İskenderun Körfezi nde Endüstriyel Simbiyoz Projesi

İskenderun Körfezi nde Endüstriyel Simbiyoz Projesi Yapılan Çalışmalar ve Kazanımlar Ferda Ulutaş Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı 19-20 Şubat 2014 ENDÜSTRİYEL SİMBİYOZ KONFERANSI 2014 Ankara

Kısaca Endüstriyel Simbiyoz

ENDÜSTRİYEL SİMBİYOZ Doğadaki simbiyoz kavramının endüstriyel işletmelere uyarlanmasıdır. Endüstriyel sistemler arasındaki simbiyotik ilişkileri ifade eder. 2000 li yıllara kadar Endüstriyel Simbiyoz un literatürdeki tanımı: Endüstriyel simbiyozun en temel uygulaması birbirine yakın işletmeler arasında madde (atık, yan ürün, su) ve enerji değişimi ve yeniden kullanılmasıdır.

ENDÜSTRİYEL SİMBİYOZ 2000 li yıllardan bu yana konu üzerinde önemli çalışmalar yapılmış ve deneyimler kazanılmıştır. Bu dönemdeki en önemli gelişmelerden biri İngiltere deki Ulusal Endüstriyel Simbiyoz Programı olmuştur. Buradaki deneyimler ve değerlendirmelerin de etkisiyle bu kavramın tanımı tekrar yapılmıştır. Buradaki en kritik iki husus işbirliklerinin madde ve enerji değişimi ile sınırlı olmaması ve işbirliği için fiziksel yakınlığın şart olmamasıdır.

ENDÜSTRİYEL SİMBİYOZ OLASI İŞBİRLİĞİ ALANLARI Hammadde/ Malzeme - ortak satın alma - müşteri/ tedarikçi ilişkileri - yan-ürün uygulamaları - yeni hammadde/ malzeme pazarları Hayat Kalitesi/ Halkla ilişkiler - Entegre iş ve rekreasyon - Ortak eğitim fırsatları - Gönüllü ve halk programları - Bölgesel planlamaya dahil olma Ulaşım/ Lojistik - ortak tedarik - ortak sevkiyat - araçların birlikte bakım ve onarımı - alternatif paketleme - saha içi ortak nakliye - entegre lojistik Üretim Süreçleri - kirlilik önleme - fire azaltımı ve firelerin yeniden kullanımı - üretim tasarımı - ortak altyükleniciler - ortak ekipman/ teçhizat kullanımı - teknoloji paylaşımı ve entegrasyonu

ENDÜSTRİYEL SİMBİYOZ OLASI İŞBİRLİĞİ ALANLARI İnsan Kaynakları Bilgi ve İletişim Sistemleri Pazarlama - - eleman alımı - ortak fayda programları - sağlık programları - ortak hizmetler (güvenlik vb.) - eğitim - esnek çalışan atamaları - iç iletişim sistemleri - dışarı ile bilgi paylaşımları - izleme sistemleri - bilgisayar çözümleri - yönetim bilgi sistemleri Yeşil Etiket - Yeşil Markete Erişim - Ortak Pazarlama - Ortak Girişim - Yeni Katma Değerli Şirketler Çevre/ Sağlık/ Güvenlik Enerji - - kazaların önlenmesi - acil durum müdahalesi - atık azaltımı - çevre dostu tasarım - çevre bilgi sistemleri paylaşımı - ortak idari izinler Yeşil Binalar - Enerji Denetimi - Ortak Üretim - Enerji Firması Yan Ürünleri - Alternatif Yakıtlar

KAZANIMLAR Kaynak tüketiminde azalma Depolamaya giden atık miktarında, tehlikeli atık miktarında azalma CO 2 salımında azalma Su tasarrufu Üretim maliyetlerinde düşüş Ek satışlar Yaratılan iş, istihdam Özel sektör yatırımları İnovasyon ve girişimciliğe katkı Çevresiyle uyumlu/rekabetçi endüstriyel bölgeler İşbirliği kültüründe gelişme Mevzuata uyum, vs.

İskenderun Körfezi nde Endüstriyel Simbiyoz Projesi Arka Plan

ARKA PLAN BTC - Boru hattı güzergâhında sürdürülebilir bölgesel kalkınmaya destek sağlamak amacıyla uyguladığı Bölgesel Kalkınma Girişimi - Kurumsal sosyal sorumluluk projeleri - İskenderun Körfezi nde Endüstriyel Simbiyoz Projesi Fizibilite Aşaması TTGV - Özel sektörün rekabetçiliğini artırma misyonu - Paydaşları için çözüm platformu olma; program/proje yönetimi, vb. - Sürdürülebilirlik alanındaki faaliyetler ve deneyim - Çevre Destekleri - UNIDO Eko-verimlilik Programı

ARKA PLAN İskenderun Körfezi nde Endüstriyel Simbiyoz Projesi - Uygulama Aşaması Proje Süresi: 1.1.2011 28.2.2014 Proje Bütçesi: 720.000 ABD Doları Uygulayıcı Kuruluş: TTGV Finansman: BTC (600.000 ABD Doları) + TTGV ve diğer ayni katkı (120.000 ABD Doları) İşbirliği: International Synergies Ltd. 27 Aralık 2010 tarihinde BTC ve TTGV arasında yapılan hibe anlaşması ile Proje başladı. Orta Doğu Teknik Üniversitesi (Prof. Dr. Göksel Demirer)

NEDEN İSKENDERUN KÖRFEZİ? Bakü Tiflis Ceyhan Boru Hattının terminal bölgesi. Enerji bölgesi, yeni rafineri projeleri mevcut. Sanayi yoğun bir bölge. Mevcut ve gelişen organize sanayi bölgeleri dikkat çekiyor. Çevre önemli bir konu; endüstriyel simbiyoz için yüksek potansiyel söz konusu. Yumurtalık Industrial Zone BTC Harbor BOTAŞ Harbor Ceyhan Energy Specialization Industrial Zone

İskenderun Körfezi nde Endüstriyel Simbiyoz (ES) Projesi Uygulama Aşaması

İSKENDERUN KÖRFEZİ NDE ES PROJESİ Uygulama Aşaması Amaç: ES yaklaşımının, firmalar arası işbirliği ve dayanışmayı artırarak hem çevresel hem ekonomik getiriler sağlayan bir mekanizma olarak İskenderun Körfezi çevresinde hayata geçirilmesi; Bu bölgesel uygulamadan edinilen deneyimle, kaynak verimliliğini artırarak düşük karbon ekonomisi ve sürdürülebilirlik politikalarına da hizmet edecek, Ulusal bir ES Programı nın geliştirilmesi için de önemli bir adım atılması öngörülmektedir.

İSKENDERUN KÖRFEZİ NDE ES PROJESİ Uygulama Aşaması / Hedefler 1 Teknik ve İdari Altyapı 2 Yaygınlaştırma ve Paydaşlarla İletişim 3 Veri Tabanı ve İletişim Ağı 4 Simbiyoz Olanakları ve Örnek Projeler 5 Bölgesel Sürdürülebilirlik ve Ulusal Model Önerisi

İdari ve Teknik Altyapı Bölgesel ve sektörel analiz çalışmaları gerçekleştirildi, proje ilk faz çıktıları değerlendirildi, raporlar hazırlandı. Literatür çalışması yapıldı, örnek uygulamalar derlendi. International Synergies deneyimleri - danışmanlık desteği alındı.

İdari ve Teknik Altyapı Proje danışma kurulu oluşturuldu. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Kalkınma Bakanlığı Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) Çukurova Kalkınma Ajansı Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı Adana Sanayi Odası Ceyhan Ticaret Odası Mersin Ticaret ve Sanayi Odası Hacı Sabancı OSB Müdürlüğü BOTAŞ BOTAŞ Int. Ltd. (BIL) İSKEN Toros Tarım Tiltay Gıda ve Ex-Imp Firmaları Sektörler Arası İşbirliğine Dayalı İstihdamı Geliştirme ve Girişimciliği Destekleme Projesi International Synergies Ltd. ODTÜ BTC TTGV

Yaygınlaştırma ve paydaşlarla iletişim 5 Mayıs 2011 tarihinde İngiltere Büyükelçiliği nde Projenin Lansmanı gerçekleştirildi.

Yaygınlaştırma ve paydaşlarla iletişim Saha ziyaretleri gerçekleştirilerek sanayi kuruluşları ve ilgili paydaşlarla görüşmeler gerçekleştirildi. Bölgede 3 bilgilendirme toplantısı gerçekleştirildi. 4 Danışma Kurulu Toplantıları gerçekleştirildi.

Yaygınlaştırma ve paydaşlarla iletişim Proje web sitesi hazırlandı. Proje faaliyetler ve ES kavramı/uygulamaları ile ilgili güncel veri akışı sağlanıyor: www.endustriyelsimbiyoz.org İnternet sitesi ile bize ulaşan > 7500 farklı kişi mevcut Bunlardan >1650 tanesi sitemizi takip ediyor.

Yaygınlaştırma ve paydaşlarla iletişim Medya ile ilişkiler yürütüldü. Proje faaliyetleri ve ES konusu yerel/ ulusal medyada yer aldı.

Yaygınlaştırma ve paydaşlarla iletişim Uluslararası konferanslara katılım sağlandı; bildiriler ve çeşitli dergilerde yayınlar çıktı.

Yaygınlaştırma ve paydaşlarla iletişim - EUR-ISA Üyeliği ve Açılış Toplantısı

Bölgede ES olanaklarının belirlenmesi ve uygulamalar ES olanaklarının belirlenmesine yönelik çalıştaylar/ toplantılar/ eğitimler ve Ar-Ge proje pazarı gerçekleştirildi. Firmalar bir araya getirildi, bağlantılar kuruldu. 500 e yakın ES olanağı belirlendi. Firmalara ES olanakları ile ilgili raporlar gönderildi. 22 Eylül 2011 ADASO 9 Kasım 2012 - ADASO 1 Aralık 2011 - MTSO 7 Mart 2012 - CTO 16 Mayıs 2012 - ADASO 11 Nisan 2013 - ADASO

Bölgede ES olanaklarının belirlenmesi ve uygulamalar Ar-Ge Proje Pazarı TÜBİTAK desteğiyle, ADASO, ÜSAM ve Çukurova Üniversitesi işbirliğiyle gerçekleştirildi. Ar-Ge Proje Pazarı nda 40 proje sunuldu, 60 ikili görüşme yapıldı. Yeni işbirlikleri geliştirildi. 20 Şubat Oturum 5

Bölgede ES olanaklarının belirlenmesi ve uygulamalar 10 ES olanağı detaylı olarak ele alındı. Ar-Ge çalışmaları ve uygulamalar gerçekleştirildi. Fizibilite çalışmaları (teknik, ekonomik, çevresel, yasal, etki alanı) 20 Şubat Oturum 3 (örnekler, süreçler, yöntemler)

Bölgede ES olanaklarının belirlenmesi ve uygulamalar Örnek Projeler/ Potansiyel Kazanımlar (8 Proje) Atık (ton/yıl) 327.250 Su tasarrufu (m 3 /yıl) 6.500 Doğal kaynak ikamesi 276.253 Arazi kazancı (m 2 ) 45.000 İşgücü tasarrufu (adam.gün/ yıl) 3.465 Enerji Tasarrufu(kWh/yıl) 33.581.155 CO2 azaltımı (tco2/yıl) 36.680 Yeni istihdam (kişi) 21 Yeni ürün (çeşit) (adet) 10 Yeni girişim (adet) 6 Katılım sağlayan kurum/kuruluş sayısı 27 Yatırım maliyeti ($) 6.965.000 Yıllık net kazanç ($) 6.370.546 Geri ödeme süresi 1,1 yıl 20 Şubat Oturum 4 ve 5 Katkı sağlayan üniversite sayısı 5

Bölgede ES olanaklarının belirlenmesi ve uygulamalar Kalkınma Bakanlığı, Çukurova Kalkınma Ajansı ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı işbirliği ile Endüstriyel Simbiyoz Kapsamında Çevre Mevzuatı Toplantısı gerçekleştirildi. (14 Ocak 2013) Örnek projeler üzerinden değerlendirmeler yapıldı.

Bölgede ES olanaklarının belirlenmesi ve uygulamalar ES süreçlerinin farklı aşamalarında yararlanılabilecek finansman kaynakları değerlendirildi. 20 Şubat Oturum 6 (BSTB, KOSGEB, TÜBİTAK, EKONOMİ BAK., ANKARAKA, TTGV)

Bölgede ES olanaklarının belirlenmesi ve uygulamalar Diğer Uygulamalar (atık alış verişi hariç): Özellikle Yumurtalık Ceyhan bölgesinde faaliyet gösteren büyük işletmeler bir araya getirilerek simbiyoz olanaklarının belirlenmesine yönelik bir çalıştay gerçekleştirildi. Çalıştayın çıktıları dikkate alınarak, SEVESO (Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması) ve MARPOL (Denizlerin Gemiler Tarafından Kirletilmesinin Önlenmesi) ile ilgili yasal düzenlemeler ve yükümlülüklere yönelik ortak bir eğitim programı düzenlendi. Eğitim kapsamında, bu alanlarda yapılabilecek işbirliği alanları da değerlendirildi.

Bölgede ES olanaklarının belirlenmesi ve uygulamalar Diğer Uygulamalar (atık alış verişi hariç): Bu doğrultuda SEVESO kapsamında atılabilecek adımlar ve işbirliklerinin tartışılmasına yönelik olarak ilgili tarafların özellikle ilgili kamu kurumlarının- bir araya getirildiği bir toplantı düzenlendi. Bölgedeki büyük işletmelerin yanı sıra Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Afet ve Acil Durum Başkanlığı (AFAD), Adana İl Çevre ve Şehircilik ile Afet ve Acil Durum Müdürlükleri ve belediyelerin de katılımıyla bir çalışma grubu oluşturulmasına karar verildi. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yol Haritası Afet Acil Durum İl Müdürlüğü/ AFAD İlgili Firmalar Harici Plan

Bölgesel Sürdürülebilirlik ve Ulusal Model Çalışmaları - Bölgesel bazda uygulamaya yönelik çalışmaların devam etmesi ve mevcut çıktıların değerlendirilmesi amacıyla bir yerel ara yüz ile çalışılması planlanmıştır. - Adana ÜSAM (Üniversite-Sanayi İşbirliği Ortak Araştırma Merkezi) ile bu kapsamda işbirliği yapılabileceği değerlendirilmiştir. - Bu kapsamda yaratılabilecek kaynaklar ile çalışmalar sürdürülebilecektir.

Bölgesel Sürdürülebilirlik ve Ulusal Model Çalışmaları Dünya daki mevcut modellerin/programların incelenmesi (İngiltere, Danimarka, Güney Kore, ABD, Kanada, Çin, Meksika, Avustralya, Japonya,.) Bugün Oturum 1

Bölgesel Sürdürülebilirlik ve Ulusal Model Çalışmaları Danışma Kurulu görüşleri doğrultusunda Endüstriyel Simbiyoz konusunun bölge planlarına entegrasyonuna yönelik Kalkınma Ajansları Çalıştayı Kalkınma Bakanlığı koordinasyonu ve işbirliği (31 Ocak 1 Şubat 2013) 19 Bölge Planında ES Sanayinin %95 i Pek çok politika dokümanında ES ile bağlantılı vurgular yer almaktadır. Bugün Oturum 2

ES Ağı ve Veri Tabanı Çalışmaları

ES Ağı ve Veri Tabanı Çalışmaları

Tekstil Demir Çelik Çimento Gübre Plastik ve Paketleme Cam Gıda Boya Kağıt Kimya Ahşap Ürünleri Termik Santral Metal ve Makina Tekstil Demir Çelik Çiment o Gübre Plastik ve Paketle me Ahşap Cam Gıda Boya Kağıt Kimya Ürünle ri Termi k Santr al Metal ve Makina Non- Petrol ve Metalik Kömür Mineraller (88) (83) (18) Baskı ve Matbaa (89) (1) (2) (5) (42) (43) (41) (110) (95) Atık Yönetim Tarım İnşaat Hayvan Elektro Eczacılı Yemi nik k i (46) (92) (45) (44) (47) (6) (81) (9) (85) (99) (3) (4) (80) (52) (51) (14, 15) (16) (17) (108) (50, 109) (52) (54) (7) (107) (10) (11) (84) (101) (79) (59) (8, 35) (73) (77) (70) (36) (38) (37) (39) (40) (74) (12) (93) (13) (19) Biyoyak ıt/biyoe nerji (63) (87) (64) (62) (61) (28) (22, 29, 90) (21, 30) (23, 31) Non-Metalik Mineraller (24) (25, 26) (91) (27) Petrol ve Kömür Baskı ve Matbaa Atık Yönetimi Tarım İnşaat Hayvan Yemi Elektronik Eczacılık Biyoyakıt/Biyoenerji Rafineri (57) (58) (32) (33) (103) (68) (49) (69) (60) (105) (34) (82) (86) (48) (20) (94) (96) (76) (104) (97) (56) (66) (102) (71) (67) (72) (78) (75) (65) (100) (106) Rafiner i

ES Ağı ve Veri Tabanı Çalışmaları Özel sektör, kamu, üniversiteler, uzmanlar, şemsiye kuruluşlar, vb. ile oluşan bir simbiyoz ağı oluştu. 320 kuruluştan >450 kişi ULUSAL BÖLGESEL 225 Firma 52 Kamu 33 Üniversite ve Araştırma Kurumu 17 STK-Oda-Birlik- Dernek 96 Firma 20 Kamu 14 Üniversite ve Araştırma Kurumu 9 STK-Oda-Birlik- Dernek

ES Ağı ve Veri Tabanı Çalışmaları 10 ÖRNEK PROJEDE AKTİF OLARAK YER ALAN TARAFLAR (19 KURUM/ KURULUŞ) ULUSAL BÖLGESEL 225 Firma 52 Kamu 33 Üniversite ve Araştırma Kurumu 17 STK-Oda- Birlik-Dernek 96 Firma 20 Kamu 14 Üniversite ve Araştırma Kurumu 9 STK-Oda-Birlik- Dernek

İstanbul Teknik Üniversitesi Proje Yönetim Merkezi May-Agro Tohumculuk San. ve Tic. A.Ş. Adatel Telekomünikasyon San. Tic. A.Ş. PROJE FAALİYETLERİ Akay ES Kireç Ağı ve Madencilik Veri Tabanı Dış Çalışmaları Tic. Ltd. Şti. Akdeniz Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş. Botaş International Limited Çevsu Çevre ve Su Teknolojileri Ltd. Şti. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü Ekinciler Demir ve Çelik Sanayi A.Ş. Erka Müh. Müş. Ltd. Şti. Kare Mühendislik Çevre Teknolojileri San. Tic. A.Ş. Mersin Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü Nur Kireç San. Tic. Paz. Ltd. Şti. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü Soda Sanayii A.Ş. Tosçelik Profil ve Sac End. A.Ş. Adana Çimento Sanayi T.A.Ş. Limkon Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş.

TEŞEKKÜRLER Ferda Ulutaş Çevre Projeleri Grubu Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı Cyberplaza B-Blok Kat: 5-6 Bilkent/Ankara fulutas@ttgv.org.tr