www.ogm.gov.tr www.cetatanitim.com (0312) 222 66 77 Silvikültür Dairesi Başkanlığınca Hazırlanmıştır.

GENÇ MEŞCERELER BAKIM SEFERBERLİĞİ (2012-2016) www.ogm.gov.tr www.cetatanitim.com (0312) 222 66 77 Silvikültür Dairesi Başkanlığınca Hazırlanmıştır.

GENÇ MEŞCERELER BAKIM SEFERBERLİĞİ T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI ORMAN GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (2012-2016)

ÖNSÖZ Ormanların; karbon tutma, rekreasyon, odun üretimi, odun dışı orman ürünleri yanı sıra, toprağın muhafazası, su ve hava kalitesinin iyileştirilmesi ve su rejiminin düzenlenmesi gibi hayati önem taşıyan fonksiyonları bulunmaktadır. Hayatın temel unsurlarından olan hava, su ve toprağın iyileşmesine katkı sağlayan ormanların, mevcut ve potansiyel fonksiyonlarının toplumun isteklerine en uygun ve düzenli bir biçimde sunulabilmesi ise ormancılarımızın asli vazifelerindendir. Prof. Dr. Veysel EROĞLU Orman ve Su İşleri Bakanı Ormanların, yerine getirecekleri fonksiyonlara göre planlanmaları ve işletilmeleri, hem ormanlar hem de ondan faydalanan canlılar açısından önemli olup, bu gayeye hizmet edecek ormanların devamlılıkları ancak teknik ormancılık çalışmaları ile mümkündür. Bu çalışmaların başında orman bakımları gelmektedir. Orman bakımının ana gayesi ise ormanı dış etkilere karşı dayanıklı hale getirmek, kaliteli ürün elde etmek, gençleştirmeye hazırlamak ve ilerde ideal orman formunu oluşturmaktır. Bugüne kadar ormanların korunması, geliştirilmesi ve işletilmesi noktasında, üzerine düşen vazifeyi hakkıyla yerine getiren Orman Genel Müdürlüğümüzün, her kademedeki personelinin üstün gayretlerinin payı bulunmaktadır. Ülkemizin sahip olduğu orman kaynaklarının sürdürülebilir biçimde, öncelikle vasıflarının iyileştirilmesine yönelik hazırlanan ve 2012 2016 yıllarını içine alan Genç Meşcereler Bakım Seferberliği Eylem Planı nın ülkemiz ormancılığına hayırlı olmasın diler, başarı ile uygulanmasını temenni ederim. O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü 1

2 O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü

SUNUŞ Mülkiyetinin tamamına yakını devlete ait olan ormanlarımızın, korunmasından, geliştirilmesinden ve işletilmesinden sorumlu olan Genel Müdürlüğümüzün, yasalarla belirlenmiş görevlerinin başında, toplumun ekonomik, ekolojik ve sosyal beklentilerinin karşılanması gelmektedir. Ancak bu durumda, ormanlarımızın verim gücünden azami ölçüde faydalanmamız mümkündür. Mustafa KURTULMUŞLU Genel Müdür Bilindiği üzere; ülkemiz orman varlığı, planlı ormancılığın başlangıcı olan 1963 yılından bu yana ormanlarımıza yapılan silvikültürel müdahaleler ve ağaçlandırma çalışmaları ile alan, servet ve artım yönüyle de önemli gelişmeler göstermiştir. Ancak, orman alanlarımızı koruyucu, teknik, hukuki ve sosyal tedbirlerle sürekli olarak artırmamıza rağmen, ormanlarımızın verim gücünden yeterince faydalandığımızı söyleyemeyiz. Bu bağlamda, ormanlarımızın verimliliğine yönelik istenilen hedeflere kısa sürede ulaşmak için, halen uygulanmakta olan gençleştirme ve bozuk orman alanlarının iyileştirilmesi çalışmaları başta olmak üzere, birçok silvikültürel uygulamanın yanı sıra Genel Müdürlüğümüzün başlatacağı bu seferberlik neticesi beş yıllık uygulama süresi sonunda bakımsız genç meşcere kalmayacaktır. Planlanan hedefe ulaşılması ile ormanlarımızın sağlığı, kalitesi ve stabilitesi artırılacak, böylece dış etkilere dayanıklı ormanlar kurularak toplumun ekonomik, sosyal ve ekolojik talepleri sürdürülebilirlik içinde karşılanacaktır. Bu açıklamalar doğrultusunda, gençlik, sıklık, sırıklık ve direklik çağındaki, orman alanlarımızın 2012 2016 yılları arasında bakımlı hale dönüştürülmesi ve kuruluş özelliklerine uygun genç meşcere bakımlarının aksatılmadan yürütülmesi için, yapılacak bakım çalışmalarının sonuçlarının, ülkemiz ormancılığına ve ormancılık ekonomisine en yüksek değeri katmasını dilerim. O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü 3

G E N Ç M E Ş C E R E L E R B A K I M S E F E R B E R L İ Ğ İ E Y L E M P L A N I ( 2 0 1 2-2 0 1 6 ) 4 O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü

GİRİŞ Yüzölçümü 77.7 milyon hektar olan ülkemiz topraklarının %34 ü tarım, %28 si orman, %26 si çayır mera, %12 si yerleşim alanı olarak kullanılmaktadır. Anayasamızın 169. maddesi gereğince, ülkemiz topraklarının %28 sine tekabül eden 21.6 milyon hektar orman alanının, tasarrufu ve yönetimi devlete aittir. Bu ormanların yönetimi, 6831 sayılı Orman Kanunu, 3234 sayılı Orman Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun, Devlet Orman İşletmesi ve Döner Sermayesi Yönetmeliği ile Orman Genel Müdürlüğüne verilmiştir. Orman Genel Müdürlüğü kamu hizmeti gören bir devlet kuruluşu olup, bunun yanında devlet ormanlarını işleten iktisadi bir kuruluş niteliğindedir. Türkiye Orman Varlığı O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü 5

G E N Ç M E Ş C E R E L E R B A K I M S E F E R B E R L İ Ğ İ E Y L E M P L A N I ( 2 0 1 2-2 0 1 6 ) Orman Genel Müdürlüğünün anayasa ve yasalarla verilen görevlerinin başında, ülkemiz ormanlarının korunması, geliştirilmesi ve toplumun ihtiyaç duyduğu çok yönlü faydaların sağlanmasına yönelik doğayla uyumlu sürdürülebilir orman yönetimi gelmektedir. 173 yıllık geçmişe sahip Orman Genel Müdürlüğünün özverili çalışmaları neticesi, 1963 1972 dönemi ilk envanter sonuçlarına göre 20,2 milyon hektar olarak kabul gören Türkiye orman varlığı 1973 1996 dönemi ikinci envanter sonuçlarına göre 20.7 milyon hektar orman alanına ulaşmış, 2010 yılı sonu orman envanter bilgileri değerlendirildiğinde ise, ülke genelinin %28 sini temsil eden genel orman alanımız 21.6 milyon hektara ulaşmıştır. Arazi Kullanım Durumu 8 Son yıllarda ülkemizdeki ekonomik ve sosyal gelişmeler paralelinde kırsal alanlardan göç devam etmekte olup, bu süreç ormanlarımız üzerindeki baskıyı azaltarak, olumlu yönde gelişmeler sağlamaktadır. 6 O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü

O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü 7

G E N Ç M E Ş C E R E L E R B A K I M S E F E R B E R L İ Ğ İ E Y L E M P L A N I ( 2 0 1 2-2 0 1 6 ) Bugüne kadar yapılan uygulamalarla; ormanlarımızın servet ve cari artımında önemli artışlar meydana gelmiş olup, servet 936 milyon m 3 ten 1.5 milyar m 3 e, cari artım 28 milyon m 3 ten 40.0 milyon m 3 e çıkmıştır. Alan ve servet olarak ormanlardaki artış nedenlerinin başında amenajman ve kadastro çalışmalarındaki teknik gelişmelerin yanı sıra, köyden kente göç ile başıboş hayvancılığın azalması da etkili olmuştur. Bu etkenlerin yanı sıra planlı ormancılığa başladığımız 1963 yılından bugüne kadar artarak devam eden ormanlarımıza yönelik koruyucu tedbirler ve yapılan silvikültürel esaslara dayalı planlı müdahaleler ormanlarımızın alan ve servet olarak artışı ile birlikte sağlık ve kalitesinin artmasını da sağlamıştır. Ancak, tüm bu olumlu gelişmelere rağmen ülkemizdeki orman alanı, özellikle verimli orman miktarı ile servet ve cari artım, Avrupa ülkeleriyle kıyaslandığında halen düşük düzeyde kalmaktadır. Verimli orman alanının genel orman alanına oranı %52, ülke alanına oranının ise %14 olması ormanlarımızın verim gücünden ne kadar az yararlandığımızın göstergesidir. 8 O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü

Orman Genel Müdürlüğünce dönem dönem ulusal düzeyde orman envanteri yapılmaktadır. Yıllar İtibariyle Orman Envanter Sonuçları Yıllar Alan (Hektar) 1973 20.199.296 1999 20.763.247 2004 21.188.747 2009 21.389.783 2010 21.537.091 2010 Yılı İtibariyle Ormanlarımızın Durumu % 52 % 48 Verimli Orman Alanı Verimsiz Orman Alanı O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü 9

G E N Ç M E Ş C E R E L E R B A K I M S E F E R B E R L İ Ğ İ E Y L E M P L A N I ( 2 0 1 2-2 0 1 6 ) Orman Genel Müdürlüğü olarak bugünkü vizyonumuz; orman alanlarımızı ülke topraklarının %30 unun üzerine taşımak, halen hektarda 60 m 3 olan ormanlarımızın verim gücünün (hektardaki ağaç serveti) dünya ortalaması olan 100 m 3 ün üzerine, yine hektarda 2-3 m 3 olan cari artımı da yetişme muhiti özelliklerine göre 6-10 m 3 lere çıkartmaktır. Bu hedeflere ulaşmanın yolu ise; yaşlı, kuruluşları bozulmuş ormanlarımızı süratle gençleştirmek, bozuk orman alanlarımızı iyileştirmek ve gelişme çağlarına uygun bakımların zamanında ve gereğince yapılmasını sağlamaktır. Silvikültürel uygulamalarla; Yeni ormanlar kurulur, Bakım çalışmaları ile mevcut ve sonradan oluşturulan ormanların sağlık ve kalitesi artırılır, Gençleştirme çalışmaları ile devamlılıkları sağlanır, Bütün bu çalışmalarla toplumun ihtiyaç duyduğu ekonomik, ekolojik, sosyal ve kültürel talepler karşılanır. 10 O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü

Silvikültürel uygulamalar biyolojik, ekolojik ve ekonomik esaslara dayanır. Uygulamalarda başarılı olabilmek için öncelikle ağaç türlerinin biyolojik özellikleri ve ekolojik isteklerinin iyi bilinmesi gerekir. Geçmişte birçok başarısız silvikültürel uygulamaların gerekçesi, türlerin biyolojisinin ve ekolojisinin yeterince bilinmemesinden kaynaklandığını da unutmamalıyız. Bu uygulamalar, yetişme ortamı özelliklerine, ormanların ağaç türlerine, kuruluş özelliklerine ve işletme amaçlarına göre belirlenir. Ülkemizin değişik iklim bölgeleri, farklılık gösteren jeolojik ve topografik yapısı, farklı toprak özellikleri çeşitli orman kuruluşlarının oluşmasını sağlamıştır. Ayrıca hayvan ve insan kaynaklı antropojen etkiler, geçmişte ormanlarımıza yapılan değişik müdahaleler, çeşitli silvikültürel yöntemlerin uygulanmasını zorunlu kılan farklı objelerin ortaya çıkmasını da sağlamıştır. Ülkemiz ormanlarının kendine has bu özelliklerinden dolayı Bir Yerde Doğru Olan, Bir Başka Yerde Yanlış Olabilir. yöresellik kuralı ülkemiz silvikültürel çalışmalarına yön vermektedir. O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü 11

G E N Ç M E Ş C E R E L E R B A K I M S E F E R B E R L İ Ğ İ E Y L E M P L A N I ( 2 0 1 2-2 0 1 6 ) Orman bakımının amacı; meşcerenin kuruluş, karışım ve büyümesini işletme amacına olabildiğince en uygun duruma getirmek, meşcere üyeleri olan ağaçları planlı müdahalelerle eğitmek, ağaçların bireysel değerli yeteneklerini ön plana çıkarmak, istenmeyen yeteneklerini köreltmektir. (Saatçioğlu, 1971). 12 O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü

GAYE Genç Meşcereler Bakımı Seferberliği çalışmaları neticesinde ormanlarımız, stabil hale dönüştürülecektir. Toplumun ekonomik, sosyal ve ekolojik talepleri süreklilik içinde karşılanacak olup, ormanlarımızın büyük bölümünün yer aldığı Akdeniz iklim kuşağında ve benzer özellik gösteren iklim bölgelerindeki ormanlarda bu bakımlarla yanıcı madde miktarı da azaltılmış olacaktır. Böylece, yangın neticesi oluşan ısı enerjisi aşağıya çekilmek suretiyle müdahale kolaylılığının yanı sıra, orman yangınlarının büyük alanlara yayılmasının da önüne geçilmiş olacaktır. Verimli Orman Alanları 7.388.810 Ha % 62 4.542.905 Ha % 38 Verimli Genç Orman Verimli Yaşlı Orman Genç meşcere bakımlarına konu edilen alanlar; amenajman planlarında ve aktüel yapısı itibariyle (a), (ab), (ba), (b) rumuzları ile gösterilen 1.30 çapı 20 cm yi aşmamış bireylerin bulunduğu ormanlık alanlar olup, bu ormanlar aktif gelişme çağındadır. O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü 13

G E N Ç M E Ş C E R E L E R B A K I M S E F E R B E R L İ Ğ İ E Y L E M P L A N I ( 2 0 1 2-2 0 1 6 ) Genç meşcere bakımlarına konu edilen ormanlarımızın, zaman geçirilmeden yapılacak bakımları ile; biyotik ve abiyotik zararlılara karşı bu ormanlar dirençli hale getirilecek, kısa sürede daha kalın ve kaliteli ürün elde edilebilecektir. Özellikle yangına hassas mıntıkalarda, ormandaki yanıcı madde miktarı azaltılarak muhtemel çıkacak orman yangınlarına daha kolay müdahale edilecek, dolayısıyla orman yangınının daha kısa sürede söndürülebilmesi sağlanacaktır. Genç meşcere bakım tedbirlerinin uygulanması ile büyük oranda ince çaplı materyal elde edilerek (sırık, maden direği, lif-yonga odunu, yakacak odun) bir ekonomik gelir elde edilecek olsa da esas olan, bu çalışmalar ile geleceğe yatırım yapılmış olacak, böylece piyasanın arzu ettiği standartta kalın, düzgün ve kaliteli gövdeli, çok değerli ürün elde edilmesine katkı sağlanacaktır. Genç meşcere bakımları ihmal edilirse; gelişmelerinin en aktif çağında olan genç meşcerelerde ve bilhassa ışık ağaçlarında, her gelişme çağının gerektirdiği silvikültürel bakımların zamanında yapılmaması halinde bu meşcereler dejenerasyona uğramakta, adeta küsmekte ve idare müddetinin sonunda optimal kuruluşa ulaşamamaktadır. Bundan dolayı da kalite ve kantite olarak önemli kayıplar meydana gelmektedir. 14 O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü

Sonuç olarak; Orman Genel Müdürlüğü, gençleştirme çalışmalarında olduğu gibi, orman bakımlarında da teknik ve idari yönden ilke ve politikaları revize ederek süratle uygulamaya geçmek arzusundadır. Orman bakımlarına yönelik ilke ve politikalar belirlenirken, aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurulacaktır. Kuruluşundan gençleştirilmesine kadar her gelişme çağında ormanlar bakıma ihtiyaç duymaktadır. Orman bakımı önemli ve ihmal edilemez bir ormancılık çalışmasıdır. Gençlik ve sıklık bakımları gelecekteki yaşlı ormanın kalitesini, biyotik ve abiyotik zararlılara karşı dayanıklılığını emniyet altına alan ilk çalışmalardandır. Aralamalar ile bir yandan meşcere sağlığı diğer yandan meşcere kalitesi arttırılarak yetişme ortamı potansiyelinden en yüksek düzeyde yararlanılmakta olup, bu amaçla iyi bonitetli kaliteli meşcerelerde gelecek ağacı (istikbal ağacı) seçimi ve budama işlemlerinin aksatılmadan yürütülmesi gerekmektedir. Çalışma öncesi, bakım patikaları mutlaka açılmalıdır. Teknik eleman, memur ve işçilerin, yoğun hizmet içi eğitimlerle bilgi ve becerileri artırılmalıdır. Bakım işlerinin sağlıklı biçimde yapılması için gerekli yol ağının tamamlanması zorunludur. Bakım müdahaleleri, ormanların kalitesini ve stabilitesini artırmaya yönelik silvikültürel tedbirlerdir. Bu müdahalelerle bir yandan ormanların kalitesi ve stabilitesi artırılırken bir yandan da alınan ara hasılat ile işletmenin devamlılığı sağlanır. O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü 15

G E N Ç M E Ş C E R E L E R B A K I M S E F E R B E R L İ Ğ İ E Y L E M P L A N I ( 2 0 1 2-2 0 1 6 ) DAYANAK Çeşitli uluslararası anlaşmalar (Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi, Çölleşme İle Mücadele Sözleşmesi, İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi, vb.), Anayasanın 63 ve 169. Maddesi, 6831 sayılı Orman Kanunun 57. Maddesi, 3234 sayılı Orman Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki Kanunun 2. Maddesi, 9. Kalkınma Planı (2007-2013), Ormancılık İhtisas Komisyonu Raporu, Türkiye Ulusal Ormancılık Programı, Orman Genel Müdürlüğü 2010-2014 Stratejik Plan ve Eylem Planı, 291 sayılı Ormanlarımızda Uygulanacak Silvikültürel Esas ve İlkeler adlı Tebliğ, Orman Genel Müdürlüğünün; 26 Eylül 2011 tarih 370/66 sayılı emirleri ile 05 Aralık 2011 tarih 370/68 sayılı Emirleri. 16 O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü

O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü 17

G E N Ç M E Ş C E R E L E R B A K I M S E F E R B E R L İ Ğ İ E Y L E M P L A N I ( 2 0 1 2-2 0 1 6 ) Orman Bakım Çalışmalarının Teknik Esasları Ormanlar tüm gelişme çağlarında mutlaka bakımlara konu edilmelidir. Bir meşcerede hangi bakım tedbirinin uygulanacağına karar verebilmek için, öncelikle meşcerenin hangi gelişme çağında bulunduğunu bilmek gerekir. Gençlik çağında gençlik bakımı, sıklık çağında ayıklama (sıklık bakımı) sırıklık, direklik, ince ağaçlık, orta ağaçlık, kalın ağaçlık çağlarında ise aralama (ferahlandırma) uygulanmalıdır. Gençlik, sıklık, sırıklık ve direklik çağındaki bakımlara, genç meşcere bakımları da denilmektedir. Bakım tedbirlerinin ilki olan gençlik bakımı önemli bir bakım tedbiri olup meşçerenin devamlılığını garanti altına alır. Bu bakım tedbiri uygulanmaz ise, tesis edilen meşcere kısa bir süre sonra yok olur ki, bu da emeklerin, zamanın ve yapılan harcamanın boşa gitmesi demektir. Gençlik bakımından sonra gelen bakım tedbirleri (sıklık bakımı, aralama, budama, alt tesis) daha çok meşcerenin istikbaldeki değerinin artırılmasına yöneliktir. Genç meşcere bakımına konu edilen alanlar, meşcere gelişim çağları tablosunda belirtildiği üzere gençlik, sıklık, sırıklık ve direklik çağını içeren, doğal ve yapay yoldan tesis edilmiş, Amenajman Planlarında (a), (ab), (ba), (b) rumuzlarıyla gösterilen meşcereleri kapsamaktadır. 18 O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü

BOY ÇAĞLAR ÇAĞLARIN TANIMLARI Amenejmana göre çağ sınıfları Silvikültüre göre yapılacak müdahale MEŞCERE GELİŞİM ÇAĞLARI GENÇLİK SIKLIK SIRIKLIK DİREKLİK İNCE AĞAÇLIK ORTA AĞAÇLIK KALIN AĞAÇLIK Gençliğin getirilişinden, kapalılığın teşekkülüne kadar Kapalılığın teşekkülünden dal budanmasının başlamasına kadar 1,30 çapları 8-10,9 cm arası 1,30 çapları 11-19,9 cm arası 1,30 çapları 20-35,9 cm arası 1,30 çapları 36-51,9 cm arası 1,30 çapları 52 cm den yukarı 0-7,9 (a) 8-19,9 (b) 20-35,9 (c) 36-51,9 (d) 52 < (e) Gençlik bakımı kültür bakımı Sıklık bakımı (ayıklama) Aralama (Ferahlandırma) Meşçere Bakımı O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü 19

G E N Ç M E Ş C E R E L E R B A K I M S E F E R B E R L İ Ğ İ E Y L E M P L A N I ( 2 0 1 2-2 0 1 6 ) 20 O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü

Esasında; orman bakımı, meşcere bakımının yanı sıra orman içi iklimin ve toprağın bakımı, toprak vejetasyonunun ve çalı tabakasının bakımı, bütün ekosisteme hizmet veren hayvanlar ile mikroorganizma dünyasının bakımını da içermektedir. Ancak ülkemizde orman bakımı adı altında daha çok meşcere bakımı (ağaç bakımı) uygulaması yapılmakta, diğer hizmetler de bu esnada mümkün olduğunca gerçekleştirilmektedir. Ormanlarımız kuruluş özelliklerine göre koru, baltalık, korulu baltalık olarak üç şekilde işletilmektedir. Ormanlarımızın %73 üne denk gelen koru ormanları ise aynı yaşlı (maktalı) ve değişik yaşlı (seçme, devamlı orman) ormanlar olarak işletilmektedir. Bu işletme modellerine uygulanan bakım tedbirleri ise işletme şekillerinin devamlılığını sağlayacak şekilde farklılık gösterebilmektedir. Orman bakımı müdahaleleri zamanında yerine getirilmez ise, meşcereler stabiliteden uzak, kar, fırtına ve çığ gibi tabiat olaylarından olumsuz etkilenirler. Bu nedenle, gelişme çağlarına uygun bakım müdahaleleri tekniğine uygun şekilde yerine getirilmelidir O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü 21

G E N Ç M E Ş C E R E L E R B A K I M S E F E R B E R L İ Ğ İ E Y L E M P L A N I ( 2 0 1 2-2 0 1 6 ) GENÇ ORMANLARIN DAĞILIM HARİTASI 22 O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü

Orman Bakım Çalışmalarının Genel Değerlendirilmesi Yürürlükteki amanejman planı verilerine göre, ülkemiz koru ormanlarının yıllık bakım etası 7.1 milyon m 3 tür. Seçme ve devamlı orman olarak işletilen alanların etası ile birlikte bu rakam 8.1 milyon m 3 ü bulmaktadır. Bakım etasının koru ormanlarında genel eta içerisindeki payı ise sadece %50 dir. Bunun düşük olmasının ana nedeni ülkemiz ormanlarının geçmişte düzensiz faydalanmalarla tahrip edilmesi sonucu, yeterli bakımların yapılamamasıdır. Ancak, son yıllarda özellikle verimsiz orman alanlarımızı verimli hale dönüştürmek için yapılan iyileştirme çalışmaları, idare süresini doldurmuş yaşlı ormanların süratle gençleştirilmesine yönelik yapılan çalışmalar, genç meşcere bakımlarının önemsenerek ormanın her tarafında, tekniğine uygun dozda yapılması, kaliteye yönelik budama çalışmaları, sürgün ormanlarının koruya dönüştürülmesi çalışmaları, ormanlarımızın sağlık ve kalitesini artırdığı gibi yıllık cari artımda önemli artışlara neden olmuştur. Bu artışların sonuçları son yılların bütçelerine de yansıtılmış olup, 2012 yılı bütçesine göre üretim programının yaklaşık %70 i bakım etalarından oluşmaktadır. O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü 23

G E N Ç M E Ş C E R E L E R B A K I M S E F E R B E R L İ Ğ İ E Y L E M P L A N I ( 2 0 1 2-2 0 1 6 ) GENÇ GENÇ ME CERE MEŞCERE BAKIMLARI (2007-2011) Ha Ha. 2007 2008 2009 2010 2011 TOPLAM PROGRAM TÜRÜ Prog. Uyg. Prog. Uyg. Prog. Uyg. Prog. Uyg. Prog. Uyg. Prog. Uyg. GENÇL K BAKIMI 72,250 72,067 91,000 89,835 106,000 98,044 806 105,444 110,574 107,063 380,630 472,453 KÜLTÜR BAKIMI 70,150 74,624 117,550 118,784 156,834 151,481 944 189,641 194,900 191,629 540,378 726,159 SIKLIK BAKIMI 126,300 142,161 141,300 154,645 160,600 138,017 104,795 159,354 165,000 167,735 697,995 761,912 BUDAMA 5,440 5,311 8,600 8,205 18,000 10,795 7,907 8,449 12,500 10,407 52,447 43,167 LK ARALAMA BAKIMI 12,528 15,387 11,748 14,447 0 0 0 0 0 0 24,276 29,834 KORUYA TAHV L 100,000 86,261 100,000 87,408 100,000 79,506 61,855 78,584 100,000 81,416 461,855 413,175 TOPLAM 386,668 395,811 470,198 473,324 541,434 477,843 176,307 541,472 582,974 558,250 2,157,581 2,446,700 GENÇ MEŞCERE ME CERE BAKIMLARI BAKIMLARI GRAFİĞİ GRAF (2007-2011) Ha. 250,000 200,000 GENÇL K BAKIMI 150,000 KÜLTÜR BAKIMI 100,000 SIKLIK BAKIMI 50,000 BUDAMA 0 Prog. Uyg. Prog. Uyg. Prog. Uyg. Prog. Uyg. Prog. Uyg. 2007 2008 2009 2010 2011 LK ARALAMA BAKIMI KORUYA TAHV L 24 O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü

Planlı ve teknik ormancılığın başlatıldığı 1963 1972 yıllarında %10-20 olan bakım etalarının günümüzde %70 i bulmasında, ormanlarımızda mevcut türlerin biyolojik isteklerinin yanı sıra yetişme ortamı isteklerinin de dikkate alınması sonucu, doğal dengenin korunarak devamlılığının sağlanmasına yönelik faaliyetleri içeren sürdürülebilir orman yönetiminin payı büyüktür. Bakım çalışmaları ile elde edilen ürün, orman işletmeciliğinin devamlılığı açısından gerekli ekonomik katkıyı sağlar. Bakım kesimleri, odun ürününün kalitesini artırırken ara hasılatın değerini de olumlu yönde etkiler. O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü 25

G E N Ç M E Ş C E R E L E R B A K I M S E F E R B E R L İ Ğ İ E Y L E M P L A N I ( 2 0 1 2-2 0 1 6 ) SİLVİKÜLTÜR ÇALIŞMALARINDA KULLANILAN ALANSAL TANIMLAR MEŞCERE : Kuruluş özelliklerinin en az biri bakımında çevresinden ayrılan ve en az 1 hektar büyüklüğündeki bir alanı kaplayan orman parçasına meşcere denir. Küçük Meşcere : Alanı 1-5 hektar arasında değişen meşçereler, Büyük Meşcere : Alanı 5 hektardan büyük meşcerelerdir. DAİREMSİ ALANLAR: Küme : Alanın çapı, en fazla meşcere orta ağacı boyunun yarısı (1/2) kadardır. Grup : Alanın çapı, meşcere ortalama ağaç boyunun yarısından büyük, ama en fazla meşcere ortalama ağaç boyu kadardır (1/2-1). Büyük Grup : Alanın çapı, meşcere ortalama ağaç boyundan büyük, ama boyun en fazla iki katı kadardır (1-2). Çok Büyük Grup : Alanın çapı, meşcere ortalama ağaç boyunun iki katından daha fazladır. UZUNLAMASINA ALANLAR: Dar Şerit : Meşcere kenarında veya içinde olabilir. Genişliği en fazla meşcere ortalama ağaç boyunun yarısı kadardır. Şerit : Meşcere kenarında veya içinde olabilir. Genişliği meşcere ağaç boyunun yarısından büyük, ama en fazla meşcere ortalama ağaç boyu kadardır. Geniş Şerit : Meşcere kenarında veya içinde olabilir. Genişliği meşcere ortalama ağaç boyundan büyük, ama en fazla boyun 2 katı kadardır. Zon : Meşcere kenarında veya içinde olabilir. Genişliği, meşcere ortalama ağaç boyunun 2 katından daha fazladır. Etek Şeriti : Meşçere kenarından açılır. Alanın genişliği meşcere ortalama ağaç boyunun yarısından büyük, ama en fazla meşcere ortalama ağaç boyu kadardır. Kenar Vaziyeti : Meşcere veya diğer küçük alanların (küme, grup, şerit vs.) kenarında açılır. Alanın genişliği en fazla meşcere ortalama ağaç boyunun yarısı kadardır. (Kaynak: Silvikültürün Temel Esasları - Prof. Dr. Musa GENÇ) 26 O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü

Orman bakımında en önemli amaçlardan biri de verim gücünden en iyi şekilde yararlanmaktır. Doğaya yakın ormancılık çalışmaları ile orman bakımı mümkün olduğunca güvenli, stabil ve çok çeşitli orman formlarına sahip meşcereler kurmayı amaçlar. Var olan çevre koşulları içerisinde, ağaç türlerinin büyüme istekleri göz önünde bulundurulur. Bunun için türlerin rekabet güçleri dikkate alınır ve ender türler orman bakımı önlemleri ile sürekli korunur. O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü 27

G E N Ç M E Ş C E R E L E R B A K I M S E F E R B E R L İ Ğ İ E Y L E M P L A N I ( 2 0 1 2-2 0 1 6 ) ORMAN BAKIMI ÇALIŞMALARI Ormanlarımızın sağlığına ve kalitesine yönelik çalışmalar ve sonuçları, gelişim çağlarına uygun yapılan bakım tedbirleri dikkate alınarak aşağıda irdelenmiştir. Gençlik/Kültür Bakımları Gençlik denilince henüz dalları birbirine değmemiş, ot ve çalı boyundaki bitki toplumları anlaşılmalıdır. Gençlik bakımının amacı bütün alanda iyi nitelikli fertler elde etmek ve istenilen türlerden oluşacak karışıklığı temin etmektir. Gençlik bakım tedbirleri; gençliğin çeşitli biyotik ve abiyotik zararlılardan korunması, üretim esnasında zarar gören fertlerin uzaklaştırılması, sık doğal gençliklerin seyreltilmesi, iyi gelişen fertlerin boğulma tehlikesinin önlenmesi, karışımın düzenlenmesi, ot alma, çapalama ve tamamlamadan ibarettir. Gençlik bakımının amacı; gençliğin sahaya gelişinden sonra, gençliği kendi haline bırakmayıp, onun gelişme seyrini devamlı surette kontrol altında tutmak, işletme amacına uygun nitelikteki sağlıklı ve kaliteli bireylerden oluşan genç meşcerelerin kurulmasını sağlamaktır. 28 O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü

Bazı silvikültürel müdahaleler vardır ki ekonomik değildir. Ama teknik olarak yapılması zorunludur. Bunların en önemlilerinden birisi de genç meşcere bakımlarıdır. Genç meşcere bakımları ile ileride beklenen ve arzu edilen kaliteli odun üretmek mümkün olur. Gençlik/Kültür bakımı ile ilgili program ve ödenek Orman Bölge Müdürlüklerinin talepleri doğrultusunda bütçe ile verilmekte, ihtiyaç halinde ek program ve ödenek ile de desteklenmektedir. 1990 lı yıllarda 40-80 bin hektar, 2001 yılında 173 bin hektar alanda uygulanan gençlik/kültür bakım tedbirleri artarak devam etmekte olup, 2012 yılında 370 bin hektarda uygulama gerçekleştirilecektir. O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü 29

G E N Ç M E Ş C E R E L E R B A K I M S E F E R B E R L İ Ğ İ E Y L E M P L A N I ( 2 0 1 2-2 0 1 6 ) Sıklık Bakımları Sıklık çağında uygulanan bir bakım tedbiridir. Meşcere kapalılığının teşekkülünden kuvvetli dal budanması ve gövde ayrılmasının başlamasına kadar geçen süre sıklık çağı olarak kabul edilmektedir. Sıklık bakımına konu edilen alanlar amenajman planında eta verilmeyen alanlardır. Sıklık bakımının en önemli amacı; geleceğin değer ağacını bugünden belirlemek, onu kolayca tanınır ve bulunur hale getirmek, bu ağaçları serbest yaşam alanına kavuşturarak ışık, hava ve besin ihtiyacını sağlamak, karışım söz konusu ise meşcere karışımını işletme amacına uygun düzenlemek, meşcere perdesinin bakımını yapmaktır. Ormanların sağlığına ve kalitesine yönelik bakım tedbirleri uygulanmaz ise, tabiat zaman içerisinde GÖVDE AYRILMASI denilen doğal seleksiyon ile ağaç sayısını azaltmakta, ancak geleceğin istikbal ağaçları da bu süreçte yok olabilmektedir. Ormanın gelişme seyrini tesadüflere bırakmamak için, bakım tedbirleri belirli zaman dilimlerinde mutlaka uygulanmalıdır. 30 O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü

Sıklık bakımı, önemli bir silvikültürel işlem olup, gençliğin durumu ve yetişme yerinin özellikleri dikkate alınarak yapılmalıdır. Birim alanda kalacak ortalama fert sayısı ya da aralık-mesafe için rakama dayalı bir şablon vermek son derece sakıncalıdır. Esas olan iyi gelişme gösteren fertlerin lehine kötü fertlerin çıkartılmasıdır. Bazen iyi gelişen fertler yan yana bulunabilir, böyle durumlarda ağaç seçiminde acele davranılmamalı, gerekirse ağaç seçimi isabetli karar verebilmek için bir sonraki bakıma bırakılmalıdır. Çok ürkek ve yüzeysel yapılacak sıklık bakımı, kısa bir süre sonra fertler tekrar birbirini sıkıştıracağından anlamını yitirmektedir. Uygulayıcı, meşcereye müdahele etmeden önce dönüş süresine karar vermeli (3-5 yıl), daha sonra uygulamaya geçmelidir. Sıklık bakımı ile ilgili program ve ödenekler Orman Bölge Müdürlüklerinin talepleri doğrultusunda bütçe ile verilmekte, ihtiyaç halinde ek program ve ödenek ile de desteklenmektedir. 1990 lı yıllarda 10-20 bin hektar, 2001 yılında 58 bin hektar alanda uygulanan sıklık bakım tedbirleri artarak devam etmekte olup 2012 yılında 240 bin hektarda uygulama gerçekleştirilecektir. O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü 31

G E N Ç M E Ş C E R E L E R B A K I M S E F E R B E R L İ Ğ İ E Y L E M P L A N I ( 2 0 1 2-2 0 1 6 ) Kaliteye Yönelik Budama Uygulanan bir başka sıklık bakımı tedbiri ise, iğne yapraklı ağaçlarda odun kalitesini artırmaya yönelik istikbal ağaçlarının budanmasıdır. Bu çalışma ile, sağlam, kalın, düzgün, dolgun ve budaksız bir gövde elde etmek ve kayıtları tutulmak suretiyle bu ağaçların gelecekleri garanti altına alınmalıdır. Budamanın amacı; mümkün olduğunca dalsız, budaksız gövde odunu (kereste) üretimini mümkün kılan ağaçlar yetiştirmek ve piyasaya sunmak olmalıdır. BUDANMAMIŞ AĞAÇ KESİTİ BUDANMIŞ AĞAÇ KESİTİ 32 O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü

Kozalak Verimini Artırmaya Yönelik Budama Plantasyon ve doğal fıstıkçamı ormanlarımızda özellikle kozalak verimini artırmaya yönelik budama çalışmaları neticesi kozalak hasadı artmaktadır. Bu çalışmaların takibinin yapılması için kayıtları tutulmaktadır. Ayrıca, orman köylümüz bu çalışmalardan önemli bir gelir elde ederek yaşam kalitesini yükseltmektedir. O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü 33

G E N Ç M E Ş C E R E L E R B A K I M S E F E R B E R L İ Ğ İ E Y L E M P L A N I ( 2 0 1 2-2 0 1 6 ) Bakım Patikaları Genç meşcere bakımlarının yapılabilmesi için, ana yollara dik istikamette (%40 eğime kadar) 30-40 metre aralıklarla 2-3 metre genişliğinde şeritlerin açılması, yine yamaç istikametinde 80-100 metrede bir 2-3 metrelik yatay şeritler ile birbirlerine bağlanmaları gereklidir. Yamaç eğimi %40 ın üzerinde ise bakım patikaları ana yollara %20-30 eğimle açılmalıdır. Bakım Patikalarının Faydaları Teknik elemanın, meşçere içlerine kadar kolayca girmesini, ormanı daha iyi tanımasını, dolayısıyla teknik müdahalede daha isabetli karar vermesini sağlar, İşçilere, çalışma kolaylığı sağlar, Yapılan işlemlerin teknik eleman veya memur tarafından kolayca kontrol edilmesini sağlar, Çıkacak ürünlerin, diğer meşçere elemanlarına zarar vermeden ve kısa yoldan meşçereden çıkarılmasını sağlar, Yangına ulaşma ve müdahale kolaylığı sağlar, Aynı patikaların, devamlı kullanılması ile orman içlerinde gelişigüzel güzergah açılması önlendiği için erozyona sebebiyet verilmez. 34 O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü

FARKLI ORMAN FORMLARINDA BAKIM PATİKASI UYGULAMASI Bütün ormancılık çalışmalarında olduğu gibi, bakım çalışmalarını da rasyonel bir duruma getirmek gerekir. Bu amaçla üzerinde durulan konulardan biriside bakım patikalarının açılması ve istikbal (gelecek) ağaçlarının seçilmesidir. Böyle bir çalışma ile orman bakımları hem ekonomik hem de amaca yönelik olarak entansif hale getirilebilir. (Prof. Dr. A. Tolgay ODABAŞI) O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü 35

G E N Ç M E Ş C E R E L E R B A K I M S E F E R B E R L İ Ğ İ E Y L E M P L A N I ( 2 0 1 2-2 0 1 6 ) 36 O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü

Gelecek (istikbal) ağaçları; meşcerelerde yönetim süresi sonuna kadar kalacak ve meşçere artımını üzerinde toplayacak ağaçlardır. Bu bakımdan gelecek ağaçları canlı ve gür bir büyüme gösteren, iyi biçimlenmiş, simetrik bir tepeye sahip, hiçbir yara ve kalıcı kusuru olmayan, doğal dal budanması iyi, ince dallı, düzgün, silindirik, kaliteli bir gövdeye sahip, aralama kesimlerine karşı olumlu tepki gösterme yeteneğinde olan ağaçlardır. O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü 37

G E N Ç M E Ş C E R E L E R B A K I M S E F E R B E R L İ Ğ İ E Y L E M P L A N I ( 2 0 1 2-2 0 1 6 ) Aralamalar Aralamalar, ağaçların kendi aralarında yaptıkları mücadeleye aktif müdahaleler yapan amenajman planlarında etası belirlenmiş devamlı ve planlı kesimlerdir. Aralamanın amacı; Meşcereyi birçok biyotik ve abiyotik tehlikelere karşı dayanıklı hale getirmek, Meşceredeki istikbal ağaçlarının bakımını yapmak, Meşcereyi gençleştirmeye hazırlamak, Göreceği fonksiyona göre arzulanan formu oluşturmak, Ara hâsılat ile odun hammaddesi sağlamaktır. Aralamalar, sıklık çağından sonra gelen meşcere gelişme çağlarında (sırıklık, direklik, ince, orta ve kalın ağaçlık) uygulanan bakım tedbiridir. Aralamalar, amenajman planlarında bakım bloklarında bulunan, zaman ve mekan düzenine bağlanmış ve eta verilmiş alanlarda plan verileri doğrultusunda yapılan çalışmalardır. Aralamada esas olan, iyi gelişme gösteren fertlerin lehine kötü gelişme gösterenlerin çıkartılmasıdır. 38 O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü

Ormanların; akarsu, göl, gölet, yeraltı ve barajlardaki suların devamlılığını sağlaması, suyun az olduğu dönemlerde su kaynaklarının beslenmesi, su kalitesini artırması gibi, önemli işlevleri bulunmaktadır. Bir ormanda sık ağaçların oluşturduğu yüzey ne kadar fazla ise, intersepsiyon ve transpirasyonla harcanan su da o kadar fazla olur. Orman bakım tedbirleri ile, bu kayıplar belli ölçüde giderilmiş ve su üretimi artışına katkı sağlanmış olacaktır. O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü 39

G E N Ç M E Ş C E R E L E R B A K I M S E F E R B E R L İ Ğ İ E Y L E M P L A N I ( 2 0 1 2-2 0 1 6 ) Koruya Dönüştürme Çalışmaları Meşe, kayın gibi geniş yapraklı ormanlarımıza, geçmişte enerji kaynağı olarak duyulan ihtiyaçtan dolayı düzensiz ve kuvvetli müdahaleler yapılmış olup, bu müdahaleler ormanlarımızın yapısını bozduğu gibi baltalık işletmeciliği adında bir faydalanma şeklini de ortaya çıkartmıştır. Sonraları odun ve odun kömürüne duyulan talep baltalık işletmeciliğinin yalnız devamlılığını değil aynı zamanda değerini de artırmıştır. Günümüzde ise azalan talep doğrultusunda sosyal talebin ve yöresel baskının olmadığı baltalık alanlar koruya tahvil çalışmaları ile süratle koruya dönüştürülmektedir. Bu çalışmalar ile sürgün ormanları, kuruluşunda esas olan tohumdan meydana gelmiş koru ormanlarına dönüşecektir. Böylece bu ormanlar kendisinden beklenen ekolojik, ekonomik ve sosyal fonksiyonları daha iyi yerine getirmiş olacaktır. 40 O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü

Koruya dönüştürme çalışmalarının ilk ayağı hazırlık aşamasıdır. Bu safhada tohum ağaçları belirlenerek bu ağaçların sağlığına ve tohum tutma kapasitesine hizmet eden bakım çalışmaları ile sürdürülen faaliyetler, ikinci ayağı olan gençleştirme çalışmaları ile son bulur. Sürgün kaynaklı ormanların koruya dönüştürülmeleri yetişme ortamına göre 20-60 yıl sürmektedir. Genel Müdürlüğümüz her yıl 100 bin hektar sürgün ormanını koruya dönüştürme programına alarak, beş yılda 500 bin hektar alanı koruya dönüştürmeyi hedeflemiştir. Koruya Dönüştürme Aşamaları O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü 41

G E N Ç M E Ş C E R E L E R B A K I M S E F E R B E R L İ Ğ İ E Y L E M P L A N I ( 2 0 1 2-2 0 1 6 ) Genç meşcere bakım tedbirlerinin uygulanması ile, büyük oranda ince çaplı materyal (maden direği, sırık, çubuk, lif-yonga odunu, yakacak odun vb.) elde edilecektir. Ancak esas olan bu çalışmalar ile, geleceğe yatırım yapılmış olacak, piyasanın arzu ettiği standartta kalın, düzgün gövdeli ve değerli ürünler elde edilmesine katkı sağlayacaktır. 42 O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü

EKONOMİK ANALİZ Genç meşcere bakımlarının ekonomik analizi yapıldığında, aşağıdaki hususlar ön plana çıkmaktadır. Ormanlarımıza, genç meşcere bakımlarıyla yapılan müdahaleler sonucunda bir ürün çıktısı elde edilmekte olup, bu ürün çeşidi daha ziyade lif-yonga odunu şeklindedir. 2012 yılından itibaren her yıl artarak devam eden bakımlar sonucu, yıllık 1.500.000 m 3 lif-yonganın elde edileceği tahmin edilmektedir (OGM 2012 yılı lif-yonga üretim programının yaklaşık 1/3 ü). Bu miktar ürünün parasal değeri ise yaklaşık 120 milyon TL yi bulmaktadır. Lif-yonga sektörü, ülkemizde gelişen bir sektör olup, hammadde ihtiyacını büyük oranda yerli üretimden karşılamakla beraber bir kısmını da ithalat yoluyla tedarik etmektedir. Bu cins ürünün elde edilmesi ve yerli sanayi tarafından kullanılması ile kısmen ithalat azalacak ve döviz tasarrufuna katkı sağlayacaktır. Mevcut ormanlarımız, genç meşcere bakımları ile sağlıklı, kaliteli ve stabil ormanlar haline dönüştürülerek, kendisinden beklenen fonksiyonları, sürdürülebilir şekilde gerçekleştirmesi sağlanacaktır. Bu faaliyetler geleceğe yatırım olup ekonomik getirisi, ağaç türü ve yetişme ortamına göre bugünkü endüstriyel odun değerinden daha yüksek olacaktır. Genç meşcere bakımları, daha ziyade insan gücüne dayalı yoğun emek isteyen bir çalışma olup, kırsal kesimde yaşayan insanlar bu işlerde istihdam edilecektir. Yıllık 1.5 milyon m 3 lif-yonga üretimine karşılık 50-60 milyon TL işçilik bedeli olarak bu işlerde çalışan vatandaşımızın gelirine katkı sağlayacaktır. O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü 43

G E N Ç M E Ş C E R E L E R B A K I M S E F E R B E R L İ Ğ İ E Y L E M P L A N I ( 2 0 1 2-2 0 1 6 ) Genç meşcere bakımları ile; özellikle yangına hassas mıntıkalardaki ormanlarda, yanıcı madde miktarı düşürülerek, yangın çıkma ihtimalinin azaltılması böylece çıkan orman yangınlarına daha kolay müdahele edilmesi ve kısa sürede söndürülmesi sağlanacaktır. 44 O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü

Yanan Alanların Rehabilitasyonu ve Yangına Dirençli Ormanlar Tesisi Projesi Yangınlara karşı direnci arttırmak için ; Yanıcı madde miktarını azaltmaya yönelik meşçere bakımları yapılır, Isı enerjisini düşürmeye yönelik yangın zayıflatma alanları oluşturulur, Aktif biyolojik faaliyet gösteren şerit, yol ve hatlar (yeşil doku) tesis edilir (YDZ), Yangına direnç gösteren karışık ormanlar (servi, dişbudak, harnup, çınar sığla, meşe, fıstık çamı, vb.) kurulur. O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü 45

G E N Ç M E Ş C E R E L E R B A K I M S E F E R B E R L İ Ğ İ E Y L E M P L A N I ( 2 0 1 2-2 0 1 6 ) SONUÇ Orman Genel Müdürlüğünce, 2012 yılından itibaren uygulanacak Genç Meşcereler Seferberlik Eylem Planı kapsamında, yaklaşık 4.2 milyon hektar ormanlık alana, bir plan dahilinde müdahale edilmiş olacaktır. Zaman geçirilmeden yapılacak genç meşcere bakımları ile; ormanlarımız dış etkilere dayanıklı ve yangınlara karşı dirençli hale getirilecek, gelecekte daha kaliteli ürün elde edilecek, ayrıca su rejiminin düzenlenmesine ve su üretim artışına katkı sağlayacaktır. Bu uygulamalar ile, 2012 yılından itibaren her yıl artan oranlarda, yıllık 1.5 milyon m3 lif-yonga odununun üretileceği tahmin edilmektedir. Bu rakam 2012 yılı lif-yonga odun üretim programının yaklaşık 1/3 üne tekabül etmekte olup, bu ürünün piyasa değeri ise 120 milyon TL. yi bulmaktadır. Özetle; Orman Genel Müdürlüğü, 2012-2016 yıllarını kapsayan genç meşcere bakımlarına yönelik bu eylem planı ile, hem orman bakımı çalışmalarının önemine dikkat çekmiş olacak, hem de potansiyel alanların belli bir program dahilinde planlanması ve böylece amaçlanan hedeflere kısa sürede ulaşılması için gayret gösterecektir. 46 O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü

ORMAN BAKIMI UYGULAMALARINDA BİLİNMESİ GEREKLİ HUSUSLAR Aynı yaşlı orman saf yani tek türden oluşuyorsa, meşcereyi oluşturan fertler arasında mücadele çok şiddetli olmakta, bu mücadele neticesinde bazı fertler galip ve büyük çaplı, bazıları da mağlup ve ince çaplı olmaktadır. Işık ağaçlarının saf meşcereleri, meşcere gelişme çağlarının ilk devrelerinde sık kapalılık gösterirler, sonra kapalılık kırılmaya başlar. Yarı gölge ağaçlarında sık kapalılık daha uzun sürelidir. Bu nedenle doğal budanma daha iyi gerçekleşir. Gölge ağaçlarından oluşan saf meşcereler ise, meşcere hayatı boyunca tam kapalı kalır ve ağaçlar hayatlarının sonuna kadar tepe geliştirmesine ve çap artımına devam ederler. Saf çam meşcerelerinde ayrışmamış ham humus söz konusu iken, saf gölge ağacı meşcerelerinde böyle problemler yoktur. GÖVDE SINIFLARI TAKSİMATI Aynı yaşlı tek türden oluşan meşcere ister ışık ağacı, isterse gölge ağacından oluşmuş olsun dış etkilere karşı karışık meşcerelerden daha dayanıksızdır. Aynı yaşlı saf meşcerelerin amenajmanı ve silvikültürü karışık ormana nazaran daha kolaydır. Işık ağaçlarının saf meşcereleri özellikle toprağı bozduğu için, silvikültürel yönden tercih edilmez, bu sakınca karışıma yarı gölge ağacı sokmakla biraz azaltılır, gölge ağacının sokulması ile tamamen ortadan kaldırılır. Işık ağaçlarının meşcerede üst tabakada gölge ağaçlarının ara ve alt tabakada bulunması halinde ışık ağaçları azami hasılatı verirler. En kapalı meşcerelere sıklık çağında rastlanır. İyi vasıflı topraklar üzerindeki meşcerelerde kapalılık daha iyidir ve uzun süre devam eder. Vasfı kötü topraklarda kapalılık daha düşük, devamlılığı daha kısadır. Fakir topraklarda birim sahada aynı çağ sınıfından daha fazla gövde bulunur. Soğuk rejyonlarda kapalılık nispeten bozulur. Kuru yerlerde kapalılık daha bozuk, rutubetli yerlerde nispeten daha iyidir. O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü 47

G E N Ç M E Ş C E R E L E R B A K I M S E F E R B E R L İ Ğ İ E Y L E M P L A N I ( 2 0 1 2-2 0 1 6 ) H H 2012 2016 2012 2013 2014 2015 2016 Ha H H Ha H H Ha H H Ha H H Ha H H Ha H H 117.000 15.700.000 120.000 16.642.000 127.100 17.640.520 137.300 18.698.951 148.800 19.820.888 650.200 88.502.359 253.000 27.700.000 255.000 29.362.000 264.500 31.123.720 277.300 32.991.143 291.600 34.970.612 1.341.400 156.147.475 91.000 12.400.000 97.700 13.144.000 105.650 13.932.640 114.700 14.768.598 126.850 15.654.714 535.900 69.899.953 131.000 0 139.300 0 144.750 0 152.700 0 164.750 0 732.500 0 18.000 3.600.000 18.000 3.816.000 18.000 4.044.960 18.000 4.287.658 18.000 4.544.917 90.000 20.293.535 KORUYA R 30.000 4.000.000 30.000 4.240.000 30.000 4.494.400 30.000 4.764.064 30.000 5.049.908 150.000 22.548.372 70.000 0 70.000 0 70.000 0 70.000 0 70.000 0 350.000 0 70.000 0 70.000 0 70.000 0 70.000 0 70.000 0 350.000 0 O A 780.000 63.400.000 800.000 67.204.000 830.000 71.236.240 870.000 75.510.414 920.000 80.041.039 4.200.000 357.391.694 48 O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü

O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü 49

G E N Ç M E Ş C E R E L E R B A K I M S E F E R B E R L İ Ğ İ E Y L E M P L A N I ( 2 0 1 2-2 0 1 6 ) Orman bakım çalışmaları, ekosistemi doğrudan etkileyen faaliyetlerdir. Bu nedenle bütün bakım müdaheleleri, yetişme ortamına uygun yapılmalıdır. Ayrıca, her gelişme çağına göre yapılacak bakımlar, mümkün olduğunca takvimine uygun olarak gerçekleştirilmelidir. 50 O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü

AYLIK UYGULAMA TAKV M S LV KÜLTÜREL FAAL YET ADI AYLAR OCAK UBAT MART N SAN MAYIS HAZ RAN TEMMUZ A USTOS EYLÜL EK M KASIM ARALIK GENÇL K BAKIMI KÜLTÜR BAKIMI SIKLIK BAKIMI LK ARALAMA BAKIMI KORUYA DÖNÜ TÜRME ÖNCEL KL ÇALI MA AYLARI ZORUNLU VE HT YAÇ DUYULDU UNDA ÇALI ILAB L R AYLAR O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü 51

G E N Ç M E Ş C E R E L E R B A K I M S E F E R B E R L İ Ğ İ E Y L E M P L A N I ( 2 0 1 2-2 0 1 6 ) ORMANLIK ALANLARIN MEŞCERE GELİŞİM ÇAĞ SINIFLARINA GÖRE DAĞILIMI Ha. B LGELERE G RE ME ERE A INI LARI A a ab b Genç e e e a b e a n a a a n e a GENEL ORMANLIK TOPLAM A ANA 138.146,3 24.168,7 22.744,0 185.059,0 48.867,3 42.576,5 123.411,9 45.480,9 26,5 445.422,1 289.524,4 734.946,5 A APA ARI 51.945,0 89.256,5 30.975,7 172.177,2 66.060,0 27.024,7 37.296,3 9.483,6 23,8 312.065,6 37.208,8 349.274,4 AMA YA 208.589,4 122.850,6 92.526,3 423.966,3 135.936,1 95.932,5 87.146,6 26.008,8 768.990,3 657.901,0 1.426.891,3 ANKARA 80.980,2 36.592,3 7.780,1 125.352,6 57.178,6 60.670,4 72.453,5 5.581,6 450,6 321.687,3 336.681,5 658.368,8 ANTALYA 139.453,9 38.723,4 14.575,5 192.752,8 35.963,1 60.817,2 219.544,6 110.449,9 66,1 619.593,7 539.134,9 1.158.728,6 ART N 8.338,8 2.074,7 10.979,9 21.393,4 35.254,4 30.957,0 64.139,2 24.436,5 26,8 176.207,3 227.356,6 403.563,9 ALIKE R 179.294,8 112.454,5 70.676,3 362.425,6 103.136,4 82.972,1 172.263,0 40.222,7 76,9 761.096,7 432.949,0 1.194.045,7 BOLU 18.434,4 26.920,7 24.248,2 69.603,3 91.784,5 67.911,0 143.310,4 36.686,7 252,3 409.548,2 219.186,4 628.734,6 BUR A 51.710,5 126.497,1 39.372,2 217.579,8 84.148,4 73.184,8 79.064,9 24.403,2 478.381,1 281.210,7 759.591,8 EN L 136.462,3 26.037,9 18.603,5 181.103,7 55.198,8 69.405,4 80.519,0 33.557,2 330,5 420.114,6 361.318,4 781.433,0 ELA I 31.696,9 608,0 6.480,7 38.785,6 2.077,7 408,0 2,5 90,7 41.364,5 1.188.654,9 1.230.019,4 ER URUM 44.556,0 6.385,6 3.695,2 54.636,8 17.167,6 45.695,0 43.840,0 14.838,9 176.178,3 286.201,1 462.379,4 E K EH R 100.099,2 46.875,3 23.913,7 170.888,2 50.086,1 60.098,8 14.290,9 7.852,3 303.216,3 272.839,2 576.055,5 G RE UN 32.381,2 13.266,1 43.115,4 88.762,7 82.830,0 64.999,6 64.859,5 24.425,0 325.876,8 189.775,3 515.652,1 I PARTA 107.576,5 31.784,4 11.254,6 150.615,5 23.655,4 32.344,3 81.945,6 36.410,6 1.105,2 326.076,6 367.747,2 693.823,8 TANBUL 230.022,5 144.168,3 67.479,2 441.670,0 63.225,8 54.726,3 34.397,5 5.789,1 599.808,7 112.769,9 712.578,6 M R 147.140,0 62.884,0 13.108,0 223.132,0 40.515,0 55.462,0 96.934,0 33.445,0 449.488,0 521.397,9 970.885,9 K.MARA 102.536,5 26.297,9 26.373,5 155.207,9 53.425,6 50.971,6 64.813,2 16.904,3 341.322,6 480.144,5 821.467,1 KA TAMONU 69.048,5 129.059,2 96.545,5 294.653,2 173.479,1 126.158,3 123.598,7 33.620,1 182,9 751.692,3 419.769,6 1.171.461,9 MER N 152.485,3 16.983,5 18.156,6 187.625,4 22.505,1 21.030,0 116.365,8 50.270,0 397.796,3 449.697,1 847.493,4 MU LA 229.580,9 34.884,1 28.790,2 293.255,2 65.294,8 59.771,7 165.308,1 101.887,5 1.659,5 687.176,8 458.561,3 1.145.738,1 TRAB ON 15.109,5 8.971,2 15.027,4 39.108,1 96.591,1 46.964,1 86.319,1 23.294,3 25,4 292.302,1 270.108,8 562.410,9 ONGUL AK 91.611,4 15.628,9 13.758,4 120.998,7 48.051,9 30.296,7 66.530,7 21.881,7 519,8 288.279,5 302.167,1 590.446,6 K TAHYA 62.849,5 36.635,0 22.669,5 122.154,0 79.207,5 88.708,5 30.403,0 18.301,5 338.774,5 274.110,0 612.884,5 KONYA 67.466,0 5.405,0 9.196,5 82.067,5 22.548,0 30.705,1 17.726,7 16.592,5 169.639,8 564.120,2 733.760,0 KAY ER 58.517,5 19.003,5 34.457,0 111.978,0 8.395,0 33.817,7 2.383,0 949,5 157.523,2 442.928,3 600.451,5 ANLIUR A 19.652,0 3.287,5 897,0 23.836,5 1.261,0 722,5 1.572,5 134,5 27.527,0 1.166.477,0 1.194.004,0 GENEL TOPLAM 2.575.685,0 1.207.703,9 767.400,1 4.550.789,0 1.563.844,3 1.414.331,8 2.090.440,2 762.998,6 4.746,3 10.387.150,2 11.149.941,1 21.537.091,3 52 O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü

TÜRK YE ORMANLARININ GEL ME ÇA LARINA GÖRE DA ILIMI (Ha) a ab b Genç Me cereler bc c cd d e Ça Toplam Ça Toplam GENEL ORMANLIK TOPLAM 2,575,685.0 1,207,703.9 767,400.1 4,550,789.0 1,563,844.3 1,414,331.8 2,090,440.2 762,998.6 4,746.3 10,387,150.2 11,149,941.1 21,537,091.3 VER KAYNA GEL ME ÇA LARI DA ILIM GRAF Hektar 5,000,000.0 4,500,000.0 4,000,000.0 3,500,000.0 3,000,000.0 2,500,000.0 2,000,000.0 1,500,000.0 1,000,000.0 500,000.0 0.0 a ab b Genç Me cereler bc c cd d e Meşcere Gelişim Çağları O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü 53

G E N Ç M E Ş C E R E L E R B A K I M S E F E R B E R L İ Ğ İ E Y L E M P L A N I ( 2 0 1 2-2 0 1 6 ) ADANA 7.100 22.000 8.000 9.000 1.000 18.000 2.000 700 300 1.000 50.100 2.400 4.300 1.500 3.000 0 4.500 4.000 1.500 5.000 6.500 21.700 4.000 8.300 3.600 9.000 500 13.100 6.000 3.000 5.500 8.500 39.900 1.300 6.500 1.000 2.000 200 3.200 1.000 200 800 1.000 13.000 15.100 9.500 10.000 16.000 500 26.500 4.000 0 0 0 55.100 500 1.700 1.000 300 0 1.300 1.400 150 150 300 5.200 5.500 18.000 4.000 8.500 3.500 16.000 9.000 3.000 7.000 10.000 58.500 7.000 2.100 1.500 3.500 700 5.700 3.000 500 1.500 2.000 19.800 4.700 7.400 3.000 3.000 1.000 7.000 2.000 4.500 12.000 16.500 37.600 6.000 7.800 10.000 8.000 800 18.800 2.000 1.000 1.500 2.500 37.100 0 400 50 50 0 100 100 1.000 1.000 2.000 2.600 2.500 17.300 1.500 1.000 300 2.800 500 500 500 1.000 24.100 1.300 11.700 2.500 2.500 300 5.300 1.000 1.000 2.000 3.000 22.300 2.900 3.200 2.000 2.000 200 4.200 2.000 1.000 1.000 2.000 14.300 6.000 15.000 5.000 5.500 400 10.900 3.000 200 100 300 35.200 2.100 4.500 1.000 4.000 300 5.300 3.600 3.000 18.400 21.400 36.900 11.600 14.700 8.000 11.000 3.000 22.000 2.000 1.000 2.000 3.000 53.300 4.800 16.200 3.000 4.500 2.000 9.500 1.500 1.000 2.000 3.000 35.000 3.200 1.000 4.000 6.000 200 10.200 1.500 2.000 3.500 5.500 21.400 1.400 12.100 1.000 3.000 100 4.100 1.500 2.000 2.500 4.500 23.600 1.900 7.000 3.000 4.000 600 7.600 1.500 500 1.000 1.500 19.500 10.000 29.000 6.000 10.900 600 17.500 5.000 0 0 0 61.500 13.100 26.600 6.100 10.000 1.000 17.100 4.000 500 500 1.000 61.800 300 3.000 750 750 300 1.800 500 500 500 1.000 6.600 1.200 2.000 2.000 2.000 500 4.500 4.000 500 500 1.000 12.700 600 1.200 500 1.000 0 1.500 1.400 750 750 1.500 6.200 500 500 1.000 500 0 1.500 2.500 0 0 0 5.000 54 O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü

ADANA 7.100 22.500 8.500 9.500 1.000 19.000 2.000 700 300 1.000 2.400 4.300 1.700 3.300 0 5.000 4.000 1.500 5.000 6.500 4.000 8.300 4.000 9.500 500 14.000 6.000 3.000 5.500 8.500 1.300 6.500 1.000 2.000 200 3.200 1.000 200 800 1.000 16.100 9.500 10.500 16.500 500 27.500 4.000 0 0 0 500 1.700 1.000 300 0 1.300 1.400 150 150 300 5.500 18.500 4.000 9.000 3.500 16.500 9.000 3.000 7.000 10.000 7.000 2.100 1.500 3.500 700 5.700 3.000 500 1.500 2.000 4.700 7.400 3.300 3.200 1.000 7.500 2.000 4.500 12.000 16.500 6.000 7.800 10.500 8.500 800 19.800 2.000 1.000 1.500 2.500 0 400 50 50 0 100 100 1.000 1.000 2.000 2.500 17.800 1.500 1.000 300 2.800 500 500 500 1.000 1.300 11.700 2.800 2.700 300 5.800 1.000 1.000 2.000 3.000 2.900 3.200 2.200 2.300 200 4.700 2.000 1.000 1.000 2.000 6.000 15.500 5.500 6.000 400 11.900 3.000 200 100 300 2.100 4.500 1.200 4.300 300 5.800 3.600 3.000 18.400 21.400 12.600 14.700 8.500 11.500 3.000 23.000 2.000 1.000 2.000 3.000 4.800 16.200 3.500 5.000 2.000 10.500 1.500 1.000 2.000 3.000 3.200 1.000 4.500 6.500 200 11.200 1.500 2.000 3.500 5.500 1.400 12.100 1.000 3.000 100 4.100 1.500 2.000 2.500 4.500 1.900 7.000 3.500 4.500 600 8.600 1.500 500 1.000 1.500 10.500 29.000 6.500 12.000 600 19.100 5.000 0 0 0 13.600 26.600 6.500 10.600 1.000 18.100 4.000 500 500 1.000 300 3.000 750 750 300 1.800 500 500 500 1.000 1.200 2.000 2.200 2.300 500 5.000 4.000 500 500 1.000 600 1.200 500 1.000 0 1.500 1.400 750 750 1.500 500 500 1.000 500 0 1.500 2.500 0 0 0 O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü 55

G E N Ç M E Ş C E R E L E R B A K I M S E F E R B E R L İ Ğ İ E Y L E M P L A N I ( 2 0 1 2-2 0 1 6 ) ADANA 7.500 23.000 9.000 9.500 1.000 19.500 2.000 700 300 1.000 2.700 4.500 2.000 3.500 0 5.500 4.000 1.500 5.000 6.500 4.500 8.500 4.500 9.500 500 14.500 6.000 3.000 5.500 8.500 1.500 7.000 1.200 2.300 200 3.700 1.000 200 800 1.000 16.500 10.000 11.000 16.500 500 28.000 4.000 0 0 0 600 1.800 1.100 400 0 1.500 1.400 150 150 300 6.000 19.000 4.300 9.500 3.500 17.300 9.000 3.000 7.000 10.000 7.300 2.500 1.700 3.800 700 6.200 3.000 500 1.500 2.000 5.000 8.000 3.500 3.500 1.000 8.000 2.000 4.500 12.000 16.500 6.200 8.000 11.000 9.000 800 20.800 2.000 1.000 1.500 2.500 0 400 50 50 0 100 100 1.000 1.000 2.000 2.700 18.000 1.700 1.300 300 3.300 500 500 500 1.000 1.500 12.000 3.000 3.000 300 6.300 1.000 1.000 2.000 3.000 3.000 3.500 2.500 2.500 200 5.200 2.000 1.000 1.000 2.000 6.500 16.000 6.000 6.000 400 12.400 3.000 200 100 300 2.200 5.000 1.500 4.500 300 6.300 3.600 3.000 18.400 21.400 13.000 15.000 9.000 12.000 3.000 24.000 2.000 1.000 2.000 3.000 5.000 17.000 4.000 5.000 2.000 11.000 1.500 1.000 2.000 3.000 3.500 1.300 5.000 6.500 200 11.700 1.500 2.000 3.500 5.500 1.600 12.500 1.200 3.300 100 4.600 1.500 2.000 2.500 4.500 2.000 7.200 3.700 4.800 600 9.100 1.500 500 1.000 1.500 11.000 29.500 7.000 12.000 600 19.600 5.000 0 0 0 14.000 27.000 6.500 11.000 1.000 18.500 4.000 500 500 1.000 400 3.200 800 900 300 2.000 500 500 500 1.000 1.500 2.500 2.500 2.500 500 5.500 4.000 500 500 1.000 800 1.500 700 1.300 0 2.000 1.400 750 750 1.500 600 600 1.200 600 0 1.800 2.500 0 0 0 56 O R M A N G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü