ÖRTÜ ALTINDA ORGANİK TARIM VE BİTKİ BESLEME Prof. Dr. Nurgül Türemiş Ç.Ü.Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü

Örtü altı tarımı, bitkilerin mevsimleri dışına kaydırılarak yada mevsimlerin dışında yetiştirilmesini olanaklı kılan bir yetiştiricilik şeklidir.

örtüaltı tarımında Yüzey örtüleri, Bitki üzerine serilen örtüler, Konstrüksiyonlu ya da konstrüksiyonsuz alçak plastik tüneller altında yapılan yetiştiriciliklerde sadece güneşin sunduğu enerjiden faydalanarak erkencilik sağlanırken, seralarda tarla koşullarında yetiştiriciliğin mümkün olmadığı aylarda sera içerisinde iklim kontrolü sağlanarak (sıcaklık, nem, ışıklandırma, CO2 gübrelemesi) yetiştiricilik yapılır.

Ülkemizin de içinde bulunduğu Akdeniz iklim kuşağı ülkelerinde toplam örtüaltı alanının 300.000 ha dan fazla olduğu; sera ve yüksek tünel alanlarının ise 170.000 ha dolaylarında olduğu bildirilmektedir

Türkiye, bu ülkeler içerisinde alçak plastik tünel alanları bakımından Mısır dan sonra 2., sera alanları bakımından ise İspanya ve İtalya dan sonra 3. sırada yer almaktadır.

Ülkemizde örtüaltı yetiştiriciliği seralarda ve alçak plastik tüneller altındaki tarımsal üretimi kapsamaktadır ve toplam örtüaltı alanımız 2002 yılı itibarı ile 53 603 ha a ulaşmıştır. Bu alanın % 43 ü (23 049 ha) alçak plastik tünel, % 57 si (30 554 ha) ise sera alanlarından oluşmaktadır (DİE, 2003)

Cam sera %12 Yüksek tünel % 11 Alçak Plastik Tünel % 43 PE sera % 34 Örtüaltı alanının yapı şekillerine göre dağılımı (%).

TÜRKiYE YAŞ MEYVE SEBZE ÜRETİMİNDE ÖRTÜALTI YETİŞTİRİCİLİĞİNİN ÖNEMLİ PAYI BULUNMAKTADIR. KIŞ DÖNEMİ İHRACATININ TEMEL DAYANAĞIDIR.

Sera ve alçak plastik tünel alanları (ha) - 2001 Cam PE Toplam TOPLAM Sera Sera Sera AP Tünel Akdeniz Bölgesi 5 401.7 13 305.2 18 706.8 16 107.2 34 814.0 Adana 0.1 928.2 928.3 10 642.4 11 570.7 Antalya 5 056.3 8 136.4 13 192.7 1 553.0 14 745.7 Burdur 5.9 9.8 15.7 0.6 16.3 İçel * 338.7 4 008.1 4 346.8 2 243.1 6 589.9 Hatay 0.7 203.8 204.5 1 668.1 1 872.6 Ege Bölgesi 515.3 2 292.5 2 807.8 907.8 3 715.6 Aydın 0.0 155.1 155.1 479.5 634.6 İzmir 32.4 882.2 914.6 1.1 915.7 Muğla 476.3 1 227.0 1 703.3 409.3 2 112.6 Kütahya 6.0 14.0 20.0 0.0 20.0 GENEL TOPLAM 5 925.4 17 064.1 22 989.5 17 842.8 40 832.3

Sera ve alçak plastik tünel alanları (ha) -2001 Cam PE Toplam TOPLAM Sera Sera Sera AP Tünel Doğu Anadolu Bölgesi 0.0 42.3 42.3 0.2 42.5 Erzurum 0.0 12.2 12.3 0.0 12.3 GD Anadolu Bölgesi 2.0 23.6 25.6 0.0 25.6 Şanlıurfa 2.0 8.0 10.0 0.0 10.0 İç Anadolu Bölgesi 0.3 50.6 50.9 12.8 63.7 Eskişehir 0.1 12.4 12.5 8.6 21.1 Konya 0.0 11.5 11.5 1.4 12.9 Karadeniz Bölgesi 0.3 722.7 723.0 800.9 1 524.0 Amasya 0.0 97.2 97.2 0.0 97.2 Kastamonu 0.0 20.9 20.9 0.0 20.9 Ordu 0.0 42.3 42.3 0.0 42.3 Samsun 0.2 436.4 436.6 752.2 1 188.7 Sinop 0.0 10.6 10.6 0.0 10.6 Tokat 0.1 48.1 48.2 0.0 48.2 Zonguldak 0.0 38.3 38.3 48.8 87.1 Marmara Bölgesi 5.7 627.2 632.9 14.0 647.0 Bursa 0.5 5.0 5.5 13.0 18.5 Çanakkale 0.2 53.0 53.3 0.0 53.3 İstanbul 1.0 41.7 42.7 0.2 42.9 Sakarya 0.0 19.2 19.2 0.3 19.5 Yalova 3.0 479.0 482.0 0.0 482.0 GENEL TOPLAM 5 925.4 17 064.1 22 989.5 17 842.8 40 832.3

1995 Yılından Günümüze Kadar Hem Türkiye Genelinde Hem de Antalya İlinde Toplam Örtülü Alan Varlığı Artıs Eğilimindedir. Ancak Antalya ili %76 ile Türkiye Genelinin Önündedir. 2.Ürün Alanları da dahil Edildiğinde Bu Artıs %125 Dolayındadır. Halen Türkiye Genelinde Toplam Örtüaltı Alan Varlığı 507 bin da olup Bunun %50 si (250 bin da) Antalyaİlindedir

Ülkemizde örtüaltı yetiştiriciliği ekolojik koşullara bağımlı bir gelişme göstererek, özellikle Akdeniz kıyısında yoğunlaşmıştır. Sera alanının % 95 inde sebze üretimi gerçekleştirilmektedir. Geri kalan kısmında meyve ve süs bitkileri üretimi yapılmaktadır. Özellikle son yıllarda serada çileğin yanı sıra nektarin, badem, turunçgiller ve kayısı gibi meyvelerin yetiştiriciliğinde artışlar gözlenmektedir

Kesme Çiçek Antalya ili, Sadece Yas Meyve Sebzede Değil, Aynı Zamanda Önemli ihraç Ürünlerimizden Olan Kesme Çiçeğin de ihracaat Merkezi Durumundadır. 2004 Yılında; Yaklasık 35 Milyon $ Olan Kesme Çiçek Ihracatının % 80 ı Antalya dan Gerçekleştirilmiştir. Kesme Çiçek Üretiminin; Türkiye de 2/3 ünden Fazlası, Antalya ilinde ise tamamına yakını Örtü altında Gerçekleştirilmektedir.

HOLLANDA da Serada yetiştirilen sebzelerin % 70 inden fazlası çevre ile dost teknikler ile üretilmektedir. Domates ve biberde bu oran % 90 a çıkmaktadır. Bu şekilde yetiştirilen ürünler kelebek logosu ile tanınmaktadır. AKDENİZ ÜLKELERİ nde Entegre mücadele (% 50) ve biyolojik tozlanma ajanlarının kullanımı yaygınlaşmaktadır.

TÜRKİYE NİN SERACILIKTAKİ AVANTAJLARI Su varlığı ve kalitesi Jeotermal kaynak zenginliği DEZAVANTAJLARI İşletmelerin küçük oluşu Üretici birliklerinin olmayışı Tarımsal yayımın yetersiz oluşu.

ÖRTÜ ALTINDA ORGANİK ÜRETİM

Serada organik yetiştiriciliği sınırlayan en önemli faktörler Toprak ve bitki hastalıkları Yabancı otlar Gübreleme

SERADA ORGANİK TARIM YAPILABİLİR Yapılıyor da; İsrail de ABD de Bazı Avrupa Ülkelerinde Hatta Ülkemizde. Ancak

SERADA ORGANİK TARIM Seraların yapısal özelliklerinin iyileştirilmesi, Sera ikliminin kontrolü, Toprak verimliliğinin sürdürülmesi, Uygun yetiştirme tekniklerinin kullanımı, Meyve tutumuna biyolojik yöntemler ile yardımcı olma, Hastalık ve zararlıların kontrolü.

Organik tarım genel olarak aşağıdaki faaliyetleri içerir: Uygun yöntemlerle minimum toprak işleme Toprak verimliliğinin korunmasına ve artırılmasına yönelik çalışmalar Kimyasal gübre yerine organik gübre kullanımı Dayanıklı, sağlıklı tohum ve bitki çeşitlerinin seçimi Uygun ekim-dikim yöntemi Bitki korumada doğrudan kimyasal girdi kullanımı yerine kültürel yöntem ve girdi kullanımı Hasat, depolama, işleme ve paketleme faaliyetlerinin organik yöntemler çerçevesinde yürütülmesi.

Seraların Yapısal Özelliklerinin İyileştirilmesi - Drenaj Sera dışından içeriye yağmur sularının sızmasını engellemek Topraktan fazla suyun uzaklaşmas masını sağlamak. Çevre drenajı & Sera içi drenajı Taban suyu seviyesi düşükse, ükse, sera toprağı yeterince süzekse ve sera genişliği i 10-12 12 m den az ise çevre drenajı yeterlidir, aksi halde sera içi drenajı da gereklidir.

Sera örtüsü UV+IR+antidrop-antifog- katkılı PE kullanılmalıdır. Ayrıca antivirüs katkılı PE de bulunmaktadır. Bu katkı malzemesinin beyaz sinek vb. zararlıların görme yeteneklerini bozduğu, dolayısı ile seraya girişlerini engellediği bildirilmektedir.

Havalandırma alanının artırılması Seralarımızda yeterli açıklığının bırakılmaması Botrytis sclerotiorum, Cladosporium hastalıkların artırmaktadır. havalandırma cinerea, Sclerotinia Leveillula taurica, fulvum gibi çeşitli ortaya çıkışını

serinletme Gölgeleme Sera çatısından yağmurlama Sisleme

Sera İkliminin Kontrolü Oransal Nem % 50-80 arasında olmalıdır. Düşürmek için: Isıtma Havalandırma Yükseltmek için: Sisleme Toprak yüzeyinin veya organik malçın ıslatılması

Toprak hazırlığı % 7-27 kil, % 28-50 mil, % 52 den az kum içeren tınlı topraklar sera için uygun topraklardır. Toprak yapısını düzeltmek için, gerekirse organik tarımda kullanımına izin verilen materyaller (kum, perlit klinoptilolit, leonardit vb) ilave edilebilir.

SERADA ORGANİK TARIM YAPARKEN TOPRAK VERİMLİLİĞİNİN KORUNMASI SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK

Bitki besin maddeleri toprak verimliliğini tayin eden faktörler Bitkiler için mutlak gerekli besin maddeleri karbon (C), kükürt (S), hidrojen (H), demir (Fe), oksijen (0), çinko (Zn), azot (N), mangan (Mn), fosfor (P), bakır (Cu), potasyum (k), bor (B), kalsiyum (Ca), molibden (Mo) magnezyum (Mg), klor (Cl) sodyum (Na), Toprak (Ana Kaynak)

YÖNETMELİKLER BU NEDENLE TOPRAKSIZ TARIMDA YETİŞTİRİLEN SEBZE VE MEYVELERE ORGANİK ÜRETİM SERTİFİKASI VERMEMEKTEDİR

"gübreler" Bitki besin elementlerinin bir veya birkaçını içeren maddeler

Yapay olarak elde edilen inorganik gübrelere mineral gübreler (ticaret gübreleri), canlı kalıntıları ve doğal olarak maddelere ise organik gübreler denir. oluşan Topraktan uzaklaşan bitki besin maddelerini mineral ve organik koymadığımız durumda gübreler toprak verimliliği ile yerine ürün (----)

BİTKİ BESİN MADDELERİNİN DOĞAL YOLLAR İLE TOPRAĞA KAZANDIRILMASI

Toprak verimliliği toprakta var olan ve sürekli azalan organik maddelerin de içeriği ile sınırlıdır. organik madde bitkilere besin kaynağı olduğu gibi toprağın kimyasal, fiziksel ve biyolojik yapısını iyileştirmektedir. Organik tarım sisteminde doğal ve organik maddeler ile gübreleme yapılmak zorundadır.

Bazı Organik Materyallerin Besin Maddesi İçerikleri (Soyergin, 2003) Kaynak % N % P2O5 % K2O Yarayışlılık Ahır gübresi 0,5-1,0 0,15-0,20 0,5-0,6 Orta Tavuk gübresi 2,87 2,90 2,35 Orta-hızlı Kompost 1.5-3.5 0.5-1.0 1.0-2.0 Yavaş At gübresi 0.3-2.5 0.15-2.5 0.5-3.0 Orta Kemik unu 0.7-4.0 18.0-34.0 0. Yavaş-orta Kan tozu 12.0 1.5 0.57 Orta-hızlı Deniz yosunu 0. 0 4.0 13.0 - Odun külü 0 1.0-2.0 3.0-7.0 Hızlı Pamuk toh.küs. 6.0 2.0 1.0 Yavaş

AZOT ELEMENTİNİN DOĞAL YOLLARLA YENİDEN TOPRAĞA KAZANDIRILMASI

Toprakta azotu fikse eden başlıca mikroorganizmalar: 1. Aerobik bakteriler Azotobakter (toprakta serbest halde yaşarlar.) Azotomonas (Sıcaklık istekleri 10-40 C arasında, ph ise nötr civarında olmalıdır.) Sprillum Mycobacterium Methylomonas

2. Fakültatif anaerobik bakteriler Bacilus Enterobakter Klebsiella 3. Anaerobik bakteriler Clostridium yaşayabilirler, (asitli ve ph dönüme 1-1.5 kg 9.0 a kadar kadar N 2 kazandırırlar 4.5-23 kg (NH 4 ) 2 SO 4 eşdeğer) Desulfatomaculum Desulfovibrio

4. Fotosentetik Bakteriler Rhodosprilum Chromatium Rhodopseudomonas 5. Mavi-yeşil algler (100 Plectonema Anabaena Calothrix 100-300 kg/ha N)

Azot bağlayıcı bütün mikroorganizmalar için ortamda Fe, Mo, S, Mg, K ve P bulunmalıdır.

Sembiyotik azot fiksasyonu Rhizobium bakterileri (baklagillerlerin kökleri ile ortak yaşarlar) bitkiden çözünebilir karbonhidratları alarak bünyelerinde kullanırlar ve buna karşılık bitkiye N 2 sağlarlar.

Toprakta nodül oluşumu işleminin varlığı durumunda; yonca 135-335 335 kg N/ha/yıl, kırmızı üçgül 85-190, bezelye 80-150, soya fasulyesi 65-115, börülce 65-130, fiğ 90-155 kg N/ha/yıl da kazandırmaktadırlar.

FOSFOR ELEMENTİNİN DOĞAL YOLLARLA YENİDEN TOPRAĞA KAZANDIRILMASI

P un kaynağı topraktaki kaya ve mineraller.(%0.02 02-0.15 ) (yarısı organik, diğer yarısı inorganik formda). Her iki durumda da P un önemli bir kısmı bitkilere yararlı değildir. Bitkiler P u HPO 4 ve H 2 PO 4 formunda alır. Yani organik P ayrışarak inorganik formlara dönüşmeli, bunlarda toprakta çözünebilir şekle geçmelidirler.

P toprağa doğal yollarla (öğütülmüş. granüle veya toz fosfat kayalarının kullanımı ile) toprağa kazandırılabilir.

Dünyadaki toplam fosfat kayası rezervi olan 70.920.000.000 tonun %59.2 si bulunmaktadır. 2. tip fosfat kayası oluşumu da Fas da okyanus ve bazı bölgelerdeki deniz kuşu dışkılarının alttaki kalkerli kayaları çözmesi ve guano denilen bir cins fosfatlı kayacın oluşmasıyladır.

Ülkemizde en önemli fosfat yatağı Mazı dağında (300-400 milyon ton civarında) Fosfat kayaları için değerlendirme P 2 O 5 tenörüne göre yapılmaktadır. %26 26-30 P 2 O 5 içerenler düşük tenörlü, %30-3333 içerenler orta tenörlü, %33-3939 içerenler ise yüksek tenörlü

Birçok araştırıcı kaya fosfatın buğday, soya fasulyesi, şeker kamışı, mısır, lahana gibi bitkilerin tarımında süperfosfat olduğunu ortaya koymuşlardır. Kaya fosfat şeklinde 200 kg gibi etkili P 2 O 5 /ha düzeyinde uygulanan fosforun, süperfosfat şeklinde 100 kg P 2 O 5 /ha düzeyinde uygulanan fosfora eşit miktarda ürün artışı sağladığı saptanmıştır.

POTASYUM ELEMENTİNİN DOĞAL YOLLARLA YENİDEN TOPRAĞA KAZANDIRILMASI

Organik tarımda rutin kullanımda yararlanılabilir K için kabul edilen bir mineral kaynağı yoktur. Müsaade edilen kaynaklar düşük eriyebilirliği ve düşük klor içeriğine sahip olan potasyumlu kayaçlar (lagbenit, Adularian kaya potasyumu gibi), Odun külü ve Kali Vinasse gibi bitki ekstraktları,

Geleneksel tarımda kullanılan gübreler ile karşılaştırıldığında öğütülmüş kayaçlardan çok az K temin edilir. 20 kg/ha K için önerilen 1 ton/ha kayaç uygulamalarıdır. Ahır gübresinin kompost yapımı esnasında veya organik atıkların sıvı ekstraktlarla muamelesinde kaya tozunun ilavesiyle kaya tozlarında K un yararlanılabilirliği artmaktadır.

Bununla birlikte gözle görülebilir bir noksanlık mevcutsa organik standartlar daha az sınırlayıcıdır. Toprak K indeksi 2 nin altında ve toprak kil içeriği %20 den az ise yönetmelikler K 2 SO 4 (potasyum sülfat) veya çözünebilir K minerali (silvinit) gibi suda çözünebilir K formlarının kullanımına izin vermektedir.

Kalsiyum Elementinin Doğal Yollarla Yeniden Toprağa Kazandırılması

Doğal olarak kireçleme veya toprağa Ca ++ bazen de Mg ++ kazandırmak için çeşitli materyaller kullanılmaktadır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz: a. Kalsit CaCO 3 (kireç taşı) b. Dolomit CaCO 3. MgCO 3 c. Yanmış kireç CaO (CaCO 3 'in yakılması ile) d. Sönmüş kireç Ca(OH) 2 CaO + H 2 0 sonucu oluşur e. Marn CaCO 3 + kil f. TebeşirCaCO 3 g. Su hayvanlarının kabukları, odun külleri, kağıt, şeker, den ve su arıtma tesislerinin atıklarından da kireçleme materyali olarak faydalanmak olasıdır.

KÜKÜRT ELEMENTİNİN DOĞAL YOLLARLA YENİDEN TOPRAĞA KAZANDIRILMASI

Bitkiler, hayvanlar ve insanlar için gerekli bir besin elementi olan S genelde doğada Fe, Cu ve Ni sülfürleri şeklinde bulunur. Ayrışma süreci boyunca sülfürler sülfata oksitlenir. Oksijenli koşullarda sedimentlerde anorganik bağlı S ün tamamı Jips = CaSO 4 H 2 0 halinde bulunur. Jips kayacı % 15 SO 4 -S ü içerebilir.

Organik tarımın yapıldığı topraklara, uygulamada seçilecek en güvenli yol elementel toz S ün kullanılmasıdır. toprağa serpilerek ve S karıştırılarak

ph yı 6.5 a ayarlamak için gerekli kükürt miktarı (kg/dekar) ph Kumlu topr. Tınlı topr. Killi topr. 8.5-6.5 220 280 340 8.0-6.5 130 170 220 7.5-6.5 60 90 110

Bir kısım kükürde karşılık 4 kısım demir sülfat da kükürt kaynağı olarak toprak ph sını düşürmek amacıyla kullanılabilir

TOPRAK ORGANİK MADDESİ VE TOPRAK VERİMLİLİĞİ

Mineral toprağın üstünde ve içinde bulunan her türlü bitkisel ve hayvansal ölü maddelerle, bunların değişim ürünlerinden oluşan organik madde, toprakların fiziksel, kimyasal ve biyolojik özellikleri üzerine de son derece etkilidir.

Topraklarda organik madde tanımının dışında bir de humus terimi vardır Humus: Toprakta ayrışmaya başlamış ancak ayrışmasını henüz tamamlamamış bir organik maddedir

Humus oluşumunda toprağa düşen bitkisel artıklar önce sararır, kimyasal olarak değişir, mekanik olarak parçalanır ve toprak faunası tarafından toprağa karıştırılır. 1.Biyolojik humus (Solucan kompostu) 2.Abiyolojik humus

Abiyolojik veya biyolojik olmayan huminleşmede ise toprak canlılarının rolü yoktur. Sonuçta oluşan fenol, organizma işlevlerini engeller. Oksijensiz koşullarda ve bataklıklarda daha çok cereyan eder. Bunlar çeşitli çözeltilerdeki çözünürlüklerine göre; -humik asit, -fulvik asit ve -humin fraksiyonlarına ayrılırlar.

Organik madde bizim ülkemizdeki mineral topraklarda % 1-2.5 arasındadır. Toprakların humus içeriğine; a) çevre koşulları, b) toprak kullanım şekli, c) gübreleme etkilidir. Örneğin; toprağın çok fazla işlenmesi ve altüst edilmesi humus içeriğini olumsuza doğru kaydırır.

Pulluk yerine toprağı gevşeten aletlerin kullanımı Ekimin nöbetleşe veya rotasyonla yapılması, dolayısıyla hasat artıklarının farklı olması toprağın humus içeriğini olumlu yönde etkiler.

Toprağa serilen organik materyal; toprakları yağmur damlası erozyonundan korurken, topraktaki suyun buharlaşmasını da engeller. Tampon özelliği (dengeleme) nedeniyle çoğu kimyasal değişimlerin hızını yavaşlatır.

Mikorizalar ve Toprak Verimliliği

Son yıllarda yapılan çalışmalar, bitkilerin topraktaki P ve Zn alınımını etkili bir şeklide gerçekleştirmeleri üzerine, bitki kökleriyle birlikte yaşamını sürdüren mikorizanın devreye girmesi ile hız kazandığını ortaya çıkarmıştır. Bu yönüyle mikorizal aktivitenin topraklarda var olması Rhizobium bakterilerinin baklagillerle sembiyoz yaşamında olduğu gibi önemlidir.

Mikorizanın Sınıflandırılması Endo-mikorizanın bir çok türü olmasına rağmen en yaygın olanları vesiküler ve arbüsküler oluşturmalarından dolayı bu grup mikoriza artık vesiküler arbüsküler mikoriza (VAM) olarak biliniyor

Mikoriza-Patlıcan

ORGANİK GÜBRELER

Ahır Gübresi ve Önemi Ahır gübresi, ahır hayvanlarının sıvı ve katı karışımından dışkıları ile oluşan yataklıklarının bir gübredir. Ülkemizde ahır gübresinin büyük kısmını sığırlardan elde edilen dışkılar meydana getirmektedir.

Ahır Gübresinin Özellikleri Organik tarımda kullanılacak ahır gübresinin ekstansif hayvancılık yapılan işletmelerden organik hayvancılık sonucu elde edilmiş ve uygun koşullarda olgunlaştırılmış olması gerekmektedir.

Kompost Yüksek moleküllü bitkisel ve hayvansal kompleks maddelerin nem ve sıcaklığın varlığında, mikrobiyolojik olarak ayrışması ve bu suretle dokuları gevşemiş, yapısında bulunan bazı elementleri (N-P-K-S vb)serbest hale geçmiş, başlangıca göre farklı özellikler kazanmış bir organik materyaldir.

Kompost sık sulamanın yapıldığı yetiştiricilik şartlarında sebzeler, patates ve çeltik için 25 ton/ha, sulamanın az yapıldığı veya yağışın yeterli olduğu durumlarda (1250 mm) 12.5 ton/ha, ve daha kuru ve yıllık yağışın 500 mm dolaylarında bulunduğu yerlerde 5-7 ton/ha civarında uygulanmalıdır.

Bütün organik gübrelerde olduğu gibi kompostlar da toprak işlemesi sırasında ve ekimden 2-3 hafta önce yeterli rutubeti verilmelidir. olan toprağa gömülerek

YEŞİL GÜBRE Bitkilerin gelişme dönemlerinin belirli bir zamanında ve yeşil aksamının bol olduğu devrede (Toprağın organik madde içeriğini zenginleştirerek fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerini iyileştirmek amacıyla) toprakla karıştırılmasına "yeşil gübreleme" ve bu amaçla kullanılan bitkilere "yeşil gübre" denir.

Baklagil bitkisi Yonca Çayır yoncası Taş yoncası Soya fasulyesi Kanada yem bezelyesi Yem börülcesi Kırmızı üçgül Japon üçgülü Yabancı tüylü fiğ Avusturya bezelyesi Baklagil olmayan bitkiler Çavdar Yulaf Arpa Darı Karabuğday Çim Sudan otu Hardal Kolza Kışlık yulaf ve arpa Kaynak: Kaçar, 1982

EKİM NÖBETİ: Bölgenin iklim toprak özellikleri dikkate alınarak, en yüksek ve en kaliteli üretimi sağlamak amacı ile değişik kültür bitkilerinin birbirlerini karşılıklı olarak destekleyebilecek ve tamamlayabilecek şekilde ardı ardına yetiştirilmesine münavebe ( ekim nöbeti) denir.

1. Azot tüketimi fazla olan kültür bitkileri ile azot depolama özelliklerine sahip olan baklagiller ardı ardına yetiştirilmelidir. 2. Derin köklü kültür bitkileri ile yüzeysel köklü bitkiler ardı ardına yetiştirilmelidir. 3. Su tüketimi fazla olan kültür bitkileri ile daha az su tüketen bitkiler ardı ardına yetiştirilmelidir.

4. Yetiştirme döneminde yavaş gelişen kültür bitkileri ile hızlı gelişme özelliğinde olan bitkilerin ardı ardına getirilmesine özen gösterilmelidir. 5. Bitki kalıntısı fazla olan bitkiler ile kalıntısı az olan bitkiler ardı ardına yetiştirilmelidir. 6.Hastalık ve zararlılara karşı dayanıklı bitki çeşitleri yetiştirilmelidir.

7. Yetiştirme periyodu içerisinde, toprağı belirli toksin maddeleri ile kirleten kültür bitkileri ile toprağı temizleme özelliğinde olan bitkilerin ardı ardına getirilmesine dikkat edilmelidir. 8. Organik tarımda, en yüksek oranda kar sağlansa bile mono kültür üretim uygulanmamalıdır. Bir bitki aynı tarım arazisine ne kadar uzun zaman aralıklarıyla ekilirse o kadar yüksek verim alma olasılığı sağlanır. Bu durum rotasyonun ana kurallarından biridir.

TOPRAĞA KAZANDlRlLAN ORGANİK MADDENİN DEVAMl VE KORUNUMU AMAÇLI ALlNACAK ÖNLEMLER (Toprak işleme vb)

Toprağın organik madde içeriğini yeniden arttırmak hem zor hem de pahalıdır. Toprakların yüzeysel işlenmesi veya daha az işlenmesi demek, toprağa daha az oksijen girmesi demektir. Bu da organik materyalin kısa ayrışması işlemini geciktirecektir. sürede

ABD'de yapılan bir çalışmada on yıllık bir süreçte hiç sürülmemiş bir tarla toprağı ile klasik sürüm işlemlerinin uygulandığı aynı tarla toprağının organik madde içerikleri karşılaştırıldığında, hiç sürüm yapılmayan toprağın ilk 5 cm' de % 4.5-5 organik madde bulunurken işlenen değer % 2-2.5'lara inmiştir. (Dick ve Daniel, 1987). toprakta bu

TÜRKİYE SERACILIĞININ DÜNYADA BENİMSENEN HEDEFLER İLE UYUMLU HALE GETİRİLMESİ??? * Üretimin ısıtmalı seralarda gerçekleştirilmesi gerekir. Bu da verim ve kalitede artışla sonuçlanacaktır. * Mümkün olduğunca çevre dostu enerjilere yönelmek gerekecektir. (Güneş ve rüzgar enerjileri gibi) * Bilinçsiz gübre ve pestisit kullanımı çevre kirliliğine yol açmaktadır. Organik üretimle uyumlu olarak biyolojik ve biyoteknik yöntemlerin örtü altında kullanımı YAYGINLAŞTIRILMALIDIR. * Sera üretimimizin, AB ülkelerine ihracat için gerekli EUROPGAP standartlarına uygun şekle getirilmesi gerekmektedir.

KAYNAKLAR 1. Prof. Dr. Ayşe Gül. Örtü Altında Organik sebze Yetiştiriciliği 2. Y. Tüzel, A. Gül, H.Y. Daşgan, M. Özgür, N. Özçelik, H.F. Boyacı, A. Ersoy 2005 ÖRTÜALTI YETİŞTİRİCİLİĞİNDE GELİŞMELER Ziraat Müh. Odası VI. Teknik Kongre 3-5 Ocak 2005. 3. Doç. Dr. Cengiz SAYIN ÖRTÜ ALTI TARIMI ARASTIRMA VE GELISTIRME PROJESI 4. Prof. Dr. Nurgül Türemiş Organik Tarım Ders Notları. 5. ETO Derneği. Organik tarım kurs notları

Teşekkür Ederim...