TÜBĠTAK-BĠDEB Y.Ġ.B.O. ÖĞRETMENLERĠ (FĠZĠK,KĠMYA,BĠYOLOJĠ,MATEMATĠK)PROJE DANIġMANLIĞI EĞĠTĠMĠ ÇALIġTAYI YĠBO -5 (ÇALIġTAY 2011-1) GRUP: KESKĠN NĠġANCI PROJE ADI:ELEMENTLERĠ ÖĞRETEN DARTOM OYUNU HASAN ERDAġ PROJE EKĠBĠ DENĠZ AKDOĞAN PROJE DANIġMANLARI Prof. Dr. ADEM KILIÇ Prof. Dr. Mehmet AY Prof. Dr. ESMA TÜMEN GEBZE -KOCAELĠ ġubat 2011 1
PROJE ADI: Elementleri öğreten dartom oyunu PROJENĠN AMACI Ġlköğretim 7. ve 8. sınıf fen ve teknoloji elementler ve özellikleri konusunda birden fazla duyu organına hitap ederek ve konuyu çeģitli materyaller kullanıp somutlaģtırarak eğlenceli bir Ģekilde öğrenmenin daha kalıcı olmasını sağlamak. GĠRĠġ Ġlköğretim 7. Sınıf Fen ve Teknoloji dersi müfredatında maddenin yapısı ve özellikleri isimli ünitede yer alan kazanımların öğrencilere somut ve eğlenceli bir Ģekilde kavratılması için dartom isimli oyun düģünülmüģtür. 1. Element ve elementlerin sembolleri ile ilgili olarak öğrenciler; 1.3. Periyodik sistemdeki ilk 20 elementi ve günlük hayatta karģılaģtığı yaygın element isimlerini listeler (BSB-1,2,3,4,5,6,7; FTTÇ- 1). 1.4. Elementleri sembollerle göstermenin bilimsel iletiģimi kolaylaģtırdığını fark eder (FTTÇ- 4). 1.5. Ġlk 20 elementin ve yaygın elementlerin sembolleri verildiğinde isimlerini, isimleri verildiğinde sembollerini belirtir. 2. Atomun yapısı ile ilgili olarak öğrenciler; 2.2. Sürtme ile elektriklenme olayına dayanarak atomun kendinden daha basit ögelerden oluģtuğu çıkarımını yapar (BSB-8). 2.3. Atomun çekirdeğini, çekirdeğin temel parçacıklarını ve elektronları temsilî resimler üzerinde gösterir. 2.5. Nötr atomlarda, proton ve elektron sayıları arasında iliģki kurar (BSB- 7; TD-1). 2.8. ÇizilmiĢ atom modelleri üzerinde elektron katmanlarını gösterir, katmanlardaki elektron sayılarını içten dıģa doğru sayar. 2.10. Atom modellerinin tarihsel geliģimini kavrar; elektron bulutu modelinin en gerçekçi algılama olacağını fark eder (FTTÇ-3) 3. Elektron dizilimi ile kimyasal özellikleri iliģkilendirmek bakımından öğrenciler; 3.1. DıĢ katmanında 8 elektron bulunduran atomların elektron alıp-vermeye yatkın olmadığını (kararlı olduğunu) belirtir. 3.2. Elektron almaya veya vermeye yatkın atomları belirler. 3.3. Bir atomun, yörünge-elektron diziliminden çıkarak kaç elektron vereceğini veya alacağını tahmin eder. http://ttkb.meb.gov.tr/program.aspx Atom elektron, proton ve nötron olmak üzere üç ayrı parçacıktan meydana gelmiģtir. Bu parçacıklardan proton ve nötron atomun merkezinde bulunur. Atomun merkezindeki bu bölüme çekirdek adı verilir. Elektronlar ise çekirdeğin etrafında katman adı verilen bölümlerde bulunurlar. Elektronlar yörüngelerde çok hızlı bir Ģekilde dönerek hareket ederler. Bu yüzden çekirdekten uzakta bulunan yörüngelerde durabilirler. Protonlar ve nötronlar ise elektronlara göre çok yavaģ hareket ettiklerinden çekirdekten uzaklaģamazlar. Elektron: e Proton: p 2
Nötron: n ile sembolize edilir. Atomun yapısını oluģturan elektronların sayısı ile protonların sayısı arasında bir denge söz konusudur. Yani normal koģullarda bir atomda bulunan elektronlarla protonların sayısı birbirine eģittir. Bu Ģekilde elektron ve proton sayıları eģit olan atomlara nötr atomlar denir. Atomlar birbirinden farklı özellik gösterirler. Bu farkın oluģmasını sağlayan etken, atomun çekirdeğinde bulunan protonların sayısıdır. Proton sayısı bir atomun karakterini belirler. Bu yüzden aynı cins atomların proton sayıları her zaman birbirine eģittir. Örneğin; havadaki oksijen atomlarının hepsinde aynı miktarda proton bulunur. Atomun karakterinde önemli olan unsur protonların sayısıdır. Bu nedenle, bir atomun sahip olduğu proton sayısına atom numarası denir. Aynı cins atomların atom numaraları (proton sayıları) birbirine eģittir. Bohr Atom Modeli: Bohr atomların, çekirdeğin etrafındaki yörüngelerde bulunan elektronlar ve çekirdekteki taneciklerden oluģtuğunu savunmuģtur. Elektronların atomun etrafında rastgele dolaģmadıklarını ve yörünge adı verilen bölümlerde bulunduklarını belirtmiģtir. Elektronlar bu bölümlerde yüksek hızlarda dolanırlar. Bu yörüngede bulunan elektronlar dıģarıdan herhangi bir etki olmadığı sürece kararlı bir Ģekilde dolanmaya devam ederler. Bohr a göre atomun Ģekli Modern Atom Teorisi: Modern Atom teorisinin oluģumu, büyük ölçüde Bohr Atom Modelinden yararlanılarak hazırlanmıģtır. Ancak bazı farklılıklar mevcuttur. Bu teoriye göre elektronlar çekirdek etrafında her an hareket halindedirler. Ancak belirli bir yörüngeden bahsetmek zordur. Bunu sebebi ise elektronların sahip oldukları yüksek hızdır. Bu durumda yüksek hızla dolanan birçok elektron bir elektron bulutu görünümüne sahiptir. Modern Atom Teorisinde elektron bulutlarının görünümü (http://www.fenokulu.net/portal/sayfa.php?git=fendramalari&sayfa=konuoku&baslikid=66) Periyodik cetvel elementlerin elektron diziliģine bağlı olarak dört bloktan meydana gelir. Cetvelde yatay sütunlara periyot, düģey sütunlara grup denir. Periyodik cetvel 7 periyot ile 8A, 8B grubu olmak üzere 16 gruptan oluģur. (www.fenokulu.net) http://img2.blogcu.com/images/b/i/l/bilimnedir/periyodiktablo2_1237386925.jpg 3
Ġlk 20 Elementin Sembolleri ve Kullanım Alanları Sn Adı Sembol ÖZELLĠKLERĠ 1 Hidrojen H Suyun canlıların ve petrol gibi bir çok maddenin yapısında bulunur. Ayrıca roket yakıtı olarak kullanılır. 2 Helyum He Zeplin ve balon gibi hava taģıtlarını ĢiĢirmede, roket yakıtlarını sıkıģtırmada kullanılır. 3 Lityum Li Ġlaçlarda, pil üretiminde seramik ve cam yapımında kullanılır. 4 Berilyum Be Uçak ve uzay araçlarının yapımında elektrik ve ısı iletkeni olarak 5 Bor B Isıya dayanıklı renkli cam imalatında, seramiklerde ve roket yakıtında 6 Karbon C Canlı yaģamı için çok önemlidir. Canlıların yapısında, yeryüzünde, kömür petrol,doğal gaz yapısında bulunur. 7 Azot N Canlılar için gerekli temel elementlerden biridir.sıvı azot soğutma da. bazı azot bileģikleri tarımda gübre olarak kullanılır. 8 Oksijen O Canlılar için önemli elementtir. Dağlıçlarda ve astronotlarda solunum için oksijen tüplerinde bulundurulur. 9 Flor F DiĢ macunu ve deodorant yapısında, buzdolabı ve klimalarda kullanılır. 10 Neon Ne Renkli reklam panolarının aydınlatılmasında, TV tüplerinde 11 Sodyum Na Doğada sofra tuzunda, kağıt, gıda, tekstil, kimya,sabun, ve metallerde 12 Magnezyum Mg Hava taģıtlarının yapısında kullanılır, kurutulmuģ meyvelerde bulunur. 13 Alüminyum Al Mutfak araç gereçleri,elektrikli araçların yapısında, içeçek kutuları 14 Silisyum Si Kumda, kilde, camın yapısında,yapı malzemelerinde bulunur. 15 Fosfor P Canlılarda, sinir ve kemiklerin yapısında, suni gübre yapısında 16 Kükürt S Barut, sülfürik asit yapısında,kuru meyvelerde mikrop öldürücü olarak 17 Klor Cl Sofra tuzunda, içme sularında mikrop öldürücü olarak 18 Argon Ar Ampullerde ve flüoresan tüplerinde kullanılır 19 Potasyum K Sıvı deterjan,gübre,barut, cam ve lens yapımında kullanılır. 20 Kalsiyum Ca Çimento,alçı,kireç ile diģlerimizin ve kemiklerin yapısında bulunur. 4
http://www.fenokulu.net/portal/sayfa.php?git=konukategorileri&sayfa=konubasliklistesi&b aslikid=39&konuid=893 MATERYAL VE YÖNTEM Materyal 90 cm-120 cm ebatlarında mantar pano 90 cm-120 cm ebatlarında strafor köpük 90-120 cm ebatlarında karton 1 adet dart oyun seti 10 adet asetat kağıdı 2 set eliģi kağıdı Makas Pergel Cetvel YapıĢtırıcı 1 kutu raptiye Yöntem Beyaz renkli Karton üzerine iç içe olacak Ģekilde 5 adet çember beyaz tahta kalemi ile çizilecektir. Ġçten dıģa doğru çemberlerin yarıçapı 5, 11, 17, 24 ve 30 cm olacaktır. Daha sonra mavi el iģi kağıtlarından yarıçapı 2 cm olacak Ģekilde 20 adet daire kesilerek elektron modelleri oluģturulacaktır. OluĢturulan elektronlar çizilen çemberlere uygun aralıklarla 2-8-8-2 Ģeklinde yerleģtirilecektir. Kartonun diğer tarafına 10 adet cep oluģturmak üzere asetat kağıtları kesilecektir. Karton mantar panoya sabitlenecektir. Asetatla hazırlanan cepler raptiye ile kartona sabitlenecektir. Ġlk 20 elementin sembolleri hazırlanan ceplere uygun büyüklükte A4 kağıdından bilgisayar ile yazıcıdan çıkarılacaktır. Metal, ametal, soygaz, anyon, katyon, değerlik, 1+, 2+, 3+, 3-,2-,1-, 0 ve periyodik cetvelde ilk 20 elementin yerini belirtmek üzere grup ve periyod numaraları hazırlanarak yazıcıdan çıktı alınacaktır. Bunlar ceplere yerleģtirilecektir. PROJE ZAMAN ÇĠZELGESĠ YAPILACAK ĠġLER 03. 02. 2011 04. 02. 2011 05. 02. 2011 5
Araç- Gereç temini 09:00-19:00 Materyalin çizimi 09:00-10:30 Materyalde kullanılan elektron modellerinin hazırlanması Elektronların model üzerine yerleģtirilmesi Karton üzerindeki ceplerin oluģturulması 11:00-12:00 14:00-15:00 15:00-16-00 Kartonun mantar panoya sabitlenmesi 9:00-9:30 Asetat ceplerine konulacak yazıların hazırlanarak çıktı alınması 9:30-10:30 Oyun yönergesinin hazırlanması 11:00-12:00 14:00-16:00 Oyunun denenmesi ve son Ģeklinin verilmesi 16:30-19:00 21:00-22:30 KAYNAKÇA 1- http://ttkb.meb.gov.tr 2- http://img2.blogcu.com 3- http://www.fenokulu.net 4- maycalistaylari.comu.edu.tr 6