ABD - AB SERBEST TİCARET ANLAŞMASI Ve TÜRKİYE ÜZERİNE ETKİLERİ ÇERÇEVE SUNU Gülçiçek ÖZKORKMAZ Başkanlık Baş Danışmanı Mukim Özel Temsilciler Direktörü
ABD - AB SERBEST TİCARET ANLAŞMASI ve TÜRKİYE ÜZERİNE ETKİLERİ Giriş Demokrasi Derneği; Avrupa Birliği'nin ekonomik anlamda lokomotifi durumunda olan, ayrıca Türkiye'nin hem tarihi hem de ekonomik anlamda yakın iş birliği içinde olduğu Almanya Federal Cumhuriyeti'nin, düzenlemiş olduğu etkinlikte bu çerçeve belgeyi takdim etmesi, ülkelerimizin tarihi dostluğuna ve ekonomik yakınlığına dayalı özel bir durumdur. ABD - AB Serbest Ticaret Anlaşması'na dair bu çerçeve belge daha sonra düzenlenerek sebepler ve sonuçları da içerecek şekilde bir çalışma halini alacaktır. Bu çalışma hem Birlik üyesi ülkelerin, siyasi iktidarları, muhalefet temsilcileri, sivil toplum kuruluşları yanı sıra, Avrupa Parlamentosu, Birlik Konseyine gönderilecek aynı zaman da derneğimiz bu çalışmayı eş zamanlı olarak Birleşik Devletler nezdinde de gerçekleştirecektir. Küreselleşmenin, Küresel Ticarete Etkileri; Dünyanın artan iletişim olanakları sonucunda hızla haberleşme ve haberdar olma konusunda kat etmiş olduğu mesafelerin yansımaları en başta uluslar arası ticarette kendini göstermiştir. Ekonomi ve ticarette anında bilgi sahibi olma konusu ticaretin hızını, konusunu ve işlem hacmini hızla arttırmış ve yeni fırsatlar yaratmıştır. Ticarette yaşanan bu hızlı gelişme, uluslar arası ticarete konu olan ürün ve hizmetlerin sunum, satış ve hizmet süreçlerine sürdürülebilir uygulama alanı oluşmasını zorunlu kılmıştır. Ticarette oluşturulması beklenen şekil ve süreç şartlarını oluşturma konusunun bir program haline getirilmesi, Dünya Ticaret Örgütünden beklenen bir süreç olsa da, Dünya Ticaret Örgütü yapılanmasının hantallığı ve tarafların uzlaşmaz tutumları nedeniyle başarısızlığa doğru sürüklenmektedir.
Dünya Ticaret Örgütü nün, küresel ticaret süreçlerini belli şekil şartlarına yönlendirmede yaşadığı sorunlar ve ortaya çıkan aşılması imkânsız görünen anlaşmazlıklar vardır. Bu anlaşmazlıklar sonucunda ülkeler kendi aralarında yaptıkları ticareti, belli hukuki ve yapısal sözleşmelere yansıtmak amacıyla çoğunlukla ikili yada çoklu serbest ticaret anlaşması yapmaktadırlar. Serbest ticaret anlaşmaları günümüz dünyasında ikili yada çoklu ticaretin yapısal temellerini oluşturmak için bir bakıma zorunluluktur. ABD AB Serbest Ticaret Anlaşması Bir ortak Pazar oluşturmak amacıyla Roma Antlaşması ile temelleri atılan Avrupa Birliği nin kurucu anlaşmasından sonra tarihin en büyük ticareti kolaylaştırma ve geliştirme anlaşması; ABD AB Serbest Ticaret Anlaşması olacaktır. Bu anlaşma yalnızca, anlaşmanın tarafları arasında bir hukuki süreç oluşturmakla kalmayacaktır. Aynı zaman da küresel ticareti de etkileyecektir. Özelikle ürün ve hizmetlerin; tedarik, üretim, sunum, satış, lojistik ve müşteri hizmetlerinde, ABD AB Serbest Ticaret Anlaşması nın hukuki yapısı artık belirleyici bir standart haline gelecek ve küresel ticarette, ticaretin yapılma şeklini yeniden düzenler hale gelecektir. Anlaşmayı yapan taraflar ise karşılıklı olarak hem maliyet unsurlarını azaltırken, hem de ürün yada hizmet sunumunda kaliteyi yükselteceklerdir. ABD AB Serbest Ticaret Anlaşması, yalnız taraf ülkelerin değil küresel ticareti kolaylaştırma yolunda bir rehber olacaktır. ABD AB Serbest Ticaret Anlaşması nın Türkiye Üzerinde Oluşturacağı Olumsuz Etkiler Türkiye Cumhuriyeti 1963 Tarihli Ankara Anlaşması ndan bu yana birliğe üye olma yolunda en uzun adaylık süreci yaşayan ülkedir. Birliğe üye olma yolunda yaşanan uzun sürecin tüm taraflarca bilinen nedenleri vardır.
Türkiye nin Gümrük Birliği ne taraf olan, ancak Birliğe üye olmayan şekli atipik bir durumdur. Bu güne kadar pek sorun oluşturmayan bu atipik yapı, Birliğin ABD ile yapacağı serbest ticaret anlaşması sonrası Türkiye yi ekonomik anlamda zarara uğratacaktır. Türkiye nin bir küresel ekonomi devi olan ABD mallarına serbest pazar olması, ancak Türk mallarının ABD pazarında yine kota ve tarife engelleriyle karşılaşmasının sonucu yalnızca ekonomik olmayacaktır. Ekonomik olarak Türkiye bütçesinin yaklaşık olarak yıllık 35 ila 45 milyar USD açık verecek olması aynı zaman da gayri safi yurt içi hasıla üzerinde de yaklaşık olarak yıllık %5 ile %7 arasında bir azalışa neden olacaktır. Bir birine bağlı bu azalışlar çok kısa zaman içinde istatistik verisi olmaktan çıkacak ve yaşam kalitesinin düşmesine neden olacaktır. Bu azalışlar katlı etkileriyle sosyal ve ekonomik refahın düşüşüne neden olacaktır. Bu durum, Birliğe aday olma yönünde uyum sürecinde olan Türkiye için dolaylı bir çifte standart halini alacaktır. Bu dolaylı çifte standart Birliğin savunduğu ideallere ve Ankara Anlaşmasının özüne aykırıdır. Birliğin, serbest ticaret anlaşmasıyla üyelerine katma değer sağlama yolunda attığı adımların, birliğe üye olma yolunda olan Türkiye için ayrımcılık halini alması, Birliğin varlığına neden olan uluslar üstü eşitlik ve paydaşlık anlayışına uygun değildir. Birliğin tüm adaylarla uyum süreci boyunca yaptığı müzakereler ve bu müzakerelerin temelini oluşturan müktesebatın esaslı özü olan sözleşmeye sadakat ilkesine de aykırı olan bu durumun birlik üyesi ülkeler tarafından dikkate alınması hem sosyal anlamda vefa, hem hukuksal anlamda sözleşmeye sadakat temelinde önemli bir konudur. Sonuç Demokrasi Derneği nin, varlık nedeni ekonomi değildir. Demokrasi Derneği adından da anlaşılacağı üzere; Demokrasinin gelişimi ve insan haklarına saygılı bir kamu yönetimi anlayışının yaygınlaşmasına yönelik projeler üretir. Üreteceği projeler için; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi
rehberliğin de, demokrasi algısının herkes ve her kesimde pratikte uygulama alanı bulması için projeler üretmek için kurulmuştur. Demokrasi Derneği nin, ABD AB Serbest Ticaret Anlaşması ile ilgili olmasının en önemli nedeni; demokrasilerin ancak sağlam ekonomik yapılara sahip olması durumunda işler halde kalabileceği gerçeğidir. Ekonomik olarak zayıf düşmenin sonuçlarından ilk olanı; toplumda demokrasi algısının zayıflaması olacaktır. Demokrasi Derneği, bir sivil toplum kuruluşu olmanın sosyal sorumluluk anlayışıyla; Avrupa Birliği nin yetkin ülkesi Almanya Federal Cumhuriyeti nin, ABD AB Serbest Ticaret Anlaşması yapılırken, Türkiye nin de bu sürecin içinde olmasını sağlayacak girişimler de bulunmasını arz etmektedir. Milletler arası hukuk sosyal konularla ilgili değildir. Buna rağmen Demokrasi Derneği, ABD AB Serbest Ticaret Anlaşması sürecine Türkiye nin de dâhil olması için, Almanya Federal Cumhuriyeti nden istediği desteğin temeli, ülkelerin tarihi dostluğu ve sosyal paydaşlığıdır.