ören 8/6 - - - - 17 17 - TOPLAM 220,5** 61,253 1,8 25,536 17,315 105,904 92,844 **Savranköy,Ekinambarı ve Gökova Kaynakları rezervi dahil değildir. D.1.2.Akarsular Muğla Đli toprakları, Büyük Menderes havzası ve Batı Akdeniz havzasına girer. Bu iki havza, ülkenin orta büyüklükteki havzasıdır. 101

1.BATI AKDENĐZ HAVZASI Muğla nın Gökova Körfezi ile Akdağlar arasında kalan kesimi bu havzaya girer. Su toplama alanı 21.000 km 2 olan havzanın ortalama yıllık hacmi 7 milyar m 3 e yakındır. Havzada 322.000 hektar ovalık alan vardır.bunun 211.500 hektarı sulanabilir niteliktedir.batı Akdeniz havzasının suları Dalaman ve Eşen Çaylarıyla Akdeniz e boşalmaktadır.bu çaylar aynı zamanda ilin en önemli iki akarsuyudur. DALAMAN ÇAYI : Dalaman Çayı Boncuk Dağlarının kuzey yamaçlarından kaynaklanır. Kuzeydoğu yönünde akarak Burdur un Gölhisar çukurluğuna ulaşır.bu çöküntü alanında Akdağlar ın Burdur il alanına dökülen uzantılarından doğan,çok sayıda küçük akarsu ile beslenir.doğudan ve batıdan bu iki dağdan doğan,kısa ama bol sulu derelerle beslenen Dalaman Çayı, Oğlansini'nin Kuzeyinden Muğla topraklarına girer. Doğudan Hüsniye ve Gürlek Çaylarını, batıdan Gök Çayı Ören Çayı nı ve Cehennem deresini alarak genişler.dalaman Çayı na karışan bu akarsulardan özellikle Hüsniye ve Gürlek Çayları Boncuk Dağları nın Akdeniz in nemli rüzgarlarına açık kesimlerde doğduklarından sürekli bol sulu çaylardır.buna karşılık batıdan karışan Gök Çay, Ören Çayı ve Cehennem Deresinin suları kış aylarında çok bol, yaz aylarında çok azdır. Yazın dar ve derin vadileri kuru-oluklar durumundadır. Dalaman Çayı,Bezkese de dar vadiden çıkarak taşıdığı alüvyonlarla Dalaman Ovasına girer.akış ovada hızlıdır.ancak denize yakın Kızılkurt yakınlarında akışı yavaşlamaya başlar.dalaman Çayı,Sarısu yöresinde sığ bir bataklıkla denize ulaşır. Dalaman Çayı nın su toplama alanı 3.500 km 2 dolayındadır.su toplama alanı pek geniş olmamasına karşın,suyu genellikle çok boldur.çünkü akarsuyun yukarı havzası bol yağış alan yüksek dağlarla çevrilidir.dalaman Çayı nın saniyede taşıdığı en az su miktarı Ağustos başında10 m 3 e ulaşır. EŞEN ÇAYI : Muğla Đli nin Batı Akdeniz havzasında kalan ikinci büyük akarsuyudur. Akış rejimi ve havza özellikleri açısından Dalaman a benzeyen Eşen Çay ı Akdağlar ın kuzeybatı yamaçlarından doğar, Seki Yaylası na dek güneybatı yönünde akar. Batı dan Boncuk Dağları ndan, doğudan Akdağlar dan kaynaklanan çok sayıda küçük dereler ile birleşir. Daha sonra batıdan güneybatıya doğru geniş bir yay çizerek Ören e ulaşır.ören den sonra çok geniş bir vadide güneye doğru akmaya başlayan Eşen Çayı, Eşen Ovası nda Muğla-Antalya sınırında Akdeniz e dökülür. Eşen Çayı nın hemen hemen tümü il alanı içinde kalır. Suyu yaz-kış bol, ama yazın Dalaman Çayı na göre biraz daha azdır. KARGICIK ÇAYI : Muğla Đli nin Batı Akdeniz havzasına giren bölümünde yer alan Köyceğiz Gölü ne dökülen küçük bir akarsudur.akarsu,köyceğiz-ağla Köyü nün kuzeydoğusundan doğar güneybatı yönünde yaklaşık 17-18 km aktıktan sonra Yüksekbük yöresinden Köyceğiz Gölü ne dökülür. 102

NAMNAM ÇAYI : Köyceğiz Gölü ne dökülen, önemli sayılabilecek ikinci akarsudur. Ula Đlçesi nin 5-6 km kadar doğusundan doğar.önce kuzeydoğudan güneybatıya sonra güneybatıdan güneydoğuya doğru akarak Köyceğiz Gölü nün kuzeybatısındaki Günlük-Düveç yöresinde göle dökülür. Uzunluğu 30 km kadar olan Namnam Çayı kışın ve ilkbaharda taşmaktadır. Yazın ise suyu iyice azalmaktadır. 2.BÜYÜK MENDERES HAVZASI : Bu havza,güneybatı Anadolu da Büyük Menderes Irmağı, doğrudan denize ulaşan kimi küçük akarsular ve birkaç gölün havzasından oluşur. Su toplama alanı yaklaşık 25.000 m 2 dir.havzanın,ortalama yıllık su hacmi 4,5milyar m 3 dolayındadır. Büyük Menderes havzasında 812.000 hektar ovalık alan vardır.bunun yaklaşık 590.000 hektarı sulanabilir niteliktedir. DĐPSĐZ ÇAYI : Đlin Büyük Menderes havzasında kalan en önemli akarsuyudur.kaynaklarını Doğu Menteşe Dağları nın güneybatı yamaçları ile Batı Menteşe Dağları nın kuzeydoğu yamaçlarından almaktadır. Bu kollar Yatağan yakınında birleşerek Dipsiz Çayını oluşturur. Kuzeybatı yönünde akarak Yatağan Ovası nın ortasından geçen Dipsiz Çayı daha sonra kuzeye yönelerek Aydın topraklarına girer ve Büyük Menderes Irmağı ile birleşir. Akarsudan yararlanılarak Yatağan Ovası sulanmaktadır. SARI ÇAY : Kısa bir akarsu olan Sarı Çay, yazın tümüyle kurumaktadır. Kışın ise yer yer bataklıklar oluşturarak Güllük Körfezi ne dökülür. 1970 lerde kurutma çalışmalarıyla bu bataklıklar tarım alanlarına dönüştürülmüştür. D.1.3.Göller,Göletler ve Rezervuarlar 1. KÖYCEĞĐZ GÖLÜ : Köyceğiz in güneyinde yaklaşık 65 km 2 lik alanı kaplamaktadır. Derinliği 25-150 m arasında değişen göl, 8 km uzunluğunda dar bir boğazla Akdeniz e bağlanmaktadır. Eski bir tektonik çukurluğun sularla dolmasıyla oluşmuştur. Yüzeyinin yükseltisi 6 m dir.kışın göl kabararak Köyceğiz e yaklaşır. Kabarma sürerse, fazla su boğaz aracılığı ile denize boşalır. Denizle sürekli bağlantılı olduğundan gölün suyu tuzludur. Gölde başta Kefal olmak üzere çeşitli balıklar yaşar. Köyceğiz Gölü nü Akdeniz e bağlayan boğazın ucunda, bu göle bağlı SÜLÜNGÜR GÖLÜ adı verilen küçük bir göl daha vardır. 103

2.HACAT GÖLÜ : Milas yakınındaki Hacat Gölü, Sarı Çay ın denize açılma noktasında,eski bir koy ağzının akarsuyun taşıdığı alüvyonlarla kapanması sonucu oluşmuştur. Derinliği en çok 1,5 m olan sığı bir göldür. Bol balık bulunan gölde,denize açılan boğazda bir dalyan kurulmuştur. Kışın kabaran gölün denize boşalışı kolayca izlenebilmektedir. 3.BAFA GÖLÜ : Milas Đlçesi nin kuzeybatı ucunda yer alan Bafa Gölü, Büyük Menderes Irmağı nın yüzyıllar boyu getirdiği birikintilerin, eski Latmos Körfezi nin batısını doldurmasıyla oluşmuştur.yüzölçümü yaklaşık 64 km 2 olan gölün 28 km 2 si Muğla, kalan bölümü ise Aydın ilinde kalmaktadır. Bol balık bulunan gölün Söke kesiminde bir dalyan kurulmuştur. 4.DENĐZCĐK GÖLÜ : Milas Đlçesi nde Beçin Platosu üzerinde yer alan küçük bir krater gölüdür. Yaklaşık 4 km 2 lik bir alanı kaplayan gölün derinliği 18-28 m arasında değişmektedir. 5.SÜLÜNDÜR GÖLÜ : Ortaca Đlçesi nin 10 kilometre güneybatısında yer almakta olup, göl yüzeyi 260 hektardır. 6.KOCA GÖL : Dalaman Đlçesi ne 10 kilometre mesafede olup, göl yüzeyi 260 hektardır. 7.AKARCADERE SULAMA GÖLETĐ : Muğla Đli, Ula Đlçesi nin batısında yer alan Akarcadere Göleti 2254 da lık sahayı sulama amacıyla yapılmıştır.gölet yağış havzasında yıllık su verimi 4.492.800 m 3 olup göletteki faydalı su hacmi 1.673.000 m 3 tür. 8.BAYIR-KAZAN GÖLETĐ : Bahçeyaka, Gökpınar, Gökdere ve Bozüyük köylerine ait 518 hektar tarım arazisinin sulanması amacıyla yapılmıştır. Depolama hacmi 2.93 hm 3 olup,alanı 0.30 km 2 dir. 9. BODRUM-KARAOVA ( MUMCULAR ) BARAJI : Bodrum-Karaova ovasında 1266 ha tarım arazisinin sulanması ile Bodrum Yarımadasına yılda 2.7 hm 3 içme suyu temin edilmesi amacı ile yapılmıştır. Depolama hacmi 19.4 hm 3, göl alanı 145 ha dır. 104

10. MĐLAS-GEYĐK BARAJI : Türkiye Elektrik Kurumuna ait 420 bin kilovat kurulu gücünde inşaa edilen Milas Yeniköy Termik Santralı na yılda 22.8 milyon m 3 soğutma ve kül suyu temin etmek amacı ile yapılmıştır.depolama hacmi 42.20 hm 3 olup, göl alanı 374 ha dır. Su kaynakları potansiyeli 1.Yerüstü suyu ( il çıkışı toplam ortalama akım ) : 6.500 hm3/yıl 2.Dalaman Çayı : 2.400 hm3/yıl 3.Eşen Çayı : 1.800 hm3/yıl 4.Diğer Akarsular : 2.300 hm3/yıl 5.Yeraltı suyu ( ildeki toplam emniyetli rezerv ) : 412 hm3/yıl TOPLAM SU POTANSĐYELĐ :13.412 hm3/yıl Doğal göl yüzeyleri Bafa Gölü : 2.519 ha. Köyceğiz Gölü : 5.500 ha. Sülüngür Gölü : 260 ha. Koca Göl : 260 ha. Baraj Rezervuarları Yüzeyi Geyik Barajı : 374 ha. Mumcular Barajı : 145 ha. Toplam : 519 ha. Akarsu Yüzeyleri Dalaman Nehri : 550 ha. Eşen Çayı : 600 ha. Namnam Çayı : 130.6 ha. Toplam Akarsu Yüzeyi : 1.280.6 ha. D.1.4.Denizler Muğla Đli nin güneyi Akdeniz, batısı Ege Denizi ile çevrilidir. Ege Denizi, Akdeniz in Anadolu ve balkan yarımadası arasına sokulmuş koludur. Kuzeyde Çanakkale Boğazı, Güneyde Kythira,Girit,Kerpe ve Rodos un oluşturduğu adalar yayı meydana getirir. Ege Denizi, bu adalar arasındaki gedikler vasıtasıyla Akdeniz e bağlanır. Doğudan batıya genişliği 150 ile 400 km. arasında değişir. Ortalama derinliği 350m. kadar olan Ege Denizinin tabanı, çok daha derin olan Karadeniz (1300m ) ve Akdeniz (1500m) çanaklarını birbirinden ayıran engebeli bir eşik ya da bir denizaltı platosu özelliğini gösterir. Ege Denizini ikiye bölen S biçimindeki bu derin çukurlar dizisinin doğusundaki ve batısındaki geniş şelf alanları üzerinde yüzlerce ada ve adacıklar yükselmektedir. Egeid adı verilen eski bir karanın bulunduğu bu alanda yerkabuğu, pliosen ve kuarternerdeki levha hareketleri sonucunda gerilmelere uğrayarak incelmiş,yer yer faylarla 105

parçalanarak çökmüş ve bunun sonucunda Akdeniz sularının sokulmasıyla Ege denizi oluşmuş,bu arada eski karanın yüksek yerleri birer adaya dönüşmüştür: Dağ sıraları denize yer yer sokulmuştur. Ayrıca,yer yer kıyıya koşut, yer yer denize dik ya da açılı uzanan I.II ve III. zaman oluşumlarının,akarsular ve denizlerce dayanıklılık derecelerine göre farklı şekillerde aşındırılmasıyla, çok girintili çıkıntılı bir kıyı şeridi oluşmuştur. Đkincisi,yörede, III. zaman sonlarıyla, IV. zamanda yoğun tektonik hareketler oluşmuş, çökme ve yükselmeler ortaya yeni koy ve burunların çıkmasına yol açmıştır. Çökmeler sonucu, akarsuların açtığı vadiler deniz sularıyla dolmuş,ana ve yan vadiler karaya iyice sokulan koylar ve körfezlere dönüşmüştür.bu oluşumun özgün örneklerine Fethiye-Katrancı, Göcek ve Datça çevrelerinde rastlanmaktadır. Muğla nın Ege ve Akdeniz e olan kıyıları bir bütün olarak ele alındığında çok sayıda yalıyar,küçük liman,burun ve yarımadanın birbirlerini izlediği görülür.bu yapıyı kıyıdaki doğal kumsallar ve denizin kıyıya yakın kesimlerinde yer alan adacıklar bütünler. Đlin her iki denize olan kıyıları da girintili çıkıntılıdır. Bu yapı iki nedene bağlı olarak oluşmuştur. Birincisi kıyı yakınında,toros sisteminin Akdeniz Bölgesi ne özgü denize koşut doğrultusu yerine,batı Anadolu ya özgü denize dik doğrultu egemen duruma gelmiştir. Ege Denizinin hidrolik ve biyolojik koşullarını belirleyen etkenler, Karadeniz ve Akdeniz den havzaya sokulan su kütleleridir.çanakkale boğazından gelen serin,az tuzlu (%025) ve besin maddeleri bakımından zengin sular güneye doğru,hızı ortalama saatte 2,5 km. kadar olan bir genel yüzey akıntısı halinde güneye doğru yayılır ve Akdeniz e ulaşır.buna karşılık çok tuzlu (%039-40) Akdeniz suları daha çok Anadolu kıyılarını izleyerek alttan kuzeye doğru ilerleyen bir akıntı oluşturur. Bunun sonucunda Ege denizinde de tuzluluk kuzeyden güneye artar. Ege denizinin suları oksijen bakımından zengindir. Đlin Yatağan dışında kalan tüm ilçeleri kıyı ilçesidir. Kıyı uzunluğu, Fethiye de 102, Ula da 5, Merkez de 30, Milas ta 159,Bodrum da 174 km dir. Marmaris, Köyceğiz ve Datça nın toplam kıyı uzunluğu ise 644 km ye ulaşmaktadır. Muğla nın turizm bakımından hayli gelişmiş ilçesi olan Bodrum da ortalama deniz suyu sıcaklığı 19.6 o C dir.yörede en düşük deniz suyu sıcaklığı Ocak ayında görülür.(7 o C). Deniz suyu sıcaklığı Ağustos ta 31.2 o C ye kadar yükselir. Muğla nın kıyılardaki en önemli limanları; Bodrum, Marmaris, Fethiye ve Güllük (Milas) limanlarıdır. Önemli turizm merkezleri olan Bodrum ve Marmaris te birer yat limanı vardır. Đlin en büyük körfezleri; Fethiye,Kerme ve Mandalya Körfezidir. Önemli yarımadaları ise Bodrum (Ortakent), Marmaris (Bozburun), Datça (Reşadiye), Fethiye (Faralya) Yarımadalarıdır. D.2.Doğal Drenaj Sistemleri Đlimiz sınırları içerisinde kalkerli,karstik arazi çok geçirimli olduğundan,yüzeyden akan akarsu gelişmemiş,karamuğla ve kandere gibi sel rejimli derelerin yataklarında ancak kış aylarında su bulunur.muğla Đlindeki akarsular 3 gruba ayrılır. Bütünüyle Đl Sınırları Đçerisinde olanlar 1-NAMNAM ÇAYI: Sandras(Çiçekbaba dağı) dağının batısından doğar ve 33 km. uzunluğu ile Ula ve Köyceğiz Ovaları nı drene ederek Köyceğiz Gölü ne ulaşır.kış ve Đlkbahar aylarında artan rejimi,yaz aylarında kuraklık ve şiddetli buharlaşma ile çok azalmaktadır. 106

2-KARGINCIK DERESĐ: Köyceğiz Ağla Köyünün kuzeyindeki Sandras Dağı eteklerinden doğar.17 km.lik kısa boyuna rağmen kış ayları ve ilkbaharda kar erimeleri ile beslenerek Köyceğiz Gölüne dökülür. Yazları tamamen kurumaktadır. 3- KARGI ÇAYI: Fethiye Yanıklar Köyünün kuzeyindeki Çal dağlarından doğar.fethiye Körfezinden Akdeniz e dökülür. 4- KARAÇULHA DERESĐ: Fethiye ovası köylerinin can damarı olan bu dere Fethiye nin içinden körfeze ulaşır. 5- KOCADERE: Bodrum Mumcular çevresindeki yaran dağlarının sularını karaova üzerinden Güllük Körfezine boşaltır.üzerinde Mumcular sulama barajı bulunmaktadır. 6-SARIÇAY: Milas ın kuzey doğusundaki Turgut ve Kurukümes dağlarındaki labranda suyu ile ünlü kaynaklardan beslenen bu dere üzerinde geyik ve Akgedik barajları bulunmaktadır. BÜYÜK MENDERESE DÖKÜLEN AKARSULAR 1-ÇĐNE ÇAYI: Karagedik Dağlarından beslenen 359 km. uzunluğundaki bu çayın yukarı kesimleri Muğla Đlinde ter alır. Çine Çayı vadisi turistlerin ilgisini çekmektedir. 2- AKÇAY: Köyceğiz in kuzeyinde Göleli dağlarından doğarak Muğla-Denizli il sınırını çizer ve avcılar deresi ile birleşerek kemer barajına ulaşır.karıncalı dağlarından geçer. Sultanhisarın güneyinde Büyük Menderes ırmağı ile birleşir. MUĞLA ĐL DIŞINDAN BESLENENLER: 1-DALAMAN ÇAYI: Fethiye'nin kuzeyindeki Göktepe dağından doğarak Acıpayam ve Gölhisar Polye ovalarını sulayan çayın boyu 190 km. dir. 65 km.lik kısmı Muğla Đli sınırlarında kalır. Çeşitli dere ve çaylarla birleşerek Akdeniz e dökülür. Đlimizin en fazla akımı olan ırmağıdır. Dalaman çayı üzerinde rafting adı verilen su sporu yapılmaktadır. 2.EŞEN ÇAYI (Kocaçay) : Antalya sınırlarındaki Akdağlar ın kuzeyindeki Kızılcadağ dan doğan eşen çayı vadisinde genç akarsu taraçaları görülür. Yağışlara bağlı olarak kış aylarında ve özellikle kar erimelerinden dolayı ilkbaharda rejimi artar. Yaz kuraklığına rağmen gür karstik kaynaklarla beslenen kolları (Saklıkent kanyonu) ile eşen delta ovasını oluşturarak Akdeniz e ulaşır.128 km boyundaki çayın 80 km. si Muğla Đli sınırlarında bulunmaktadır. Eşen Çayı Fethiye Đlçesi nin kuzey doğusunda 2000 kotlarından O kotuna ininceye kadar yaklaşık 160 km lik güzergahı boyunca akarak Akdeniz e ulaşır. Doğudan yan kol olarak Akçay katılır. D.3.Su Kaynaklarının Kirliliği ve Çevreye Etkileri D.3.1.Yer altı Suları ve Kirlilik Muğla ili yurdumuzun kıyı şeridi en uzun olan ilidir. Muğla ilinin kıyı ilçeleri ülkemiz turizminde önemli bir yer tutmaktadır.đlimizin kıyı yönetiminde en etkin rolü Belediyeler oynamaktadır.yurdumuzun bütün kıyı illerinde olduğu gibi Muğla ilinde de kıyı kesimlerde hızlı bir yapılaşma mevcuttur. 107

Mevcut yerleşimden kaynaklanacak olan kirliliğin denize ve çevreye etkilerini azaltmak için ilimizde,mahalli Çevre Kurulu nun 26/08/1996 tarihinde özellikle kıyıda ki tesislerin arıtma sistemlerinden çıkan arıtılmış suların denize deşarjını yasaklayan prensip kararı ile denizlerimizin kirlenmesinin önüne geçilmiştir. Đlimizde turizm mevsiminin uzun olması nedeniyle kıyılarımızda yapılan turistik tesislerin denetimi sürekli olarak yapılmaktadır.đşletmelerin atıksuları da düzenli bir şekilde analiz edilerek yönetmeliğe uygunluğu takip edilmektedir. Ayrıca ilimizde bulunan göletlerde koruma havzalarının korunmasına dikkat edilmektedir. Mumcular Barajı nın 1 Şubat 1997 tarih ve 22865 sayılı Resmi Gazete de 4. sayfasında yayımlanan mutlak koruma koordinatlarının aplikasyonu tamamlanarak koruma altına alınmıştır. D.3.2.Akarsularda Kirlilik Akarsular, küçük dereler, yağmur, kar ve kaynak sularıyla beslenirler. Kanalizasyon suları, fabrika artıkları ile havayı kirleten etkenlerin yağmur ve yüzey akışlarıyla taşınması, tarımsal faaliyetler sonucu oluşan pestisit ve gübre gibi kimyasal atıklar, akarsuları kirleten etkenlerdir. Đlimizde akarsuları kirlilik tehdidi altında bırakan etmenlerin başında gıda ve maden sektörü gelmektedir. Đlimiz sınırlarında faaliyet gösteren zeytin sıkma tesislerinden kaynaklanan karasuyun yer altı ve yerüstü su kaynaklarını kirletmemesi yönünde önlem alınması amacıyla karasuyun lagünlerde bertaraf edilmesi öngörülmüştür. Dalaman ve Fethiye sınırları dahilinde bulunan akarsular üzerinde kurulu ve faaliyette olan alabalık üretme çiftliklerinden kaynaklanan kirliliğin önlenmesi amacıyla Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde arıtma tesisi kurulması öngörülmüştür. Kurulu ve faal olan mermer işleme tesislerinden kaynaklanan atıksuların bertarafı için de arıtma tesisi kurulması zorunluluğu getirilmiştir. D.3.3.Göller,Göletler ve Rezervuarlarda Kirlilik Göl kirlenmesinin ana unsurları akarsular ve atmosferik olaylardır.akarsularla taşınmış ve askıdaki maddelerin önemli miktarları erozyon ve kimyasal çözünme sonucu oluşur. Đlimiz sınırlarında bulunan göller ve göletlere kirlilik girdisinin önlenebilmesi için Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği hükümlerine göre önlemler aldırılmaktadır. D.3.4.Denizlerde Kirlilik Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. 108

D.4.Su Kıyı Yönetimi, Strateji ve Politikalar Đlimizde su yönetimi uygulamaları; 2872 sayılı Çevre Kanununun Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği doğrultusunda Çevre ve Orman Bakanlığı taşra teşkilatı yapmaktadır. Su kirliliğinin önlenmesi için Yönetmelik hükümleri dışında Mahalli Çevre Kurulu Kararları ile bazı kısıtlamalar getirilmektedir. Bunlardan bazıları ise; denize deşarj yasaklanmıştır. Mermer fabrikalarına Atıksu Arıtma Tesisi kurma zorunluluğu getirilmiştir. Đlimizde su ile ilgili Çevresel Yasal Uygulamalar; 2872 sayılı Çevre Kanununa bağlı Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği kapsamında yürütülmektedir. D.5.Su Kaynaklarında Kirlilik Etkenleri D.5.1.Tuzluluk Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. D.5.2.Zehirli Gazlar Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. D.5.3.Azot ve Fosforun Yol Açtığı Kirlilik Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. D.5.4.Ağır Metaller ve Đz Elementler Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. D.5.5.Zehirli Organik Bileşikler Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. D.5.5.1.Siyanürler Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. D.5.5.2.Petrol ve Türevleri Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. D.5.5.3.Polikloro Naftalinler ve Bifeniller Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. D.5.5.4.Pestisitler ve Su Kirliliği Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. D.5.5.5.Gübreler ve Su Kirliliği Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. 109

D.5.5.6.Deterjanlar ve Su Kirliliği Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. D.5.6.Çözünmüş Organik Maddeler Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. D.5.7.Patojenler Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. D.5.8.Askıda Katı Maddeler Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. D.5.9.Radyoaktif Kirleticiler ve Su Kirliliği Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. KAYNAKLAR -DSĐ 213.Şube Md. -Đl Çevre Durum Raporu 2005 110

E.TOPRAK VE ARAZĐ KULLANIMI E.1.Genel Toprak Yapısı Muğla ilinde gerek iklim gerekse topografya farklılıkları nedeniyle çeşitli topraklar oluşmuşsa da, bunların yanı sıra toprak örtüsünden yoksun bazı arazi tipleri de görülmektedir. Alüviyal Topraklar: Bu topraklar, akarsular tarafından taşınıp depolanan materyaller üzerinde oluşan (A) C profilli topraklardır. Mineral bileşimleri akarsu havzasının litolojik bileşimi ile jeolojik periyotlarda yer alan toprak gelişimi sırasındaki erozyon ve birikme devirlerine bağlı olup heterojendir. Profillerinde horizonlaşma ya hiç yok ya da çok az belirgindir. Buna karşılık değişik özellikte katlar görülür, çoğu yukarı arazilerden yıkanan kireççe zengindir. Alüviyal topraklar, bünyelerinde veya bulundukları bölgelere yahut evrim devrelerine göre sınıflandırılırlar. Bunlarda üst toprak alt toprağa belirsiz olarak geçiş yapar. Đnce bünyeli ve taban suyu yüksek olanlarda düşey geçirgenlik azdır. Yüzey nemli ve organik maddece zengindir. Alt toprakta hafif seyreden bir indirgenme olayı hüküm sürer. Kaba bünyeliler iyi direne olduğundan yüzey katları çabuk kurur. Üzerlerindeki bitki örtüsü iklime bağlıdır. Bulundukları, iklime uyabilen her türlü kültür bitkilerini yetiştirilmesine elverişli ve üretken topraklardır. Muğla ilinde bu topraklara Datça ve Yatağan Đlçeleri dışında tüm ilçelerde rastlanılmaktadır. Toplam alanları 40.848 hektardır. (%3.3) Bazı bölgelerde tuzluluk ve sodiklik (Alkalilik), diğer bazı bölgelerde ise hem tuzluluk hem de sodiklik tespit edilmiştir. Hidromorfik Alüvyal Topraklar: Hidromorfik Alüvyaller, oluşumlarına su etkisi altında sürdüren interzonal topraklardır. Topografyaları düz veya çukur olduğundan taban suyu yüksektir. Hatta bazı mevsimlerde su satha kadar çıkabilir. Taban suyu seviyesinin düştüğü durumlarda bile alt katları sürekli olarak yaştır. Taban suyu seviyesindeki yükselip alçalan su seviyesinin üstünde kalan katlarda, artarda gelen yükseltgenme ve indirgenme olaylarına yol açar. Dolayısıyla bu katlarda mavimsi gri indirgenme ve kırmızımsı yükseltgenli (oksitlenme, pas) lekeleri oluşmuş. Taban suyu düzeyinin altındaki katlar tümüyle gleyleşmiş olup içlerinde bitki köklerinin çürümesinden oluşan siyah lekeler görülür. Derinlikleri fazla ise de gleyleşmiş katlar bitki kök bölgesini sınırlandırmaktadır. Doğal bitki örtüleri çayır ve mer a otları ile saz, kamış veya suyu seven diğer bazı bitkilerden oluşmaktadır. Basit drenaj önlemleri alınması halinde yem bitkileri ve suya dayanıklı bazı ağaç türleri yetiştirilebilir. Bu topraklara Datça, Marmaris ve Yatağan Đlçeleri dışında tüm ilçelerde rastlanaktadır. Toplam alanları 3811 hektardır. (%0,3) Çayır ve Mer a kullanımı altındadır. 111

Kolüvyal Topraklar: Genellikle dik eğimleri eteklerinde ve vadi ağızlarında yer alırlar. Yerçekimi, toprak kayması, yüzey akışı ve yan derelerle taşınarak biriken materyaller üzerinde oluşmuş (A) C profilli genç topraklardır. Ayrıca, özellikleri bakımından daha çok çevredeki yukarı arazi topraklarına benzerse de, ana materyalde derecelenme ya hiç yok ya da yetersizdir. Profilde yağışın veya yüzey akışın yoğunluğuna ve eğim derecesine göre değişik parça büyüklüğü içeren katlar görülür. Bu katlar, alüvyal topraklarda olduğu gibi birbirine paralel durumda olmayıp düzensizdir. Dik eğimler ve vadi ağızlarında bulunanlar çoğunlukla az topraklı olup kaba taş ve molozları içerir. Yüzey akış hızının azaldığı oranda parçaların çapları küçülür. Eğim çok azaldığı yerlerde, parçacıklardaki küçülmeler alüvyum parçaları düzeyine geldiğinden bu gibi yerlerde kolüvyal toprak, toprak geçişli olarak alüvyal topraklara karışır. Bunlarda eğim tek tip olup materyalin geldiği yöne doğru akmaktadır. Arasıra taşkına maruz kalırlarsa da eğim ve bünye nedeniyle drenajları iyidir. Tuzluluk ve sodiklik gibi sorunları yoktur. Kolüvyal topraklar, il içinde daha çok Fethiye ve Milas ilçelerinde yaygın olarak görülmekle birlikte tüm ilçelerde rastlanmaktadır. Toplam alanları 83541 hektardır.( %6.7) Tuzlu- Sodik Topraklar: Tuzlu toprakları saturasyon ekstraktundaki elektriki kondaktivite değerleri 4 milimhosdan fazladır. Sodik topraklarda ise yer değiştirebilir. Sodyum %15 den fazladır. Bunlara genellikle buharlaşmanın fazla olduğu ve drenaj problemi olan arid iklimlerde tesadüf edilir. Solaneta ve soloncak olanlar belirli profil karakterleri ile tanınırlar. Esas olarak çorak formasyona sahip olan topraklar bu grup altında toplanırlar. Alüvyal Sahil Bataklıkları: Göl ve deniz sahillerinde yer alan hem göllerin veya denizlerin hem de yüzey akışları etkisiyle devamlı veya yılın büyük bir bölümünde yaş kalan ya da bataklık durumunda olan topraklardır. Tuzsuz, hafif tuzlu, sodik, hafif tuzlu-sodik ve ya tuzlu-sodik olabilirler. Özellikleri itibarıyla tarımsal değeri olmayan bu araziler, av hayvanı barınağı olarak işe yararlar. Ayrıca üzerinde yetişen sazlardan da yararlanılabilir. Kahverengi Orman Toprakları: Kahverengi orman toprakları yüksek kireç içeriğe sahip ana madde üzerinde oluşurlar. Profiller A (B) C şeklinde olup horizonlar birbirine tedricen geçiş yaparlar. Bunlarda A horizonu çok gelişmiş olduğundan iyice belirgindir. 112

Koyu kahverenginde ve dağılgandır. Gözenekli veya granüler bir yapıya sahiptir. Reaksiyonu genellikle kalevi bazen de nötrdür. B horizonlarında renk açık kahve ile kırmızı arasında değişir. Reaksiyon genellikle kalevi, bazen de nötrdür. Yapı granüler veya yuvarlak köşeli bloktur. Çok az miktarda kil birikmesi olabilir. Horizonun aşağı kısımlarında CaCo3 bulunur. Bu topraklar genellikle geniş yapılı orman örtüsü altında oluşur. Bunlarda etkili olan toprak oluşum işlemleri kalsifikasyon ve birazda podozollaşmadır. Drenaj iyidir. Çoğunlukla orman veya otlak olarak kullanılırlar. Tarıma alınmış olanlarda temel ve bölgesel ürünler yetiştirilmekte olup verimleri iyidir. A (B) C profillerine sahiptir. A horizonu iyi teşekkül etmiş gözenekli yapı arz eder. A horizonundaki organik madde genellikle asit karakterli olup mineral kısımdan ayrı veya çok az bir karışma gösterirler. (B) horizonu zayıf teşekkül etmiş kahverengi veya koyu kahverengi granüler veya yuvarlak köşeli blok yapıdadır.(b) horizonunda kil birikmesi yok veya pek azdır.(b) horizonun baz saturasyonu ortadan yavaşa kadar değişir.(%60 dan az) Profilin aşağılarına doğru gidildikçe PH 6.0 dan daha düşüktürveya yüzeyde daha düşüktür.silikat killeri kaolin veya illit grubundadır.horizon hudutları geçişli ve tedricidir.derinlikleri normal olarak 40-70cm arasındadır. Tabii vejetasyon esas olarak yaprağını döken orman ağaçlarıdır. Ilık humid bölgelerinde ve yıllık yağışın 50 750 mm. olduğu bölgelerde bulunur. Ana madde miosen ve Pliosene ait kumlu kil taşı, kum killi veya çakıllı depozitlerden ibarettir. Bu topraklar Muğla ilinde 401.467 hektar alan ile yüzölçümünün %32 sini temsil etmektedir. Kireçsiz Kahverengi Topraklar: A (B) C profilli topraklardır. Kahverengi veya açık kahverengi dağılabilir, üst toprağa ve soluk kırmızımsı kahverengi B horizonuna sahiptir.(b) Horizonu dahil solum sulandırılmış asitle muamelede köpürme göstermez. Genellikle yıkanma mevcut olup üst toprak alt toprağa nazaran daha asidik bir karakter arz eder. Alt toprakta kalevilik hakimdir. Bazı ahvalde alt toprakta çok az olarak serbest karbonatlar görülebilir. Tabii vejetasyon ot ve ot-çalı karışığı olarak görülür. Đklim, semiarit ve subhumit, yağış 400-750mm. Ana madde çakıllı, kumlu, killi, killi depozitelerle bilhassa tecezziye uğramış, kalkerli kumlu kil ve kumlu kil taşlarıdır. Bu topraklar Muğla Đlinde 48.622 hektarlık alan ile il yüzölçümünün %3,9 unu temsil etmektedir. Kestane rengi Topraklar: Kestane rengi topraklar ot, çalı veya seyrek ağaç örtüsü altında kalsifikasyon sonucu oluşurlar. Profilleri AC, ABC veya AB+C şeklinde olup bol miktarda kalsiyum ihtiva ederler. 113

A horizonu genellikle koyu kahve veya grimsi kahve renklerde ise de bazen daha açık tonlarda da olabilirler. Kalınlığı 30-50 cm arasında değişir. Granüler yapıda ve dağılan kıvamdadır. Organik madde içeriği orta, reaksiyonu nötr veya hafif kalevidir. A horizonundan B ye geçiş tedricidir. B horizonu kahverengi veya kırmızımsı kahverenginde olup zayıf prizmatik yapılıdır. Üst ve orta kısımlarda kil birikmesi, alt kısımlarda da yoğun ve sertleşmiş halde kireç birikmesi görülür. Bazen kireç birikme horizonu altında bir de jips birikme horizonu olabilir. Kestane rengi topraklar orta derecede kireçlidir. CaCo3 miktarı alt katlara doğru artış gösterir. Bunlarda biyolojik etkinlik fazla ve doğal drenaj iyidir. Üzerindeki bitki örtüsü tahrip olduğunda kolayca erozyona uğrarlar. Đşlemeli tarım altında olanlarda daha çok tahıl ve özellikle Buğday yetiştirilir. Yağış yeterli olduğunda verimleri oldukça yüksektir. Muğla Đlinde bu topraklara lokal olarak Merkez ve Yatağan ilçelerinde rastlanılmıştır. Yüzölçümü 283 hektardır. Đl genelinin % 0.02 sini kapsar. Kırmızı Kestane Rengi Topraklar: Solunum rengi hariç hemen hemen diğer bütün özellikleri Kestane Renkli Toprakların aynı veya benzeridir. A horizonunun rengi koyu kırmızı kahverengi, nötr veya kalevi reaksiyondadır. B horizonu rengi kırmızımsı kahverengidir. Isının ve yağışı Kestane Renkli Topraklara nazaran daha fazla olduğu yerlerde oluşur.ortalama yıllık yağışı 450-700 mm.dir. Fazla ısı topraktaki demiri fazla okside ettiğinden kırmızılaşır. Keza organik madde parçalanmasını arttırdığından düşük organik madde muhtevasına sebep olur. Bu topraklar Muğla ilinde 9.558 hektar alan ile il yüzölçümünün %0,8 ini temsil etmektedir. Kırmızı Akdeniz Toprakları (T) : ABC horizonlu topraklardır. Akdeniz iklim bölgesindeki kireç kayaları üzerinde 600 mm. veya daha fazla yağış altında teşekkül eden koyu kırmızı renkli topraklardır. Bazı hallerde kalkersiz ana madde de oluşabilir. B horizonu bünyeseldir ve ped yüzeylerindeki kilin baz saturasyonu % 40 dan fazladır. Renk yüksek kromaya sahiptir. (Kırmızı veya sarı). Baz saturasyonu derinlikle daha da artmaktadır.b horizonunda yapı blok veya prizmatik, pet yüzeylerinde veya boşluklarda kalın kil zarları görülür. B horizonundaki dominant killer 2:1 tipindeki killerdir. Muhtelif derinliklere sahip topraklardır. Tabii vejetasyon ot, maki ve muhtelif orman ağaçlarıdır. Đklim kurak mevsimli humid ve subhumid dir. Toprak yılın birçok aylarında kurudur. Fakat yılın serin devresinde ve yağışlı mevsimlerinde rutubetlidir. Yıllık ortalama yağış 500 114

1100 mm.dir. Ana madde sert kalker, esas olarak kireç taşı dolomit, kalkerli kumtaşı, kalkerli kum ve çakıl, kalkerli kil taşı, kalkerli konglomera, kısmen de kil taşı ve volkanik kayalardır. Bu topraklar Muğla ilinde 155.245 hektar alan ile il yüzölçümünün %12 sini oluşturmaktadır. Kırmızı Kahverengi Akdeniz Toprakları (E) : ABC profiline sahip topraklardır. A1 horizonu iyi gelişmiş orta derecede organik maddeye sahip ve organik madde mineral madde ile iyice karışmıştır. Zayıf bir A2 horizonu da görülebilir. A1 horizonu kırmızı veya kahverengi, köşeli blok ve prizmatik yapıya sahip haiz bünyesel B horizonu içine tedricen geçer. B horizonunda kil zarları görülür. Killer illit ve kaolinit grubuna dahildir. Baz saturasyonu %35 den fazladır. Kurak mevsimlerde A ve B horizonu serttir. Kurak mevsimli, humid ve subhumit iklimlerde görülür. Yıllık ortalama yağış 400-100 mm.dir. Ana madde esas olarak kalker, dağlık bölgelerde granit, kil taşı, muhtelif metamorfik kristal kayalardır. Bu topraklar Muğla ilinde 351.046 hektar alan ile il yüzölçümünün %28 ini oluşturmaktadır. Rendzina Topraklar: Đnterzonal toprakların kalsimorfik grubuna dahildir. Yüksek derecede kirece sahiptir. AC profilli topraklardır. A horizonu ince olup granüle yapıda, koyu renkte kalevi reaksiyondadır. Kalevi olmadığında nötr dür. Baz saturasyonu büyük profilde yüksektir. Tabii vejetasyon ot, çayır ve fundadır. Serin mutedil soğuk ve humid iklimlerde yer alır. Yıllık ortalama yağış 500 750 mm.dir. Ana madde kalker, dolomit, marn ve tebeşirdir. Bu topraklar Muğla ilinde 4.140 hektar alan ile il yüzölçümünün %0,3 ünü oluşturur. Regosol Topraklar: A zonal toprak sırasına dahil (A) C profilli topraklardır. Bu topraklar kaba bünyeli veya yumuşak sedimentlerden veya bağımsız sertleşmemiş depozitlerden ibarettir. A horizonu esas olarak mineraldir. Zayıf teşekkül etmiş sığ veya orta derin olup C horizonuna bariz bir geçiş yapmaz ve aynı zamanda taşlılık arz eder. Regosoller bütün iklimlerde oluşabilir. Daha ziyade kum yığınlarında lösler, volkanik kül ve meyilli buzul birikintileri üzerinde görülür. Bu topraklar Muğla ilinde 3.664 hektar alan ile il yüzölçümünün %0,3 ünü teşkil eder. 115

Sazlık Bataklık Araziler: Alüvyal sahil bataklıkları dışında kalan sazlık-bataklık arazileridir. Muğla ilinde 17 hektar alanı kapsar. Sahil Kumları: Herhangi bir toprak developmanı bulunmayan ve bu sebeple arazi tipi olarak mütalaa edilen denizlerin ve göllerin sahillerinden esas olarak rüzgar olmak üzere kısmen de dalga hareketleri ile taşınarak muayyen sahalara depo edilmiş kumlardan ibarettir. Muğla ilinde 2.051 hektarlık alanı kapsamaktadır. Irmak Yatakları: Irmakların taşkın yataklarındaki kumlu, çakıllı, molozlu materyalin bulunduğu sahaları kapsamına alır. Muğla ilinde bu alanlar 3.928 hektarlık alanı kapsamaktadır. Çıplak Kaya ve Molozlar: Üzerinde toprak katı bulunmadığı cihetle herhangi bir toprak developmanı bariz mevzu olmayan ve bu sebeple arazi tipi olarak müteala edilen parçalanmamış veya kısmen parçalanmış sert kaya veya taşlarla kaplı sahalardır. Muğla ilinde 53.620 hektarlık bir alanla il yüzölçümünün %4 ünü oluştururlar. E.2.Toprak Kirliliği E.2.1.Kimyasal Kirlenme Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. E.2.1.1.Atmosferik Kirlenme Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. E.2.1.2.Atıklardan Kirlenme Evsel atık vahşi deponi alanı olarak kullanılan alanlarda süzüntü suyundan kaynaklanan toprak ve zaman içinde oluşacak yeraltı suyu kirliliği söz konusudur. Düzenli depolama alanına geçiş için ilimiz sınırları içerisindeki belediyelerle sürekli, yazışmalar yapılmaktadır. E.2.2.Mikrobiyal Kirlenme Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. 116

E.3.Arazi E.3.1.Arazi Varlığı E.3.1.1.Arazi Sınıfları Tarımsal Alanların Sınıfsal Dağılımı: I.Sınıf Arazi : 57.785 ha. II. Sınıf Arazi : 73.402 ha. III. Sınıf Arazi : 90.642 ha. IV. Sınıf Arazi : 27.942 ha. V.Sınıf Arazi : 8.750 ha. VI. Sınıf Arazi : 1.165 ha. VII. ve VIII. Sınıf Arazi : 831 ha. TOPLAM :260.516 ha. E.3.1.2.Kullanma Durumu Arazi Kullanım Şekli Alan (Ha.) (%) Kültür Arazisi 260.516 19 Çayır-Mer a Alanları 34.349 3 Ormanlar 830.154 62 Đşe Yaramayan Araziler 199.680 16 TOPLAM 1.324.700 100 E.3.2.Arazi Problemleri Đl toprakları topoğrafik yönden, meyillilik bakımından çeşitlilik arz eden derin, orta derin ve yer yer sığ özellikte olup, genelde Köyceğiz, Dalyan, Milas yöresinde yer yer drenaj problemi olan araziler mevcuttur. Dolayısıyla bu arazilerde tuzluluk söz konusu olabilir. Đl genelinde topografyanın farklı durum arz etmesi nedeni ile gerekli çalışmaların sonucunda erozyon alanları mevcut olmasına rağmen kısmen önlenmiş durumdadır. Köyceğiz Gölü çevresinde ve Bafa Gölü çevresinde ekilebilir ve ziraata elverişli yanında bataklık durumda araziler mevcuttur. KAYNAKLAR Đl Tarım Müdürlüğü 117

F.FLORA-FAUNA VE HASSAS YÖRELER F.1.Ormanlar F.1.1.Ormanların Ekolojik Yapısı Orman Ağaçlarıyla diğer bitkiler, hayvanlar, mikroorganizmalar gibi canlı çevre ile iklim, toprak, rölyef gibi fiziksel çevrenin birlikte oluşturdukları doğal ekolojik sistemlerdir. Ormanlar yetişme ve geliştirmelerini sağlayan ve onları sürekli olarak etkisi altında bulunduran bir ortamda varlıklarını sürdürebilmektedirler. Bu ortam veya çevreye Orman Yetişme Ortamı dönmektedir. Her canlıda olduğu gibi ormanın çevresi veya içindeki yaşadığı ortam Fiziksel, Kimyasal ve Biyolojik (Biyotik) faktörlerin bütünlüğü olarak tanımlanabilir (Bunlara Ekolojik Faktörler) de denmektedir. Bu faktörler teker teker orman üzerinde etkili oldukları gibi, ortak etkilere de sahiptir. Bu etkilenme şekli faktörlerin türüne göre değiştiği gibi bu Faktörlerin şiddet derecesi de bu hususta rol oynamaktadır. Örneğin optimum derecedeki sıcaklık, ışık, hava nemi ve hava hareketleri, toprağın besin maddeleri, suyu, havası, mikroorganizmaları ormanın yaşama ve gelişmesini olumlu yönde etkilemektedir. Bunların ekstrem derecedeki şiddetleri ise don zararları, yanık zararları, kuraklık zararları, rüzgar devreği, bitkisel ve hayvansal canlıların (mantar ve böcek) meydana getirdiği zararlar şeklinde olabilir. Fakat insan müdahalesi olmadığı sürece tüm ekolojik faktörler doğal döngü süreçleri ile belirli bir denge içinde etkilerini sürdürürler. F.1.2.Bölgenin Orman Envanteri Muğla Orman Bölge Müdürlüğü Muğla Đl hudutları dahilinde; F.1.3.Bölgenin Orman Varlığı Türlerine Göre Normal Koru Miktarı: Pinus brutia (Kızılçam) 404.405,9 ha. Pinus nigra (Karaçam) 41.910,0 ha. Pinus pinea (Fıstık Çamı) 4.220,0 ha. Pinus halepensis (Halep Çamı) 573,5 ha. Pinus maritima (Sahil Çamı) 244,0 ha. Cedrus libani (Sedir) 2.753,5 ha. Juniperus (Ardıç) 6.073,5 ha. Cupresus sempervirens (Servi) 60,0 ha. ĐBRELĐ TOPLAM 460.240,4 ha. Rabinia pseuduacacia (Akasya) 539,5 ha. Platanus orentalis-occidentalis (Çınar) 0,0 ha. Castanie sativo (Kestane) 0,0 ha. Alnus glutinosa (Kızılağaç) 10,9 ha. Quercus (Meşe) 2,5 ha. Eucalyptus (Okaliptus) 1.166,4 ha. Lıquidanber orientalis (Sığla) 1.164,8 ha. Diğer Yapraklılar 664,5 ha. 118

YAPRAKLI TOPLAMI Đbreliler Arası Karışık Yapraklılar Arası Karışık Đbreli Yapraklı KARIŞIK TOPLAMI KORU TOPLAMI 3.548,6 ha. 26.678,5 ha. 643,5 ha. 1.697,1 ha. 29.019,1 ha. 492.808,1 ha. Türlerine Göre Bozuk Koru Miktarı: Pinus brutia (Kızılçam) 134.088,1 ha. Pinus nigra (Karaçam) 11.111,0 ha. Pinus pinea (Fıstık Çamı) 4.688,5 ha. Pinus halepensis (Halep Çamı) 129,0 ha. Pinus maritima (Sahil Çamı) 0,0 ha. Cedrus libani (Sedir) 379,0 ha. Juniperus (Ardıç) 9.532,5 ha. Cupresus sempervirens (Servi) 0,0 ha. BOZUK ĐBRELĐ TOPLAMI 154.928,1 ha. Rabinia pseuduacacia (Akasya) 166,0 ha. Platanus orentalis-occidentalis (Çınar) 332,0 ha. Castanie sativo (Kestane) 0,0 ha. Alnus glutinosa (Kızılağaç) 0,0 ha. Quercus (Meşe) 11.155,5 ha. Eucalyptus (Okaliptus) 295,0 ha. Lıquidanber orientalis (Sığla) 104,0 ha. Diğer Yapraklılar 46.968,5 ha. BOZUK YAPRAKLI TOPLAMI 59.021,0 ha. Đbreliler Arası Karışık Yapraklı Arası Karışık Đbreli Yapraklı Karışık BOZUK KARIŞIK TOPLAMI BOZUK KORU TOPLAMI NORMAL BALTALIK TOPLAMI BOZUK BALTALIK TOPLAMI AÇIKLIK ALAN GENEL TOPLAM Verimliliklerine Göre: Verimli Koru Ormanı Verimsiz Koru Ormanı Verimli Baltalık Ormanı Verimsiz Baltalık Ormanı TOPLAM 15.371,5 ha. 339,0 ha. 83.378,5 ha. 497.173,1 ha. 315.515,6 ha. 528,0 ha. 22.224,4 ha. 396.081,1 ha. 1.231.550,2 ha. 497.173,1 ha. 315.515,6 ha. 528,0 ha. 22.224,4 ha. 835.469,1 ha. Muğla ilindeki Ormanlık Alanın Genel sahaya oranı % 68 dir. Orman Bölge Müdürlüğümüzde bu oran Türkiye nin üstündedir. ( Türkiye Ortalama Oranı % 26,6) Muğla Orman Bölge Müdürlüğü Muğla Đl bazında orman varlığımızın % 59 u verimli % 41 i ise verim gücü düşük ya da verimsiz ormanlardır. 119

Plan, program ve belirlenen hedefler çerçevesinde bozuk orman alanlarının verimli hale dönüştürülmesi çalışmaları devam etmektedir. F.1.4.Orman Varlığının Yararları Ormanlar, yaşayan, çoğalan, ekonomik ve teknik yararlanma olgusu içinde tükenmez kaynak özelliği gösteren, bu yanıyla insanoğluna esin kaynağı olan ve ona güç veren, insanlığın kalkınmasını, mutluluğunu, refahını sağlayan önemli bir anahtardır. Ormanın fonksiyon değerleri evrensel olarak bütün dünyada olanca hızıyla sürüp giden çevre sorunları orman kavramını ve ormanın çevresi için sağladığı fonksiyonlara ait kavramları ön plana çıkarmaktadır. Bir ağacın ömrü boyunca ürettiği fonksiyonel değer, odun hammaddesi olarak ürettiği değerin 2000 katıdır. Bu değerlere ait bazı örnekler aşağıda verilmiştir. * Orman 1m2. Yaprak yüzeyi 1 saatte 2 gram şeker üretmektedir. Böylece bir hektarlık orman yılda 16 tona kadar biyolojik kütle oluşturur. * Orman yüzeysel akışla su kaybını, çıplak toprağa kıyasla 15 17 kat azaltır, infiltrasyon kapasitesini % 100 oranında arttırır. * Orman doğal bir filtre olarak endüstri kentleri üzerinde havaya kıyasla is ve toz tanecikleri miktarı bakımından 1000 kat daha temiz bir hava sağlar. * 15 20 adet orman ağacının ya da 150 m2 toplam yüzeye sahip ağaçlarının bir yılda ürettiği oksijen miktarı, bir insanın yıllık oksijen gereksinimi karşılayabilmektedir. * Gürültü şiddeti 80 desibel ( db ) olan bir gürültü kaynağı kıyısında başlayan 250 m genişliğindeki bir orman şeridinin öbür kıyısında gürültü şiddeti 40 db yani insana rahatsız etmeyen huzur içinde çalışma ve dinlenme sağlayan gürültü şiddeti derecesine indirgemektedir. * Đlaç hammaddesinin % 25 i tropik ormanlardan gelmektedir. Sınırlı sayıda belirtilmiş bulunan bu fonksiyonel değerler yanında ormanlar, yağışları arttırma, hava hareketlerinin yönünü ve hızını değiştirme su koruma ormanları yetiştirilmesine özendirecek kadar suları temizleme veya su niteliğini iyileştirme, doğal bir süzgeç olarak havanın tozlarını düzenleme gibi sınır taşımayan evrensel düzeyde etkili işlevlere sahiptir. Özet olarak ormanlar dünya üzerinde yüksek derecede ekonomik değer taşıyan doğal kaynakların başında gelmektedir. Ürettikleri odun hammaddesi dışında tüm canlıların yaşamasında önemli yeri olan ekolojik süreçler bakımından da büyük değerlere sahiptir. Đklim resmini düzenleme, erozyonu engelleme, oksijen üretip, karbondioksit tüketme, insanlara sağlık kazandırma gibi işlevsel değerleri evrensel bir önem taşımaktadır. 120

F.1.5.Orman Sayılan Alanların Daraltılması Orman sayılan alanların daraltılması veya azaltılmasının başlıca nedenleri; * Sık sık değiştirilen Yasalar ve Anayasal düzenlemeler. Ormancılıkla ilgili 1930 lu ve 1940 lı yıllarda çıkarılan yasaların dışında bundan sonraki tarihlerde birbiri ardına çıkarılan yasalar (Zeytinciliğin ıslahı, Turizmi Teşvik Kanunu, 2B yasaları (1744-3302-3402)..diğer kanuni düzenlemeler. * Tarım arazisi kazanmak amacıyla yapılan ormansızlaştırma. Orman içinde ve bitişiğinde yerleşmiş bulunan orman köylülerinin çeşitli nedenlerden ormandan tarım arazisi elde ederek (tarla, bağ, bahçe ) orman alanlarının küçülmesine neden olmaktadır. * Orman yangınları. Orman yangınlarından sonra, yangın alanındaki ağaçlar kesilerek çıkartılmaktadır. Yerlerine ağaçlandırma yoluyla genç fidanlar dikilmektedir. Fakat çeşitli nedenlerle bazı yangın alanlarında yetişme ortamı olarak başarılı ağaçlandırma yapılması olanak dışı bulunmaktadır. Böylece bu alanlar elden çıkmaktadır. F.2.Çayır ve Meralar F.2.1.Çayır ve Mera Varlığı Đlimiz sınırları içerisindeki çayır ve mera lar toplam 34,349 ha lık alanı kaplar. Bunların en büyük bölümü Merkez Đlçe, Fethiye, Yatağan ve Milas Đlçeleri nin sınırları içerisinde bulunmaktadır. F.2.2.Kullanım Amaçları ve Yararları Çayır Mer alarımız köy hayvancılığımızın temel yan kaynağını teşkil etmektedir. Ayrıca erozyon kontrolü, toprak ve su muhafazası, toprak verimliliğinin arttırılmalı, doğanın korunması ve doğal dengenin kurulması gibi pek çok bakımdan faydalıdır. Geniş ve klasik anlamda; çayırlar biçilerek, mer alar ise otlatılarak değerlendirilen doğal ve yeşil alanları ifade etmektedir. F.3.Flora F.3.1.Türler ve Popülasyonları Topografik yapısı iklim ve toprak farklılıkları Türkiye Ormanları bitki çeşitliliği açısından zengin kılmıştır. Orman ekosistemlerine doğal olarak dağılmış olan 40 ın üzerinde ekonomik açıdan önemli orman ağacı türü bulunmaktadır. Yurdumuz yerli orman ağacı çeşidi açısından zengin bir ülkedir. Muğla Orman Bölge Müdürlüğü, Muğla ili ormanlarında yerli tür olarak iğne yapraklılardan Kızılçam, Karaçam, Fıstıkçamı, Halepçamı (Türkiye deki toplam alanın % 95 i Milas ve Gökova da dır) Ardıç, Sedir, Servi, bulunmaktadır. Geniş yapraklılardan ise Meşe, 121

Söğüt, Sığla, Kestane, Okaliptus, Akasya, Kızılağaç ve Zeytin ormanlarımızda doğal olarak yetişmektedir. Ayrıca yöremiz ormanlarında, orman ekosisteminde ekonomik açıdan önemli olan bitki türlerinin sayısı da yüksektir. Bunlardan odun dışı ürünler elde edilmektedir. Bunlardan genel olarak Defne, Adaçayı, Kekik, Sıklamen, Sakız, Harnup (Keçi Boynuzu).vs. Bölge Müdürlüğü hudutları dahilinde 2006 yılı içerisinde yanan 2798,1 hektar sahada ağaçlandırma yoluyla orman yetiştirme faaliyetleri devam etmektedir. * Yüzeysel Üretim Yapan Kuruluşların Neden Olduğu Orman Kayıpları. Linyit kömürü, taş ocağı ve maden işletmeleri gibi açık ocak işletme yöntemlerine göre orman içinde faaliyet gösteren işletmeler, çoğu zaman yükümlülüklerini yerine getirmeden üretim alanını terk ettiklerinden bu yerler orman arazisi niteliğini kaybetmektedirler. Bölge Müdürlüğümüz Muğla ili ormancılık arazilerinde çalışan maden işletmelerinden 2006 yılı için arazi tesliminde yapılan şartname ve sözleşme gereği saha tesliminde kayıp söz konusu olmamıştır. * Orman alanlarının daraltılmasına neden olan etkenlerden biri de endüstriyel fabrikalar ve termik santrallerinin bacalarından çıkan gazların çevre ormanlarında meydana getirdiği zararlardır. 1982 yılında faaliyete geçen Muğla Yatağan Termik Santrali çevre ormanlarda büyük sahalardaki ormanın hastalanmasına ve ölmesine neden olmuştur. Fabrika bacasına kurulan arıtma sistemi ile son yıllarda gaz zararlarında münferit olarak kayıplara yol açması söz konusudur. Muğla ili ve çevresi flora bakımından oldukça zengindir. Muğla Đli nde özellikle kıyı kesimlerde yaşanan hızlı yapılaşma sonucunda bitkilerin korunması gün geçtikçe güçleşmektedir. Đlimizde bulunan bitki türleri; Odunsu Bitkiler Pinus brutia Pinus nigra Cedrus libani Juniperus Populus tiremula Arbutus andachne Callistemon linearis Phyleria Spartium junceum Cistus Ricinus communis Astragalus Lantana camara Rubus frutiosa Phonix dactylifera Pictacia lentiscus Trachycarpus fortuneierica mediterannia Chamaerops humilis Rosa canina Crataegus monogina Pteridium aguilinneum Myrtus comminus Daphne Alnus glutinosa Spartium junceum Staphyllea pinnota Ouercus coccifera Nerium oleander Rubus sp. Hedera helix Cistus creticus Vitex agnus-castus Baugainvillea glabra Ficus carica Agave americana Laurus nobilis Styras offininalis Liquidambar orintalis Asparagus acutifolius Morus alba Hibiscus rosa sinensis Yucca filamentosa Musa paradisiaca Pittosporum tobira Pistacia terebinthus Carex sp. Arbutus onedo Eucalyptus camadulensis Caesalpinia gilliesil Cercis siliquastrum Robinia pseudoacacıa Sarcopoterium spinosum Arbutus andrachne Buxus sempervirens Dracaena deremensis Hydrangea macrophylla Schefflera sp. Pinus picea Ficus elastica 122

Rosa centifolla Albizzia julibrissin Citrus limon Citrus nobilis Populus canescens Cupressus sempervirens Phragmites communis Paliurus spina christi Erica arborea Jasminum fruticans Calicotome villosa Thuja orientalis Eriobotrya japonica Dracaena marginata Opuntia ficus-indica Thuja occidentalis Abies alba Asparagus tensiflorus Pyracantha coccinea Erythrina sp. Chaenomeles speciosa Olea europaea Acacıa cyanophylla Philadeiphus coronrıus Prunus cerasifera Viburnum tinus Juncus inflexus Campsis radicans Fatsia japonica Jasminum officinale Jasminum primulinum Kerria japonica Lonicera periclymenum Parthenocissus quinquefolia Wisteria sinensis Nephrolepis exaitata Schinus molie Scindapsus sp. Ampelospis sp. Acacia horrida Parkinsonia aculeata Ficus benjamina Hibicus syrıacus Albe arborescens Salix alba Cetrum pupurea Phllyrea latifolia Pyrus amygdaliformis Quercus ilex Quercus infectoria Pistacia vera Cistus albidus Cistus sinensis Araucaria excelsa Juniperus omxycedrus Tamarix smyrnensis Cycas media Dracaena fragrans Cyperus longus Codiaeum variegatum Morus nigra Otsu Bitkiler Epharbia Cimilax exelsa Graminea Spartium junceam Horaeum bulbosum Matricaria chanomilla Avena barbata Inula viscosa Bromus tectorum Capsella bursa pastoris Sinapis alba Trifolium stellatum Malva sylvestris Lupinus angustifolius Rumex acetocella Matthiola tricuspidata Daucus carota Alyssum murale Viola tricolor Dactylis glomerata Muscari sp. Erodium malacoides Lavandula stoeches Asphodelus aestivus Calendula arvensis Torilis arvensis Tagates sp. Ranunculus acer Vicia villosa Sisymbrium altissimum Knautia integrifolia Leontodon tuberosus Dianthus sp. Cırsıum arvense Chrysanthemum segetum Trifolium resupinatum Verbascum sinuatum Amaranthus retroflexus Agrostis stolinifera Salvia splendens Lolium perenne Bellis perennis Myosotis sp. Granium dioscetum Strellaria media Rubia peregrina Calendula arvensis Pleargonium zonale Urtica dioıca Papaver rhoeas Trifolium hidrida Carpobrotus acinaciformis Poa bulbosa Galium aparine Crepis fetida Cynodon dactylon Ranunculus aquatica Mentha longifolia Euphorbia spiendens Sanquisorba minor Lathyrus sp. Drginea maritima Digitalis sp. Taraxacum seratinum Trigonella sp. Chenopodium album Anthemis cretica Malva neclectum Bromus medritensis Stachys cretica Hypericum perforatum Geum urbanum Geranium lucidum Origanum onites Limonium sinuatum Lagoecia cuminoides Anchusa azurea Erythrina sp. Centaurea spinosa Tritoma sp. Limodorum abortivum 123

Viola odorata Tragopogon longısrostris Gzania longiscapa Silybum marianum Vinca minor Euphorbia helioscopia Agenratum sp. Sonchus asper Lantana camara Medicago orbicularis Antirrhinum majus Bromus diandrus Gomphrena globrossa Vicia sativa Ruscus aculeatus Senecio vulgaris Briza minima Scorpiurus muricatus Tordylium apulum Valerianella sp. Iris pseudacorus Hordeum murinum Scrophularia canina Sideritis sp. Gypsophila sp. Sonchus oleraceus Doronicum orientale Trifolium uniflorum Centarium erythraea Aegilops ovata Geranium pyronaicum Mentha pulegıum Briza maxima Trifolium campestre Gyruna sp. Convolvulus arvensis Fuchsia sp. Tamus communis Esholtzia sp. Phlox sp. Zınnia sp. Canna sp. Cheiranthus cheiri Vinca rosae Anthemis punctata Althea officinais Mirabilis jalapa Lamium amqlexicule Mentha suncess Lotus corniculatus Smilax aspera Arum italicum Plantago maritima Linum sp. Silene italica Sinapis arvensis Istaics gluca Tritolium globosum Solanum nigrum Alyssum pterocarpum Plantago lanceolata Euphorbia peplis Crepis sancta Endemik Bitkiler Bupleurum anatolicum Microsciadum minutum Aristolochia poluninii Alkanna macrosiphon Campanula hagielia Ampanula podocarpa Arenaria pamphylica subsp Arenaria turcica var. Trigonella lycica Ouercus eucheri Hypericum avicularifolium Hypericum depilatum subs. Hypericum bourgoer var. Gladiolus anatolius Ornithogalum algigenum Ballota pseudodrctamnus Stachys bombycina Veronica lycica 124

F.3.2.Habitat ve Toplulukları Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. F.4.Fauna F.4.1.Türler ve Popülasyonları F.4.1.1.Karasal Türler ve Popülasyonları Accipiter nisus Aegolius faunereus Alcedo atthis Alectrois graeca Anas plattyrhynchos Anser albifrons Anthus prtensis Anthus trivialis Aquila rapax Ardea cinerea Asio otus Bubo bubo Buteo buteo Canis aureus Canis lupus Capra aegagrus Caprimulus europaeus Carduelis carduelis Caretta caretta Chriptera Ciconia ciconia Cinclus cinclus Columba livia Columba oenas Columba palunbus Corvidae Corvus corax Corvus corona cornix Coturnix coturnix Cuculus canorus Dendrocopos major Dendrocops syriacus Dryocopus martius Egretta alba Erinaceus europaeus Falco peregrinus Falco tinnunculus Felis silvestris Fulica atra Gallinula chloropus Hirundo rustica Hystrix cristata Şahin Paçalı Baykuş Yalıçapkını Çil Bıldırcın Yeşilbaş Çayır Đncir Kuşu Ağaç Đncir Kuşu Akbaba Beyaz Balıkçıl Kulaklı Orman Baykuşu Puhu Arı Şahini Yaban Domuzu Kurt Çakal Karakulak Çobanaldatan Saka Deniz Kaplumbağası Tepeli Karabatak Küçük Atmaca Su Kuşu Tahtalı Güökçe (mavi) Güvercin Üveyik Saksağan Leş Kargası Kınalı Keklik Guguk Ağaçkakan Suriye Ağaçkakanı Kara Ağaçkakan Leylek Oklu Kirpi Kerkenez Ayı Sakarmeke Saz Tavuğu Kırlangıç Yarasa 125

Larus melannocephalus Lepus europeus Lutra lutra Lynx caracal Martes fonina Martes martes Meles meles Merops apiaster Monachus monachus Mustela nivalis Neophron percnopterus Oriolus oriolus Panurus biarmicus Parus ater Passer domesticus Passer hispaniolensis Passer montanus Perdix perdix Pernis apivorus Phalacrocorax aricstotelis Phalacrocorax carbo Phalacrocorax pygmeus Phylloscospus nitudus Pica pica Picus canus Picus viridis Prinia gracilis Rallus aquaticus Saxicola torquata Sciurus vulgaris Streptopelia decaocto Streptopelia turtur Sturnus vulgaris Sus scrofa Turdus merula Turdus pilaris Tyto alba Upupa epops Ursus arctus Vanellus vanellus Vulpes vulpes Akdeniz Martısı Tavşan Sakarca Gelincik Yaban Kedisi Ağaç Sansarı Porsuk Sincap Arı Kuşu Akdeniz Foku Kaya Sansarı Doğan Sarı Asma Bıyıklı Baştankara Çam Baştankarası Serçe Söğüt Serçesi Dağ Serçesi Kızkuyu Yırtıcı Kartal Karabatak Cüce Karabatak Gri Balıkçıl Yeşil Bülbül Kara Karga Gri Ağaçkakan Yeşil Ağaçkakan Dik Kuyruklu Ardıç Kuşu Su Tavuğu Taş Kuşu Kirpi Kumru Karatavuk Sığırcık Kargagiller Dağ Keçisi Ardıç Kuş Peçeli Baykuş Çavuşkuşu-Đbibik Tilki Kaya Güvercini Su Samuru Endemik Hayvanlar Caretta caretta Chelonia mydas Monachus monachus Rupicapra rupicapra Tryonyx triungus Vipera lebentina Deniz Kaplumbağası Kamplumbağa Akdeniz Foku Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi Nil Kaplumbağası Engerek Yılanı 126

F.4.1.2.Aquatik Türler ve Popülasyonları Tipulidae ALGLER Alcidium helminthochorton Gelidium spp. Gigartina cicularia Gracilarla verrucosa Phyllophora nervosa Porphyra leucostrica Cystoseria spp. Ulva rigida Omurgasızlar Dolichopeza (s.str.) graeca Mannheims, 1954 Nephrotoma appendiculata appendiculata (Pierre, 1919) Nephrotoma cornicina (Linnaeus, 1758) Nephrotoma croceiventris lindneri (Mannheims, 1951) Nephrotoma guestfalica guestfalica Westhoff, 1880 Nephrotoma quadrifaria quadrifaria Meigen, 1804 Nephrotoma scalaris scalaris Meigen, 1818 Nephrotomatheowaldi Oosterbroek, 1978 Tipula (Acutipula) isparta Vermoolen, 1983 Tipula (Acutipula) latifurca Vermoolen, 1983 Tipula (Lunatipula) bimacula Theowald, 1980 Tipula (Lunatipula) cillibema Koç, 2004 Tipula (Lunatipula) decolor Mannheims, 1963 Tipula (Lunatipula) dracula Theischinger, 1977 Tipula (Lunatipula)dedecor Loew, 1873 Tipula (Lunatipula) franzressli Theischinger, 1982 Tipula (Lunatipula) furcula Mannheims, 1954 Tipula (Lunatipula) helvola Loew, 1873 Tipula (Lunatipula) horsti Theischinger,1982 Tipula (Lunatipula) huberti Theischinger, 1982 Tipula (Lunatipula) istriana Erhan & Theowald, 1961 Tipula (Lunatipula) mendli Martinovský, 1976 Tipula (Lunatipula) micropeliostigma Mannheims, 1965 Tipula (Lunatipula) murati Koç, 2004 Tipula (Lunatipula) ornithogona Theischinger, 1982 Tipula (Lunatipula) peliostigma peliostigma Schummel, 1833 Tipula (Lunatipula) pseudopeliostigma Mannheims, 1965 Tipula (Lunatipula) pseudowolfi Theischinger, 1979 Tipula (Lunatipula) quinquespinis Theischinger, 1980 Tipula (Lunatipula) rhynchos Theischinger, 1977 Tipula (Lunatipula) russula Theischinger, 1977 Tipula (Lunatipula) selenis Loew, 1873 Tipula (Lunatipula) soosi izmirensis Theischinger, 1987 127

Tipula (Lunatipula) teunisseni Theischinger, 1979 Tipula (Lunatipula) vermooleni Theischinger, 1987 Tipula (Savtshenkia) rufina rufina Meigen, 1818 Tipula (s.str.) orientalis Lackschewitz, 1930 Tipula (Yamatotipula) caesia Schummel, 1833. Tipula (Yamatotipula) lateralis Meigen, 1804 Limoniidae Phllolabis kocmani n.sp. Paradelphomyia (Oxyrhiza) senilis (Haliday, 1833) Austrolimnophila (s.str.) brevicellula Starý, 1977 Dactylolabis (s.str.) jonica Lackschewitz, 1940 Eloeophila maculata (Meigen, 1804) Pseudolimnophila sepium (Verrall, 1886) Hexatoma (Cladolipes) simplex (Loew, 1865) Hexatoma (Eriocera) chirothecata (Scopoli, 1763) Baeoura alexanderi Mendl et Tjeder, 1974 Scleroprocta balcanica Starý, 1976 Symplecta (Psiloconopa) stictica (Meigen, 1818) Symplecta (s.str.) hybrida (Meigen, 1804) Molophilus (s.str.) propinquus (Egger, 1863) Dicranoptycha (s.str.) fuscescens (Schummel, 1829) Dicranoptycha savtshenkoi Mendl, 1976 Ellipteroides (Protogonomyia) quadridens loehmeri Mendl, 1987 Gonomyia (s.str.) conoviensis Barnes, 1924 Gonomyia (s.str.) sicula Lackschewitz, 1940 Idiocera (s.str.) pulchripennis (Loew, 1856) Helius hispanicus Lackschewitz, 1928 Antocha (s.str.) vitripennis (Meigen, 1830) Dicranomyia (s.str.) chorea (Meigen, 1818) Dicranomyia (s.str.) goritiensis (Mik, 1864) Dicranomyia (s.str.) lucida De Meijere, 1818 Dicranomyia (s.str.) mitis (Meigen, 1818) Dicranomyia (s.str.) modesta (Meigen, 1818) Dicranomyia (s.str.) signata Lackschwitz, 1941 Dicranomyia (Glochina) sericata (Meigen, 1830) Dicranomyia (Melanolimonia) rufiventris (Strobl, 1901) Limonia macrostigma (Schummel, 1829) Limonia maculipennis (Meigen, 1818) Limonia nubeculosa Meigen, 1804 Limonia phragmitidis (Schrank, 1781) Neolimnomyia (Brachylimnophila) adjuncta (Walker, 1848) Erioptera (Mesocyphona) bivitata (Loew, 1873) Cheilotrichia (Empeda) cinerascens (Meigen, 1804) Dicranomyia (Melanolimonia) hamata Becker, 1908 128

Agromyzidae Liriomyza sativae Blanchard, 1938 Agromyza frontella (Rondani, 1875) Ceradontha denticornis (Panzer, 1806) Chromatomyia horticola (Goureau, 1851) Liriomyza trifolii (Burgess, 1880) Liriomyza huidobrensis (Blanchard, 1926) Liriomyza congesta (Becker, 1903) Liriomyza pascuum (Meigen,1838) Ophiomiyia cunctata (Hendel, 1920) Phytomyza aconitophila Hendel, 1927 Phytomyza petoei Hering, 1924 Phytomyza aconitophila Hendel, 1927 Ephemeroptera Baetis buceratus Eaton, 1870 Baetis fuscatus (Linneaus, 1761) Baetis rhodani (Pictett, 1843) Baetis scambus Eaton, 1870 Baetis vernus Curtis, 1834 Baetis pavidus Grandi, 1949 Cloeon dipterum ( Linnaeus, 1761) Centroptilum luteolum (Müller, 1776) Caenis macrura (Stephens, 1835) Caenis luctuosa (Burmeister, 1839) Heptagenia flava Rostock, 1878 Heptagenia sulphurea (Muller, 1776) Heptagenia coerulans Rostock, 1878 Ecdyonurus venosus (Fabricius, 1775) Rhitrogena semicolorata (Curtis, 1834) Electrogena antalyensis (Kazancı & Braasch, 1986) Epeorus alpicola (Eaton, 1871) Isonychia ignota Walker, 1853 Oligoneuriella rhenana (Imhoff, 1852) Potamanthus luteus (Linneaus, 1767) Haproploides modesta Haprophlebia lauta Eaton, 1884 Ephemerella ignita (Poda, 1761) Odonata C. splendens splendens (Harris, 1782) Lestes. barbarus (Fabricius, 1798) Platycnemis pennipes (Pallas, 1771) Ischnura elegans ebneri Schmidt, 1938 Platycnemis pennipes (Pallas, 1771) 129

Anax imperator Leach, 1815 Gomphus flavipes lineatus Bartenev, 1929 G. schneideri Sélys, 1850 Orthetrum brunneum (Fonscolombe, 1837) Libellula depressa Linnaeus, 1758 Orthetrum brunneum (Fonscolombe, 1837) O. anceps (Schneider, 1845 Crocothemis erythraea (Brullé, 1832) Sympetrum fonscolombei (Sélys, 1840) S. meridionale (Sélys, 1841) Neuroptera Osmylus fulvicephalus (SCOPOLI, 1763) Italochrysa italica (ROSSI, 1790) Chrysopa dorsalis BURMEISTER, 1839 Chrysopa formosa BRAUER, 1850 Chrysopa viridana SCHNEIDER, 1845 Chrysopa pallens (RAMBUR, 1838) Dichochrysa flavifrons (BRAUER, 1850) Dichochrysa prasina (BURMEISTER, 1839) Dichochrysa zelleri (SCHNEIDER, 1851) Dichochrysa clathrata (SCHNEIDER, 1845) Chrysoperla carnea (STEPHENS, 1836) Hymenoptera Colpa (Heterelis) q. quinquecincta (Fabricius, 1793) Scolia (Biscolia) hirta (Schrank, 1781) Coleoptera Helophorus brevipalipis Bedel, 1881 Laccobius simulatrix d Orchymont, 1932 Laccobius syriacus Guillebeau, 1896 Enochrus segmentinotatus (Kuwert, 1888) Laccobius (Dimorpholaccobius) simulatrix d'orchymont, 1932 Tabanidae Chrysops (s.str.) flavipes MEIGEN, 1794 Tabanus exlusus PANDELLE, 1883 Mollusca Theodoxus subthermalis Issel, 1865 130

Theodoxus fluviatilis fluviatilis (L., 1758) Potamopyrgus antipodarum (Gray, 1843) Melanopsis praemorsa (L., 1758) Melanopsis costata (Olivier, 1804) Melanoides tuberculatus (O. F. Müller, 1774) Bithynia tentaculata (L., 1758) Valvata naticina Menke, 1845 Radix peregra (O.F. Müller, 1774) Ancylus fluviatilis O.F. Müller, 1774 Physella acuta (Draparnaud, 1805) Gyraulus albus (O. F. Müller, 1774) Planorbarius corneus (L., 1758) Planorbis planorbis (L., 1758) Oxyloma elegans (Risso, 1826) Pisidium casertanum (Poli, 1791) Balıklar Muğla deniz Balıkları Listesi ALTSINIF: CHONDRICHTHYES (KIKIRDAKLI BALIKLAR) TAKIM : PLEUROTREMATA (KÖPEKBALIKLARI) 1. Familya : HEXANCHIDAE (CAMGÖZLER) Heptranchias perlo (Bonnaterre, 1788) (Boz camgöz) 2. Familya : SCYLIORHINIDAE (KEDĐBALIKLARI) Scyliorhinus canicula (Linnaeus, 1758) (Kedi Balığı) 3. Familya : CARCHARINIDAE (HARHARYASLAR) Carcharhinus plumbeus (Nardo, 1827) (Büyük Camgöz) 4. Familya : TRIAKIDAE (KAYGAN DERĐLĐ KÖPEKBALIKLARI) Mustelus asterias Cloquet, 1821 (Köpek balığı) Mustelus mustelus (Linnaeus, 1758) (Köpek Balığı) 5. Familya : OXYNOTIDAE (DOMUZBALIKLARI) Oxynotus centrina (Linnaeus, 1758) (Domuz Balığı) 6. Familya : SQUALIDAE (KATRANBALIKLARI) Dalatias licha (Bonnaterre, 1788) (Küt burunlu köpekbalığı) Squalus acanthias Linnaeus, 1758 (Mahmuzlu Camgöz) Squalus blainvillei (Risso, 1826) (Mahmuzlu Camgöz) 7. Familya : SQUATINIDAE (DENĐZ MELEKLERĐ, KELERLER) Squatina oculata Bonaparte, 1840 (Keler) Squatina squatina (Linnaeus, 1758) (Keler) 8. Familya : Dalatiidae Etmopterus spinax (Linneaus, 1758) (Işıklı köpek balığı) TAKIM : HYPOTREMATA (VATOZLAR) 1. Familya : RHINOBATIDAE (KEMANVATOZLARI) Rhinobatos rhinobatos (Linnaeus,1758) (Kemane Balığı) 2. Familya : TORPEDINIDAE (ELEKTRĐKLĐ VATOZLAR) Torpedo marmorata Risso, 1810 (Elektrikli Vatoz, çarpan) 3. Familya : RAJIDAE (VATOZLAR) Raja clavata Linnaeus, 1758 (Dikenli Vatoz) Raja miraletus Linnaeus, 1758 (Vatoz) Dipturus oxyrinchus (Linnaeus, 1758) (Vatoz) Leucoraja naevus Müller& Henle, 1841 (Vatoz) 4. Familya : DASYATIDAE (DĐKENLĐ VATOZLAR) Dasyatis pastinaca (Linnaeus,1758) (Rina Balığı, Dikenli Vatoz) 5. Familya : MYLIOBATIDAE (KARTAL VATOZLAR, FOLYALAR) Myliobatis aquila (Linnaeus, 1758) (Çiçuna) SINIF: HOLOCEPHALI (TÜMBAŞLILAR) 131

TAKIM : CHIMAEREA (CHIMAERIFORMES) 1. Familya : CHIMAERIDAE (SIÇANBALIKLARI) Chimaera monstrosa Linnaeus, 1758 (Sıçan Balığı,Tavşan Balığı) ALTSINIF: OSTEICHTHYES (KEMĐKLĐ BALIKLAR) TAKIM : ISOSPONDYLI (CLUPEIFORMES) (ESAS SARDALYALAR) 1. Familya : CLUPEIDAE (SARDALYALAR) Argyropelecus hemigymnus Cocco, 1829 Sardina pilchardus (Walbaum, 1792) (Sardalya) Sardinella aurita Valenciennes, 1847 (Büyük Sardalya) Sprattus sprattus (Linnaeus, 1758) (Çaça) 2. Familya : ENGRAULIDAE (HAMSĐLER) Engraulis encrasicolus (Linnaeus,1758) (Hamsi) 3. Familya : CHAULIODONTIDAE (ENGEREK BALIKLARI) Chauliodus sloani Schneider, 1801 (Engerek Balığı) 4. Familya : ARGENTINIDAE (CAMGÖZLÜLER) Argentina sphyraena Linnaeus, 1758 (Derinsu Gümüş Balığı) TAKIM : INIOMI (SCOPELIFORMES) (IŞIKLI SARDALYALAR) 1. Familya : AULOPIDAE (FĐLAMENTLĐ ZURNA BALIKLARI) Aulopus filamentosus (Bloch,1792) (Filamentli Zurna Balığı) 2. Familya : SYNODONTIDAE (KERTENKELE BALIKLARI, ZURNA BALIKLARI) Synodus saurus (Linnaeus,1758) ( Lokum Balığı, Đskarmoz) Saurida undosquamis (Richardson, 1848) (Zurna Balığı, Lokum Balığı, Đskarmoz) 3. Familya : CHLOROPHTHALMIDAE (YEŞĐL GÖZLÜLER, ÖRÜMCEK BALIKLARI) Chlorophthalmus agassizi Bonaparte, 1840 (Yeşilgöz Balığı) TAKIM :SYNGNATHĐFORMES 1.Fam: Syngnathidae Hippocamphus hippocamphus (Linnaeus,1758), Hippocamphus ramulosus Leach, 1814, Syngnathus acus Linnaeus,1758 2.Fam: Gasterosteidae Gasterosteus aculeatus Linnaeus, 1758 TAKIM : APODES (ANGUILLIFORMES) (YILANBALIKLARI) 1. Familya : ANGUILLIDAE (YILANBALIKLARI) Anguilla anguilla (Linneaeus, 1758) (Tatlısu Yılan Balığı) 2. Familya : MURAENIDAE (MÜRENLER) Muraena helena Linnaeus, 1758 (Müren Balığı) 3. Familya : CONGRIDAE (MIĞRILAR) Conger conger ([Artedi, 1738] Linnaeus, 1758) (Mığrı) 4. Familya : OPHICHTHIDAE (YILANKURDU BALIKLARI) Echelus myrus (Linnaeus, 1758) (Mırmır Yılan Balığı) TAKIM : SYNENTOGNATHI (BELONIFORMES) (ZARGANALAR) 1. Familya : BELONIDAE (ZARGANALAR) Belone belone gracilis Lowe, 1839 (Zargana) TAKIM : MICROCYPRINI (CYPRINODONTIFORMES) 1. Familya : CYPRINODONTIDAE (DĐŞLĐ SAZANCIKLAR) Aphanius fasciatus (Nardo, 1827) (Dişli Sazancık) TAKIM : SOLENICHTHYES (SYNGNATHIFORMES) (BORU BALIKLARI) 1. Familya : MACRORHAMPHOSIDAE (BORU BALIKLARI) Macroramphosus scolopax (Linnaeus, 1758) (Boru Balığı) TAKIM : ANACANTHINI (GADIFORMES) (MEZGĐTLER) 1. Familya : MACROURIDAE (FARE KUYRUKLULAR) Coelorhynchus coelorhynchus (Risso, 1810) (Fare Balığı) Hymenocephalus italicus Giglioli, 1884 (Kılkuyruk Fare Balığı) Nezumia sclerorhynchus (Valenciennes, 1838) (Fare Balığı) 2. Familya : MERLUCCIIDAE (BERLAM BALIKLARI) Merluccius merluccius (Linnaeus, 1758) (Bakalyaro-Berlam) 3. Familya : GADIDAE (MEZGĐT BALIKLARI) Gadiculus argenteus argenteus Guichenot, 1850 (Pamukçuk Balığı) Merlangius merlangus (Linnaeus,1758) (Mezgit) Phycis phycis (Linnaeus, 1766) (Gelincik Balığı) TAKIM : BERYCOMORPHI (BERYCIFORMES) 1. Familya : TRACHICHTHYIDAE (KEMĐKBAŞLILAR) Hoplostethus mediterraneus Cuvier, 1829 (Kütük Balığı) 2. Familya : HOLOCENTRIDAE (ASKER BALIKLARI) 132

Sargocentrum rubrum (Forsskal, 1775) (Asker Balığı, Hindistan Balığı, Naylon Balığı, Sincap Balığı) TAKIM : ZEOMORPHI (ZEIFORMES) 1. Familya : ZEIDAE (DÜLGER BALIKLARI) Zeus faber Linnaeus, 1758 (DÜlger Balığı, Peygamber Balığı) 2. Familya : CAPROIDAE (PERĐ BALIKLARI) Capros aper (Linnaeus, 1758) (Peri Balığı) TAKIM : PERCOMORPHI (PERCIFORMES) (LEVREKLER) 1. Familya : SERRANIDAE (HANĐ BALIKLARI) Anthias anthias (Linnaeus, 1758) (Berber Balığı) Epinephelus aeneus (E.Geoffroy Saint-Hilarie, 1817) (Lahos) Ephinephelus haifensis Ben-Tuvia, 1953 (Orfoz, Börtlek, Arap) Epinephelus guaza (Linnaeus, 1758) (Orfoz) Epinephelus alexandrinus (Valenciennes, 1828) (Lahos ) Serranus cabrilla (Linnaeus, 1758) (Asıl Hani) Serranus hepatus (Linnaeus, 1758) (Benekli Hani) Serranus scriba (Linnaeus, 1758) (Çizgili Hani) 2. Familya : MORONIDAE (LEVREK BALIKLARI) Dicentrarchus labrax (Linnaeus, 1758) (Levrek) 3. Familya : APOGONIDAE (KARDĐNAL BALIKLARI) Apogon imberbis (Linnaeus, 1758) (Kardinal Balığı) 4. Familya : CEPOLIDAE (KURDELA BALIKLARI) Cepola rubescens Linnaeus, 1766 (Kurdele Balığı) 5. Familya : POMATOMIDAE (LÜFERLER) Pomatomus saltator (Linnaeus, 1766) (Lüfer) 6. Familya : CARANGIDAE (ĐSTAVRĐTLER) Alectis alexandrinus (E.Geoffroy Saint-Hilaire, 1817) (Đskender Balığı) Caranx crysos (Mitchill, 1815) (Kral Balığı) Lichia amia (Linnaeus, 1758) (Akya) Seriola dumerili (Risso, 1810) (Sarı Kuyruk) Trachinotus ovatus (Linnaeus, 1758) (Yaladerma) Trachurus mediterraneus (Steindachner, 1868) (Sarıkuyruk Đstavrit) Trachurus trachurus (Linnaeus, 1758) (Karagöz Đstavrit) 7.Familya : CORYPHAENIDAE (LAMBUGA BALIKLARI) Coryphaena hippurus Linnaeus, 1758 (Lambuga) 8. Familya : LEIOGNATHIDAE (EKSĐ BALIKLARI) Leiognathus klunzingeri (Steindachner, 1898) (Eksi Balığı) 9. Familya : SCIAENIDAE (GÖLGE BALIKLARI) Sciaena umbra Linnaeus, 1758 (Kaya Levreği, Đşkine) Umbrina cirrosa (Linnaeus, 1758) (Minakop, Kötek Balığı) 10. Familya : MULLIDAE (BARBUNYALAR) Mullus barbatus Linnaeus, 1758 (Barbunya) Mullus surmuletus Linnaeus, 1758 (Tekir) Upeneus moluccensis (Bleeker,1855) (Paşa Barbunu) Upeneus asymmetricus Lachner, 1954 11. Familya : SPARIDAE (MERCAN BALIKLARI) Boops boops (Linnaeus, 1758) (Kupes) Dentex dentex (Linnaeus, 1758) (Sinagrit) Dentex gibbosus (Rafinesque, 1810) (Trança) Dentex macrophthalmus (Bloch, 1791) (Patlakgöz Mercan) Dentex maroccanus Valenciennes, 1830 (Fas Mercanı) Diplodus annularis (Linnaeus, 1758) (Isparoz) Diplodus puntazzo (Cetti,1777), (Isparoz) Diplodus sargus (Linnaeus, 1758) (Sargos) Diplodus vulgaris (E. Geoffroy Saint-Hilaire, 1817) Lithognathus mormyrus (Linnaeus, 1758) (Mırmır) Oblada melanura (Linnaeus, 1758) (Melanura, Minanur) Pagellus acarne (Risso, 1826) (Yabani Mercan) Pagellus bogaraveo (Brunnich, 1768) (Mandagöz Mercan) Pagellus erythrinus (Linnaeus, 1758) (Kırma Mercan) Pagrus pagrus (Linnaeus, 1758) (Fangri) Sarpa salpa (Linnaeus, 1758) (Salpa) Sparus aurata Linnaeus, 1758 (Çipura) Spondyliosoma cantharus (Linnaeus,1758) (Iskatari) 12. Familya : CENTRACANTHIDAE (ĐZMARĐTLER) 133

Spicara flexuosa Rafinesque, 1810 (Đzmarit) Spicara smaris (Linnaeus, 1758) (Istrangilos) Spicara maena (Linnaeus, 1758) (Beyazgöz) 13. Familya : POMACENTRIDAE (PAPAZ BALIKLARI) Chromis chromis (Linnaeus, 1758) (Papaz Balığı, Çatalkuyruk) 14. Familya : LABRIDAE (LAPĐNLER) Coris julis (Linnaeus, 1758) (Gelin Balığı) Symphodus tinca (Linnaeus, 1758) (Çırçır) Symphodus roissali (Risso, 1810) (Çırçır) Symphodus ocellatus (Forsskal, 1775) (Çırçır) Symphodus cinereus (Bonnaterre, 1788) (Çırçır) Thalassoma pavo (Linnaeus, 1758) (Gün Balığı) Xyrichthys novacula (Linnaeus, 1758) (Ustura Balığı) 15. Familya : SCARIDAE (PAPAĞAN BALIKLARI) Sparisoma cretense (Linnaeus, 1758) (Iskaroz, Papağan Balığı) 16. Familya : TRACHINIDAE (TRAKONYALAR) Trachinus draco Linnaeus, 1758 (Trakonya) Trachinus radiatus Cuvier, 1829 (Trakonya) Trachinus araneus Cuvier, 1829 (Kum Trakonyası) 17. Familya : URANOSCOPIDAE (GÖĞE BAKANLAR) Uranoscopus scaber Linnaeus, 1758 (Tiryaki Balığı, Kurbağa Balığı) 18. Familya : SIGANIDAE (SOKAR BALILARI) Siganus luridus (Ruppell, 1828) (Sokar Balığı) Siganus rivulatus Forsskal, 1775 (Esmer Sokar Balığı) 19. Familya : TRICHIURIDAE (KILKUYRUK BALIKLARI) Lepidopus caudatus (Euphrasen, 1788) (Palaska Balığı) Trichiurus lepturus Linnaeus, 1758 (Kılkuyruk Balığı) 20. Familya : SCOMBRIDAE (USKUMRULAR) Auxis rochei (Risso, 1810) (Gobene Balığı) Euthynnus alletteratus (Rafinesque, 1810) (Yazılı Orkinos) Katsuwonus pelamis (Linnaeus, 1758) (Çizgili Tonito) Sarda sarda (Bloch, 1793) (Palamut) Scomber japonicus Houttuyn, 1782 (Kolyoz) Scomber scombrus Linnaeus, 1758 (Uskumru) Scomberomorus commerson (Lacepede, 1800) (Palamut Kolyozu) Thunnus thynnus (Linnaeus, 1758) (Ton Balığı) 21. Familya : XIPHIIDAE (KILIÇ BALIKLARI) Xiphias gladius Linnaeus, 1758 (Kılıç Balığı) 22. Familya : GOBIIDAE (KAYA BALIKLARI) Gobius vittatus Vinciguerra, 1883 (Çizgili Kayabalığı) Lesueurigobius friesii (Malm, 1874) (Kayabalığı) Gobius niger Linnaeus, 1758 (Kömürcü Kayabalığı) Oxyurichthys papuensis (Valenciennes,1837) (Kayabalığı) 23. Familya : BLENNIIDAE (HOROZBĐNALAR) Blennius ocellaris Linnaeus, 1758 (Horozbina) Blennius fluviatilis Asso, 1801, Blennius canevae (Lipophrys canevai Vinciguerra, 1880, Blennius sangiunolentus (Pallas, 1810), Parablennius gattorugine (Brunnich, 1786) (Horozbina) 24. Familya : SPHYRAENIDAE (ĐSKARMOZ BALIKLARI) Sphyraena viridensis Cuvier, 1829 (Turna Balığı) Sphyraena sphyraena (Linnaeus, 1758) (Turna Balığı, Iskarmoz) Sphyraena chrysotaenia Klunzinger, 1884 (Turna Balığı, Iskarmoz) Sphyraena flavicauda Rüppell, 1838 (Turna balığı) 25.Fam: Sebastidae Helicolenus dactylopterus (Delaroche, 1809) 26. Familya : MUGILIDAE (KEFALLER) Liza aurata (Risso, 1810) (Kefal, Altınbaş Kefal) Liza saliens (Risso, 1810) (Kefal) Liza ramada (Risso, 1826) (Kefal, Ceyran) Mugil cephalus Linnaeus, 1758 (Kefal, Has Kefal) Oedalechilus labeo (Cuvier, 1829) (Kefal, Dudaklı Kefal) Chelon labrosus (Risso, 1826) (Kefal, Mavraki) TAKIM : ATHERINIFORMES (GÜMÜŞ BALIKLARI) 134

1. Familya : ATHERINIDAE (GÜMÜŞ BALIKLARI) Atherina boyeri Risso, 1810 (Gümüş Balığı) TAKIM : SCLEROPAREI (SCORPAENIFORMES) 1. Familya : SCORPAENIDAE (ĐSKORPĐTLER) Scorpaena notata Rafinesque, 1810 (Benekli Đskorpit) Scorpaena scrofa Linnaeus, 1758 (Đskorpit) Scorpaena porcus Linnaeus, 1758 (Lipsoz) 2. Familya : TRIGLIDAE (KIRLANGIÇ BALIKLARI) Chelidonichthys lucerna (Linnaeus, 1758) Chelidonichthys lastoviza (Bonnaterre, 1788) Trigla lucerna Linnaeus, 1758 (Kırlangıç) Trigloporus lastoviza (Brunnich, 1768) (Kırlangıç, Mazak) Trigla lyra Linnaeus, 1758 (Kırlangıç, Öksüz balığı) 3. Familya : PERISTEDIIDAE (ÖKSÜZ BALIKLARI) Peristedion cataphractum (Linnaeus,1758) (Dikenli Öksüz) 4. Familya : DACTYLOPERIDAE (UÇAN KIRLANGIÇLAR) Dactylopterus volitans (Linnaeus,1758) (Uçan Kırlangıç Balığı) TAKIM: HETEROSOMATA (PLEURONECTIFORMES) 1. Familya : CITHARIDAE (KANCAAĞIZ PĐSĐ BALIKLARI) Citharus linguatula (Linnaeus,1758) (Kancaağız Pisi Balığı) 2. Familya : SCOPHTHALMIDAE (KALKANLAR) Lepidorhombus boscii (Risso, 1810) (Benekli Pisi) 3. Familya : BOTHIDAE (PĐSĐ BALIKLARI) Arnoglossus laterna (Walbaum, 1792) (Küçük Pisi Balığı) Bothus podas (Delaroche, 1809) (Pisi Balığı) 4. Familya : PLEURONECTIDAE (DERE PĐSĐLERĐ) Platichthys flesus luscus (Pallas, 1811) (Dere Pisisi) Microchirus ocellatus (Linnaeus, 1758) 5. Familya : SOLEIDAE (DĐL BALIKLARI) Microchirus ocellatus (Linnaeus, 1758) (Benekli Dil Balığı) Solea impar Bennett, 1831 (Dil Balığı) Monochirus hispidus Rafinesque, 1814 (Küçük Dil Balığı) Microchirus variegatus (Donovan, 1808) (Lekeli Dil Balığı) Solea vulgaris Quensel, 1806 6.Fam: Scophthalmidae Lepidorhombus whiffiagonis (Walbaum, 1792) TAKIM : DISCOCEPHALI (ECHENEIFORMES) 1. Familya : ECHENEIDIDAE (VANTUZ BALIKLARI) Echeneis naucrates Linnaeus, 1758 (Kılavuz Balığı, Vantuz Balığı) TAKIM : PLECTOGNATHI (TETRAODONTIFORMES) 1. Familya : BALISTIDAE (ÇÜTRE BALIKLARI, TETĐK BALIKLARI) Balistes carolinensis Gmelin, 1789 (Çütre Balığı, Yasemin Balığı) 2. Familya : MONACANTHIDAE (DĐKENLĐ ÇÜTRELER) Stephanolepis diaspros Fraser & Brunner, 1940 (Dikenli Çütre) 3. Familya : TETRAODONTIDAE (BALON BALIKLARI) Sphoeroides pachygaster (Muller & Troschel, 1848) (Balon Balığı) TAKIM : PEDICULATI (LOPHIIFORMES) 1. Familya : LOPHIIDAE (FENER BALIKLARI) Lophius budegassa Spinola, 1807 (Fener Balığı) Lophius piscatorius Linnaeus, 1758 (Fener Balığı) Muğla Tatlı Su Balıkları Listesi Ordo: Anguilliformes Familya: Anguillidae 1. Species: Anguilla anguilla Linnaeus, 1766 (Yılan balığı) 135

Ordo: Cypriniformes Familya: Cyprinidae (Sazangiller) 2. Species: Leuciscus cephalus Linnaeus, 1758 (Tatlısu kefali) 3. Species: Leuciscus smyrnaeus Boulenger, 1896(Tatlısu kefali) 4. Species: Leuciscus borysthenicus (Kessler, 1859) (Tatlısu kefali) 5. Species: Barbus plebejus escherichi Steindachner, 1897 (Bıyıklı balık) 6. Species: Barbus capito pectoralis Heckel, 1843 (Sarı balık) 7. Species: Capoeta capoeta bergamae Karaman, 1971 (Çay balığı) 8. Species: Ladigesocypris ghigii ghigii Gienferrari, 1927 9. Species: Cyprinus carpio Linnaeus, 1758 (Pullu sazan) 10. Species: Carassius carassius Linnaeus, 1758 (Havuz balığı) 11. Species: Pseudorasbora parva (Temminck and Schegel, 1842) 12. Species: Acanthobrama mirabilis Ladiges, 1960 (Tahta balığı) 13. Species: Alburnus escherichi Steindachner, 1897 (Đnci balığı) 14. Species: Alburnus orontis Sauvage, 1882(Đnci balığı) 15. Species: Alburnoides bipunctatus (Bloch, 1782) (Noktalı inci balığı) 16. Species: Vimba vimba tenella Nordmann, 1840 (Eğrez) Familya: Cobitidae 17. Species: Cobitis taenia Linnaeus, 1758 (Çöp yiyen) 18. Species: Cobitis simplicispina Hanko, 1924(Çöp yiyen) Familya: Balitoridae 19. Species: Orthrias angorae Steindachner, 1897 Familya: Siluridae 20. Species: Siluris glanis Linnaeus, 1766 (Yayın balığı) 136

Ordo: Salmoniformes Familya: Salmonidae 21. Species: Salmo trutta macrostigma Dumeril, 1858 (Dere Alabalığı) Ordo: Cyprinodontiformes Familya: Poecilidae 22. Species: Gambusia affinis (Baird and Girard, 1853) (Sivrisinek balığı) Familya: Cichlidae 23. Species: Tilapia zilli (Gervais, 1848) Familya: Cyprinodontidae 24. Species: Aphanius fasciatus Cuvier and Valenciennes, 1821 Ordo: Perciformes Familya: Centrarchidae 25. Species: Lepomis gibbosus (Linnaeus, 1758) (Güneş balığı) Familya: Blennidae 26. Species: Blennius fluviatilis Asso, 1801 (Horozbina) Muğla Đli Kurbağaları (Amphibia) Sınıf: Amphibia Takım: Urodela (Kuyruklu Kurbağalar) Familya: Salamandrıdae (Semenderler) Mertensiella luschani luschani (Steindachner, 1891) (Kara semenderi) Mertensiella luschani helverseni Piper, 1963 (Kara semenderi) Takım: Anura (Kuyruksuz Kurbağalar) Familya: Pelobatıdae (Sarmısaklı Kurbağalar, Çamura Dalanlar) Pelobates syriacus Boettger, 1889 (Toprak Kurbağası) Familya: Bufonıdae (Kara Kurbağaları) 137

Bufo bufo bufo (Linnaeus, 1758) (Siğilli Kurbağa) Bufo viridis Laurenti, 1768 (Gece Kurbağası) Familya: Hylıdae (Ağaç Kurbağaları, Yaprak Kurbağaları) Hyla arborea (Linnaeus, 1758) (Ağaç Kurbağası) Familya: Ranıdae (Su Kurbağaları) Rana ridibunda ridibunda Pallas 1771 (Ova Kurbağası) Muğla Đli Sürüngenleri (Reptilia) Sınıf: Reptılıa (Sürüngenler) Takım: Testudınata (Kaplumbağalar) Familya: Testudınıdae (Tosbağagiller) Testudo graeca (Linnaeus, 1758) (Yaygın Tosbağa) Familya: EMYDIDAE (BATAKLIK Ve NEHĐR KAPLUMBAĞALARI) Emys orbicularis (Linnaeus, 1758) (Benekli Kaplumbağa) Familya: Bataguridae (Eski Tatlısu Kaplumbağaları) Mauremys caspica rivulata (Gmelin 1774) (Çizgili Kaplumbağa) Familya: Chelonııdae (Deniz Kaplumbağaları) Caretta caretta Linnaeus, 1758 (Deniz Kaplumbağası) Chelonia mydas (Linnaeus, 1758) (Yeşil Kaplumbağa) Familya: Trıonychıdae (Yumuşak Kaplumbağalar) Trionyx triunguis (Forskal, 1775) (Nil Yumuşak Kabuklu Kaplumbağası) Takım: Squamata (Pullu Sürüngenler) Familya: Gekkonıdae (Gekolar, Ev Kelerleri) 138

Hemidactylus turcicus (Linnaeus, 1758) (Geniş Parmaklı Keler) Familya: Agamıdae (Kelerler) Agama (= Laudakia) stellio (Linnaeus, 1758) (Dikenli Keler) Familya: Chamaeleonıdae (Bukalemunlar) Chamaeleo chamaeleon (Linnaeus, 1758) (Bukalemun) Familya: Scıncıdae (Parlak Kertenkeleler) Ablepharus kitaibeili kitaibeili Bibron et Bory, 1833 (Đnce Kertenkele) Chalcides ocellatus Forskal, 1775 (Benekli Kertenkele) Mabuya aurata (Linnaeus, 1758) (Tıknaz Kertenkele) Familya: Lacertıdae (Asıl Kertenkeleler) Lacerta danfordi pelesgiana Mertens, 1959 (Toros Kertenkelesi) Lacerta trilineata Bedriaga, 1886 (Büyük Yeşil Kertenkele) Lacerta trilineata diplochondrodes Wettstein, 1952 Ophisops elegans macrodactylus Berthold, 1842 (Tarla Kertenkelesi) Familya: Anguınıdae (Yılanımsı Kertenkeleler) Ophisaurus apodus thracius Obst,1978 (Oluklu Kertenkele) Familya: Amphısbaenıdae (Kör Kertenkeleler) Blanus strauchi strauchi (Bedriaga, 1884) (Kör Kertenkele) Familya: Typhlopıdae (Kör Yılanlar) Typhlops vermicularis Merrem, 1820 (Kör Yılan) Familya: Boıdae (Boa Yılanları) Eryx jaculus turcicus (Oliver,1801) (Mahmuzlu Yılan) Familya: Colubrıdae (Yılanlar) Coluber caspius Gmelin, 1789 (Hazer Yılanı) Coluber jugularis Linnaeus, 1758 (Kara Yılan) 139

Coluber najadum (Eichwald, 1831) (Đnce Yılan) Coluber ravergieri nummifer Reuss, 1834 (Kocabaş Yılan) Eirenis modestus (Martin, 1838) (Uysal Yılan) Elaphe quatuorlineata (Lacépède, 1789) (Sarı Yılan) Natrix natrix (Linnaeus, 1758) (Yarı Sucul Yılan, Küpeli Su Yılanı) Natrix tessellata (Laurenti, 1768) (Su Yılanı) Telescopus fallax fallax (Fleischmann, 1831) (Kedi Gözlü Yılan) Familya: Vıperıdae (Engerekler) Vipera ammodytes meridionalis Boulenger, 1903 Vipera xanthina (Gray, 1849) (Şeritli Engerek) Muğla Đli Memelileri (Mammalia) Sınıf: Mammalıa (Memeliler) Takım: Insectıvora (Böcekçiller) Familya: Erınaceıdae (Kirpiler) Erinaceus concolor Martin, 1838 (Kirpi) Familya: Sorıcıdae (Sivri Fareler) Neomys anomalus Cabrera, 1907 (Sivriburunlu Bataklıkfaresi) Crocidura suaveolens (Palas, 1811) (Sivriburunlu Bahçefaresi) Crocidura leucodon (Hermann, 1780) (Sivriburunlu Fare) Familya: Talpıdae (Köstebekler) Talpa levantis levantis Thomas, 1906 (Akdeniz Köstebeği) Takım: Chıroptera (Yarasalar) Familya: Rhınolophıdae (Nalburunluyarasalar) 140

Rhinolophus ferrumequinum (Schreber, 1774) (Nalburunlu Büyükyarasa) Rhinolophus hipposideros (Bechstein, 1800) (Nalburunlu Küçükyarasa) Rhinolophus euryale Blassius, 1853 (Akdeniz Nalburunluyarasası) Rhinolophus blasii Blassius, 1853 (Nalburunluyarasa) Familya: Vespertılıonıdae (Düzburun Yarasalar) Myotis blythii (Tomes, 1857) (Farekulaklı Küçükyarasa) Pipistrellus pipistrellus (Schreber, 1774) (Cüce Yarasa) Miniopterus schreibersii (Kuhl, 1819) (Uzunkanatlı Yarasa) Takım: Lagomorpha (Tavşanlar) Familya: Leporıdae (Tavşanlar) Lepus europaeus Pallas, 1778 (Yabani Tavşan) Oryctalagus cuniculus (Linnaeus,1758) (Ada Tavşanı) Takım: Rodentıa (Kemiriciler) Familya: Scıurıdae (Sincaplar) Sciurus anomalus Chreber, 1758 (Kafkas Sincabı) Familya: Murıdae (Fareler, Sıçanlar) Arvicola terrestris (Linnaeus, 1758) (Susıçanı) Apodemus mystacinus (Danford ve Alston, 1877) (Kayalık Orman Faresi) Apodemus sylvaticus (Linnaeus, 1758) (Orman Faresi) Mus domesticus (Linnaeus, 1758) (Siyah Ev Faresi) Rattus rattus (Linnaeus, 1758) (Evsıçanı) Rattus norvegicus (Berkenhout, 1769) (Göçmen Sıçan) Familya: Glırıdae (Yediuyurlar) 141

Dryomys Nitedula (Pallas, 1779) Hasancık Familya: Hystrıcıdae (Oklu Kirpiler) Hystrix Đndica Kerr, 1792 (Oklukirpi) TAKIM: Carnıvora (Yırtıcı Memeliler) Familya: Canıdae (Köpekler) Canis lupus (Linnaeus, 1758) (Kurt) Vulpes vulpes (Linnaeus, 1758) (Kızıl Tilki) Familya: Ursıdae (Ayılar) Ursus arctos (Linnaeus, 1758) (Boz Ayı) Familya: Mustelıdae (Sansarlar) Mustela nivalis (Linnaeus, 1766) (Gelincik) Martes martes (Linnaeus, 1758) (Ağaç Sansarı) Martes foina (Erxleben, 177) (Kaya Sansarı) Meles meles (Linnaeus, 1758) (Porsuk) Lutra lutra (Linnaeus, 1758) (Su samuru) Familya: Felıdae (Kediler) Felis silvestris Schreber, 1777 (Yaban Kedisi) Caracal (= Felis) caracal Schreber, 1777 (Karakulak, Step Vaşağı) Panthera pardus tulliana Valenciennes, 1856 ( Anadolu Leoparı, Anadolu Parsı) Takım: Pınnıpedıa (Yüzgeçayaklılar) Takım: Artıodactyla (Çift Toynaklılar) Familya: Suıdae (Eskidünya Domuzları) Sus scrofa scrofa (Linnaeus, 1758) Yaban domuzu Familya: Camelıdae Camelus drome darius (Linnaeus, 1758), (Tek Hörgüçlü Deve) 142

Familya: Cervıdae (Geyikler) Cervus dama (Linnaeus, 1758) (Ulu Geyik, Kızıl Geyik) Familya: Bovıdae (Koyunlar) Capra aegagrus Erxleben, 177 (Yaban Keçisi) Takım: Cetacea (Balinalar, Yunuslar) Familya : Phocoenıdae (Nehir Yunusları, Domuz Balinaları) Phocaena phocaena ((Linnaeus, 1758)) (Yunus, Mutur) Familya: Delphınıdae (Yunuslar) Delphinus delphis (Linnaeus, 1758) (Yunus, Tırtak) Tursiops truncatus (Montagu, 1821) (Afalina) Muğla Đli Kuşları Familya: Phalocrococıdae (Karabatakgiller) Phalacrocorax carbo (Karabatak) Phalacrocorax pygmeus (Cüce Karabatak) Familya: Ardeidae ( Balıkçıllar) Ixobrychus minutus Cüce Balaban Ardea cinera (Gri Balıkçıl, Okar) Ardea purpurea (Erguvani Balıkçıl) Nycticorax nycticorax ( Gece Balıkçıl) Botaurus stellaris (Balaban Kuşu) Arddeola ralloides (Alaca Balıkçıl) Ergetta alba (Beyaz Balıkçıl) Familya: Anatidae (Ördekler) Aythya nyroca ( Bataklık Ördeği) 143

Anas querquedula (Bağırtlak Ördeği) Anas platyrhynchos (Yeşilbaş Ördek) Anas strepera (Boz Ördek) Familya: Phasianidae (Tavuksular) Coturnix coturnix (Bıldırcın) Alectoris chukar (Kınalı Keklik) Familya: Rallidae (Yelvegiller) Gallinula chloropus (Saz Tavuğu) Fulica atra (Sakar Meke) Rallus aquaticus (Su Yelvesi, Su Tavuğu) Familya: Scolopacidae (Çullukgiller) Tringa totanus (Kızılbacak) Scolopax rustricola (Orman Çulluğu) Familya: Laridae ( Martıgiller) Larus argentatus (Gümüş Martı) Familya: Columbıdae ( Güvercingiller) Streptopelia decaocto (Kolyeli Kumru, Dere Kumrusu) Familya: Cuculıdae (Gugukkuşugiller) Cuculus canorus ( Guguk Kuşu) Familya: Strıgıdae ( Baykuşgiller) Strix aluco (Alaca Baykuş) Otus scops (Đshak Kuşu, Cüce Baykuş) Familya: Alcenıdae ( Yalıçapkınıgiller) Alcedo atthis ( Yalıçapkını) Halcyon smyrnensis (Đzmir Yalıçapkını) 144

Familya: Meropıdae (Arıkuşugiller) Merops apiaster ( Arı Kuşu) Familya: Alaudıdae ( Tarlakuşugiller) Galerida cristata ( Tepeli Tarla Kuşu) Familya: Hırundınıdae (Kırlangıçgiller) Delichon urbica (Şehir Kırlangıcı) Hirundo rustica (Kır Kırlangıcı) Familya: Motacılldae ( Kuyruksallayangiller) Motacilla flava ( Sarı Kuyruksallayan ) Motacilla alba ( Ak Kuyruksallayan) Familya: Troglodytıdae ( Çit Kuşları) Troglodytes troglodytes (Çit Kuşu) Familya: Turdıdae (Ardıçkuşugiller) Erithacus rubecula (Nar Bülbülü) Luscinia megarhynchos (Bülbül) Oenanthe isabellina (Kara Kulaklı Kuyrukkakan) Oenanthe oenanthe (Kuyrukkakan) Familya: Sylrıdae ( Ötleğengiller) Cisticola juncidis ( Yelpaze Kuyruklu Ötleğen) Regulus regulus Çalı Kuşu) Familya: Parıdae (Baştankaragiller) Parus major ( Büyük Baştankara) Familya: Corvıdae (Kargagiller) Pica pica ( Saksağan) Corvus corone (Leş Kargası) 145

Corvus monedula ( Küçük Karga, Çavga) Familya: Sturnıdae ( Sığırcıkgiller) Sturnus vulgaris (Sığırcık) Familya: Passerıdae (Serçegiller) Passer domesticus (Ev Serçesi) Passer hispaniolensis ( Bataklık Serçesi) Familya: Pelecanıdae (Pelikanlar) Pelecanus onocrotalus (Akpelikan) Muğla nın Endemik Türleri Pınaceae Cedrus libani A.Rich. var. stenocoma (O.Schwarz) Frankis Dıcotyledones Ranunculaceae Ranunculus reutarianus Boiss. Papaveraceae Roemeria carica A.Baytop Papaver apokrinomenon Fedde Papaver guerlenkense Stapf Papaver argemone L. subsp. davisii Kadereit Cordydalis wendelboi Liden subsp. wendelboi Crucıferae Isatis pinatiloba Davis Iberis carica Bornm. Aethionema speciosum Boiss. & Huet subsp. compactum Hartvig & Strid Thlapsi leblebici Gemici & Görk Thlapsi carinense A.Carlström Ricotia cornosula Boiss. & Heldr. Alyssum lepidotum Boiss. 146

A. propinquum Baumg. A. masmenaeum Boiss. A. discolor Dudley & Hub.- Mor. A. giosnanum Nya r A. pterocarpum Dudley A. caricum Dudley & Hub.- Mor. Barberea minor C.Koch var. anfractuosa Hartvig & Strid Aubrieta canescens (Boiss.) Barnm. subsp. canescens Erysimum kotschyanum Gay E. caricum Boiss. Caryophyllaceae Arenaria tmolea Boiss. A. deflexa Dec. subsp. microsepala A. luschanii McNeill A. carinensis A.Carlström A. ledebouriana Fenzl var. pauciflora Mcneill A. acerosa Boiss. Minuartia recurva ( All ) Schinz & Thell. subsp. carica McNeill M. dionthifolia (Boiss.) Hand.-Mazz. subsp. dianthifolia M. umbellulifera ( Boiss.) McNeill subsp. fimbriata McNeill M. verna (L.) Hien subsp. brevipetala Hartvig & Strid M. leucocephaloides ( Bornm.) Bornm. Cerastium dominici Kit Tan & R.Mill Bufonia calyculata Boiss. & Bal. Spergularia lycia Monnier & Quezel Dianthus eretmopetalus Stapf Petrorhagia lycica (Davis ) Ball & Heywood Velezia hispida Boiss. V. pseudorigida Hub. Mor. Saponaria chlorifolia Kunze S. pinetorum Hedge Gysophila davisii Bark. G. conferrtifolia Hub.- Mor. 147

Balanthus frankenioides ( Boiss.) Bark. var. fasciculatus ( Boiss. & Heldr. ) Bark. B. stenopetalus Hartvig & Strid Silene urvillei Schott S. tunicoides Boiss. S. brevicalyx Harvig & Strid S. echinospermoides Hub. & Mor S. delicatula Boiss. subsp. delicatula S. sordida Hub.- Mor. & Reese S. carinensis Boiss. Illecebraceae Herniaria saxatilis Brummitt Paronychia mughlaei Chaudhri P. chionaea Boiss. Polygonaceae Polygonum salebropsum Coode & Cullen P. karacae Ziel. & Boratynski Chenopodıaceae S. canescens (Moq.) Boiss. subsp. serpentinicola Freitag & E. Özhatay Guttıferae Hypericum aviculariifolium Jaub & Spach subsp. avuculariifolium var. aviculariifolium H. aviculariifolium Jaub & Spach subsp. avuculariifolium var.albiflorum Hub.-Mor. Lınaceae Linum boissieri Aschers. & Sint. L. obtusatum ( Boiss.) Stegf Rutaceae Haplophyllum pumiliforme Hub.-Mor. & Reese 148

Aceraceae Acer undulatum Pojark. Rhamnaceae Rhamnus pyrellus O.Schwarz R. picleri Schneider & Bornm. ex Bornm. Fabaceae Chamaecytisus gueneri H. Duman Genista sandrasica Hartvig & Strid Astragalus oxytropifolius Boiss. A. hartvigii Kit Tan A. angustifolius Ç.Koch subsp. anatolicus ( Boiss.) Chamberlain A. prusianus Boiss. A. anthylloides Lam. A. cariensis Boiss. Trifolium caudatum Boiss. Trifolium rhizomatosum O.Schwarz Trigonella caria Hub.-Mor. T. pseudocapitata Contandr. & Quezel Cytisopsis dorycniifolia Jaub & Spach subsp. reeseana ( Guyot) Hub.-Mor. Securigera carinata Lassen Ebenus reesi Hub.- Mor. var. reesei E. pisidica Hub. Mor. & Reese Rosaceae Crataegus aronia (L.) Bosc. ex DC. var.dentata Browicz Pyrus hakkiarica Browicz Crassulaceae Rosularia globulariifolia (Fenzl) Berger R. chrysanta ( Boiss.) Tahkt. R. serpentinica (Werder mann) Muirhead Sedum samium Dunem. & Greuter 149

S. caricum A.Carström Prometheum sepentinicum (Werdermann) t Hart var. gigantium (Eggli) t Hart Rosularia sempervivum (M.Bieb) A.Berger subsp. glaucophylla Eggli Sedum ursi t Hart Sedum eriocarpum Sibth. & Sm. subsp. caricum ( Carlström) t Hart Hamamelıdaceae Liquidambar orientalis Miller. var. orientalis L. orientalis Miller. var. integriloba Fiori Apıaceae ( Umbellıferae) Eryngium thorifolium Boiss. E. pseudothorilfolium E. kotschyi Boiss. Scandix balansae Reuter ex Boiss. Oenanthe cyclocarpa Pimenov & Klijuykov Bupleurum heldreichii Boiss. & Bal. Bupleurum anatolicum Hub.-Mor.& Reese Microsciadium minutum (d Urv.) Briq. Ferulago sandrasica Peşmen & Que zel F. humilis Boiss. F. humilis Boiss. Peucedanum chryseum (Boiss. & Heldr.) Chamberlain Tordylium pestalozzae Boiss. Tordylium ebracteatum Al-Eisawi & Jury Laserpitium petrophilum Boiss. & Heldr. Dıpsacaceae Cepholaria lycica Mattheus Ptorocephalus pinardii Boiss. Asteraceae ( Composıtae ) Inula anatolica Boiss. Erigeron cilicicus Boiss. ex Vierh. 150

Senecio sandrasicus P.H. Davis Anthemis karacae Güner Anthemis cuneata Hub.-Mor. & Reese A. rosea Sm. subsp. carnea (Boiss.) Grierson Achillea teretifolia Willd. Tanacetum praeteritum ( Horwood ) Heywood subsp. praeterium Tanacetum praeteritum ( Horwood ) Heywood subsp. massicyticum Heywood Matricaria macrotis Rech. Onopordum caricum Hub.- Mor. Cirsium dirmilense R.M.Burton Cirsium sipyleum Q. Schwarz C. sintenisii Freyn C. libanaticum DC. subsp. lycaonicum ( Boiss. & Heldr. ) Davis & Parris Plilostemon afer ( Jacg.) Greuter subsp. eburneus Greuter Carduus rechingeranus Kazmi Centaurea austro-anatolica Hub.-Mor. C. solstitialis L. subsp. pyracantha ( Boiss.) Wagenitz C. ensiformis P.H. Davis Amphoricarpos exsul O.Schwarz Carlina oligocephala Boiss. & Kotschy subsp. oigocephala Scorzonera eriophora DC. Scorzonera sandrasica Hartvig & Strid Tragopogon olympicus Boiss. T. oligolepis Hartvig & Strid Hieracium artabirense ( Zahn) Juxip Pilosella sandrasica Hartvig & Strid Campanulaceae Campanula lyrata Lam. subsp. lyrata C. hagielia Boiss. C. betonicifolia Sm. C. telmessi Hub. - Mor. & Phitos C. teucrioides Boiss, C.koyuncui H.Duman 151

C. fruticulosa ( Schwarz & Davis ) Damboldt C. padocarpa Boiss. Asyneuma babadaghensis Yıldız & Kit Tan Asyneuma linifolium (Boiss. & Heldr. ) Bornm. subsp. linifolium A. michauxioides (Boiss.) Damboldt A. virgatum (Labill.) Bornm. subsp. cichoriiforme (Boiss. ) Damboldt Prımulaceae Cyclamen mirabile Hilderb. C. trochopteranthum O. Schwarz Asclepıadaceae Vincetoxicum canescens (Willd.) Decne. subsp. pedunculata Browicz Gentıanaceae Centaurium serpentinicola A. Carlström Boragınaceae Paracoryum aucheri (A.DC.) Boiss. Onosma nanum DC. Onosma nanum DC. Alkanna tubulosa Boiss. Alkanna mughlae Güner Alkanna macrosiphon Boiss. & Heldr. Alkanna areolata Boiss. var. areolata Scrophularıaceae Verbascum trapifolium (Stapf) Hub.-Mor. Verbascum adenophorum Boiss. Verbascum demirizianum Hub.-Mor. V. pinardii Boiss. V. cariense Hub.-Mor. V. dalamanicum Hub.-Mor. V. parviflorum Lam. 152

Verbascum lydium Boiss. var.lydium Verbascum lydium Boiss. var. heterandrum V. propontideum Murb. V. renzi Hub.-Mor. V. bellum Hub.-Mor. V. splendidum Boiss. V. symes Murb. & Rech. fil. V. chrysochaete Stoph V. orgyale Boiss. & Heldr. V. cherionthifolium Boiss. var. asperulum (Boiss.) Murb. Scrophularia pinardii Boiss. Scrophularia depauperata Boiss. S. floribunda Boiss. & Bal. Digitalis davisiana Heywood Digitalis cariensis Boiss. ex Jaub. & Spach Veronica donii Römpp V. lycica E. Lehm. V. cuneifolia D.Don subsp. cuneifolia Acanthaceae Acanthus hirsutus Boiss. Globularıaceae Globularia dumulosa O. Schwarz Labıatae ( Lamıaceae ) A. bombycina Boiss. Teucricum sandrasicum O,Schwarz T. alyssifolium Stapf T. odontites Boiss. & Bal. Lavandula stoechas L. subsp. cariensis (Boiss. ) Rozeira Scutellaria rubicunda Hornem. subsp. brevibracteata (Stapf) Edmondson Phlomis bourgaei Boiss. P. lycia D. Don 153

P. armeniaca Willd. P. angustissima Hub.-Mor. P. carica Rech. fil. Lamium lycium Boiss. L. pisidicum R.Mill L. microphylum Boiss. L. sandrasicum P.H. Davis Balbota psudodictammus (L.) Bentham B. glandulosissima Hub.-Mor. & Patzak Acinos troodi (Post) Leblebici subsp. vardaranus Leblebici Acinos troodi (Post) Leblebici subsp. grandiflorus Hartvig & Strid Micromeria cristata (Hampe) Griseb. subsp. xylorrhiza (Boiss. & Heldr. ) Davis Thymus cilicicus Boiss. & Bal. Thymus cariensis Hub.- Mor. & Jalas T. sipyleus Boiss. subsp. sipyleus Thymbra spicata L. var. intricata P.H. Davis Salvia nydeggeri Hub.-Mor. Salvia cadmica Boiss. S. chrysophylla Stapf S. dichorantha Stapf Plumbagınaceae Limonium effusum (Boiss.) O.Kuntze Acantholimon ulicinum (Willd. ex Schultes ) Boiss. var. purpurascens (Bakhari) Bakhari & Endmonson Arıstolochıaceae Aristolochia poluninii Davis & Khan A. hirta L. A. guichardii Davis & Khan Eubhorbıaceae Euphorbia austroanatolica Hub.- Mor. & M.S. Khan E. falcata L. subsp. macrostagia (Bornm.) O.Schwarz 154

E. erythrodon Boiss. & Heldr. Fagaceae Quercus aucheri Jaub. & Spach Betulaceae Alnus orientalis Decne. var. pubescens Dippel Rubıaceae Asperula bryoides Stapf A. lycia Stapf A. teunifolia Boiss. A. stricta Boiss. subsp. monticola Ehrend. A. brevifolia Vent. A. serotira (Boiss. & Heldr. ) Ehrend. Galium campanelliferum Ehrend. & Schrönd.-Tem. G. tmoleum Boiss. G. incanum Sm. subsp. centrale Ehrend. G. dumosum Boiss. G. brevifolium Sm. subsp. brevifolium G. globuliferum Hub.-Mor. & Reese Aracceae Biarum tenuifolium (L.) Schott var. zeleboni (Schott) Engler Lılıaceae Asphodeline anatolica E.Tuzlacı Allium deciduum N. Özhatay & Kollmann subsp. deciduum A. sandrasicum Kollmann A. stylosum O. Schwarz A. reuterianum Boiss. Allium fethiyense N.Özhatay & B. Mathew Chionodoxa forbessii Baker Ornithogalum alpigenum Stapf 155

M. bourgaei Baker M. sandrasicum Karlen Fritillaria crassifolia Boiss. & Huet subsp. crassifolia F. bithynica Baker F. sibthorpiana (Sm.) Baker F. sibthorpiana (Sm.) Baker subsp. enginiana Byfield & N.Özhatay F. forbesii Baker F. carica Rix subsp. carica F. elwesii Boiss. Tulipa armena Boiss. var. lycica (Baker) Marais Gagea bithynica Pascher Colchicum balansae Planchon C. chalcedonicum Azn. Subsp. punctatum K.M.Perss C. sanguicolle K.M. Pers. Amaryllıdaceae Sternbergia candida Mathew & T. Baytop Irıdaceae Iris xanthospuria B.Mathew & T. Baytop I. unguicularis Poiret subsp. carica (Wer.Schulze) A.P.Davis & Jury var. carica I. purpureobractea B. Mathew & T. Baytop Crocus fleischeri Gay C. gargaricus Herbert C. biflorus Miller subsp. nubigena (Herbert) Mathew C. biflorus Miller subsp. isauricus ( Siehe ex Bowles)Mathew C. antalyensis Mathew Crocus mathewii Kerndorff & Pasche C. cancellatus Herbert subsp. lycius Mathew Gladiolus anatolicus (Boiss.) Stapf G. micranthus Stapf Orchıdaceae Ophryus holoserica (Burm.fil.) Greuter subsp. heterochila Renz & Taub. 156

O. phaseliana D. Rückbrodt & U. Rückbrodt O. labiosa Kneutz O. lesbis Gölz & H.R. Reinhard O. calypsus Hirth & Spaeth O. homeri Hirth & Spaeth Juncaceae J. sparganiifolius Boiss. & Kotschy ex Buchenau Cyperaceae C. cilicica Boiss. subsp. muglaica Ö. Nilson Gramıneae (Poaceae) Apera baytopiana M. Doğan Poa davisii Bor Muğla nın Tür Listesi Selagınellacae Selaginella denticulata ( L.) Link Ophıoglossaceae Ophioglossum lusitanicum L. Sınopterıdaceae Cheilantes fragrans ( L.fil.) Sw. Cheilantes morontae (L.) Damin Cheilantes catanensis ( Cos.) Fuchs Gymnogrammaceae Anogramma leptophylla (L.) Link Asplenıaceae Asplenium bourgaei Milde 157

Asplenium cuneifolium Viv. Ceterach officinarum DC. Athyrıaceae Cystopteris fragilis (L.) Bernh. Polypodıaceae Polypodium australe Fe e Pınaceae Cedrus libani A.Rich. Cedrus libani A.Rich. var. stenocoma (O.Schwarz) Frankis -muhtemelen -Endemik Pinus brutia Ten. P. brutia Ten. var. pendulifolia Frankis Cupressaceae Juniperus phoenica L. Juniperus foetidissima Willd. Juniperus excelsa Bieb. J. excelsa M.Bieb. subsp. excelsa Dıcotyledones Ranunculaceae Nigella arvensis L. var. glauca Boiss. Nigella arvensis L. var. palaestina (Zohary) Zohary & Feinbr. Nigella arvensis L. var. involuctrota Boiss. Delphinium staphisagria L. Delphinium peregrinum L. Consolida orientalis (Gay) Schröd. Anemone blanda Schott & Kotschy Anemaone coronaria L. Clematis vitalba L. Adonis flammea Jacg. 158

Ranunculus brevifolius Ten. R. sericeus Banks & Sol. R. neopolitanus Ten. R. velutinus Ten. R. repens L. R. constantinapolitanus (DC. )d Urv. R. poludosus Poiret R. sprunerianus Boiss. R. reuterianus Boiss. -Endemik R. asiaticus L. R. millefoliatus Vahl. R. isthmicus Boiss. subsp. stepporum Davis R. marginatus d Uvr. var. trachycarpus ( Fisch. & Mey. ) Azn. R. muricatus L. R. chius DC. R. ophioglossifolius Vill. R. ficaria L. subsp. ficariiformis Rouy & Fouc. R. rionii Lagger R. trichophyllus Chaix Berberıdaceae Berberis vulgaris L. Papaveraceae Glaucium flavum Crantz Roemeria carica A.Baytop -Endemik Papaver apokrinomenon Fedde Endemik Papaver guerlenkense Stapf -Endemik Papaver argemone L. subsp. nigrotinctum (Fedde) Kadereit Papaver argemone L. subsp. davisii Kadereit -Endemik Cordydalis wendelboi Liden subsp. wendelboi -Endemik Cordydalis solida (L.) Swartz subsp. solida Fumaria judaica Boiss. Fumaria petteri Reichb. 159

Crucıferae Hirschfeldia incona (L.) Lag.-Foss. Raphanus raphanistrum L. Rapistrum rugosum (L.) All. Cakile moritima Scop. Cordonia draba (L.) Desv. subsp. chalepensis (L.) O.E.Schulz Isatis pinnatiloba Davis - Endemik Isatis glauca Aucher ex Boiss. subsp. glauca Isatis lusitanica L. Isatis buschiana Schischkin Iberis sempervirens L. Iberis attica Jord. Iberis carica Bornm. Endemik Bliscutella didyma L. Aethionema speciosum Boiss. & Huet subsp. compactum Hartvig & Strid -Endemik Thlapsi arvense L. Thlapsi perfoliatum L. Thlapsi leblebici Gemici & Görk -Endemik Thlapsi carinense A.Carlström -Endemik Bunias erucago L. Ricotia cornosula Boiss. & Heldr. -Endemik Alyssum foliosum Bary & Chaup. var. melonocarpum Hal. A.minutum Schlecht. ex DC. A. smyrnacum Meyer A. fuluescens Sibth. & Sm. var. fuluescens A. strigosum Banks & Sol. subsp. strigosum A. strigosum Banks & Sol. subsp. cedrorum ( Schott & Kotschy) Dudley A. lepidotum Boiss. Endemik A. propinquum Baumg. - Endemik A. corsicum Duby A. masmenaeum Boiss. - Endemik A. discolor Dudley & Hub.- Mor. - Endemik A. giosnanum Nya r - Endemik 160

A. pterocarpum Dudley Endemik A. caricum Dudley & Hub.-Mor. Endemik Erophila verna (L.) Chevall. subsp. verna E. verna (L.) Chevall. subsp. praecox (Stev. ) Walters E. verna (L.) Chavall. subsp. macrocarpa ( Baiss. & Heldr. ) Waters Arabis ionocalyx Boiss. A. verna (L.) DC. Turritis laxa ( Sibth. & Sm. ) Hayek Rorippa sylvestre (L.) Bess. Barbarea verna (Mill.) Aschers. Barberea minor C.Koch var. anfractuosa Hartvig & Strid -Endemik Cardomina hirsuta L. Aubrieta deltoidea ( L.) DC. A. canescens (Boiss.) Barm. subsp. canescens - Endemik Malcolmia chia ( L.) DC. Erysimum kotschyanum Gay - Endemik E. caricum Boiss. Endemik Sisymbrium officinale (L.) Scop. S. altissimum L. Capparaceae Capparis spinosa L. var. inermis Turra Cleome ornithopodioides L. C. iberica DC. Cıstaceae Cistus parviflorus Lam. Helianthemum ledifolium (L.) Miller var. lasiocarpum (Wilk.) Bornm. Fumana arabica (L.) Spach var. arabica F. aciphylla Boiss. Tuberaria guttata (L.) Fourr. var. inconspicua (Thib.) Batt. Vıolaceae Viola sandrasea Melchior 161

V. kitaibeliana Roem. & Schult. V.heldreichiana Boiss. Polygalaceae Polygala supina Screb. P. comosa Schkuhr Portulaceae Montia rivularis Gmelin Caryophyllaceae Arenaria tmolea Boiss. -Endemik A. deflexa Dec. subsp. deflexa A. deflexa Dec. subsp. microsepala -Endemik A. luschanii McNeill - Endemik A. oxypetala Sibth A. rhodia Boiss. var. rhodia A. carinensis A.Carlström -Endemik A. serpyllifolia L. A. ledebouriana Fenzl var. pauciflora McNeill -Endemik A. acerosa Boiss. -Endemik Minuartia recurva ( All) Schinz & Thell. subsp. carica McNeill -Endemik M. dionthifolia (Boiss.) Hand.-Mazz. subsp. dianthifolia - Endemik M. umbellulifera ( Boiss.) McNeill subsp. fimbriata McNeill -Endemik M. verna (L.) Hien subsp. brevipetala Hartvig & Strid -Endemik M. multinervis (Boiss.) Bornm. M. leucocephaloides ( Bornm.) Bornm. -Endemik M. mesogitana ( Boiss.) Hand.-Mazz. subsp. mesogitana M. hybrida (Vill.) Schischk. subsp. hybrida M. hybrida (Vill.) Schischk. subsp. turcica McNeill M. mediterranea (Ledeb.) K. Maly Stellaria media (L.) Vill subsp. postii Holmboe Cerastium glomeratum Thuill C. brachypetalum Pers. subsp. roeseri ( Boiss.& Heldr.) Nyman 162

C. ligusticum Viv. C.dominici Kit Tan & R.Mill -Endemik C. illyricum Ard. subsp.comatum ( Desv.) P.D.Sell & Whitehead Moenchia mantica (L.) Bartl. subsp. caerulea ( Boiss.) Clapham Bufonia calyculata Boiss. & Bal. -Endemik B. tenufolia L. Spergularia marina ( L. ) Gris. Spergularia lycia Monnier & Quezel -Endemik Polycarpon tetraphyllum ( L.) L. Telephium imperati L. subsp. orientale ( Boiss.) Nyman Dianthus tripunctatus Sibth.& Sm. D. strictus Bank & Sol. var. strictus D. eretmopetalus Stapf -Endemik Petrorhagia lycica (Davis ) Ball & Heywood -Endemik P. alpina ( Halb.) Ball & Heywood subsp. olympica (Boiss.) Ball & Heywood P. velutina ( Guss.) Ball & Heywood Velezia hispida Boiss. -Endemik V. quadridentata Sibth. & Sm. V. rigida L. V. pseudorigida Hub. Mor. -Endemik Saponaria pumilio Boiss. S. chlorifolia Kunze -Endemik S. pinetorum Hedge -Endemik Gysophila davisii Bark. -Endemik G. conferrtifolia Hub.- Mor. -Endemik Balanthus frankenioides ( Boiss.) Bark. var. fasciculatus ( Boiss. & Heldr. ) Bark. - Endemik B. stenopetalus Hartvig & Strid -Endemik Vaccaria pyramidata Medik. var. grandiflora ( Fisch. ex DC.) Cullen Silene gigantea L. var. gigantea S. gigantea L. var. incana (Griseb.) Chowdh. S. bulpleuroides L. S. armena Boiss. var. armena S. supina Bieb. subsp. pruinosa (Boiss.) Chowdh. 163

S. odontopetala Fenzl S. vulgaris (Moench) Garcke var. vulgaris S. fabaria ( L.) Sibth. & Sm. S. urvillei Schott -Endemik S. tunicoides Boiss. -Endemik S. brevicalyx Harvig & Strid -Endemik S. compacta Fischer S. rigudila Sibth. & Sm. S. echinospermoides Hub. & Mor. -Endemik S. delicatula Boiss. subsp. delicatula -Endemik S. sordida Hub.- Mor. & Reese -Endemik S. behen L. S. carinensis Boiss. -Endemik S. cretica L. S. tenuiflora Guss. S. nocturna L. S. discolor Sibth. & Sm. S. gallica L. S. lydia Boiss. Agrostemma githago L. A. gracilis Boiss. Llecebraceae Herniaria hirsuta L. H. saxatilis Brummitt -Endemik Paronychia argentea Lam. var. argentea P. echinulata Chater P. macrosepala Boiss. P. mughlaei Chaudhri -Endemik P. chionaea Boiss. -Endemik Polygonaceae Polygonum amphibium L. 164

P. salebropsum Coode & Cullen -Endemik P. karacae Ziel. & Boratynski -Endemik P. cognatum Meissn. Rumex scutatus L. R. tuberosus L. subsp. creticus ( Boiss.) Rech. R. conglomeratus Murray Emex spinosus ( L.) Campd. Chenopodıaceae Chenopodium ambrodioides Chenopodium foliosum ( Moench) Aschers. Atriplex hastata L. Halimione portulacoides (L.) Aellen Salicornia europae L. S.perennis Mill. Suaeda splendens (Pouret) Gren. & Godron Salsona ruthenica I sin S. canescens (Moq.) Boiss. subsp. serpentinicola Freitag & E. Özhatay -Endemik Cynocrambaceae Theligonium cynocrambe L. Tamarıcaceae Tamarix hampeana Boiss. & Heldr. T. tetrandra Palas ex Bieb. T.parviflora DC. Frankenıaceae Frankenia pulverulenta L. Guttıferae Hypericum empetrifolium Willd. H. atomarium Boiss. H. perfoliatum L. 165

H. montbretii Spach H. aviculariifolium Jaub & Spach subsp. avuculariifolium var. aviculariifolium -Endemik H. aviculariifolium Jaub & Spach subsp. avuculariifolium var.albiflorum Hub.-Mor. - Endemik H. perforatum L. H. trigetrifolium Turra Malvaceae Malope malacoides L. Malva cretica Cav. M. nicaeensis All. Lavatera cretica L. L. bryoniifolia Miller Althaea officinalis L. Lınaceae Linum arboreum L. L. boissieri Aschers. & Sint. -Endemik L. trigynum L. L. virgultorum Boiss. & Heldr. L. obtusatum ( Boiss.) Stegf -Endemik L. bienne Miller L. catharticum L. Geranıaceae Geranium lucidum L. G. purpureum Vill. G. rotundifolium L. G. molle L. subsp. molle G. pyrenaicum Burm. Erodium hoefftianum C.A. Meyer E. grunium (L.) L Hérit E. botrys (Cav.) Bertol. 166

E. malacoides (L.) L Hérit E. cicutarium (L.) L Hérit subsp. cicutarium E. moschatum (L.) L Hérit Pelargonium endlicherianum Fenzl Oxalıdaceae Oxalis corniculata L. Rutaceae Haplophyllum suaveolens (DC.) G. var. suaveolens H. pumiliforme Hub.-Mor. & Reese -Endemik Citrus medica L. C.limon (L.) Burm.fil. C.unshiu Marc. C.deliciosa Ten. C.grandis (L.) Osbeck C.paradisi McFad. C.aurantiifolia ( Christm.) Swingle. C.aurantium L. C.sinensis (L.) Osbeck. Aceraceae Acer sempervirens L. Acer undulatum Pojark. -Endemik Vıtaceae Vitis sylvestris Gmelin Rhamnaceae Paliurus spina-christi Miller Sageretia spinosa Wettst. Rhamnus oleoides L. subsp. graecus ( Boiss. & Rest. ) Holmboe R. pyrellus O.Schwarz -Endemik 167

R. picleri Schneider & Bornm. ex Bornm. -Endemik Anacardıaceae Cotinus coggyria Scop. Hibrit Pistasia.x saportae Burnat Pistacia lentiscus L. P. terebinthus L. subsp. palaestina ( Boiss. ) Engler Fabaceae ( Legumınosae) Ceratonia siliqua L. Cercis siliquastrum L. subsp. siliquastrum Cercis siliquastrum L. subsp. hebecarpa ( Bornm.) Yalt. Anagyris foetida L. Chamaecytisus gueneri H. Duman -Endemik Genista sandrasica Hartvig & Strid -Endemik Genista anatolica Boiss. Genista acanthoclada Dc. Spartium junceum L. Calicotome villosa ( Poiret ) Link Adenocarpus complicatus ( L.) Gay Lupinus angustifolius L. Biserrula pelecinus L. Astragalus asterias Stev. A. hamosus L. A.oxytropifolius Boiss. -Endemik A. hartvigii Kit Tan -Endemik A. lusitanicus Lam. subsp. orientalis Chater & Meikle A. angustifolius Ç.Koch subsp. anatolicus ( Boiss.) Chamberlain -Endemik A. creticus Lam. A. prusianus Boiss. -Endemik A. parnassi Boiss. subsp. cylleneus ( Boiss. & Heldr. ) Hayek A. anthylloides Lam. -Endemik 168

A. cariensis Boiss. -Endemik Psoralea bituminosa L. Cicer montbretii Jaub. & Spach Vicia villosa Roth. subsp. villosa V. villosa Roth. subsp. dasycarpa (Ten.) Cav. V. villosa Roth. subsp. ericocarpa ( Hausskn.) P.W. Ball V. villosa roth. subsp. microphylla (d Urv.) P.W.Ball V.cassia Boiss. V.cretica Boiss. & Heldr. V. articulata Hornem. V. ervilla (L.) Willd. V. pubescens (DC.) Link V. laxiflora Brot. V. hirsuta (L.) S.F. Gray V. lunata (Boiss. & Heldr.) Boiss. var. lunata V. peregrina L. V. hybrida L. V. cuspidata Boiss. V. lathyroides L. V. sativa L. subsp. sativa V. sativa L. subsp. incisa (Bieb) Arc.F. var. cordata (Wulfen ex Hoppe) Arc. V. galilaea Plitm. & Zoha Lathyrus laxiflorus ( Desf.) O.Kuntze subsp. laxiflorus L. setifolius L. L. gorgoni Parl. var. gorgoni L. cicera L. L. clymenum L. L. aphaca L. var. affinis ( Guss.) Arc L. aphaca L. var. pseudoaphaca ( Boiss.) Davis Pisum sativum L. var. elatius Pisum sativum L. var. pumilio Meikle P. fulvum Sibth. & Sm. Vavilovia formosa ( Stev.) A. Fed. Ononis adenotricha Boiss. var. adenotricha 169

O. natrix L. subsp. natrix O. reclinata L. O. pubescens L. O. pusilla L. O. spinosa L. subsp. antiquorum (L.) Briq. Trifolium uniflorum L. T. hybridum L. var. anatolicum (Boiss.) Boiss. T. nigrescens Viv. subsp. petrisavii (Clem.) Holmboe T. speciosum Willd. T. mesogitanım Boiss. T. campestre Schreb. T. spumosum L. T. physodes Stev. ex Bieb. var. physodes T. tomentosum L. T. glanduliferum Boiss. var. glanduliferum T. caudatum Boiss. -Endemik T. stellatum L. var. stellatum T. scabrum L. T. lucanicum Gasp. T. hirtum All. T. lappaceum L. T. cherleri L. T. angustifolium L. var. angustifolium T. dasyurum C.Presl. T. globosum L. T. subterraneum L. Trifolium rhizomatosum O.Schwarz -Endemik Melilotus neapolitana Ten Trigonella balanse Boiss. & Reuter T. spinosa L. T. velutina Boiss. T. strangulata Boiss. T. caria Hub.-Mor. -Endemik T. monspeliaca L. 170

T. pseudocapitata Contandr. & Quezel -Endemik T. carinensis Boiss. Medicago orbicularis (L.) Bart. M. lupulina L. M. coronata (L.) Bart. M. minima (L.) Bart. var. minima M. disciformis DC. M. polymorpha L. var. polymorpha M. polymorpha L. var. vulgaris (Benth.) Shinners M.marina L. M. littoralis Rohde ex Lois. var. littoralis M. rigidula ( L.) All. var.rigudula M. contricta Dur. M. turbinata (L.) All. var. chiotica Urb. Cytisopsis dorycniifolia Jaub & Spach subsp. reeseana ( Guyot) Hub.-Mor. -Endemik Dorycnium hirsutum (L.) Ser. Lotus edulis L. L. peregrinus L. L. halophilus Boiss. & Sprun. var. halophilus L. angustissimus L. L. palustris Willd. L. corniculatus L. var. teniufolius L. L. corniculatus L. var. alpinus Ser. Tetragonolobus purpureus Moench. Hymenocarpus circinnatus (L.) Savi Anthyllis hermanniae L. A. vulneraria L. subsp. praepropera (Kerner) Bornm. A. tetraphylla L. Securigera carinata Lassen -Endemik Coronilla emerus L. subsp. emeroides (Boiss. & Sprun ) Uhrova C. glauca L. C. scorpioides (L.) Koch C. parviflora Willd. C. varia L. subsp. varia 171

Ornithopus compressus L. Scorpiurus muriticatus L. var. subuillous (L.) Flori Onobrychis caput-galli (L.) Lam. O. aequidendata ( Sibth. & Sm. ) d Urv. Ebenus reesi Hub.- Mor. var. reesei -Endemik E. pisidica Hub. Mor. & Reese -Endemik Alhagi pseudalhagi (Bieb.) Desv. Rosaceae Cerasus mahaleb (L.) Miller. var. mahaleb Amygdalus graeca Lindley Rubus sanctus Schreber Potentilla rupestris L. Sanguisorba minor Scop. subsp. muricata (Spach)Brig. Alchemilla alicotricha Juz. Rosa pulverulenta Bieb. Rosa horrida Fischer Crataegus aronia (L.) Bosc. ex DC. var. aronia C. aronia (L.) Bosc. ex DC. var.dentata Browicz -Endemik C. monogyna Jacg. subsp. azarella (Gris.) Franco Sorbus umbellata ( Desf. ) Fritsch var. umbellata Pyrus communis L. subsp. caucasia (Fed.) Browicz P. amygdaliformis Vill. var. amygdaliformis P. hakkiarica Browicz -Endemik Amelanchier parviflora Boiss. var. parviflora Myrtaceae 1/1. Myrtus communis L. subsp. communis Lythraceae Lythrum junceum Bank. & Sol. Onagraceae Epilobium parviflorum Schreber 172

E. lanceolatum Seb. & Mavri E. anatolicum Hausskn. subsp. anatolicum E.frigidum Hausskn. Callıtrıchaceae Callitriche stagnalis Scop. C. lenisulca Clavaud Cucurbıtaceae Ecballium elaterium (L.) A. Rich. Bryonia cretica L. Crassulaceae Crassula tillaea Lester-Garland Umbilicus erectus DC. U. rupestris (Solisb.) Dandy U. horizontalis (Guss.) DC. var. horizontalis Rosularia sempervivum (M.Bieb) A.Berger subsp. glaucophylla Eggli -Endemik Rosularia sempervivum (M.Bieb) A.Berger subsp. persica (Boiss.)Eggli Rosularia globulariifolia (Fenzl) Berger -Endemik R. serrata (L.) Berger Phedimus stellatus (L.) Raf. R.libanotica (Lab.) Muirhead Group C Sam. R. chrysanta ( Boiss.) Tahkt. -Endemik R. serpentinica (Werder mann) Muirhead -Endemik Sedum amplexicaule DC. S. laconicum Boiss.& Heldr. S. album L. S. magellense Ten. Sedum ursi t Hart -Endemik Sedum eriocarpum Sibth. & Sm. subsp. caricum ( Carlström) t Hart -Enemik Sedum eriocarpum Sibth. & Sm. subsp. orientale t Hart S. sempervivoides Bieb. S. cepaea L. 173

S. nanum Boiss. S. litoreum Guss. Sedum samium Dunem. & Greuter -Endemik S. hispanicum L. var. hispanicum S. pallidum Bieb. var. pallidum S. caricum A.Carström -Endemik Prometheum sepentinicum (Werdermann) t Hart var. gigantium (Eggli) t Hart -Endemik Saxıfragaceae Saxifraga cymbalaria L. var. huetiana (Boiss.) Engler & Irmscher S. hederacea L. var. hederacea Hamamelıdaceae Liquidambar orientalis Miller. var. orientalis -Endemik L. orientalis Miller. var. integriloba Fiori -Endemik Apıaceae ( Umbellıferae) Eryngium thorifolium Boiss. -Endemik E. pseudothorilfolium -Endemik E. bourgatii Gouan subsp. heldreichii (Boiss.) Davis E. glomeratum Lam. E. kotschyi Boiss. -Endemik Lagoecia cuminoides L. Anthriscus nemorosa (Bieb.) Sprengel Scandix pecten-senesis L. S. balansae Reuter ex Boiss. -Endemik S. australis L. subsp. grandiflora (L.) Thell. Scaligeria napiformis (Sprengel) Grande Smyrnium olusatrum L. S. rotundifolium Miller. S. creticum Miller. Bunium microcarpum (Boiss.) Freyn subsp. microcarpum B. ferulaceum Sm. B. pestalozzea Boiss. 174

Huetia cynapioides (Guss.) P.W.Ball. subsp. macrocarpa (Boiss. & Spruner) Pimpinella cretica Poiret var. cretica Pimpinella tragium Vill. subsp. lithophila (Schischkin) Tutin Oenanthe globulosa L. O. pimpinelloides L. Oenanthe cyclocarpa Pimenov & Klijuykov -Endemik Heptoptera anisoptera (DC.) Tutin Heptaptera anatolica (Boiss.) Tutin Hippomorathrum crassilobum Boiss. Bupleurum heldreichii Boiss. & Bal. -Endemik B.gracile d Urv. B. euboeum Beauverd B. anatolicum Hub.-Mor.& Reese -Endemik B. falcatum L. subsp. cernuum (Ten.) Arc. Microsciadium minutum (d Urv.) Briq. -Endemik Apium nodiflorum (L.) Lag. Ammi visnoga (L.) Lam. Johrenia dichotoma DC. subsp. dichotoma Ferula communis L. subsp. communis F. tingitana L. Ferulago sandrasica Peşmen & Que zel -Endemik F. humilis Boiss. -Endemik F. mughlae Peşmen -Endemik F. trachycarpa Boiss. Opoponax hispidus (Friv.) Gris. Peucedanum chryseum (Boiss. & Heldr.) Chamberlain -Endemik P. arenarium Waldst. & Kit. subsp.neumeyeri (Vis.) Stoj. & Stef. Pastinaca trysia Stapf & Wettst. Tam olarak bilinemeyen tür Malabaila aurea (Sm.) Boiss. Tordylium apulum L. T. aegaeum Runem. T. pestalozzae Boiss. -Endemik Tordylium ebracteatum Al-Eisawi & Jury -Endemik Ainswarthia trachycarpa Boiss. 175

Laser tribolum (L.) Barkh. Laserpitium petrophilum Boiss. & Heldr. -Endemik Thopsia garganica L. Torilis webbii Jury Torilis arvensis (Huds.) Link subsp. elongota (Hoffmanns.& Link) Cannon Orlaya daucoides (L.) Greuter Daucus corota L. Daucus corota L. subsp. carota Daucus corota L. subsp. major ( Vis.) Arc. Daucus corota L. subsp. maritumus (Lam.) Batt. D. broteri Ten. D. involucratus Sm. Pseudorlaya pumila (L.) Granda Caprıfolıaceae Lonicera etrusca Santi var. etrusca Valerıanaceae Valeriana dioscaridis Sm. Centranthus calcitrapa (L.) Dufr. Valerianella echinata (L.) DC. V. orientalis ( Sclecht.) Boiss. & Bal. V. costata (Stev.) Betcke V. turgida (Stev.) Betcke V. coronata (L.) DC. V. discoidea (L.) Lois. V. obtusiloba Boiss. V. vesicaia (L.) Moench Dıpsacaceae Cepholaria lycica Mattheus -Endemik Knautia integrifolia (L.) Bert. var. bidens (Sm.) Borbas Scabiosa variifolia Boiss. S. polykratis Rech.fil. 176

S. reuteriana Boiss. Ptorocephalus plumosus (L.) Coulter P. pinardii Boiss. -Endemik Asteraceae ( Composıtae ) Pallenis spinosa (L.) Cass. Inula heterolepis Boiss. I. anatolica Boiss. -Endemik I. viscosa (L.) Aiton Pulicaria arabica (L.) Cass. Phagnalon graecum Boiss. Helichrysum stoechas (L.) Moench subsp. barrelieri (Ten.) Nyman H. orientale (L.) DC. H. pallassi (Sprengel) Ledeb. Filago eriocephala Guss. Logfia gallica (L.) Cosson & Gernm. Evax palaestina Boiss. Erigeron cilicicus Boiss. ex Vierh. -Endemik E. acer L. subsp. acer Bellis annua L. Senecio aquaticus Hill subsp. erraticus (Bertol.) Mattheus S. sandrasicus P.H. Davis -Endemik S. vernalis Waldst. & Kit. S. viscous L. Anthemis cretica L. subsp. anatolica (Boiss.) Grierson Anthemis cretica L. subsp.leucanthemoides (Boiss.) Grierson Anthemis karacae Güner -Endemik A. cuneata Hub.-Mor. & Reese -Endemik A. rosea Sm. subsp. carnea (Boiss.) Grierson -Endemik A. tomentosa L. subsp. tomentosa A. rigida Boiss. ex Heldr. A. chia L. Anthemis karacae Güner Chamaemetum mixtum (L.) All. 177

Achillea falcata L. A. teretifolia Willd. -Endemik A. cretica L. Chrysanthemum segetum L. C. coronanjum L. Tanacetum praeteritum ( Horwood ) Heywood subsp. praeterium -Endemik Tanacetum praeteritum ( Horwood ) Heywood subsp. massicyticum Heywood -Endemik Matricaria chamomilla L. var. chamomilla Matricaria chamomilla L. var. poppulosa Margot & Reuter Matricaria macrotis Rech. -Endemik Tripleurospermum decipiens ( Fisch. & Mey. ) Bornm. Tripleurospermum disciforme ( C.A. Meyer ) Schultz Bip. Artemisia arborencens L. Onopordum myriacanthum Boiss. O. bracteatum Boiss. & Heldr. O. caricum Hub.- Mor. -Endemik O. sibthorpianum Boiss.& Heldr. Cirsium dirmilense R.M.Burton -Endemik Cirsium sipyleum O. Schwarz -Endemik C. sintenisii Freyn -Endemik C. lappaceum ( Bieb.) Fischer subsp. anatolicum Petrak C. libanaticum DC. subsp. lycaonicum ( Boiss. & Heldr. ) Davis & Parris -Endemik C. libanaticum DC. subsp. libanoticum C. arvense (L.) Scop. subsp. vestitum (Wimmer & Grab.) Petrak Picnomon acarna (L.) Coss. Lamyropsis cynaroides ( Lam.)Dittrich Plilostemon afer ( Jacg.) Greuter subsp. eburneus Greuter -Endemik P. chamaepeuce ( L.) Less. Notobasis syriaca (L.) Cass. Carduus rechingeranus Kazmi -Endemik C. argentatus L. Carduus acicularis Bertol C. pycnocephalus L. subsp. pycncephalus Jurinea consanguinea DC. 178

J.mollis (L.) Reichb. Centaurea cariensis Boiss. subsp. maculiceps ( O.Schwarz) Wagenitz Centaurea cariensis Boiss. subsp. niveotomentosa (Hub.-Mor.) Wagenitz Centaurea cariensis Boiss. subsp.cariensis Centaurea cariensis Boiss. subsp.microlepis (Boiss.) Wagenitz C. austro-anatolica Hub.-Mor. -Endemik C. dichroa Boiss. & Heldr. C. drabifolia Sm. subsp. austro-occidentalis Wagenitz C. drabifolia Sm. subsp. cappadocica (DC.) Wagenitz C. solstitialis L. subsp. pyracantha ( Boiss.) Wagenitz -Endemik C. urvillei DC. subsp. urvillei C. reuterana Boiss. var. reuterana C. cyanus L. C. ensiformis P.H. Davis -Endemik Amphoricarpos exsul O.Schwarz -Endemik Carlina corymbosa L. C. oligocephala Boiss. & Kotschy subsp. oigocephala -Endemik Echinops viscosus DC. subsp. bithynicus ( Boiss.) Rech. Cichorium pumilum Jacg. Tolpis barbata (L.) Gaertner T. virgata ( Desf.) Bertol. Hyoseris scabra L. Scorzonera elata Boiss. Scorzonera eriophora DC. -Endemik Scorzonera sandrasica Hartvig & Strid -Endemik Tragopogon longirostris Bisch.ex Schultz Bip. var. longirostris T. latifolius Boiss. var. angustifolius Boiss. T. olympicus Boiss. -Endemik T. oligolepis Hartvig & Strid -Endemik Geropagon hybridus (L.) Schultz Bip. Hypochoreis glabra L. H. achyrophorus L. Leontodon hispidus L. var. hispidus L. oxylepis Boiss. & Heldr. var. oxylepis 179

Urospermum picroides (L.) F.W. Schmidt Hedypnois cretica (L.) Dum.- Cours. Rhagadiolus stellatus (L.) Gaertner var. stellatus Rhagadiolus stellatus (L.) Gaertner var. edulis ( Gaertner) DC. Aetheorhiza bulbosa (L.) Cass. subsp. microcephala Rech. fil. Hieracium artabirense ( Zahn) Juxip -Endemik Pilosella hoppeana ( Schultes) C.H. & F.W. Schultz subsp. troica ( Zahn) Sell & West P. piloselloides (Vill.) Sojak subsp. piloselloides Pilosella sandrasica Hartvig & Strid -Endemik Cephalorrhynchus tuberosus (Stev.) Schchian Lactuca serriola L. L. intricata Boiss. Scariola acanthifolia (Willd.) Sojak Taraxacum bessarabicum (Harnem.) Hand.-Mazz. subsp.bessaribicum T. assemanii Blanche T. serotinum ( Waldst. & Kit.) Poiret T. syriacum Boiss. Crepis alpina L. C. foetida L. subsp. commutata (Spreng. ) Babcock C. sancta (L.) Babcock C. dioscoridis L. C. micrantha Czer. Crepis setosa Hall. fil. Campanulaceae Campanula lyrata Lam. subsp. lyrata -Endemik C. hagielia Boiss. -Endemik C. betonicifolia Sm. -Endemik C. telmessi Hub. - Mor. & Phitos -Endemik C. teucrioides Boiss. -Endemik C.koyuncui H.Duman -Endemik C. cymbalaria Sm. C. fruticulosa ( Schwarz & Davis ) Damboldt -Endemik C. stricta L. var. libanotica (A.DC.) Boiss. 180

C. erinus L. C. drobifolia Sm. C. delicatula Boiss. C. padocarpa Boiss. -Endemik C. phrygia Jaub. & Spach C. peregrina L. Asyneuma babadaghensis Yıldız & Kit Tan -Endemik Asyneuma limonifolium (L.) Janchen subsp. limonifolium A. linifolium (Boiss. & Heldr. ) Bornm. subsp. linifolium -Endemik A. michauxioides (Boiss.) Damboldt -Endemik A. virgatum (Labill. )Bornm. subsp. virgatum A. virgatum (Labill.) Bornm. subsp. cichoriiforme (Boiss. ) Damboldt -Endemik Legousia speculum-veneris (L.) Chaix L. pentagonia (L.) Thellung Erıcaceae Erica arborea L. E. manipuliflora Salisb. Arbutus unedo L. A. andrachne L. Pyrola chlorontha Swartz Lentıbularıaceae Pinguicula crrystallina Sm. Prımulaceae Primula auriculata Lam. Cyclamen hederifolium Aiton C. graecum Link. C. mirabile Hilderb. -Endemik C. coum Miller var. coum C. trochopteranthum O. Schwarz -Endemik 181

Lysimachia dubia Sol. L. atropurpurea L. L. linum-stellatum L. Anagallis arvensis L. var. arvensis Styracaceae Styrax officinalis L. Oleaceae Fraxinus angustifolia Vahl. subsp. angustifolia Olea europea L. var. europea O. europea L. var. slyvestris (Miller) Lehr. Phillyrea latifolia L. Apocynaceae Nerium oleander L. Asclepıadaceae Cynonchum acutum L. subsp. acutum Vincetoxicum canescens (Willd.) Decne. subsp. canescens Vincetoxicum canescens (Willd.) Decne. subsp. pedunculata Browicz -Endemik V. tmoleum Boiss. Cionura erecta (L.) Griseb. Gentıanaceae Centaurium erythraea Rafn subsp. turcicum (Velen.)Melderis C. erythraea Rafn subsp. rhodense (Boiss. & Reuter) Melderis C. erythraea Rafn subsp. rumelicum (Velen.) Melderis Centautium teuniflorum (Hoffmonns. & L.ink) Fritsch subsp. teuniflorum Centaurium serpentinicola A. Carlström -Endemik C. spicatum (L.) Frits Pedalıaceae Sesamum indicum L. 182

Convolvulaceae Convolvulus cantabrica L. C. oleifolius Desr. C. compactus Boiss. C. libanoticus Boiss. C. pentapetaloides L. C. siculus L. C. arvensis L. C. althaeoides L. C. elegantissimus Miller C. betonicifolius Miller subsp. Betonicifolius C. scammonia L. Cuscutaceae Cuscuta palaestina Boiss. susbp. palaestina C. planiflora Ten. Boragınaceae Heliotropium hirsutissimum Grauer Myosotis cadmaea Boiss. Myosotis ramosissma Rachel ex Schultes subsp. ramosissima M. refracta Boiss. subsp. refracta Paracoryum aucheri (A.DC.) Boiss. -Endemik Paracoryum lithospermifolium (Lam.) Grande subsp. cariense (Boiss.) R.Mill var. cariense Cynoglossum creticum Miller C. montanum L. C. columnae Ten. Lithodora hispidula (Sm.) Griseb. Buglossoides incrassata (Guss.) Johnston Echium plantagineum L. E. parviflorum Moench Onosma frutescens Lam. Onosma nanum DC. -Endemik 183

Onosma tauricum Pallas ex Willd. var.brevifolium DC. O. roussaei DC. Cerinthe minor L. subsp. auriculata (Ten.) Domac Anchusa undulata L. subsp. hybrida (Ten.) Cautinho A. azurea Miller var. azurea Nonea obtusifolia (Willd.) DC. Alkanna orientalis (L.) Boiss. var. orientalis Alkanna tubulosa Boiss. -Endemik Alkanna mughlae Güner -Endemik A. tinctoria (L.) Tausch subsp. tinctoria A. tinctoria (L.) Tausch subsp. anatolica Alkanna macrosiphon Boiss. & Heldr. -Endemik Alkanna areolata Boiss. var. areolata -Endemik Solanaceae Solanum nigrum L. subsp. nigrum S. alatum Moench Lycium europaeum L. Mandragora autummalis Bertol Hyoscyamus niger L. Hyoscyamus aureus L. Scrophularıaceae Verbascum trapifolium (Stapf) Hub.-Mor. -Endemik Verbascum adenophorum Boiss. -Endemik Verbascum demirizianum Hub.-Mor. -Endemik V. pinardii Boiss. -Endemik V. cariense Hub.-Mor. -Endemik V. dalamanicum Hub.-Mor. -Endemik V. parviflorum Lam. -Endemik V. sinuatum L. var. adenosepalum Murb. Verbascum lydium Boiss. var.lydium -Endemik Verbascum lydium Boiss. var. heterandrum -Endemik V. propontideum Murb. -Endemik 184

V. renzi Hub.-Mor. -Endemik V. mucronatum Lam. V. bellum Hub.-Mor. -Endemik V. splendidum Boiss. -Endemik V. symes Murb. & Rech. fil. -Endemik V. chrysochaete Stoph -Endemik V. orgyale Boiss. & Heldr. -Endemik V. cherianthifolium Boiss. var. cherianthifolium V. cherianthifolium Boiss. var. asperulum (Boiss.) Murb. -Endemik Hibritler - Verbascum cariense Hub.- Mor. x sinuatum L. ( Verbascum x sinuatifolium Hub.-mor.) -Verbascum cherianthifolium Boiss. x pycnostachyum Boiss. & Heldr. ( Verbascum x simoniaum Hub.-Mor. ) -Verbascum cherianthifolium Boiss. x splendidum Boiss. ( Verbascum x keklikoluense Hub.-Mor. ) -Verbascum lydium Boiss. var. heterondrum Murb. x splendidum Boiss. ( Verbascum x pseudolydium Hub.-Mor.) -Verbascum parviflorum Lam. x splendidum Boiss. (Verbascum x muglense Hub.-Mor. & Reese) -Verbascum parviflorum Lam. x symes Rech.fil. & Murb. (Verbascum x austro anatolicum Hub.-Mor.) - Verbascum sinuatum L. x symes Murb.& Rech. (Verbascum x austro anatolicum Hub.-Mor.) Scrophularia peregrina L. S. umbrosa Dum. S. pinardii Boiss. -Endemik S. lucida L. Scrophularia depauperata Boiss. -Endemik S. floribunda Boiss. & Bal. -Endemik Misopates orontium (L.) Rafin. Linoria chalepensis (L.) Miller var. chalepensis Linoria simplex (Willd.) DC. 185

L. pelisseriana (L.) Miller Cymbalaria microcalyx (Boiss.) Wettst. Kickxia commutata (Bernh.ex Reichb.)Fritsch subsp. graeca (Bory & Choub.) R. Fernandes Kickxia elatine (L.) Dumort. subsp.crinita ( Mabille) Greuter Digitalis ferruginea L. subsp. ferruginea Digitalis davisiana Heywood -Endemik Digitalis cariensis Boiss. ex Jaub. & Spach -Endemik Veronica arvensis L. Veronica praecox All. V. donii Römpp -Endemik V. biloba Screber V. trichadena Jorsdan & Fourr. V. lycica E. Lehm. -Endemik V. anagallis-aquatica L. V. scardica Griseb. V. anagalloides Guss. V. cuneifolia D.Don subsp. cuneifolia -Endemik Odontites aucheri Boiss. Odontites glutinosa (Bieb.) Benthom Parentucellia latifolia (L.) Caruel subsp. latifolia Bellardia trixago (L.) All. Orobanchaceae Orobanche ramosa L. O. nana Noö ex G. Beck Orobanche rechingeri Gilli O. caucasica G. Beck O. crenata Forskal O. pubescens d Uvr Acanthaceae Acanthus hirsutus Boiss. -Endemik A. spinosus L. 186

Globularıaceae Globularia dumulosa O. Schwarz -Endemik Verbanaceae Verbena officinalis L. Vitex agnus-castus L. Labıatae ( Lamıaceae ) Ajuga orientalis L. A. chamaepitys (L.) Schreber subsp. chia ( Schreber ) Arcangeli var. chia A. chamaepitys (L.) Schreber subsp.palaestina (Boiss. ) Barnm. A. chamaepitys (L.) Schreber subsp. mesogitana (Boiss.) Bornm. A. chamaepitys (L.) Schreber subsp.cuneatifolia (Stapf) P.H. Davis A. chamaepitys (L.) Schreber subsp.cypria P.H. Davis A. bombycina Boiss. -Endemik Teucricum sandrasicum O.Schwarz -Endemik T. brevifolium Schreber T. alyssifolium Stapf -Endemik T. scordium L. subsp. scordium T. scordium L. subsp. scordioides (Schreber) Maire & Petitmengin T. chamaedrys L. subsp. syrpirense T. chamoedrys L. subsp. tauricoum T. divaricatum Sieber subsp. divaricatum T. divaricatum Sieber subsp. villosum (Celak) Rech.fil. T. polium L. T. odontites Boiss. & Bal. -Endemik Lavandula stoechas L. subsp. stoechas Lavandula stoechas L. subsp. cariensis (Boiss. ) Rozeira -Endemik Prasium majus L. Scutellaria rubicunda Hornem. subsp. brevibracteata (Stapf) Edmondson -Endemik Scutellaria orientalis L. subsp. pinnatifida Edmonson Phlomis samia L. P. pungens Willd. var. laxiflora Velen. 187

P. grandiflora H.S. Thompson var. grandiflora P. bourgaei Boiss. -Endemik P. lycia D. Don -Endemik P. armeniaca Willd. -Endemik P. angustissima Hub.-Mor. -Endemik P. carica Rech. fil. -Endemik Hibritler ( Hibritler) -Phlomis bourgaei Boiss. x grandiflora H.S. Thompson (P. x mobullensis Hub. -Mor. ) -Phlomis grandiflora H.S. Thompson x lycia D. Don (P. x muglensis Hub. -Mor. ) Lamium lycium Boiss. -Endemik L. cariense R. Mill L. pisidicum R.Mill -Endemik L. microphylum Boiss. -Endemik L. sandrasicum P.H. Davis -Endemik L. amplexicaule L. L. moschatum Miller var. moschatum Moluccella spinosa L. Ballota acetabulosa (L.) Bentham B. psudodictammus (L.) Bentham -Endemik B. glandulosissima Hub.-Mor. & Patzak -Endemik B. nigra L. subsp. foetida Hayek Morrubium bourgaei Boiss.subsp bourgaei -Endemik M.globosum Montbret & Aucher ex Bentham subsp. globosum -Endemik Siderites lanata L. S.curvidens Stapf S.stricta Boiss. & Heldr apud Bentham -Endemik S.leptoclada O.Schwarz & P.H.Davis -Endemik S.albiflora Hub.-Mor. - Endemik S. libanotica Labill. subsp. linearis (Bentham) Bornm. Endemik S. pisidica Boiss. & Heldr. Apud Bentham -Endemik 188

Stachys germanica L. subsp. heldrichii (Boiss.) Hayek S. cretica L. subsp. smyrnaea Rech. fil. -Endemik S. bombycina Boiss. -Endemik S. spinulosa Sm. S. arvensis (L.) L. Melissa officinalis L. subsp. officinalis Melissa officinalis L. subsp. altissima (Sm.)Arcangeli Nepeta isaurica Boiss.& Heldr. Apud Bentham - Endemik N. viscida Boiss. - Endemik Prunella laciniata (L.) L. Origanum hypericifolium O. Schwarz & P. H. Davis -Endemik O. sipyleum L. -Endemik O. onites L. O. vulgare L. subsp. hirtum (Link) Ietswaart Satureja thymbra L. S. cuneifolia Ten. S. spinosa L. Calamintha incana (Sm.) Boiss. Acinos troodi (Post) Leblebici subsp. vardaranus Leblebici -Endemik Acinos troodi (Post) Leblebici subsp. grandiflorus Hartvig & Strid -Endemik Micromeria nervosa (Desf.) Bentham M. cristata (Hampe) Griseb. subsp. xylorrhiza (Boiss. & Heldr. ) Davis -Endemik Thymus cilicicus Boiss. & Bal. -Endemik Thymus cariensis Hub.- Mor. & Jalas -Endemik T. sipyleus Boiss. subsp. sipyleus -Endemik T. sipyleus Boiss. subsp. rosulans (Barbas) Jalas T. longicaulis C. Presl subsp. chaubardii (Boiss. & Heldr. ex Reichb.fil.) Jalas var. alternatus Jalas Coridotyhmus capitatus (L.) Reichb.fil. Thymbra spicata L. var. intricata P.H. Davis -Endemik Mentha spicata L. subsp. spicata Mentha spicata L. subsp. tomentosa (Briq.) Harley Mentha x rotundifolia (L.) Hudson Ziziphora taurica Bieb. subsp. taurica 189

Salvia fruticosa Miller Salvia nydeggeri Hub.-Mor. -Endemik S. cadmica Boiss. -Endemik S. viridis L. S. sclarea L. S. chrysophylla Stapf - Endemik S. candidissima Vahl subsp. occidentalis Hedge S. dichorantha Stapf -Endemik Plumbagınaceae Plumbago europaea L. Limonium sinuatum (L.) Miller L. gmelinii (Willd.) O.Kuntze L. effusum (Boiss.) O.Kuntze -Endemik L. virgatum (Wild.) Fourr. Acantholimon puberulum Boiss. & Bal. var. puberulum Acantholimon ulicinum (Willd. ex Schultes ) Boiss. var. purpurascens (Bakhari) Bakhari & Endmonson -Endemik Plantagınacea Plantago coronopus L. subsp. communata (Guss.) Pilger P. holosteum Scop. P. media L. P. gentianoides Sm. subsp. gentianoides P. lanceolata L. P. lagopus L. P. cretica L. P. bellardii All. P. scabra Moench P. afra L. Thymelaeaceae Daphne sericea Vahl. D. gnidioides Jaub. & Spach 190

Thymelaea tartonraria (L.) All var. linearifolia K. Tan T. hirsuta (L.) Endl. Lauraceae Laurus nobilis L. Santalaceae Thesium procumbens C.A Meyer Osyris alba L. Rafflesıaceae Cytinus hypocistus L. subsp. kermesinus ( Guss.) Wettst Arıstolochıaceae Aristolochia parvifolia Sm. A. poluninii Davis & Khan -Endemik A. hirta L. -Endemik A. guichardii Davis & Khan -Endemik Acantholimon ulicinum ( Willd. ex Schultes ) Boiss. Eubhorbıaceae Chrozophora tinctoria (L.) Rafin. Mercurialis annua L. Euphorbia peplis L. E. chamaesyce L. E. dendroides L. E. acanhothamnos Heldr. & Sart. Ex Boiss. E. hierosolymitana Boiss. E. apios L. E. austroanatolica Hub.- Mor. & M.S. Khan -Endemik E. platyphyllos L. E. stricta L. E. valerianifolia Lam. E. helioscopia L. 191

E. exigua L. var. exigua E. peplus L. var. peplus E. taurinensis All. E. falcata L. subsp. falcata var. falcata E. falcata L. subsp. macrostagia (Bornm.) O.Schwarz -Endemik E. herniariifolia Willd. var. glaberrima Hall. E. rigida Bieb. E. erythrodon Boiss. & Heldr. -Endemik E. kotschyana Fenzl. E. characias L. subsp. wulfenii (Hoppe ex W. Koch) A.R. Urtıcaceae Urtica membranacea Poiret U. pilulifera L. Parietaria lusitanica L. Moraceae Morus nigra L. Ficus carica L. subsp. carica Platanaceae Platanus orientalis L. Fagaceae Quercus infectoria Oliver subsp. boissieri Q. pubescens Willd. Q. cerris L. var. cerris Q. ihtaburensis Decne susbp.macrolepis (Kotschy) Hedge & Yalt. Q. aucheri Jaub. & Spach -Endemik Betulaceae Alnus orientalis Decne. var. orientalis Alnus orientalis Decne. var. pubescens Dippel -Endemik 192

Salıcaceae Salix alba L. Populus alba L. Rubıaceae Sherardia arvensis L. Asperula bryoides Stapf -Endemik A. lycia Stapf -Endemik A. teunifolia Boiss. -Endemik A. stricta Boiss. subsp. monticola Ehrend. -Endemik A. brevifolia Vent. -Endemik A. serotira (Boiss. & Heldr. ) Ehrend. -Endemik Galium verum L. subsp. verum G. heldreichii Hal. G. campanelliferum Ehrend. & Schrönd.-Tem. -Endemik G. tmoleum Boiss. -Endemik G. incanum Sm. subsp. centrale Ehrend. -Endemik G. graecum L. subsp. graecum G. dumosum Boiss. -Endemik G. canum Reg. ex DC. subsp. ovatum Ehrend. G. aparine L. G. brevifolium Sm. subsp. brevifolium -Endemik G. globuliferum Hub.-Mor. & Reese -Endemik G. murale (L.) All. Valantia hispida L. Rubia tenuifolia d Urv. subsp. tenuifolia Rubia tenuifolia d Urv. subsp. brachypoda (Boiss.) Ehrend. & Schönb.-Tem. Alısmataceae Alisma lanceolatum With. A. gramineum Lej. Juncagınaceae Triglochin bulbosa L. subsp. barrelieri (Loisel.) Rouy 193

Najadaceae Najas minor All. Potamogetonaceae Potamogeton trichoides Cham. & Schlecht. P. pectinatus L. Groenlandia densa (L.) Fourr. Ruppıaceae Ruppia maritima L. R. cirrhosa (Petagna)grande Zosteraceae Zostera marina L. Posidonia oceanica (L.) Delile Palmae ( Arecaceae) Phoenix theophrasti Greuter Chamaerops humilis L. Washingtonia filifera (J.Linden ex Andre) H. Wendl. Aracceae Arum byrzantinum Blume A. maculatum L. A. creticum Boiss. & Heldr. Biarum tenuifolium (L.) Schott var. zeleboni (Schott) Engler -Endemik B. davisii Turril B. bovei Blume Arisarum vulgare Targ.-Tozz. subsp. vulgare Lemnaceae Lemna trisulca L. L. minor L. 194

Lılıaceae Smilax excelsa L. S. aspera L. Ruscus aculeatus L. var. angustifolius Boiss. Polygonatum orientale Desf. Asphodelus fistulosus L. Asphodeline brevicaulis (Bertol.) J. Gay ex Boker subsp. brevicaulis var. brevicaulis A. anatolica E.Tuzlacı -Endemik Allium subhirsutum L. Allium cassium Boiss. A. roseum L. A. cupani Rafin. subsp. hirtovaginatum (Kunth) Stearn A. callimischon Link subsp. haemostictum Stearn A. paniculatum L. subsp. paniculatum A. paniculatum L. subsp. fuscum (Waldst. & Kit.) Arc. A. pallens L. subsp. pallens A. sipyleum Boiss. A. deciduum N. Özhatay & Kollmann subsp. deciduum -Endemik A. stamineum Boiss. A. ampeloprasum L A. sandrasicum Kollmann -Endemik A. scorodoprasum L. subsp. rotundum (L.) Stearn A. sphaerocephalon L. subsp. sphaerocephalon A. sphaerocephalon L. subsp. trachypus (Boiss. & Spruner) K.Richter A. stylosum O. Schwarz -Endemik A. reuterianum Boiss. -Endemik A. phanerantherum Boiss. & Husskn. subsp. phanerantherum A. amethystinum Tausch A. guttatum Steven subsp. guttatum A. junceum Sm. subsp. junceum Allium fethiyense N.Özhatay & B. Mathew -Endemik Urginea maritima (L.) Baker Scilla bifolia L. 195

Scilla hyacinthoides L. Chionodoxa forbesii Baker -Endemik Ornithagalum sphaerocarpum Kermer Ornithagalum montanum Cry. O. lanceolatum Labill. O. gussonei Ten O. comosum L. O. orthophyllum Ten. O. alpigenum Stapf -Endemik Muscari macrocarpum Sweet. Muscari comosum (L.) Miller M. bourgaei Baker -Endemik M. sandrasicum Karlen -Endemik Belleualia trifoliata (Ten.) Kunth Lilium candidum L. Fritillaria acmopetala Boiss. subsp. acmopetala Fritillaria crassifolia Boiss. & Huet subsp. crassifolia -Endemik F. bithynica Baker -Endemik F. sibthorpiana (Sm.) Baker -Endemik F. sibthorpiana (Sm.) Baker subsp. enginiana Byfield & N.Özhatay -Endemik F. forbesii Baker -Endemik F. carica Rix subsp. carica -Endemik F. pinardii Boiss. F. elwesii Boiss. -Endemik Tulipa saxatilis Sieber ex Sprengel Tulipa orphanidea Boiss. ex Heldr. Tulipa armena Boiss. var. lycica (Baker) Marais -Endemik Gagea graeca (L.) Terracc. Gagea bithynica Pascher -Endemik G. peduncularis (J. & C. Presl.) Pascher G. villosa (Bieb.) Duby var. villosa Colchicum burttii Meikle C.balansae Planchon -Endemik C. lingulatum Boiss. & Spruner ex Boiss. 196

C. lingulatum Boiss. & Spruner C. chalcedonicum Azn. Subsp. punctatum K.M.Perss -Endemik C. variegatum L. C. macrophyllum B.C. Burtt C. cilicicum ( Boiss.) Dammer C. sanguicolle K.M. Pers. -Endemik Amaryllıdaceae Agave americana L. Sternbergia lutea (L.) Ker-Gawl. ex Sprengel S. sicula Tineo ex Guss S. fischeriana (Herbert) Rupr. S. candida Mathew & T. Baytop -Endemik S. clusiana (Ker-Gawl.) Ker-Gawl. ex Sprengel Galanthus elwesii Hooker fil. G. gracilis Celak Narcissus serotinus L. N. tazetta L. subsp.tazetta Irıdaceae Iris pseudacorus L. I. xanthospuria B.Mathew & T. Baytop -Endemik I. unguicularis Poiret I. unguicularis Poiret subsp. carica (Wer.Schulze) A.P.Davis & Jury var. carica -Endemik I. germenica L. I. purpureobractea B. Mathew & T. Baytop -Endemik I. suaveolens Boiss. & Reuter Gynandriris sisyrinchium (L.) Parl. Crocus fleischeri Gay -Endemik C. gargaricus Herbert -Endemik C. chrysanthus (Herbert) Herbert C. biflorus Miller subsp. nubigena (Herbert) Mathew -Endemik C. biflorus Miller subsp. isauricus ( Siehe ex Bowles)Mathew -Endemik C. antalyensis Mathew -Endemik 197

Crocus mathewii Kerndorff & Pasche -Endemik C. cancellatus Herbert subsp. mazziaricus (Herbert) Mathew C. cancellatus Herbert subsp. lycius Mathew -Endemik Romulea tempskyana Freyn Gladiolus italicus Miller G. illyricus W. Koch Gladiolus anatolicus (Boiss.) Stapf -Endemik G. micranthus Stapf -Endemik Orchıdaceae Listera ovata (L.) R.Br. Cephalanthera rubra (L.) L.C.M. Richard C. longifolia (L.) Fritsch Limodorum abortivum (L.) Swartz Limodorum abortivum (L.) Swartz var. rubrum Sundermann ex Kreutz Spiranthes spiralis (L.) Chevall. Platanthera bifolia (L.) L.C.M. Richard P. chlorantha (Custer) Reichb Ophrys vernixia Brot. subsp. vernixia O. fusca Link O. iricolor Desf. O. omegaifera Fleischm. O. lutea Cav. Subsp.minor (Guss.) O.& E.Danesch O. mammosa Desf. O. ferrum-equinum Desf. O. argolica Fleischm. Susbp. argolica O. reinholdii Spruner ex Fleischm. subsp. reinholdii O. holoserica (Burm.fil.) Greuter subsp. holoserica O. holoserica (Burm.fil.) Greuter subsp.candica (Nelson ex Soo) Renz & Taub O. holoserica (Burm.fil.) Greuter subsp. heterochila Renz & Taub. -Endemik O. tenthredinifera Willd. O. oestrifera Bieb. subsp. oestrifera O. umbilicata Desf. subsp. umbilicata O. apifera Hudson 198

O. bombyliflora Link O. blitopertha Paulus & Gack O. cinereophila Paulus & Gack O. leucadica Renz O. phaseliana D. Rückbrodt & U. Rückbrodt -Endemik O. sitiaca Paulus O. phryganae J. Devillers Terschuen & P.Devillers Terschuen O. labiosa Kneutz -Endemik O. lesbis Gölz & H.R. Reinhard -Endemik O. calypsus Hirth & Spaeth -Endemik O. episcopalis Poir. O. homeri Hirth & Spaeth -Endemik O. minoa ( C. & A. Alibertis ) P. Delforge O. bremifera Stevwn Hibritler -Ophrys ferrum-equinum Desfontaines x O. heterochila ( Renz & Taubenheim) P. Delforge ( O.x carica subsp.carica H. Baumann & Künkele) -O. ferrum-equinum Desfontaines x O. reinholdii H. Fleischmann ( O. x kalteiseniana B. & H. Baumann) -O. heterochila (Renz & Taubenim ) P. Delforge x O. holoserica ( N.L.Buman) Greuter ( O. holoserica subsp. halicarnassia H. Baumann & Künkele ) Serapias cordigera L. S. vomeracea (Burm.fil.) Brig. subsp.orientalis Greuter S. vomeracea (Burm.fil.) Brig. subsp. laxiflora (Soo) Gölz & Reinhard. S. orientalis (Greuter) H.Baumann & Künkele subsp. carica H.Baumann & Künkele S. politisii Renz Hibrit -Serapias bergonii E.G.Camus x S. cordigera L. ( S. x halacsyana (Renz ex Soo ) Renz) Aceras anthropophorum (L.) Aiton fil. Barlia robortiana (Loisel.) Anacamptis pyramidalis (L.) L.C.M.Richard Neotinea maculata (Desf.) Stearn 199

Comperia comperiana (Steven) Aschers. & Graebn. Orchis coriophora L. O. sancta L. O. tridentata Scop. O. simia Lam. O. italica Poiret O. morio L. subsp. morio O. morio L. subsp. picta (Loisel) K. Richter O. papilionacea L. var. papilionacea O. papilionacea L. subsp. heroica (E.D.Clarke) H. Baumann O. spitzelii Suter ex W.Koch O. anatolica Boiss. O. provincialis Balbis ex DC. O. laxiflora Lam. O. sezikiana B. & H. Baumann Dıoscoreaceae Tamus communis L. subsp. communis Tamus communis L. subsp.cretica (L.) Kit Tan Juncaceae Juncus acutus L. J. littoralis C. M. Meyer J. heldreichianus Marsson ex Parl. subsp. heldreichianus J. subulatus Forsskal J. inflexus L. J. compressus Jacq. J. gerardi Loisel. subsp. libanoticus (Thieb) Snog. J. tenageia Ehrh. Ex L. fil. J. bufonius L. J. hybridus Brot. J. turkestanicus V. Krecz. & Gontsch. J. sparganiifolius Boiss. & Kotschy ex Buchenau -Endemik J. articulatis L. 200

J. alpinus Vill. subsp. alpinus Luzula forsteri (Sm.) DC. L. nodulosa (Bory & Chaub.) E. Meyer L. spicata (L.) DC. Cyperaceae Cyperus longus L. C. rotundus L. C. glaber L. C. capitatus Vandelli Juncellus laevigatus (L.) C.B. Clarke susbp.distachyos (All.)P.H.Davis Eleocharis atropurpurea (Retz.) C. Presl. E. palustris (L.) Roemer & Schultes E. mitrocarpa Steudel E. uniglumis (Link) Schultes Schoenoplectus lacustris (L.) Palla subsp. lacustris S. litoralis (Schrader) Palla Bolboschoenus maritumus var. cymosus (Reichb.) Kit Tan & Oteng Yeboah Scirpoides holoschoenus (L.) Sojak Blysmus compressus (L.) Panzer ex Link Cladium mariscus (L.) Pohl Carex distachya Desf. var. distachya C. otrubae Podp. C. divulsa Stokes subsp. divulsa C. divisa Hudson C. distans L. C. cilicica Boiss. subsp. muglaica Ö. Nilson -Endemik C. extensa Good. Carex cilicica Boiss. subsp. muglaica Ö.nilsson Gramineae (Poaceae) Brachypodium sylvaticum (Hudson ) P. Beauv. Trachynia distachya (L.) Link Elymus tauri (Boiss. & Bal.) Melderis subsp.tauri 201

Aegilops umbellulata Zhuhousky subsp. umbellulata Ae. biuncialis Vis. Ae. geniculata Roth. Triticum aestivum L. Dasyprum villosum (L.) Land. Hordeum murinum L. subsp. leporinum (Link) Arc. var. leporinum Hordeum distinchon L. Bromus intermedius Guss. B. japonicus Thunb. susbp. japonicus B. scoparius L. B. tectorum L. B. madritentis L. B. fascilatus C. Presl Bromus diandrus Roth Avena barbata Pott ex Link subsp. barbata A. wiestii Stevdel A. sterilis L. subsp. sterilis Rostraria obtusiflora (Boiss.) Holub subsp. amblyantha (Boiss.) M. Doğan R.cristata (L.) Tzvelez var. cristata R.cristata (L.) Tzvelez var. glabriflora (Trautv)M.Doğan Aira elegantissima Schur subsp. elegantissima Aira elegantissima Schur subsp.ambigua (Arc.)M.Doğan Corynephorus divaricatus (Pourr.) Breistr. Apera baytopiana M. Doğan -Endemik Polypogon viridis (Gouan) P. maritimus Willd. subsp. maritimus P. maritimus Willd. subsp. subspathaceus (Reg.) Aschers. & Graebn. P. monspeliensis (L.) Desf. Lagurus ovatus L. Gastridium phleoides (Nees & Meyen ) C. E. Hubbard Milium vernale Bieb. subsp. vernale Phalaris aquatica L. P. minor Retz. P. coerulescens Desf. 202

P. paradoxa L. Alopecurus utriculatus Sol. subsp. utriculatus A. setarioides Gren. Cornucopiae cucullatum L Phleum subulatum (Savi.) Aschers. & Graebn. subsp. ciliatum (Boiss.) C.J.Humphries Pseudophleum boissieri Bornm. Bellardiochloa carica R. Mill Bellardiochloa carica R.Mill Lolium persicum Boiss. & Hohen. ex Boiss. L. rigidum Gaudin var. rottbollioides Heldr. & Boiss. Vulgia ciliata Dumort subsp. ciliata Catapodium marinum (L.)C.E. Hubbard C. rigidum (L.) C.E. Hubbard ex Dony subsp. rigidum var. rigidum Psilurus incurvus (Govan) Schinz & Thell. Poa annua L. Poa davisii Bor -Endemik P. compressa L. P. bulbosa L. Dactylis glomerata L. subsp. hispanica (Roth) Nyman Cynosurus echinatus L. Briza maxima L. B. minor L. Parapholis incurva (L.) C.E.Hubbard P. marginata Punem. Sesleria alba Sm. Melica minuta L. M. ciliata L. subsp. ciliata M. ciliata L.subsp. magnolii (Gran. & Godr.) Husnot Glyceria plicata (Fries)Fries Stipa capensis Thunb. S. holosericea Trin. Piptatherum miliaceum (L.) Cosson subsp. miliaceum Piptatherum miliaceum (L.) Cosson subsp. thomasii (Duby) Freitag P. coerulescens (Desf.) P.Beauv. 203

Arundo donax L. Phragmites australis (Cav.) Trin. Ex Steudel. Aristata caerulescens Desf. Cynodon dactylom (L.) Pers. var. dactylon Crypsis schoenoides (L.) Lam. Panicum repens L. Pennisetum orientale L.C.M.Richard Spodiopagon pogonanthus (Boiss. & Bal. ex Bal.)Boiss. Saccharum strictum (Host) Sprengel 131/1. Sorghum halepense (L.) Pers. var. muticum (Hackel)Grossh. Andropogon distachyos L. Hyparrhenia hirta (L.) Stapf F.4.1.2.1.Kürklü Hayvanlar Konuyla ilgili bilgi temin edilememiştir. F.4.1.2.2.Balıklar Mugil aurata Serranus cabrilla Gadus merkangus Mullus barbatus Trigla gurnardus Merluccius merluccius Maena maena Boops salpa F.4.2.Habitat ve Topluluklar F.3.1 ve F.4.1.bölümünde açıklanmıştır. F.4.3.Hayvan Yaşama Hakları F.4.3.1.Evcil Hayvanlar Đlimiz turistik bölgelerinde yaz aylarında yazlıkçıların gelmesi ile birlikte evcil hayvanların sayısında artış olmaktadır. Yazlıkçılar yazın evlerinde besledikleri yavru kedi ve köpekleri sezon sonunda yerleşim alanlarının yakınlarına terk edebilmektedir. Son zamanlarda 5199 sayılı Hayvan Hakları Kanunu doğrultusunda kalıcı ve geçici barınaklara verilen önem artmakta olup; Marmaris, Fethiye, Bodrum ve Muğla merkezinde barınaklar faaliyetlerine devam etmektedir. F.4.3.1.1.Sahipli Hayvanlar Đlimiz genelinde keçi, koyun, inek, tavuk, kaz, ördek, v.b. gibi hayvanlar beslenmektedir. Bunlar tarım il ve ilçe müdürlüklerince takip edilmekte gerekli aşı vb. müdahaleler yapılmaktadır. 204

F.4.3.1.2.Sahipsiz Hayvanlar Đlimiz genelinde, sokaklara terk edilen başıboş kedi ve köpekler Belediyeler tarafından toplanarak hayvan dernekleri ile işbirliği içinde kısırlaştırma çalışmaları yapılmaktadır. Belediyeler tarafından yapılan çalışmalarda sahipsiz hayvanlar düzenli şekilde toplanıp aşıları ve kısırlaştırma işlemleri yapıldıktan sonra alındıkları ortama bırakılmaktadır. F.4.3.1.3.Nesli Tehlike Altında Olan ve Olması Muhtemel Olan Evcil Hayvanlar Đlimizde nesli tükenme tehlikesi içinde olan evcil hayvan bulunmamaktadır. F.4.3.2.Hayvan Hakları Đhlalleri Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü bünyesindeki Doğa Koruma ve Milli Parklar Mühendisliklerimiz Hayvanları Koruma Kanunu çerçevesinde koruma, kontrol ve bilgilendirme çalışmaları yapılmaktadır. Muğla ve Đlçelerinde halkında hayvanlara yönelik çok fazla ihlaller gözlenmemektedir Zaman zaman tarım zehiri vb. ile kimliği belirsiz kişi ve kurumlar tarafından hayvan hakları ihlali olmaktadır. Bunların tespiti halinde gerekli cezai yaptırımlar uygulanmaktadır F.4.3.3.Valilikler, Belediyeler ve Gönüllü Kuruluşlarla Đşbirliği Đl ve ilçelerimizde sokaklara terk edilen kedi ve köpekler Belediyeler tarafından toplanarak hayvan dernekleri ile işbirliği içinde kısırlaştırma çalışmaları yapılmaktadır. 3 ayda bir Muğla Valiliği başkanlığında sivil toplum örgütleri ve kurum temsilcilerinden oluşan Hayvan Hakları Kurulu toplanmakta barınaklar, kısırlaştırma, koruma vb. konularda kararlar alınmakta ve uygulanması için gerekli önlemler alınmaktadır. F.5.HASSAS YÖRELER F.5.1.Milli Parklar a)saklıkent Milli Parkı: Đli :Muğla Đlçesi :Fethiye Alanı :12.390 hektar Fethiye ye 45 Km. mesafede Antalya - Muğla sınırında Bakanlar Kurulunun 96 / 8238 sayılı kararı ile milli park olması kararlaştırılmış, 06 HAZĐRAN 1996 yılında Resmi Gazetede ilan edilmiştir. Eşen çayının bir kolu olan ve Antalya - Muğla Đl sınırı olan Karaçay deresi üzerinde bulunmaktadır. Saklıkent 18 Km. uzunluğu ve 200 m. Derinliği olan bir kanyondur. Kanyon girişindeki suyun debisi ortalama 14-17 M3 / saniyedir. Kanyon genişliği bazı yerlerde 2 m.ye kadar düşer. Sınırları içinde Fethiye (Bağlıağaç, Kayadibi ve Arsa), Kaş (Aklar, Y.Çamlıköy ve Y.Palamut) köyleri bulunmaktadır. 12.390Ha. genişliğindedir. (4169 Ha. Muğla, 8221 Ha. Antalya Đli sınırlarındadır.) Saklıkent Milli Parkının en önemli özellikleri çok uzun, derin ve dar kanyonu, toplu olarak kayalardan çıkan buz gibi suyu ve zengin bitki örtüsüdür. Çoğunluğu yabancı turist olmak üzere yıllık ortalama 180.000 210.000 arasında ziyaretçisi bulunmaktadır. Muğla yöresine gelen turların uğrak yeridir. 205

Gerek Saklıkent kanyon içi girişinde, gerekse Saklıkent e giden yollar üzerindeki bir çok köylerdeki vatandaşlarımız turistik eşya, lokanta (gözleme-ayran) ve diğer ürünleri satarak geçimlerini sağlamaktadır. 1997 yılında giriş ve temizlik hizmetleri Đdaremizce yapılırken 1998 yılında Muğla Özel Đdare Müdürlüğüne protokolle verilmiştir. Muğla Valiliği protokoldeki belirsizliğin giderilmesi için Genel Müdürlüğümüzden protokolün yenilenmesi talebinde bulunmuş ve yenilenmiştir. Özel Đdare Müdürlüğü Milli Park içindeki geçici ve portatif tesisleri Kayadibi ve Aklar köylerine katkıda bulunmak amacıyla köylülerin işletmesine izin vermiş, giriş ve temizlik hizmetlerini Özel Đdare Müdürlüğü üstlenmiştir.çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğümüzün 05.05.2004 tarih ve B.18.0.DKMPG.0.02.04/96-2557 sayılı emirleri doğrultusunda protokol iptal edilmiştir. Saha Özel Đdare Müdürlüğü tarafından henüz teslim edilmemiştir.2004 Yılı geliri 162.646,00-YTL dir. 2005 Yılında 178.669,28-YTL gelir elde edilmiştir. b)marmaris Milli Parkı: Đli :Muğla Đlçesi :Marmaris Alanı :33.350 hektar Bakanlar Kurulunun 96/7861 sayılı kararı ile Milli Park olarak belirlenmiş 30/01/1996 tarihli Resmi Gazete de ilan edilmiştir. Muğla Đli Marmaris Đlçesi sınırlarında yer alan Marmaris Milli Parkı Kuzeyde; Balan Tepe, Belekçe alan Tepe, Kale Tepe ve sırtları Güneyde, Akdeniz, Doğusunda; Deve Taşı, Kabakargı Tepe,Yırtma Tepe ve sırtı takiben Balan Tepe, Batısında; Karaören, burnundan başlayarak Yumru Tepe, Karacabalan Tepe, Kuşyuvası Tepesi, Zeytin Tepe, Günocak Tepe ve Sakızlı Tepe ile sınırlı 33.350 Ha. lık bir alanı kapsamaktadır. Düzenlenen master planıyla Marmaris Milli Parkı mevcut doğal güzelliklerin korunması ve bozulan doğal çevrelerin restorasyonu yapılacaktır. Marmaris Milli Parkı 2004 Yılı geliri 1.877.044,00-YTL dir. Marmaris Milli Parkında izin-irtifak hakkı verilen 108 saha mevcuttur. 2005 Yılında KDV hariç 678.517,79-YTL gelir elde edilmiştir. F.5.2.Tabiat Parkları Ölüdeniz-Kıdrak Tabiat Parkı: Đli :Muğla Đlçesi :Fethiye Alanı :950 hektar. ÖLÜDENĐZ - KIDRAK TABĐAT PARKI: Muğla Đli Fethiye Đlçesi sınırları içerisinde yer alan tabiat parkımız 1978 yılında günü birlik Orman Đçi Dinlenme Yeri olarak tesis edilmiş olup 29/12/1983 gün ve MP.1/5 311 sayılı Bakanlık Oluru ile Kıdrak Orman Đçi Dinlenme Yeri ile birlikte 950 Ha. lık alan Tabiat Parkı olarak ilan edilmiştir. Tabiat Parkımız 13.11.1982 gün A 4020 sayılı Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıları Yüksek Kurulunca 1.derece doğal sit alanı olarak ilan edilmiştir. Aynı zamanda Özel Çevre Koruma Bölgesi içindedir. Tabiat Parkı olarak ilan edilmesi ile birlikte peyder pey bütün tesisler yapılmış ve tamamlanmıştır. 300 vasıtalık otoparkı ve günlük sezon içinde 5.000 kişilik bir ziyaretçi potansiyeli vardır. 2000 Yılında kapı giriş, genel saha temizliği, büfe işletmeciliği Muğla Valiliğine 206

protokol ile devredilmiştir. Protokol hükümlerine uygun olarak kapı girişe turnike sistemi tesis edilmiştir. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğümüzün 05.05.2004 tarih ve B.18.0.DKMPG.0.02.04/96 2558 sayılı emirleri doğrultusunda protokol iptal edilmiştir. Saha Özel Đdare Müdürlüğü tarafından henüz teslim edilmemiştir.2004 Yılı geliri 756.342,00-YTL dir. 2005 Yılında 817.442,36-YTL gelir elde edilmiştir. F.5.3.Tabiat Anıtı ANIT AĞACIN TÜRÜ 1.Çınar 2.Çınar 3.Çınar 4.Çınar 5.Çınar 6.Çınar 7.Çınar 8.Çınar 9.Pinar 10.Çınar 11.Çınar 12.Çınar 13.Palmiye Ağacı 14.Ardıç 15.Okaliptüs 16.Harnup (Keçi Boynuzu) 17.Sakız Ağacı 18.Dut Ağacı 19.Dut Ağacı 20.Çınar 21.Çınar 22.Çınar 23.Çınar 24.Çınar 25.Çınar 26.Çınar 27.Çınar 28.Palamut 29.Çınar 30.Ardıç 31.Menengiç 32.Pinar 33.Menengiç 34.Pinar 35.Çınar 36.Çınar 37.Palamut YERĐ Yağcılar Hanı girişi-muğla Şemsiana Çeşmesi yanı-muğla Şemsiana Çeşmesi yanı-muğla Şemsiana Çeşmesi yanı-muğla Saburhane Camiiyanı-Muğla Saburhane Meydanı-Muğla Arasta içi-muğla Yeşilyurt-Muğla Çiftlik Köyü-Bodrum Peksimet Köyü-Bodrum Yalıkavak Çeşme yanı-bodrum Kavak Meydanı-Reşadiye-Datça Datya Mahallesi-Datça Datya Mahallesi-Datça Datya Mahallesi-Datça Datya Mahallesi-Datça Datya Mahallesi-Datça Datya Mahallesi-Datça Datya Mahallesi-Datça Paspatur Mevkii-Fethiye Yaka Köyü-Fethiye Yaka Köyü-Fethiye Hisarönü Köyü-Fethiye Kaya Köy-Fethiye Keçiler Köyü-Fethiye Seki-Yenice Mahallesi-Fethiye Temel Köyü-Fethiye Keçiler Köyü-Fethiye Kaya Köyü-Fethiye Kaya Köyü-Fethiye Hisarönü Köyü-Fethiye Ovacık-Fethiye Ovacık-Fethiye Ovacık-Fethiye Ovacık-Fethiye Ovacık-Fethiye Ölüdeniz-Fethiye 207

38.Palamut 39.Çınar 40.Çınar 41.Çınar 42.Çınar 43.Karaağaç 44.Çınar 45.Andız 46.Andız 47.Andız 48.Çınar 49.Karaçam 50.Çınar 51.Çınar 52.Çınar 53.Pinar 54.Pinar 55.Çınar 56.Çınar 57.Çınar 58.Çınar (12 Adet) 59.Çınar (60 Adet) 60.Çınar 61.Çınar 62.Çınar 63.Kara Kavak 64.Çınar 65.Pinar 66.Çınar 67.Meşe Ağacı 68.Çınar 69.Çınar 70.Çınar 71.Meşe 72.Meşe 73.Çınar 74.Palmiye 75.Palmiye 76.Palmiye 77.Palmiye 78.Palmiye 79.Palmiye 80.Okaliptüs 81.Sığla Ağaç Topluluğu 82.Sığla Ağaç Topluluğu Ölüdeniz-Fethiye Ölüdeniz-Fethiye Fethiye-Antalya karayolu Kabaağaç-Ağla-Fethiye Kabaağaç-Fethiye Kumluova Köyü-Fethiye Saklıkent Köyü-Fethiye Döğer Köyü-Fethiye Döğer Köyü-Fethiye Döğer Köyü-Fethiye Arsa Köyü-Fethiye Arsa Köyü-Fethiye Bağlı Ağaç Köyü-Fethiye Bağlı Ağaç Köyü-Fethiye Bağlı Ağaç Köyü-Fethiye Arsa Köyü-Fethiye Arsa Köyü-Fethiye Yaka Köyü-Fethiye Yaka Köyü-Fethiye Yaka Köyü-Fethiye Yaka Köyü-Fethiye Yaka Köyü-Fethiye Temel Köyü-Fethiye Kınık Köyü-Fethiye Bekçiler Köyü-Fethiye Çaltılar Köyü-Fethiye Günlükbaşı-Fethiye Karadere Köyü-Fethiye Ağla Köyü-Köyceğiz Selimiye Köyü-Marmaris Bayır Köyü-Marmaris Bayır Köyü-Marmaris Bayır Köyü-Marmaris Bozalan Köyü-Milas Bozalan Köyü-Milas Bozalan Köyü-Milas Güllük-Milas Güllük-Milas Güllük-Milas Güllük-Milas Güllük-Milas Güllük-Milas Akçapınar-Ula Okçular Köyü-Ortaca Yerbeleni-Ortaca 208

F.5.4.Tabiatı Koruma Alanları Sırtlandağ Halep Çamı Tabiatı Koruma Alanı: Đli :Muğla Đlçesi :Milas Alanı :760 hektar Ülkemizde az rastlanan bir tür olan Halep Çamı (Pinus helepensis) Türkiye deki iki tabii yayılış alanlarından birini teşkil eden nadir bir ekosistemi oluşturmaktadır. Bölge zengin bir yaban hayatı potansiyeline sahip olup tehlikeye maruzdur. Tabiatı koruma alanı içerisinde Halep Çamı başta olmak üzere Kızılçam (Pinus brutia), Sakız Ağacı (Piztacia lamtiscus), Pırnal Meşesi (Quescus ilex), Yabani Zeytin (Olea oleaster), Akçameşe (Philyea media), Defne (Laurus nobilis), Laden (Cistus sp.), Dağ Çileği (Arbutus endrachnea), Ardıç (Juniperus nana) ağaçları ve yaban hayvanlardan tilki, çakal, yaban domuzu, tavşan, kirpi, keklik, benekli su tavuğu, karatavuk bulunmaktadır. Ulaşım; Tabiat koruma alanı Milas a 13 km., Bodrum a 25 km., Muğla ya 81 km uzaklıktadır. F.5.5.Orman Đçi Dinlenme (Mesire) Yerleri Đlimiz dahilinde 44 adet C tipi mesire yeri tesisi için müracaat yapılmış olup, 2006 yılı için 17 adetinin tescili yapılmıştır. Tescili olan 17 adet mesire yerinden; *Köyceğiz Đlçesi Değirmenbaşı mesire yeri, Akköprü Köy tüzel kişiliğine 3 yıl kullanım süreli olarak, *Ortaca Đlçesi, Uzunbent Mesire Yeri, Dalyan Belediye Başkanlığı na 10 yıl kullanım süreli, *Muğla Merkez Soğuk Su Mesire Yeri, Boz Ağaç Köy Tüzel Kişiliğine 10 yıl süreli olarak *Muğla Yılanlı Soğuk Su Mesire Yeri, Kavakçalı Köy Tüzel Kişiliğine 3 yıl Kullanım Süreli Olarak * Ortaca Đlçesi Yer Belen Soğuk Su Mesire Yeri Ortaca Belediye Başkanlığı na 10 yıl kullanım süreli *Ula Đlçesi Oyru Mesire Yeri Kıyra Köy Tüzel Kişiliğine 10 yıl kullanım süreli *Ula Đlçesi Göktepe Mevkii Mesire Yeri Ula Belediye Başkanlığı na 10 yıl Süreli Olarak bedelleri karşılığında işletilmek üzere devredilmiştir. Orman Bölge Müdürlüğünün 11.10.2005 tarih ve 337 sayılı Olurları ile Muğla Đli Merkez Orman Đşletme Müdürlüğü hudutları dahilindeki 1025 Ha.lık sahada Kent Ormanı olarak tesis edilen mesire yeri 2005 yılı içerisinde Kent Ormanı nın işletilmesi, işbirliği protokolü çerçevesinde Muğla Đli ile Ula Đlçesi Köylere Hizmet Götürme Turizmi Geliştirme ve Çevreyi Koruma Birliği Başkanlıklarına protokol çerçevesinde bedelsiz ve süresiz olarak kiraya verilmiştir. 1.GÖKOVA (A TĐPĐ) 209

Đli :Muğla Đlçesi :Ula Alanı :31 hektar. Muğla ya 28 Km mesafede Kerme körfezi kıyısında ve Ula Đlçesi sınırları içindedir. 1964 yılında tesis edilmiş 31 Ha. lık kızılçam ormanını kaplamaktadır. 3.000.-Kişi günü birlik, 150 çadır/geceleme ve 10 adet 50 yataklı Bungalov, 4 adet 20 yatak kapasiteli kagir bina kapasitelidir. Kırgazinosu, sıhhi tesis kompleksleri, soyunma kabinleri, çocuk oyun alanları, basketbol, voleybol, tenis kordu gibi spor tesisleri ve alt yatırımları mevcuttur. Her çadıra yeraltı kablosu ile elektrik verilmektedir. Yerleşim projesine uygun olarak bütün tesisler yapıldığından yeni bir yatırıma ihtiyaç yoktur. Gökova Mesire Yerinin 2007 yılı içersinde Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı na devredilme işlemleri devam etmektedir. 2.ÇUBUCAK ORMAN ĐÇĐ DĐNLENME YERĐ (A TĐPĐ): Đli :Muğla Đlçesi :Marmaris Alanı :34 hektar. Marmaris - Datça kara yolunun 22. Km si üzerinde ve Hisarönü Körfezi kıyısında 1971 yılında tesis edilmiştir. Kızılçam, mersin, defne ve sığla ağaçları ile kaplıdır. 1.800 m sahil şeridi vardır. 400 çadır, 35 karavan ve 1000 kişi / gün ziyaretçi kapasitelidir. Özellikle bu sahamıza çok talep olduğundan çadır sayısı sezonun yoğun günlerinde 850 ye kadar çıkmaktadır. Alış-veriş üniteleri, sıhhi tesis kompleksleri, spor sahası, su, elektrik, telefon ve kanalizasyon tesisi mevcuttur. Yerleşim projesine uygun bütün tesisler yapılmıştır. 2005 yılında Biyolojik Tip Atık Su Arıtma tesisi yapılması planlanmaktadır. 2003 yılında 5 yıl süre ile Alış-Veriş Ünitesi (Kırgazinosu, Satış Büfesi, Manav, Bar, Kafeterya, Kasap) işletmeciliği ihale edilmiştir. 2004 yılında 10 yıl süre ile Kapı giriş, alış-veriş ünitesi, çadır ve karavan alanı işletmeciliği ihale edilmiştir. 2004 Yılı sonu itibarı ile 187.467,58-YTL gelir elde edilmiştir. 2005 Yılı geliri 378.903,55-YTL olarak gerçekleşmiştir. 3.ĐNBÜKÜ ORMAN ĐÇĐ DĐNLENME YERĐ(A TĐPĐ): Đli :Muğla Đlçesi :Marmaris Hisarönü Körfezi kıyısında, Çubucak tan 16 Km. mesafede, 10 Ha. Bir alanda 1984 yılında tesis edilmiştir. Đnbükü, Çökertme ve Mağara koyu olmak üzere 3 koydan ibarettir. 150 Çadır, 20 karavan kapasitelidir. Sığla, Defne, Mersin ve Kızılçam ağaçları ile kaplıdır. Atık su arıtma tesisi 2004 yılında 500 kişi/gün kapasiteli Paket Tipi Biyolojik Atık Su Arıtma Tesisi Yapılmıştır. 2003 yılında 5 yıl süre ile giriş kapısı, satış büfesi, çadır, karavan yeri işletmeciliği ihale edilmiştir. 2004 yılı sonu itibarı ile 44.321,10-YTL gelir elde edilmiştir. 2005 Yılı geliri 50.455,14-YTL olarak tahmin edilmektedir. Ulaşım; Marmaris-Datça minibüsleri sahanın 3 km. uzağından geçmektedir. 210

4.KATRANCI ORMAN ĐÇĐ DĐNLENME YERĐ(A TĐPĐ): Đli :Muğla Đlçesi :Fethiye Alanı :20 hektar. Fethiye-Muğla kara yolu üzerinde Fethiye ye 18 Km. mesafededir. 20 Ha.lık kızılçam koru ormanı içinde 1965 yılında tesis edilmiştir. Bu saha Katrancı, Kızlar, Mersin, Defne ve Karaağaç koylarını kapsar. 240 çadır-karavan ve 1.000 kişi / gün ziyaretçi kapasitelidir. Sıhhi tesis kompleksleri, soyunma kabinleri, su, elektrik, telefon ve kanalizasyon gibi bütün alt yapılar tamlanmıştır. 1000 kişi/gün kapasiteli Biyolojik Tip Atık Su Arıtma tesisi kurulmuştur. 1968 yılından beri çadır kurulmaktadır. 2003 Yılında 5 yıl süre ile giriş kapısı, satış büfesi, çadır ve karavan yeri işletmeciliği ihale edilmiştir. 2004 Yılı geliri 86.270,23- YTL dir. 2005 Yılı geliri 113.423,19-YTL dir. 5.KÜÇÜK KARGI ORMAN ĐÇĐN DĐNLENME YERĐ(A TĐPĐ): Đli :Muğla Đlçesi :Fethiye Alanı :125 hektar. Fethiye-Muğla kara yolunun 20.km.sinden 1 Km. mesafelidir. Toplam alanı 125 Ha. Sığla ormanı ile kaplı olduğundan mahalli ismi günnük olarak bilinir. 266 çadır-karavan ve 1.000 kişi / gün ziyaretçi kapasitelidir. Büfe, soyunma kabinleri, duşlar, WC ve sıhhi tesis kompleksleri, basketbol ve voleybol sahası, telefon, elektrik, su gibi alt yapı tesisleri tamamlanmıştır. Kanalizasyon tesisatı mevcuttur. Sığla ormanı ile örtülü olması taban suyunun çok yüksek olduğunu gösterir. Yazın gökyüzü görünmez, çok koyu gölge olduğundan havası çok serindir. Sığla ağaçlarında sık sık devrilmeler olmasının sebebi araştırılmalıdır. 2005 yılında Biyolojik Tip Atık Su Arıtma Tesisi yapılması planlanmaktadır. 1998 yılında 10 yıl süre ile kapı giriş-genel saha temizliği, kırgazinosu işletmeciliği ihale edilmiştir. 2004 Yılı geliri 104.202,45-YTL dir. 2005 Yılı geliri 137.586,93-YTL dir. 6.AŞI ĐSKELESĐ ORMAN ĐÇĐN DĐNLENME YERĐ(A TĐPĐ): Đli :Muğla Đlçesi :Ortaca Ortaca Đlçesine 15 Km. mesafede, Aşı koyu üzerinde, 10 Ha. lık bir alanda 1984 yılında tesis edilmiştir. 150 çadır, 300 günü birlik kişi kapasitelidir. Yolunun asfalt olmayışı nedeni ile tam kapasite ile faaliyete geçememiştir. Kırkahvesi,sıhhi tesis kompleksi ve piknik üniteleri mevcuttur. 2003 yılında 5 yıl süre ile Kapı giriş, Kır gazinosu ve genel saha temizliği işletmeciliği ihale edilmiştir. 2004 Yılı geliri 11.401,00.-YTL dir. 2005 Yılı geliri 15.316,40-YTL dir. Ulaşım; Aşı Đskelesi ne Ortaca Đlçesi ne bağlı Mergenli Köyü üzerinden gidilir. 7.BUCAK ORMAN ĐÇĐN DĐNLENME YERĐ(B TĐPĐ): 211

Đli :Muğla Đlçesi :Marmaris Alanı :10 hektar. Marmaris-Muğla kara yolunun 15.Km sindeki Çamlık Köyü sapağından 5 Km. mesafede Kerme Körfezi üzerinde 5 Ha lık bir alandadır. Büfe, WC, telefon, su, yol ve elektrik hizmetleri tamlanmıştır. Turistik ve tarihi Sedir Adasına deniz motorları buradan kalkmaktadır. 2004 Yılında 10 yıl süre ile büfe işletmeciliği ve genel saha temizliği işletmeciliği ihale edilmiştir. 2004 yılı geliri 2.136,00-YTL gelir elde edilmiştir. 2005 Yılı geliri 5.428,00-YTL dir. Ulaşım;Muğla-Marmaris karayolu Taşhan Mevkiinden Çamlı Köyü üzerinden ulaşılır. 8.ÇETĐBELĐ ORMAN ĐÇĐN DĐNLENME YERĐ(B TĐPĐ): Đli :Muğla Đlçesi :Marmaris Alanı :5 hektar. Marmaris-Muğla kara yolunun 20.Km.sindedir. Kızılçam, çınar ve sığla ağaçları ile kaplı 5 Ha. lık bir alanda 1984 yılında tesis edilmiştir. Yol kenarı ve günü birlik bir sahadır. Muğla Mimarisine uygun kırgazinosu çok kaliteli suyu olan çeşmesi mevcuttur. 2004 yılında 10 yıl süre ile kırgazinosu işletmeciliği ihale edilmiştir. 2004 yılı geliri 7.310,35-YTL dir. 2005 Yılında işletmeci ödemesi gereken 20.250,43-YTL nin 4.509,90-YTL sini ödemiş olduğundan sözleşme fesh edilerek icra takibi başlatılmıştır. Ulaşım; Muğla-Marmaris karayolu üzerinde olduğundan her zaman ve her vasıtayla ulaşım imkânı vardır. 9.DEĞĐRMENBAŞI ORMAN ĐÇĐN DĐNLENME YERĐ(B TĐPĐ): Đli :Muğla Đlçesi :Fethiye Alanı :9 hektar. Fethiye merkezine 7 Km.lik mesafede, 9 Ha. lık alanda 1974 yılında kurulmuştur. Ziyaretçi kapasitesi 500 kişi / gün dür.. Fethiye ye yakınlığı nedeni ile bilhassa ilkbahar aylarında rağbet görmektedir. Günü birlik hizmete uygun alt yapılar tamamlanmıştır. WC ve su izale hattı revizyondan geçmiştir. 2004 yılında 10 yıl süre ile Kapı giriş, satış büfesi genel saha işletmeciliği ihale edilmiştir. 2004 Yılı geliri 4.122,50-YTL dir. 2005 Yılı geliri 6.040,42-YTL dir. Ulaşım; Özel araçlarla, Fethiye-Üzümlü minibüsleri ile gidilebilmektedir. 10.GÜNNÜCEK ORMAN ĐÇĐN DĐNLENME YERĐ(B TĐPĐ): 212

Đli :Muğla Đlçesi :Marmaris Alanı :26 hektar. Marmaris Körfezi üzerinde Marmaris e bitişik 1968 yılında 26 Ha lık bir alanda tesis edilmiştir. Kapasitesi 3.000. kişi / gündür. Ağaç türü sığla ve defnedir. Halk arasında sığla ya günnük ağacı dendiği için Günnücek adı verilmiştir. Alt yapıları tamamlanmıştır. Atık suların şehir kanalizasyon şebekesine bağlanması gerekmektedir. 2003 yılında 5 yıl süre ile kırkahvesi işletmeciliği ihale edilmiştir. 2004 Yılında 4 yıl Süre ile Kapı Giriş ve Genel Saha Temizliği işletmeciliği ihale edilmiştir. 2004 yılı sonu itibarı ile 49.506,83-YTL gelir elde edilmiştir. 2005 Yılı geliri 54.223,42-YTL dir. 11.KIZILDAĞ ORMAN ĐÇĐN DĐNLENME YERĐ(B TĐPĐ): Đli :Muğla Đlçesi :Merkez Alanı :13 hektar. Muğla kent girişindeki 13 ha lık güzel bir Kızılçam ormanı içinde 1968 yılında tesis edilmiştir. Kapasitesi 500 kişi/gün dür. Kent merkezinin 2,5 km. bitişiğinde şehir merkezinden 125 m. daha yüksektir. (750 m). Bu nedenle hem panoramik bir şehir manzarasına, hem de oldukça serin bir havaya sahip bulunan piknik yeri, bahar ve yaz aylarında hayli rağbet görmektedir. Yol, su, elektrik sorunu yoktur. Sahada kır kahvesi, otopark, manzara seyir terasları, wc, piknik masaları ve çocuk oyun alanı bulunmaktadır. Alt yapı yatırımları tamamlanmış, ulaşımı çok kolay bir sahamızdır. 1998 Yılında ihale edilen Kırgazinosu işletmeciliği 2004 yılı işletme geliri 977,70-YTL dir. 2005 Yılı geliri 1.100,00-YTL olarak tahmin edilmektedir. Ulaşım; Özel araçlarla gidilmektedir. 13- PAMUCAK (A TĐPĐ) : Đli :Muğla Đlçesi :Marmaris Alanı : 42.059 m2 Marmaris merkezine 8 Km lik mesafede, 42.059 m2 lik alanda kızılçam koru ormanı içerisinde kurulmuştur. Sahada yol, su, elektrik, kanalizasyon, otopark, wc, giriş kontrol, 36 adet çift katlı blok, 15 adet tek katlı blok, hizmet binası, mutfak, 2 adet soğuk hava deposu, gazino, 5 adet idare binası, 2 katlı servis binası ve spor sahası mevcut olup, sahada su sporları da yapılabilmektedir. Saha 255 yatak 38250 kişi-gün kapasitelidir. 2003 yılında 10 yıl süre ile Konaklama Üniteleri, Gazino, genel saha işletmeciliği ihale edilmiştir. 2004 Yılı geliri 997.526.60-YTL dir. Đşletmeci tesislere işletme ruhsatı alamadığı için hiç ödeme yapmamış, yazışmalar devam etmektedir. 14- KÜÇÜK KARGI ÖMER EŞEN (A TĐPĐ) : 213

Đli :Muğla Đlçesi :Fethiye Alanı : 4.172 Fethiye merkezine 25 Km lik mesafede sığla ormanları içerisinde 4.172 Ha lık bir alanda kurulmuştur. Sahada 26 adet baraka, 1 adet kafeterya-restoran, 1 adet mutfak, wc, otopark elektrik, su, kanalizasyon ve giriş kontrol kulübesi mevcuttur. Saha 134 yatak 10720 kişi-gün kapasitelidir. 2003 yılında 10 yıl süre ile K.Kargı Ömer EŞEN Mesire Yeri işletmeciliği ihale edilmiştir. 2004 Yılı geliri 54.987,88-YTL dir. 2005 Yılı geliri 73.865,88- YTL dir. 15- GÜVERCĐNLĐK (A TĐPĐ) : Đli :Muğla Đlçesi :Bodrum Alanı : 25.768 Ha Bodrum merkezine 20 Km, Milas merkezine 25 Km lik mesafede 25.768 Ha lık bir alanda kurulmuştur. Sahada su sporları yapılabilmekte ve 2 adet iskele mevcuttur. 2 katlı, 3 bloklu, 6 daireli 2 bina, 5 adet tek katlı müstakil ev, apart şeklinde bitişik 3 adet tek katlı bina, kamp şefi evi, bekçi kulübesi, bekçi evi, çamaşırhane, deniz kenarında yemekhane (lokal), umumi tuvalet ve duşlar, arıtma tesisi, elektrik tesisi, otoparkı, binaların tamamında su deposu, güneş enerjisi ve sahanın kendi suyu (artezyen) mevcut olup, kampın belli noktalarında çeşmeler mevcuttur. Saha 89 yatak 8900 kişi-gün kapasitelidir. Güvercinlik Mesire Yeri kapı giriş ve tüm tesislerin işletmeciliği 2003 yılında 10 yıl süre ile ihale edilmiştir. 2004 Yılı geliri 82.950.50-YTL dir. 2005 Yılı geliri 109.173,97-YTL dir. 16- KOVANLIK (A TĐPĐ) : Đli :Muğla Đlçesi :Datça Alanı : 42.100 Ha Datça merkezine 30 Km lik mesafede 42.100 Ha lık kızılçam koru ormanı içerisinde kurulmuştur. Sahada 8 adet betonarme bina, 2 adet yemekhane, 9 adet ahşap bina, 6 adet ahşap baraka, 1 adet pergole, direk tipi özel trafo, büfe, su deposu, wc ve giriş kontrol binası bulunmaktadır. Saha 65 yatak 5850 kişi-gün kapasitelidir. Kovanlık Mesire Yeri kapı giriş ve tüm tesislerin 2003 yılında 10 yıl süre ile ihale edilmiştir.2004 Yılı geliri 127.868,40-TL dir. 2005 Yılı geliri 171.767,16-YTL dir. 17- USULUK (A TĐPĐ) : Đli :Muğla Đlçesi :Datça Alanı : 42.100 Ha Bodruma 5 Km mesafede 14 Ha lık alanda kurulmuş olup, sahada herhangi bir tesis bulunmamaktadır. 62.675,85-YTL muhammen bedelle 14.12.2004 tarihinde ihaleye çıkmış olup, %234 artırımla 209.337,34YTL tutar ile işletmeciliği ihale edilmiştir.đlgili firma 214

03.01.2005 tarihinde sahayı teslim almıştır. Đşletme süresi 29 yıldır. 2005 Yılı geliri 208.190,28-YTL dir. 18- BABADAĞ (B TĐPĐ) : Đli :Muğla Đlçesi :Datça Alanı : 42.100 Ha 810 Ha lık sahada yamaç paraşütü sporu yapılabilmesi amacıyla tesis edilmiştir. 2004 Yılında 10 yıl süre ile işletmeciliği ihale edilmiştir. 2004 Yılı geliri 511.548.52-YTL dir. 2005 Yılı geliri 875.423,10-YTL dir. 19-MERSĐNLĐDERE (B TĐPĐ) : Đli :Muğla Đlçesi :Datça Alanı :42.100 Ha 55 Ha lık sahada B Tipi Mesire Yeri olarak 13.08.2004 tarihinde tescili yapılmıştır. Fethiye-Kemer karayolu üzerinde Fethiye merkeze 9 km mesafededir. Daha öncede piknik yeri olarak kullanılan sahada sunni şelale oluşturularak güzel bir dinleme yeri haline getirilecektir.2006 yılında işletmeciliği ihale edilecektir. 215

F.5.6.Sulak Alanlar Bafa Gölü: Bafa Gölü A Sınıfı Sulak Alandır. Göl 08.07.1994 tarihinde Tabiat Parkı ilan edilerek koruma altına alınmıştır. 37 o 29 Kuzey 27 o 28 doğu koordinatlarında yer almaktadır. Eskiden Ege Denizi nin bir körfezi olan Latmos Körfezi nin, Menderes Nehri nin taşıdığı alüvyonlarla kaplanması ve yaklaşık 300 km 2 lik körfezin dolması sonucunda bugünkü Bafa Gölü meydana gelmiştir. Đdari olarak Muğla ve Aydın il sınırları içerisinde yer almaktadır. Göl alanı, ortalama su seviyesinde (2.kotunda) 6.708 hektar olup, göl su seviyesi ve alanı mevsimlere ve yıllara göre değişiklik göstermektedir. 1962 1990 rasat periyodunda; en yüksek seviye 1984 yılında 5.39 metre olarak, en düşük seviye ise 1990 tarihinde 0.15 metre olarak tespit edilmiştir. Bu seviye kuzeydeki Serçin Gölü tamamen kurumuştur. Gölün beslenmesi, göl alanına düşen yağışlar, mevsimlik akarsular, kıyılardan çıkan pınarlar, dip kaynaklar ve Menderes Nehri ile olan bağlantı kanalıyla olmaktadır. Kuzeyde ortalama derinliği 2 metre civarında olan gölün, orta kesimleri 21 metreye ulaşmaktadır. Göl üzerinde antik kalıntıların bulunduğu 4 ada vardır. Ekolojik yönden bol gıdalı özellik arz eden gölün, güneybatı kesimlerinde saz toplulukları, kuzeybatı uzunda sazlarla birlikte ılgın, söğüt ve kındıra toplulukları bulunmaktadır. Menderes Nehri ile göl arasında taşkın önleme seddesi yapılmadan önce 300 tonun üzerinde olan balık üretimi, su seviyesinin düşmesi, sazlıkların kurması ve ekolojik dengenin bozulması sonucu önemli ölçüde azalmıştır. Göl de sazan, yayın, sarıbalık, kızılkanat ve kefal bulunmaktadır. Kuş varlığı yönünden son derece zengin olan gölde, pek çok kuş türünün yanısıra, nesli tehlikede olan türlerden cüce karabatak ve deniz kartalı kuluçkaya yatmakta ve kış mevsiminde de yüz binlerce ördek ve su kuşu tarafından beslenme ve barınma yeri olarak kullanılmaktadır. Köyceğiz Gölü: B Sınıfı sulak alandır. 8.000 ha lık yüzölçümüne sahiptir. Göl; kanal, bataklık, sazlık, kumul ve subasar sığla ormanı gibi değişik ekosistemlerden oluşmuştur. Hafif 216

tuzlu bir göldür. Başta Namnam Deresi olmak üzere çok sayıda dere, kaynak ve drenaj kanallarının taşıdığı sularla beslenir. Dalyanın en önemli özelliği nesli tehlike altındaki adı deniz kaplumbağalarının yumurtlama alanı olan kumsaldır. Yine tehlike altında olan yumuşak kabuklu Nilkaplumbağası, kumsalın göl tarafında yumurtlar. Alan, aralarında karabatak, küçük karabatak, Macar Ördeği ve Sakar Meke nin de bulunduğu büyük sayıda kışlayan su kuşuna ev sahipliği yapmaktadır. Alan, 1988 de ilan edilen ve 1990 yılında sınırları genişletilen Köyceğiz Gölü Özel Çevre Koruma Gölgesi içerisinde yer almaktadır. Göl ve delta geniş tarım toprakları ve tepelerle çevrilidir. Pamuk, susam, mısır, turunçgiller ve buğday bölgede yetiştirilen başlıca tarım ürünleridir. Daha yükse noktalarda zeytinlikler bulunmaktadır. Seracılık gün geçtikçe artmaktadır. Balıkçılık, sulak alandaki en önemli geçim kaynağıdır. Köyceğiz Gölü nü denize bağlayan 12 km uzunluğunda ve 1.53 m. derinliğindeki kanal üzerinde çok sayıda dalyan bulunur. Bölgede pek çok balık türü yaşamaktadır. Diğer sulak alanlarımız; ADI Namnam Çayı Köyceğiz Gölü Alagöl Sülüngür Gölü Dalaman Çayı Koca Göl Baldırnaz Gölü Kargın Gölü Kükürtlü Göl Akköprü Barajı Bereket Barajı Bodrum Karaova Barajı Metruk Tuzla Milas Geyik Barajı Sarıçay Hacat Gölü Denizcik Gölü Bayır Kazan Göleti Dipsiz Çay Kargıcık Çayı Eşen Çayı Akgöl (Karaot) Aksazlar Akarca Dere Göleti MEVKĐSĐ Köyceğiz Đlçesi Köyceğiz Đlçesi Köyceğiz Đlçesi Ortaca Đlçesi Dalaman Đlçesi Dalaman Đlçesi Dalaman Đlçesi Dalaman Đlçesi Dalaman Đlçesi Dalaman Đlçesi Dalaman Đlçesi Bodrum Đlçesi Milas Đlçesi Milas Đlçesi Milas Đlçesi Milas Đlçesi Milas Đlçesi Yatağan Đlçesi Yatağan Đlçesi Fethiye Đlçesi Fethiye Đlçesi Fethiye Đlçesi Fethiye Đlçesi Ula Đlçesi F.5.7.Biyogenetik Rezerv Alanları Đlimiz sınırları içerisinde biyogenetik rezerv alanları bulunmamaktadır. F.5.8.Biyosfer Rezerv Alanları Đlimiz sınırları içerisinde biyosfer rezerv alanları bulunmamaktadır. 217

F.5.9.Özel Çevre Koruma Bölgeleri Özel Çevre Koruma Bölgeleri (ÖÇKB); tarihi, doğal, kültürel vb. değerler açısından bütünlük gösteren gerek ülke gerekse dünya ölçeğindeki ekolojik önemi olan alanlardır. Ülkemizde 13 adet Özel Çevre Koruma Bölgesi mevcuttur. Bu ÖÇKB lerinden en önemli 5(beş) tanesi ÖÇKB si Muğla Đlinde olup, Muğla Đlinin yaklaşık % 26 sı ÖÇKB sidir. Toplam Özel Çevre Koruma Alanlarının % 30 luk bir kısmı ise Muğla Đli sınırları içerisindedir. Muğla Đli Özel Çevre Koruma Bölgelerinin Tüm ÖÇK Bölgelerindeki Alan Dağılımı Fethiye Köyceğiz Datça Gökova Patara Toplam 77% 5% 3% 10% 4% 1% Muğla ÖÇK Bölgelerinin Toplam ÖÇK Bölgelerindeki Dağılımı Fethiye-Göcek Bölgesi Fethiye Fethiye, Anadolu nun güneybatısında, Muğla Đli nin Akdeniz Bölgesi sınırları içinde yer alır. Yerleşim yeri olarak Mendos Dağı nın eteğinde, iç körfezin hemen doğu kenarında bulunmaktadır. 774 km 2 lik bir alanı kapsayan bölge, sahip olduğu eşsiz doğal güzellikleri, kıyıları, tarihi ve kültürel özellikleri, yat turizmi açısından Göcek Körfezi ve Ölüdeniz (Belceğiz koyu) gibi henüz çok fazla tahribata uğramamış değerleri nedeniyle, 12.06.1988 tarih ve 88/13019 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak tespit ve ilan edilmiştir. 218

Köyceğiz-Dalyan Bölgesi Köyceğiz Köyceğiz-Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesi Muğla ili sınırları içinde, ilin güneydoğusunda bulunan bir yerleşim alanıdır. Gerek sahip olduğu eşsiz doğal güzellikleri, tarihi, göl ve kanalları, gerekse flora ve fauna zenginliği nedeniyle Köyceğiz-Dalyan yöresi, 12.06.1988 tarih ve 88/13019 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak tespit ve ilan edilmiştir. Dalyan Kanallarla Akdeniz e bağlanan Köyceğiz Gölü nün de içinde bulunduğu bölge, 461,4 km 2 lik bir alanı kapsamaktadır. Gökova Bölgesi Gökova, doğal güzellikleri, koyları ve tarihi eserleri ile gelecek kuşaklara aktarılması gereken önemli bir beldedir. Bu nedenle; 12.06.1988 tarih ve 88/13019 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak tespit ve ilan edilmiştir. 219

Gökova-Akyaka Gökova Özel Çevre Koruma Bölgesi; Muğla ili sınırları içinde Fethiye Marmaris karayolu üzerinde ve ilin güneyinde 576.9 km 2 bir alanı kapsar. Datça-Bozburun Bölgesi Datça-Bozburun Bölge, Muğla ilinin güneybatısında, kuzeyde Gökova Körfezi, güneyde Hisarönü Körfezi arasında batıya doğru 70 km lik uzantısı olan bir yarımada üzerindedir. Yarımada dağlık ve engebeli bir yapıya sahiptir. Bozburun 220

Datça-Bozburun Özel Çevre Koruma Bölgesi birbirinden güzel el değmemiş koyları, çok zengin bitki örtüsü, bol oksijenli havası ve tarihi kalıntılarından dolayı 22.10.1990 tarih ve 90/1117 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak tespit ve ilan edilmiştir. Bölgenin alanı 1443.6 km 2 dir. Patara Bölgesi Bölge; tarihi ve kültürel eserlere, eşsiz doğal zenginliğe ve güzelliğe sahiptir. Bu değerlerin korunması, geliştirilmesi ve gelecek kuşaklara aktarılması amacıyla bölge 18.01.1990 tarih ve 90/77 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak tespit ve ilan edilmiştir. Patara Patara Özel Çevre Koruma Bölgesi nin büyük bir kısmı Antalya Đli Kaş Đlçesi, diğer bir kısmı ise Muğla Đli sınırları içinde yer almaktadır. Alan olarak 189.8 km 2 yi kapsayan bölgenin kıyı uzunluğu 20 km ve deniz yüzeyi 4.200 ha.dır. ÖÇKB LERĐNĐN KORUMA STATÜLERĐ Fethiye-Göcek Kültür Bakanlığı na bağlı Đzmir II nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından Doğal Sit ve Arkeolojik Sit Alanı olarak ilan edilmiştir. 12.06.1988 tarih ve 88/13019 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak tespit ve ilan edilmiştir. 22.05.2000 tarih ve 2000/580 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesinde sınır genişletilmesi yapılmıştır. Köyceğiz-Dalyan Kültür Bakanlığı na bağlı Đzmir II nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından Doğal Sit ve Arkeolojik Sit Alanı olarak ilan edilmiştir. 12.06.1988 tarih ve 88/13019 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak tespit ve ilan edilmiştir. 221

22.05.2000 tarih ve 2000/580 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Köyceğiz-Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesinde sınır genişletilmesi yapılmıştır. Gökova Kültür Bakanlığı na bağlı Đzmir II nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından Doğal Sit ve Arkeolojik Sit Alanı olarak ilan edilmiştir. 12.06.1988 tarih ve 88/13019 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak tespit ve ilan edilmiştir. Datça-Bozburun Kültür Bakanlığı na bağlı Đzmir II nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından Doğal Sit ve Arkeolojik Sit Alanı olarak ilan edilmiştir. 22.10.1990 tarih ve 90/1117 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak tespit ve ilan edilmiştir. ÖÇKB LERĐNĐN ZENGĐNLĐKLERĐ Ekolojik Ve Tarihi Zenginlikler Fethiye-Göcek Fethiye ve yöresindeki kıyılarda (600 m. den az yüksekliklerde ) maki toplulukları, daha yükseklerde konifer ormanları yer almaktadır. Bu ormanlar karaçam, kızılçam ve sedir ormanlarıdır. Kıyılarda ise fundalıklar, zeytinlikler, meşelikler, narenciye bulunmaktadır. Ayrıca; Göcek, Đnlice, Küçük Kargı, Yanıklar ve Günlükbaşı nda yetişen sığla-günlük ağacıda endemik bir türdür. Bölge diğer koruma bölgelerinde olduğu gibi fauna varlığı açısından oldukça zengindir. Fethiye Bölgesinden Görüntüler 222

Fethiye-Göcek Özel Çevre Koruma Bölgesi nde; Şövalye Adası ndan başlayarak, Fethiye Körfezi nin batı ve kuzey batısında irili ufaklı adalar vardır. Oniki Adalar olarak anılan bu adaların her biri ayrı güzelliğe sahip tarihi ve kültürel eserlerle doludur. Göcek Körfezi eskiden Pazaryeri olarak kullanılan bir liman olmasına rağmen günümüzde yat turizminin yoğun olduğu bir merkez durumundadır. Fethiye Đlk kuruluşunun M.Ö. 16. yy da olduğu sanılan Fethiye, Anadolu nun en eski yerleşim merkezlerinden birisidir. Antik adı Telmessos olan kentin önemli tarihi eserleri kaya mezarlarıdır. Ayrıca; Telmessos Tiyatrosuna ait antik duvar kalıntıları da önem taşımaktadır. Osmanlı döneminden kalan en önemli eser ise Cezayirli Camii dir. Köyceğiz-Dalyan Köyceğiz-Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesi, flora ve fauna varlığı açısından oldukça zengin bir bölgedir. Akdeniz ikliminin etkisinde bulunması nedeniyle bu iklimin tipik florasına sahiptir. Bölgede üç ana vejetasyon hakimdir.bunlardan birincisi, Köyceğiz Gölü- Dalyan Deltası ve yakın çevresindeki sulak ve bataklık alanları kaplayan kamışlık ve sazlıklardır.đkincisi, Akdeniz in tipik maki örtüsüdür. Üçüncüsü ise bölgenin % 60 ını kaplayan ormanlardır. Bu ormanlarda yer alan sığla ağacı (Liguidambar Orientalis ) bölgeye has, endemik bir türdür. Sığla Ağacı, dünyada sadece Honduras ta ve Türkiye nin güneybatı kıyılarında yetişmektedir. 223

Fauna ve Flora Yapılan araştırmalar sonucu; bölgede 7 farklı kuş habitatında, yaklaşık 180 kuş türünün gözlendiği, göller ve delta çevresinde bol miktarda yaban kazı, ördek, balıkçıl ve sakarmeke bulunduğu tespit edilmiştir. Ayrıca; bölge, ülkemizde oldukça az rastlanan pelikan kuşunun nadir konaklama bölgelerinden biridir. Köyceğiz lagün sistemi ve bağlantılı su kaynaklarında kefal, çipura, levrek, akya, yılan balığı, mercan, sazan, yayın ve gümüşbalığı gibi türler yaşamaktadır. Dalyan ve Đztuzu ndan görüntüler Dalyan-Đztuzu Kumsalı nesli tükenmekte olan deniz kaplumbağası (Caretta caretta) nın Türkiye deki 17 önemli yuvalanma bölgesinden birisidir. Đztuzu Kumsalı ve Deniz Kaplumbağaları 224

Kazancı Köyceğiz-Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesinde, Köyceğiz Gölü ve 4 adet küçük göl (Sülüklü, Alagöl, Sülüngür ve Đztuzu gölleri) sayısız kanallar ile Köyceğiz Gölü nün güneyinde, kuzey batıdan güney doğuya uzanan bir fay hattı boyunca sıralanmış, Sultaniye, Velibey (Delibey), Çavuş (Rıza çavuş) ve Gel Girme olarak anılan 5 sıcak su, 2 soğuk su kaplıca kaynağı bulunmaktadır. Dalyan Kaunos ve Ekincik Kumsalı Ayrıca; Dalyanağzı-Đztuzu kumsal şeridi, Ekincik ve Kargıcak plajları deniz kıyılarını oluşturduğu gibi bugün Dalyan Belediyesi sınırları içinde kalan antik Kaunos (Caunos) kenti de bölgenin önemini artırmaktadır. Kuruluş tarihi kesin olarak bilinmeyen antik kentin bazı kalıntıları ve kaya mezarları günümüze kadar gelebilmişlerdir Gökova-Akyaka Akdeniz bitki topluluğunun ve tarım ürünlerinin çoğu bulunmaktadır. Bölge Akdeniz doğal bitki örtüsünün tüm örneklerini bulunduran bir laboratuar niteliği taşımaktadır. 225

Gökova sahiptir. Gökova Körfezinin kuzey kıyısında, Kıran Dağları yamaçları kaliteli orman örtüsüne Flora arasında sığla-günlük ormanlarının önemi büyüktür. Yurdumuzun sadece güneybatı kıyılarında yetişen sığla-günlük ağaçları Gökova Körfezinin güney kıyısında bulunan küçük koylar gerisindeki taban arazilerde yer almaktadır. Günlük Ağacı Akbük Su Samuru Azmak Azmak Deresi Bölge fauna varlığı açısından oldukça zengindir. Bölgede su samuru (Lutra lutra) nun varlığı, oldukça yüksek bir populasyona sahip olduğu tespit edilmiştir. Gene dünyanın en kaliteli süngerleri bölgede yetişmektedir. 226

Sedir Adası Gökova Bölgesinin büyük bir bölümü arkeolojik sit alanıdır. Sedir Adası (Kedrai) ve Gelibolu (Galliopolis) önemli sit alanlarındandır. Sedir Adasında bir tiyatro, bir tapınak sur ve kale kalıntıları mevcuttur, Gelibolu civarında ve koyda tarihi kalıntılar olmasına rağmen burası hakkında ayrıntılı bilgi elde edilememiştir. Datça-Bozburun Datça Yarımadası nda flora bakımından toplam 999 takson sahip olup, bunların 30 u endemiktir. Özellikle serpantin tipi kayalıklar endemik türlerin günümüze ulaşması bakımından en önemli rolü oynamışlardır. Datça Körfezi Diğer yandan, yarımadada belirlenen endemiklerin 8 tanesi ülkemizde sadece Datça ve civarında bulunmaktadır. Bu türler içerisinde Datça Hurması özel bir öneme sahip olup, ortalama 10 12 m. boylanabilen ince uzun gövdeli bir ağaçtır. Datça nın kuzey kesiminde yer alan Eksera Deresi nde 15 m. boyunda Datça Hurması na rastlanmıştır. 227

Knidos Kızıl Ada Kum Zambağı Datça Hurması Datça ya özgü bitki Diğer yandan, yarımadada belirlenen endemiklerin 8 tanesi ülkemizde sadece Datça ve civarında bulunmaktadır. Bu türler içerisinde Datça Hurması özel bir öneme sahip olup, ortalama 10 12 m. boylanabilen ince uzun gövdeli bir ağaçtır. Datça nın kuzey kesiminde yer alan Eksera Deresi nde 15 m. boyunda Datça Hurması na rastlanmıştır. Memeli türler bakımından çok zengin olmayan Datça Yarımadası nda yaşam ortamlarının bozulması ile nesli her geçen gün azalan yaban keçisi ve boz ayının varlığı saptanmıştır. Patara Ülkemizin Akdeniz sahillerinde deniz kaplumbağalarının (Caretta caretta) 17 önemli üreme-yumurtlama bölgesi vardır. Patara kumsalı bu alanlar içerisinde en önemlisi olup, flora bakımından oldukça zengin bir bölgedir. 228