Anoplophora chinensis(turunçgil uzun antenli böceği) Sürvey Talimatı Zararlı Organizma Anoplophorachinensis(Forster, 1771) (Turunçgil uzunantenli böceği) Sınıf: Insecta Takım: Coleoptera Familya:Cerambycidae Tanımı Ergin boyu 25 mm (erkek) ile 35 mm (dişi) arasında değişmektedir. Erkekler dişilere göre daha küçüktür. Antenleri 11 segmentli olup, siyah zemin üzerinde beyaz yada açık mavi renkli bantlar bulunur. Erkeklerde antenler vücut boyunun 2-2,5 katı kadar olabilmektedir. Vücutları siyah renklidir. Elytra erkeklerde abdomen kısmını tamamen kapatırken dişilerde görülmemektedir.elytra erkeklerde dar, dişilerde daha geniş ve yuvarlak olup, üzerinde çok sayıda düzensiz beyaz leke bulunmaktadır. Bacaklarının üst kısımları beyazımsı mavimsi bir renktedir.yumurta ortalama 5,5 mm büyüklüğünde ve 1,7 mm genişliğinde olup, kremsi beyaz renktedir. Yumurta geliştikçe rengi sarımsı kahverengiye dönmektedir.larva bacaksız olup gelişmiş larvanın boyu 50 mm ve daha fazla olabilmektedir. Kremsi beyaz renkliolan larvanınprothoraxı üzerinde kitinleşmiş sarımsı kahverengi bir iz bulunmaktadır.pupa 27-38 mm uzunluğundadır. Erginler mayıs ve ağustos ayları arasında ortalama 1-3 ay yaşarlar. Doğal yolla yayılması genellikle sınırlıdır. Yeterli besin kaynakları bulunduğu sürece fazla hareket etmezler. Bulundukları ağacın civarında 50 m kadar hareket ederler.dişilerin bıraktığıyumurta sayısı zararlının beslenme durumuna ve yaşadığı bölgeye göre 70 ile 194 adet arasında değişebilmektedir. Yılda tek döl verir. Ancak, iklime ve beslenme koşullarına bağlı olarak gelişimini tamamlaması iki yıl sürmektedir. Konukçuları Anoplophorachinensis yapraklı ağaçları tercih eder. Doğal yayılış alanlarında özellikle Citruscinsine bağlı bitki türlerinde (turunç, limon, mandalina gibi) önemli zararlara sebep olmaktadır. Zarar yaptığı diğer bitki türleri arasında; Acer spp.,(akçaağaç), Aesculushippocastanum,(at kestanesi), Alnusspp. (kızılağaç), Betulaspp. (huş ağacı), Cornusspp., (kızılcık), Corylusspp.,(fındık), Cotoneasterspp.,(dağ muşmulası), Crataegusspp.,(alıç), Fagusspp.,(kayın), Ficusspp., Hibiscusspp., Lagerstroemiaspp., Mallotusspp., 1
Malusspp.,(elma), Morusspp.(dut), Platanusspp.,(çınar), Populusspp.,(kavak), Prunus spp.,(kiraz), Pyrusspp.,(armut), Salixspp., (söğüt), Rosaspp. (gül), Ulmusspp.(karaağaç) sayılabilir. Zarar şekli/ Belirtileri Anoplophorachinensiskonukçu olduğu bitki türlerine çok ciddi zararlar vererek ölümüne yol açan bir böcektir. Erginler mayıs ve ağustos ayları arasında yaşmaktadır. Dişiler genellikleağacın gövdesinin topraktan 60 cm yüksekteki yüzeyine ya da dışarıda kalmış kök bölümlerindeki kabuklara ovipozitorü ile T biçiminde yarıklar açarak her birine bir yumurta bırakmaktadır. Yumurtalardan çıkan larvalar öncelikle kambiyum tabakası ile beslenir zaman içinde ağaçların odun dokusu içine girerek gelişimlerini tamamlarlar. Larvalar ağaçların odun dokusunda beslenerek kalitesinin bozulmasına neden olmaktadır.larvaların saldırısı ile ağaçlar zayıflar ve hastalık ve rüzgar zararına daha hassas hale gelirler. Erginler ince dalları ve kabukları yiyerek zarar verirler. Ergin olduktan sonra ağacın dallarından çıkışyaptığı 1-1,5 cm çapındaki delikler dışarıdan görülür. Kışı larva nadiren de pupa döneminde geçirmektedir. Odun dokusunda larva döneminde beslendiği alanda pupa olmaktadır. Sürvey Zamanı Zararlının varlığının bilinmediği yerlerde sürveyler yılda en az bir kez olmak üzere yılın herhangi bir döneminde yürütülmelidir. Eylül-ekim ayları tercih edilebilir. Sürveyler sırasında nisan-mayıs aylarında pupa, haziran-temmuz aylarında genç larva ve eylül-ekim aylarında ise olgun larva görülmesi beklenir. Sürveyler, zararlının taşınmasına olanak sağlayacak olan ithal edilen konukçu bitkilerin bulunduğu, dağıtımının yapıldığı ve depolandığı noktaların kontrolü esasına dayalı olmalıdır. Buralarda bulunanbitkiler zararlının bulunma olasılığı en yüksek olan bitkilerdir. Zararlının tespitinde A. chinensis in bulaşık olduğu bilinen ülkelerden dikim amaçlı olarak ithal edilmiş olan bitkiler öncelikle kontrol edilmelidir. Bu zararlı özellikle çapı 1 cm den daha kalın gövde ve köklerde bulunabilmektedir. Sürveyler sırasında kabukta renk değişimi ve deformasyonlar olup olmadığı, larvanın neden olduğu galeriler ve ergin çıkış deliği aranmalıdır. Sürveylerde ithal edilen bitkilerin depolandığı veya dikilebileceği alanlar, fidanlıklar, park ve bahçeler, özel bahçeler, ormanlık alanlar, sokak ağaçları dikkatli bir şekilde incelenmelidir. 2
Örnekleme Yöntemi Bu böceğin konukçusu olduğu bitkiler gözle inceleme yöntemi ile incelenir.bu böceğin bitkiler üzerinde tespit edilmesi güçtür. Ancak larvaların bitkilere yoğun zararlar vermesi durumunda fark edilmesi mümkün olabilmektedir. Ergin olduktan sonra ağacın gövdesinden çıkış yapan erginlerin oluşturduğu çıkış deliklerinin ya da erginlerin görülmesi ile zararlının varlığı daha kolay tespit edilebilmektedir.ergin çıkış delikleri 10-15 mm çapında olabilmektedir.larvaların sürgünlerde beslenme belirtilerinin ve talaş artıklarının görülmesi zararlının varlığına işaret olabilmektedir. Şüphe duyulması halinde ağacın toprak üzerindeki yada altındaki bir dalı kesilerek larvanın oluşturduğu galerilere bakılır. Larva mevcut ise örnek alınarak teşhise gönderilir. Sürveylerde zararlının varlığını tanımlamada ağacın oluşturduğu simptomlar dikkatle takip edilir. Ör; yaprakların dökülmesi, ağacın geriye doğru ölümü ve zayıf düşmesi gibi. A. chinensis in aktif olma durumunu işaret eden belirtiler ise, larvanın oluşturduğu galerilerin görülmesi, ortalama 10-15 mm çapındaki ergin çıkış deliklerinin bulunuşu, çıkış deliklerinde böceğin dışkısının bulunması larva aktivitesini göstermektedir. İncelemeler sırasında ağacın gövdesinin yüzeyinde odaklanmalıdır. Zarar görmüş olduğu belirlenen ağaçların gövdesiküçük dilimler halinde kesilerek özellikle gövdenin alt kısımları incelenir ayrıca toprakta kalan gövde kısmı ve kökleri de incelenmelidir. ANOPLOPHORA SPP. KONUKÇU BİTKİLERİNİN KONTROLÜNDE UYGULANACAK TAHRİPKAR ÖRNEKLEME TALİMATI Bitki Karantinası Yönetmeliği Ek-1A listede yer alan Anoplophora türlerinin (A. chinensis, A. glabripennis, A. malasiaca) konukçu bitkilerinin ithalatında bitki sağlığı kontrolüne ilişkin yapılması gereken tahripkar örneklemenin detayları bu talimatta belirtilmektedir. Özellikle Anoplophora chinensis için Bitki Sağlık Sertifikasında, Bitki Karantinası Yönetmeliğinin Ek 4, 6ıncı maddesinde belirlenen ithalat koşulları yerine getirilmiş olmalıdır. Konukçu bitkiler ülkemize giriş noktalarında özellikle gövde ve köklerinde Anoplophora türlerinin varlığının tespiti için çok dikkatli bir incelemeye tabi tutulmalıdır. Bu inceleme zararlının neden olduğu belirtiler açıkça görülmüyor olsa bile tahripkar bir örneklemeyi kapsamalıdır. Çünkü bitkileri kesip açmadan bu zararlıyı ve açtığı tünelleri tespit etmek zor olabilmektedir. Anoplophora türlerinin konukçu bitkileri aşağıda belirtilmiştir: Acer spp., Aesculus hippocastanum, Alnus spp., Betula spp., Carpinus spp., Citrus spp., Corylus spp., Cotoneaster spp., Fagus spp., Lagerstroemia spp., Malus spp., Platanus spp., Populus spp., Prunus spp., Pyrus spp., Salix spp. ve Ulmus spp. Anoplophora türlerinin varlığı bilinen ülkeler aşağıda belirtilmiştir: İtalya, Çin, Japonya, Kore Cumhuriyeti, Vietnam, Tayvan, Endonezya, Filipinler, Malezya, Myanmar, Amerika Birleşik Devletleri (Kuzey Amerika, Hawai). İngiltere ve Hollanda (Temmuz 2010 eradike edildiği belirtilmiştir, EPPO Reporting Service.) Anoplophora spp. nin konukçusu olan bitkilerin diğer ülkelerden yapılacak olan ithalat kontrollerinde de bu talimat uygulanmalıdır. Eğer yapılan kontrollerde zararlıya veya belirtisine rastlanırsa tüm konukçu bitkiler yasal işleme tabi tutulacaktır. (iade veya imha) Tahripkar örneklemeye tabi bitki sayısını belirlemek için listelenmiş tüm konukçuların tüm bitkileri toplanarak ekli tabloda belirtildiği gibi örnekleme büyüklüğü uygulanmalıdır. Her bir cins için örneklenmiş bitkilerin sayısı toplamda 3
bu konukçuların sayısına orantılı olmalıdır. Bitkilerin tüm büyüklükleri ve karışımları örneklenmelidir. Tahripkar örnekleme zararlının veya açtığı tünellerin belirtisini aramak için toprak seviyesi altında uzanan kökün tüm uzunluğunun 3 cm lik bölümlerde kök kesimini içermelidir. Tablodaki belirtilen örnekleme oranı sevkiyatın %20 maksimum bir örnekleme büyüklüğü ile %95 olasılıkla %1 lik bulaşma seviyesinin tespitine dayanır. Bu örnekleme oranı, özellikle küçük sevkiyatlarda çok sayıda böceğin gelişme, çiftleşme ve popülasyon oluşturma olasılığı açısından daha az bir risk taşımaları sebebiyle orantısız bir etki yaratmaktan kaçınmak için istatistiksel kesinliğe duyulan ihtiyacı dengelemektedir. Tablo. Anoplophora spp. yi % 1 bulaşma oranında tespit etmek için ihtiyaç duyulan örnekleme büyüklüğü. GS= Güven sınırı Sevkiyat büyüklüğü (A) Örnek büyüklüğü (95% GS) (B) 1-4 0-5-9 1 10-14 2 15-19 3 20-24 4 25-29 5 30-34 6 35-39 7 40-44 8 45-49 9 50-99 10-19 100-199 20-29 200-299 40-59 300-399 60-79 400-499 80-99 500-999 100-199 1000-1999 200-289 A nın B ye yüzdelik oranı (95% GS için) Bir sevkiyattaki toplam bitki sayısının %20 si 2000-4999 290 %14.5-5.8 5000-9999 294 %5.9-2.9 10000-24999 297 %1.82 5000-49999 298 %0.912 >50,000 299 %0.918 Sürveyin Değerlendiril mesi SürveylerdeAnoplophorachinensis (Turunçgiluzunantenliböceği) invarlığısaptandığındabulaşıkolduğusaptanana ğaçlarişaretlenir. Tespitedilen larva veerginlerinteşhisiiçinörnekalınır. Durum acilenbakanlığabildirilir. 4
Anoplophorachinensis(Dişi ve Erkek) ve kanat örtüsündeki tüberküller (Foto.: Erdem Hızal) 5
6
7