Transpirasyon
Transpirasyon Bitkilerin çeşitli dokularından atmosfere buhar halinde su verilmesi olayına transpirasyon denmektedir. Hava, nemli ve kurak oluşuna göre değişen belli bir su buharı emme gücüne sahiptir. Yeryüzünde bulunan suyun önemli bir kısmı transpirasyonla kaybedilirken, diğer önemli bir kısmı da cansız dokular üzerinden buharlaşarak, yani evoprasyonla kaybedilmektedir.
Transpirasyon Transpirasyonun fiziksel yönü evaporasyona benzer ve aşağıdaki şekilde gerçekleşmektedir: T = (Cyaprak-Chava) / (ryaprak + rhava) Bu eşitlikte T transpirasyon (kg m-2 s-1),, Cyaprak, yaprağın su buhar yoğunluğu, Chava, havanın su buharı yoğunluğu, r ler de dirençlerdir. Havanın su buhar yoğunluğunun azalmasıyla birlikte transpirasyon artmaktadır (Kozlowski ve Pallardy, 1997).
Transpirasyon yapan dokular Stoma Lentisel
Transpirasyon Suyun iletilmesindeki asıl itici güç, transpirasyondur. Bitki ksilemde su iletimi için kendi enerjisini kullanmaz; buna karşılık, toprak ve atmosfer arasındaki su potansiyeli eğiminden faydalanır. Toprak, bitki ve atmosfer (SPAC) arasındaki bu su potansiyel eğimi ve direnç, gövde üst yüzeyi ile atmosfer arasında en büyüktür. Bu yüksek direnç, suyun transpirasyonu için yani, sıvı halden gaz haline geçişi için yüksek enerji ihtiyacından ileri gelir ve bu enerji güneşten sağlanır.
Transpirasyon Transpirasyon önce, yapraklardaki su doygunluğunun azalmasıyla başlar. Sonra yapraklar suyu çekmeye başlar. Su çekme gücü endodermise kadar ulaşır.
Transpirasyon Yapraklar solgun durumda iken 20 Atm kadar emme gücü ölçülmüştür. Normal olarak bu emme gücü, 0,4-8 Atm kadardır. Ağaç tepesindeki yaprak kitlesinin geliştirdiği transpirasyon emme gücü, suyu 100 metrenin üstündeki yüksekliğe çıkarmaya yeterlidir (Bell ve Coombe, 1980).
Transpirasyon
Transpirasyon
Transpirasyonun günlük seyri Güneş radyasyonu (kesik çizgi) Su buhar basıncı (devamlı çizgi) Transpirasyon (kesik çizgi) Alınan su miktarı (devamlı çizgi)
Transpirasyonun önemi 1. Su ve içerisindeki mineral maddeler ilgili yerlere ve metrelerce yukarıya taşınır. 2. Yapraklarda üretilen organik maddeler büyüme ve depo organlarına taşınır (yukarıdan aşağıya taşınır) 3. Bitkilerin yaz aylarında aşırı ısınması engellenir
Transpirasyonun mekanizması Fotosentez-Osmotik Teori CO2-pH Teorisi Potasyum ve ABA hareketlerine dayanan teori
Transpirasyonun mekanizması
Transpirasyonun mekanizması Hücre suyunu kaybettikçe hücre çeperinde oluşan hücre-su ortak yüzeyi daha kavisli olur ve kavis çapı azalır. Bu durum da yaprakların su emme gücünü artırır.
Transpirasyonu etkileyen faktörler Çevresel faktörler 1. Işık 2. Rüzgar 3. Sıcaklık 4. Buhar yoğunluğu Bitkisel faktörler 1. Yaprak alanı 2. Kök/Sürgün oranı 3. Yaprak büyüklüğü ve şekli 4. Yaprakların dizilişi 5. Yaprak yüzeyi 6. Stoma
Guttasyon Guttasyon, suyun sıvı halde, yapraktan damlalar şeklinde atmosfere verilmesi olayıdır. Guttasyon olayı hava nemi çok yüksek olduğunda, bitkinin buhar halinde atmosfere su verememesi durumunda meydana gelmektedir. Özellikle tropik ormanlarda, hava neminin çok yüksek olması nedeniyle çok sık görülmektedir. Yaprakların genellikle kenarlarında bulunan ve hydathod olarak adlandırılan kısımlardan gerçekleşmektedir. Guttasyon olayı ılıman kuşakta geceleri, tropik ormanlarda devamlı meydana gelmektedir. Guttasyon sıvısının çıkarılmasında itici güç kök basıncıdır. Kök basıncı Manometre ile ölçülmektedir. Huş ağaçlarında 1-2 atmosferlik basınçta gerçekleştiği görülmüştür.
Kanama Odunsu bitkilerde, herhangi bir nedenle yaralanma sonucu, kesit yüzeyleri, kütük ve gövde kısımlarında kuvvetli bir su akışı olur. Bu olaya kanama denir. Acer saccharum ve Acer nigrum kanama sıvısında %5-6 oranında şeker bulunmaktadır. Bu piyasada maple syrup, maple sugar olarak satılmaktadır. Kanama sıvısı da damlama gibi en fazla 1-2 atmosfer basınca ulaşan kök basıncı ile dışarı atılır.
Bitki su bilançosu Bitkilerde su alımı ve traspirasyon arasındaki fark, bir bitkinin s u b i l a n ç o s u olarak tanımlanır. Su bilançosu gün içerisinde çok değişkenlik gösterdiği gibi, mevsimlik olarak da değişmektedir. Gündüz transpirasyonun yüksek olduğu saatlerde bilanço negatif, akşam saatlerinde de bilanço pozitif olmaktadır. Kuraklık zamanlarında da çoğunlukla bilanço negatiftir, çünkü, su açığı her zaman telafi edilememektedir. Bazı bitkiler bu kuraklığa çeşitli sürelerde dayanabilmektedir.
Bitki su bilançosu Su bilançosunu saptamak için WSD (Su doygunluk açığı) hesaplanmaktadır. Su doygunluk açığı, bir yaprağın mevcut su içeriği (Wa)nin doygunluk su içeriği (Ws)nin yüzdesidir. WSD = ((Ws - Wa)/ Ws)) * 100 Örnek 1: Ws=100, Wa=10; Örnek 2: Ws=80, Wa=70 WSD = ((100-10)/100)*100 = 90 WSD = ((80-70)/80)*100 = 12.5 Örneklerde de görüldüğü gibi, ilkinde yapraktaki mevcut su 10 birim, doygun haldeki su içeriği 100 birim olduğundan su açığı %90 dır. İkinci örnekte, mevcut su daha fazla olduğu için doygunluk su açığı daha düşüktür.