HAFTALIK EKONOMİ VE FİNANS BÜLTENİ İKTİSADİ ARAŞTIRMALAR BÖLÜMÜ / 22 İktisadi Araştırmalar Bölümü İzlem Erdem Müdür izlem.erdem@isbank.com.tr Figen Yılmaz Müd. Yrd. figen.yilmaz@isbank.com.tr Özgür Demirtaş İktisat Uzmanı ozgur.demirtas@isbank.com.tr Hatice Erkiletlioğlu İktisat Uzmanı hatice.erkiletlioglu@isbank.com.tr İlker Şahin İktisat Uzm. Yrd. ilker.sahin@isbank.com.tr Özlem Ateş İktisat Uzm. Yrd. ozlem.ates2@isbank.com.tr Ahmet Aşarkaya İktisat Uzm. Yrd. ahmet.asarkaya@isbank.com.tr Neden Önemli Kişisel Gelir ve Harcamalar Verisi Kişisel gelir, temel olarak ücret ve maaşları içermekle birlikte, bütün kaynaklardan elde edilen gelirlerin toplamıdır. Tüketim harcamaları ise tüketicinin dayanıklı dayanıksız tüketim mallarına ve hizmetlere yaptığı harcamalardan oluşur. Bu veriler, kişilerin tasarruf eğilimi, ekonomide özel tüketimin ağırlığı ve yönelimi hakkında önemli bilgiler verir. Özel tüketim harcamalarının milli gelirin 2/3 ünden fazlasını teşkil ettiği ABD de son 20 yılda tasarruf eğilimi giderek azalmış, bireyler gelirlerinin daha büyük bölümünü harcamaya başlamışlardır. Tüketim harcamalarının ekonomideki ağırlığı, tüketimin yöneleceği veya azalacağı alanları ekonomi ve piyasalar için kritik hale getiriyor. Harcamaların azalması durgunluk anlamına gelirken, artması ise enflasyonist baskı oluşturuyor. Haftaya Bakış Geçtiğimiz hafta uluslararası piyasalarda ABD büyüme verisi ve Yunanistan a ilişkin haberler ön plana çıkarken, Türkiye de Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısı yakından takip edildi. ABD de bu yılın ilk çeyreğinde büyüme %1,8 olarak teyit edildi. Daha önce geçici verilerde de %1,8 olarak açıklanan büyümenin, %2,1 e revize edilmesi bekleniyordu. 2010 yılı son çeyreğindeki %3,1 lik büyümenin ardından yaşanan ivme kaybının en büyük etmeni hız kesen kişisel harcamaların etkisiyle azalan iç talep oldu. Önümüzdeki dönemde güçlü seyredeceği öngörülen ihracat ve yatırım harcamalarının etkisiyle ABD ekonomisinde büyümenin yılın kalan kısmında hızlanması bekleniyor. ABD de Nisan ayında kişisel gelirler aylık bazda %0,4 ile beklentiler paralelinde büyürken, yıllık bazda bir miktar hız kesmiş olsa da pozitif seyrini sürdürdü. Kişisel tüketim harcamaları ise aylık bazda %0,4 arttı. Nisan da gelir artışının tüketimi desteklediği, tüketimin nispeten kuvvetli olduğu ancak, fiyat artışlarının da bunda önemli rol oynadığı görüldü. ABD de dayanıklı tüketim malları siparişleri Nisan ayında aylık bazda %3,6 oranında geriledi. Beklenti düşüşün %3 seviyesinde olması yönündeydi. Mart ayındaki yüksek baz bu düşüşün en önemli nedeni olurken, ulaşım araçları siparişleri bir ay önceki %10,3 lük artışın ardından Nisan ayında %9,5 geriledi. Dalgalanmaların oldukça yoğun yaşandığı dayanıklı tüketim malları siparişlerinde Nisan ayında yaşanan düşüş, artışın yıllık bazda bir miktar hız kesmesine neden oldu. Nisan ayında ABD de yeni konut satışları bir önceki aya göre %7,3 oranında arttı ve 323 bin adet ile beklentilerin üzerinde gerçekleşti. Güçlü satışlara paralel olarak azalan yeni ev arzının önümüzdeki dönemde sektör için olumlu etkisi olması bekleniyor. Nisan ayında mevcut ev satışlarında yaşanan düşüşün ardından ekonominin en zayıf sektörlerinden olan yeni ev satışlarında yaşanan bu artış ekonomi için iyimser bir algı yarattı. Öte yandan, Nisan ayında, sözleşmeleri imzalanan ve bekleyen konut satışları endeksi aylık bazda %11,6 ile beklentilerin oldukça üzerinde geriledi. Yurtiçinde, geçtiğimiz hafta gerçekleştirilen Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısında TCMB, politika faizini değiştirmeyerek %6,25 seviyesinde tutarken zorunlu karşılık oranlarında da herhangi bir değişiklik yapmadı. Yapılan açıklama ekonomik aktivite açısından daha yumuşak bir söylem içerirken, ileriye yönelik tedbirler bakımından da şu ana kadar alınan önlemlerin gecikmeli etkilerinin gözlemlenmesinin önemine vurgu yapıldı. Enflasyon tarafında ise, ithalat fiyatlarında yaşanan artışa paralel kısa vadede çekirdek enflasyondaki sınırlı yükselişin sürmesinin beklendiği ifade edildi. Mayıs ayında enflasyonun, işlenmemiş gıda fiyatlarındaki düşük baz etkisinden dolayı yıl sonu enflasyon hedefi olan %5,5 seviyesinin üzerine çıkabileceği vurgulandı. Mayıs ayı kapasite kullanımı beklentiler paralelinde yıllık 1,9 puan artışla %75,2 olarak gerçekleşti. Takvim ve mevsim etkilerinden arındırılmış verilere göre ise, kapasite kullanımı Nisan ayındaki %75,8 seviyesinden %74,8 e geriledi ve 2010 yılı Kasım ayından bu yana en düşük seviyede gerçekleşti. Öte yandan, reel sektör güven endeksi aylık bazda 0,5 puan artarak 117,2 seviyesinde gerçekleşti. Geçmişe yönelik gelişmeleri gösteren alt endekslerdeki artış güven endeksini desteklerken, gelecek döneme ilişkin göstergeler incelendiğinde TCMB nin cari açığı düşürmeye ve ekonomiyi soğutmaya yönelik aldığı önlemlerin önümüzdeki dönem için reel sektörün görünümünde bir miktar bozulmaya yol açacağını düşünüyoruz. KAPANIŞ VERİLERİ (27 Mayıs) İMKB 100 : 62.407 / $ : 1,4321 USD : 1,6003 $ / : 80,77 EURO : 2,2786 Petrol ($/varil) : 115,40 Gösterge Tahvil Bileşik Faizi : %8,97 Altın ($/ons) : 1.534,65
May.10 Haz.10 Tem.10 Ağu.10 Eyl.10 Eki.10 Kas.10 Ara.10 Oca.11 Şub.11 Mar.11 Nis.11 May.11 Hisse Senedi Piyasaları ENDEKS 20.May 27.May Değişim İMKB-100 63.299 62.407 -%1,41 İMKB-30 77.134 75.749 -%1,80 Sınai 56.226 55.414 -%1,44 Hizmetler 40.448 40.182 -%0,66 Mali 92.678 90.922 -%1,90 Kaynak: İMKB Hacim (milyon TL) 5.000 4.500 4.000 3.500 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 20.May 23.May 24.May 25.May 26.May 27.May İşlem Hacmi İMKB-100 Endeksi İMKB-100 72.000 70.000 68.000 66.000 64.000 62.000 60.000 Fitch'in Yunanistan'ın kredi notunu düşürmesinin ardından S&P'nin de İtalya'nın görünümünü negatife çevirmesi, Euro Alanı nın borç krizi içindeki diğer ülkelerine yönelik endişeleri artırarak İMKB nin geçtiğimiz haftaya düşüşle başlamasına neden oldu. İzleyen günlerde emtia fiyatlarındaki toparlanmanın gelişmekte olan piyasalara destek vermesi ve Türk bankacılık hisselerine gelen tepki alımlarının etkisiyle kayıplarını kısmen telafi ettiği gözlenen İMKB-100 endeksi, haftanın son günü yatırım bankası olan JP Morgan ın Türk hisse senetlerinin portföylerdeki ağırlığının azaltılmasını tavsiye etmesinin ardından önemli oranda değer kaybetti. JP Morgan raporunda, Türkiye'deki yüksek enflasyon, cari açıktaki artış ve görece gevşek politikalar ile zorunlu karşılık oranlarındaki artırımların banka kârlarını düşüreceği endişelerini kararında dayanak gösterdi. Hafta genelinde dalgalı seyreden İMKB-100 endeksi, haftayı %1,41 oranında kayıpla 62.407,42 puandan kapattı. Tahvil-Bono Piyasaları TAHVİL-BONO BİLEŞİK FAİZLERİ (%) Değişim Vade 20.May 27.May (Puan) 08.06.2011 7,40 7,16-0,24 03.08.2011 7,85 7,77-0,08 07.11.2012 8,95 9,02 0,07 20.02.2013 8,87 8,97 0,10 15.01.2020 9,43 9,55 0,12 İMKB DİBS Fiyat Endeksi 137,68 139,75 2,07 %2,50 %2,00 %1,50 %1,00 %0,50 %0,00 -%0,50 Beklenen Reel Faiz (%) %1,71 Kaynak: İMKB Geçen hafta küresel piyasalarda yaşanan satıcılı seyir tahvil-bono piyasasına da yansıdı. Küresel ekonomiye ve Euro Alanı nın sorunlu ekonomilerine ilişkin artan kaygılar, yatırımcıları güvenli limanlara yöneltirken gelişmekte olan piyasalardan çıkışlar yaşandığı gözlendi. Tahvil bono piyasasında, TCMB PPK toplantısı öncesinde yurtdışı piyasalardaki gelişmeler etkili olmakla birlikte, Kurul un alacağı kararlar da yakından izlendi. PPK nın gösterge faizde ve zorunlu karşılık oranlarında herhangi bir değişikliğe gitmediği toplantının ardından, piyasalar yeniden yurtdışına odaklandı. Hafta boyunca faiz oranlarında dalgalı, ancak genel görünüm itibarıyla yukarı yönlü bir seyir izlendi. Bu gelişmeler sonucunda geçtiğimiz hafta 20 Şubat 2013 vadeli gösterge tahvilin bileşik faizi 10 baz puan artışla %8,97 ye yükseldi. Bu hafta faiz oranlarında, yurtdışı piyasalardaki gelişmelere ve Dolar ın hareketine bağlı bir seyir izleneceğini düşünüyoruz. 2
May.10 Haz.10 Tem.10 Ağu.10 Eyl.10 Eki.10 Kas.10 Ara.10 Oca.11 Şub.11 Mar.11 Nis.11 May.11 May 10 Döviz Piyasaları DÖVİZ KURLARI 20.May 27.May Değişim Dolar (¹) 1,5736 1,6003 %1,70 Euro (¹) 2,2475 2,2786 %1,38 Sepet (²) 3,3042 3,3548 %1,53 /$ Paritesi (³) 1,4152 1,4321 %1,19 $/Yen Paritesi (³) 81,69 80,77 -%1,13 (¹) 15:30'da açıklanan TCMB döviz alış kurudur. (²) 1$ + 0,77 (³) Uluslararası piyasa kapanış verileridir. / $ $ / 1,65 110 1,55 105 100 1,45 95 1,35 90 85 1,25 80 1,15 75 / $ $ / Yunanistan'ın borç göstergelerinin olumsuz seyretmeye devam etmesi ve Norveç'in Yunanistan'a daha fazla yardım yapmayacağını açıklamasının ardından Euro Alanı ülkelerinin borçlarına yönelik endişelerin tekrar güçlenmesiyle Dolar, Euro karşısında haftaya yükselerek başladı. İzleyen günlerde başarılı geçen İspanya ihaleleri ile büyüme verisi başta olmak üzere olumsuz gelen ABD makro ekonomik verileri Dolar ın Euro karşısında güç kaybetmesine neden oldu. Çin in Euro Alanı ndaki borç krizine rağmen Portekiz e ait bonoları almayı sürdürebileceğine dair söylentiler de Euro nun Dolar karşında değer artışını destekledi. Bu gelişmelere bağlı olarak /$ paritesi haftayı %1,19 yükselişle 1,4321 seviyesinden kapatırken, $/ paritesi %1,13 oranında azalarak 80,77 oldu. Yurt içinde, küresel piyasalarda azalan risk iştahına, yüksek cari açık endişesinin yanı sıra JP Morgan'ın portföylerdeki Türk hisse senetlerinin azaltılmasını tavsiye eden raporuna bağlı olarak gözlenen yabancı yatırımcı çıkışlarıyla TL, Dolar ve Euro karşısında değer kaybetti. Eurotahvil Piyasaları EUROTAHVİL HAFTALIK DEĞİŞİM Değişim 20.May 27.May (Puan) EMBI+ Endeks 570,88 569,11-1,77 Spread 276 291 15 Türkiye Endeks 388,31 389,82 1,51 Spread 211 215 4 55 45 35 25 15 5 VIX Endeksi 15,98 Kaynak: JP Morgan Geçtiğimiz hafta Yunanistan ın borçlarını yeniden yapılandırabileceğine ilişkin belirsizliklerin körüklediği kaygılarla küresel piyasalarda risk iştahının haftalık bazda sert biçimde düştüğü görüldü. Yunanistan a ilişkin haberlerin Euro Alanı nın diğer sorunlu ekonomilerine yönelik tereddütleri arttırması da risk iştahındaki düşüşü destekledi. Öte yandan, geçtiğimiz hafta ABD makroekonomik verilerinin yanı sıra krizden görece sağlam çıkan Almanya ve Çin in sanayi üretimlerinin de olumsuz algılanması, küresel piyasaların toparlanmasına ilişkin endişeleri arttırarak yatırımcıların riskli varlıklardan kaçınmasına neden oldu. Bu gelişmelere bağlı olarak, gelişmekte olan ülke eurotahvillerinin risk primi 15 baz puanlık artışla 291 e çıkarken, Türk eurotahvillerinin risk primi 4 baz puan yükseldi ve 215 oldu. Öte yandan, küresel risk algılamasını gösteren VIX endeksi ise önceki hafta bulunduğu 17,43 seviyesinden 15,98 e geriledi. Bu hafta eurotahvil piyasalarında yine Yunanistan başta olmak üzere Euro Alanı ekonomilerine ilişkin gelişmelerin takip edileceğini düşünüyoruz. 3
May 10 May 10 Emtia Piyasaları $/ons Altın $/varil Petrol 1.600,00 1.500,00 1.400,00 1.300,00 1.200,00 1.100,00 1.534,65 140,00 130,00 120,00 110,00 100,00 90,00 80,00 70,00 115,40 1.000,00 60,00 Euro Bölgesi borç krizine ilişkin artan belirsizlikler paralelinde güvenli liman arayışlarının etkisiyle altın fiyatları geçtiğimiz haftanın ilk iki gününde yükseldi. Yunanistan ın borçlarının yeniden yapılandırılması hususundaki belirsizlikler sürerken uluslararası derecelendirme kuruluşlarından gelen açıklamalar da olumsuz bir görünüme işaret ediyordu. Son üç haftanın en yüksek seviyelerine ulaşan altın fiyatları, Perşembe günü gelen kâr satışlarıyla bir miktar geriledi. Altın fiyatları Cuma günü tekrar yükselişe geçerek Mayıs ayının başındaki seviyelere yaklaştı. Bu gelişmeler doğrultusunda geçtiğimiz hafta altın fiyatları %1,53 oranında artış kaydederek $/ons 1.534,65 e yükseldi. Avrupa da devam eden borç krizinin Dolar ın Euro karşısında değer kazanmasına yol açmasının yanı sıra, Çin ile Euro Alanı nda açıklanan verilerin küresel ekonomiye ilişkin belirsizlikleri artırması paralelinde petrol fiyatları haftaya düşüşle başladı. Haftanın ilerleyen günlerinde Dolar ın Euro karşında değer kaybetmesi ve Orta Doğu ve Kuzey Afrika da süregelen karışıklıklar petrol fiyatlarının yukarı yönlü seyir izlemesine neden oldu. Ayrıca Goldman Sachs raporunda 2011 ve 2012 yıllarına ilişkin petrol talebi ve fiyatında artış beklediğini açıklaması ve Çin in petrol talebinin Nisan ayında arttığına yönelik haberler petrol fiyatlarını destekledi. Geçtiğimiz hafta petrol fiyatları %1,96 oranında artarak $/varil 115,40 a yükseldi. Bu Haftanın Gündemi 30 Mayıs TCMB Finansal İstikrar Raporu 31 Mayıs TÜİK Nisan Ayı Dış Ticaret Verileri (Piyasa Beklentisi: İhracat: $11,9 Milyar, İthalat: $21,8 Milyar) ABD Mayıs Ayı Tüketici Güven Endeksi (Piyasa Beklentisi: 66,5) Euro Alanı Nisan Ayı İşsizlik Verisi (Piyasa Beklentisi: %9,9) Kanada Merkez Bankası (BOC) Toplantısı ve Basın Açıklaması (Piyasa Beklentisi: Faizler Değişmeyecek) 1 Haziran Hazine İç Borç Ödemesi (TL7 Milyon) ABD Mayıs Ayı ISM İmalat Sanayi Endeksi (Piyasa Beklentisi: 57,5) 2 Haziran ABD Nisan Ayı Fabrika Siparişleri Verisi (Piyasa Beklentisi: %0,9 Azalış) 3 Haziran TÜİK Mayıs Ayı Enflasyon Verileri (Tahminimiz TÜFE: %1, ÜFE: %1,1) ABD Mayıs Ayı Tarım Dışı İstihdam Verisi (Piyasa Beklentisi: 190.000 Kişilik Artış) ABD Mayıs Ayı İşsizlik Verisi (Piyasa Beklentisi: %8,9) ABD Mayıs Ayı ISM İmalat Dışı Sektörler (Hizmetler) Endeksi (Piyasa Beklentisi: 54,0) 4
Uyarı Notu: Bu rapor Türkiye İş Bankası A.Ş. tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmış olup, hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerin doğru ve tam olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayınlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. 5