Türkiye'nin İlk Dijital Zirvesi

Türkiye'nin İlk Dijital Zirvesi Mobil teknoloji Sosyal Medya Teknoloji Yenilik Dijital Dünya organizasyonudur

Moderatör Elgiz Yılmaz Galatasaray Üniversitesi, İletişim Fakültesi Öğretim Üyesi Türkiye nin ilk Dijital Sağlık Zirvesi ni gerçekleştirdiğimiz iki gün boyunca alanında uzman toplam 43 konuşmacıyı dinleme fırsatı yakaladık. Akademisyenler, hekimler, hastaneler, ilaç sektörü, eczaneler gibi sağlık sektörünün tüm paydaşlarının yanı sıra, hizmet ajansları, mobil operatörler, kablosuz erişim sağlayıcılar, uygulama ve yazılım firmaları gibi sektöre servis sağlayan firmalar bu toplantıda bir araya geldiler. Bu zirvede amacımız; dijital kanalların sağlık sektörüne entegrasyonu ve kullanımı ile ilgili sorulara cevaplar bulmak ve deneyimlerimizi paylaşmak idi. "İnsana doğrudan en çok dokunan sağlık sektöründe bir yandan etik ve regülatif ilkelere dikkat ederken öte yandan yaratıcı ve işlevsel iletişim ve pazarlama stratejileri kurgulamak zor değil mi" sorusunun yanıtını son iki-üç yıldır Marka Yönetimi, Pazarlama, Sosyal Medya Pazarlaması gibi derslerimizde sıkça üzerinde durduğumuz başlıklar olan "geleneksel ve çok kanallı pazarlama entegrasyonu, e-pazarlama uygulamalarında segmentasyon" çerçevesinde sağlık sektörü penceresinden dinledik. 2

Making sense of Multichannel Len Starnes Dijital Sağlık Danışmanı Özellikle sağlık sektöründeki kompleks yapıyı entegre yönetebilmek çok önemli. Ayrıca her sektör moda diye bütün bu kanalları aynı anda kullanmak zorunda değil. Eğer kendi hedef kitlesine göre kullanmayı uygun görüyorsa bunu süreklilik gösterecek şekilde kullanmalıdır. Çoklu kanallar hakkında konuşmak pratikte çok zordur. Bu aynı, boş bir odanın ortasındaki bir file benzer. Tek bir kampanya içerisinde hedef kitleye ulaşmayı ve onu etkilemek için 2 ya da 2 den fazla medya yaklaşımı kullanan pazarlama metodolojisine "çoklu pazarlama" denir. Çoklu pazarlamanın iyi olabilmesi için temel zorunluluklar; kesin belirlenmiş bir hedef, müşteri odaklılık, müşteri segmentasyonu, kişiselleştirme, öğrenme tabanlı olması ve CRM dir. Şirketlerin gelişiminin durmasındaki 3 temel neden; tanımlanmış bir stratejilerinin olmaması, birbirine uymayan organizasyon yapıları, birbirinden tamamen farklı teknik yapılarıdır. Birçok sektör çoklu pazarlamanın getirileri hakkında optimist bir bakış açısına sahiptir. %77 bu yöntemle satışları ve karlılığı artıracağını düşünürken, %76 bu sayede uzun dönemde kesin başarı kazanacaklarını, %65 ise çoklu kanal müşterisinin tekli kanal müşterisinden daha değerli olduğunu belirtmiştir. Çoklu kanallar kendi içinde büyük bir alana sahiptir (e-postalar, toplantılar, web siteleri, mobil, direk postalama vb.). Burada önemli olan hedef kitlenize hangi kanalla ulaşacağınızdır. Örneğin, sağlık profesyoneline basit bir mesaj gönderdikten sonra gelen cevapla e-mailini detaylandırmak ve arkasından ziyarette bulunmak çoklu pazarlama kanallarını hedef odaklı kullanabilme stratejisidir. Çoklu kanal pazarlaması gelecekte tahmin edilebilen bir modele dönüşecektir. Şimdi ne yapıyoruz, gelecekte ne yapacağız, satışları artıran doğru taktikler neler? Doğru segmenti, doğru mesaj ve kanalla birleştirdiğinizde sağlıklı verilere ulaşılabilecektir. Hedef kitlenize hangi kanalla ulasacaginiz önemlidir Sağlıkta yaratıcı ve işlevsel dijital pazarlama mümkün mü? Serhat Akkılıç - Sinem Erentürk Project House Dijital, hastanın (tüketicinin) davranışını değiştirmede büyük olanak sağlamaktadır. Sağlık sektörünün en önemli paydaşı hastadır. Şu anda ilaç sektöründe hastanın pivot noktada olmadığı görülmektedir. Pazarlama ne kadar tüketici odaklıysa, ilaç sektörü o kadar hasta odaklı değildir. Hastanın iç görüleri dinlenmeli ve iç görüden hareketle bütün pazarlama stratejileri şekillendirilmelidir. Eğer dijitalde hasta raporlarını ve verilerini doğru yorumlayıp, yönlendirmezsek, hasta Google da ya da başka bir yerde gereksiz yere vakit harcayabilir. Dijital merkezli reklam ajansları hastanın iç görülerinden hareketle hasta odaklı çalışabilecek verileri toplayıp, analiz edebilir. Diabetapia: Bu platform kullanıcı içgüdüsüne göre hazırlanmış bir platformdur. Burada yer alan içerikler, bir hastanın doktorun ağzından duyduğu tıbbi terimleri basit bir dille anlatan terminolojilerdir. Bir ilaç firması, yaşayan hastalardan elde ettiği bir know-how oluşturmuş oldu. 3

Regülasyon ve Bilişim Hukuku Bülent Becan Kurucu, ATUVA Gökhan Ahi Avukat (Bilişim Teknolojileri) Ray Chepesiuk CEO & Komisyon Üyesi, PAAB Regülasyon önemli! Dijital platformda, sağlığı koruma adına hekim-hasta ilişkisinde şeffaflığa ihtiyaç duyulan bir ortam var. Kapıları baştan kapatılmamalı, kurallar iyi belirlenmeli. Kurum dışı olduğu kadar kurum içi stratejisi de önemli. Dijital strateji bu anlamda önem kazanıyor. Dolayısıyla stratejimiz net olmalı, yoksa teknoloji bizleri savurabilir. Dijital aslında pazarlamayı değil, tüketiciyi (hastayı) değiştiriyor. Dolayısıyla sağlığın tüm paydaşları dijitalle beraber değişime uğramaktadır. Bülent Becan, ATUVA Dijitalin hayatımıza girmesiyle bilgiye erişim serbest ve neredeyse ücretsiz hale gelmiştir. Bununla birlikte Bilişim Hukuku dediğimiz, hukukun yeni bir bilim alanı oluşmuştur. Bir yanda regülasyon ve etik, bir yanda da bilişim hukuku engelleri. Sağlık sektörü özel bir alan olan hastanın sağlığı konusunda bir takım mesajları dijital ortamda iletirken bu dengeyi nasıl kurmalıyız? Ray Chepesiuk, CEO & Komisyon Üyesi, PAAB Self-regülasyon güven ile ilgili bir konudur. Kaç kişi ilaç şirketlerine güvenmektedir? Kanada'da 1976 dan beri hükümet ve sektörler, el ele çalışan, insanlara güven veren bir sisteme sahibiz. Self-regülasyona, topluma, tüketiciye ve sağlık profesyoneline değer katmak için reçeteli ilaçlar ile ilgili iyi ve dengeli bilgi elde etmek (para kazanmak değil), kanunları minimum standartta tutmak, sektöre doğrudan katılımcı olmak, etkin olmak, vergi olmamasını sağlamak, devamlı izlenebilir olmak ve güven ortamı oluşturmak için ihtiyacımız var. Regülasyon, bilim, klinik ve etik değerler üzerine çalışırken, bugünün pazar hacmi konusunda yeni bilgiler vermektedir. Gökhan Ahi, Avukat, (Bilişim Teknolojileri) Bilişim hukuku alanında kurallar çok değişiktir. Çünkü iki taraflı bir etkileşim vardır. Regülasyon, bir konuda yapılan bir düzenlemedir. Dünyada kabul edilmiş 3 regülasyon (regülasyon, birlikte düzenleme / co-regulation), kendi kendini düzenleme (self-regülasyon) bulunmaktadır. Eğer bir sistemin içerisinde kendi kendini düzenleme olmazsa devlet buna müdahale eder ve daha kısıtlayıcı olur. Bazı alanlarda birlikte düzenleme görebiliriz, ilgili taraflar bir araya gelir, tasarı - metin hazırlar, risk analizi yapar ve en sonunda devletin yasal düzenlemesine ihtiyaç duyarlar. Ülkemizde Tabipler Odası, Barolar self regülasyon örnekleridir. Dijital dediğimizde her yere işlenebilen veri kavramı ortaya çıkmakta. Hastalar ve sağlık hakkındaki verilerin geleceğinden endişe edilir bir durumla karşı karşıya kalınmaktadır. Çünkü hasta bilgilerinin mahremiyeti önem arz etmektedir. Anayasanın son düzenlenen kanunlarında da kişisel verilerin gizliliği hakkında maddeler eklenmiştir. 2005 yılı TCK da gizliliğin nasıl korunacağı hakkında net maddeler olmazken, gizliliğin ihlali konusunda cezai yaptırımlar bulunmaktadır. Bunun dışında sağlık sektöründe hastane, doktor ve ilaç firmalarının da kendini tanıtabilme konusunda hukukta düzenlemeler yapılmalı ve sınırlılıkları belirlenmelidir. Hasta-doktor gizlilikleri önemlidir. Hamilelik testi yaptırdıktan sonra giden kısa mesajlar genel olarak baktığınızda iyi niyetli bir yaklaşım olarak değerlendirilebilinir ama bu konuda etik ilkeleri belirlemek gerekir. Hasta mahremiyeti korunmadığında ya da hastanın istemediği bir bilgi paylaşıldığında hasta tedaviyi reddedebilir, bunun ifşa edilmesini istemiyor olabilir. Dolayısıyla belirlenen ilkelerin teknik olarak da kullanılması gerekmektedir. 4 Hasta haklari

e-posta Pazarlamasının Başarısı: Hedefli İletişim Altuğ İnci, Genel Müdür, euro.message İzinli pazarlamanın tanımının değiştiği bir döneme giriyoruz. Kanunlar yapılandırılırken, olabildiğince izinli pazarlamaya ve mevcut izinleri bugünden tazelemeye başlamamız gerekiyor. Gereğinden fazla gönderilen mesajların kullanıcı tarafından nasıl algılandığı da önemli. Kullanıcıların opt-out seçeneği yerine mesajı direk SPAM olarak işaretlediklerini gözlemliyoruz. Buradaki en önemli kural, e-posta mesajlarınızda yer alan optout bağlantılarınızın çok kolay anlaşılır ve kolay erişilebilir olmasıdır. Müşterinin isteğini anında gerçekleştirebiliyor olmalısınız opt-out taleplerinde. Şaşırtıcı bir veri paylaşmak istiyorum; bizim sektörün istatistiklerine baktığımızda mobil erişimin %4-5 aralığında olduğunu görüyoruz, yani gönderilen her mesajın yaklaşık %4 ü mobil cihazlardan okunur. Sağlık sektörünün geneline baktığımızda %31 e varan bir mobil erişim var. En fazla e-posta erişimi iphone ve ipad ler üzerinden gerçekleştiriliyor. Bu gösteriyor ki, mobil üzerine düşünmeye değer fırsatlar var. Yaptığımız geolocation analizleri ile görüyoruz ki sağlık profesyonelleri ağırlıklı olarak İstanbul, Ankara ve İzmir den e-posta mesajlarını okuyorlar. Sağlık profesyonelleri en çok hotmail.com e-posta adreslerini iletişim için tercih ediyorlar. E-posta pazarlaması başından beri dirty & cheap bir yöntem olarak değerlendirildi, çünkü maliyeti düşük ve etkili bir yöntemdi. Bizler, sadece e-posta gönderimi yerine, elde ettiğimiz verilerin üzerine neler ekleyebilir diye düşündük ve bugün müşterilerinizin ve hedef kitlenizin davranışsal analizlerini yapabileceğiniz araçlar sunuyoruz. Davranışsal analiz, okunma oranlarını arttırdığı gibi, mesaja tıklama oranlarını da çok ciddi ölçüde yukarı çıkartıyor. E-posta bazlı anketler çok aktif kullanılabilecek fırsatlar sunabiliyor. Ece Akçay, Doğrudan Pazarlama Müdürü, Cegedim Genel olarak e-postaya neden ihtiyaç duyduğumuzu incelediğimizde karşımıza çıkan sebepler birbirine benzerdir; çok hızlı, ölçümlenebilir, hazırlaması kolay, çok trendy, herkes yapıyor! İlaç sektöründe, benim gözlemlediğim, herkesin yapıyor olması çok büyük bir etken. Sürecin başından beri eczacılardan çok bahsedilmediğini gözlemliyorum. Eczacılar gibi büyük bir paydaşın göz ardı edilmemesi gerektiğini düşünüyorum. Bizim sormamız gereken soru, doktor veya eczacıların ilaç sektöründen gelen enformasyonel mesajlara olan ilgisidir. Son 6,5 yılda gerçekleştirdiğimiz e-postalama projelerinde yakaladığımız oranlara baktığımızda, eczacıların e-posta sahipliğinin çok yüksek olduğunu görüyoruz (%23 - %25). 19.000 eczacının aktif e-posta adresleri var. Hekimlerde ise oran %20 civarında. Bir e-postanın açılmasını etkileyen unsurlara bakarsak, gönderen firma, mesajın içeriğinde bahsedilen ürünün bilinirliği ve uzmanlık grubu gibi parametrelerin önemli olduğu sonucu ortaya çıkıyor. Yaptığımız çalışmalarda en aktif uzmanlık gruplarının; kardiyoloji, üroloji ve pediatri olduğunu gözlemledik. E-posta gönderiminde en önemli konulardan biri mesaj konu metnidir. Olabildiğince kısa ve kişiselleştirilmiş olması tercih edilmelidir. En önemli kısım ise içeriktir. İçeriklerde mizahın işe yaradığını unutmamak gerekiyor. Orjinal içeriklere yönelmek en doğrusudur. 5

Sağlık Alanında Sosyal Medya Uygulamaları Devrim Altaylı Buzz Medikal Dr. Talay Toksöz Başkan, ixir healthcare Gökhan Salmanoğlu NeoBusiness Koordinatörü, Pfizer Talay Toksöz, Ixir Healthcare Amerika da Patientslikeme.com gibi hastaların kendi deneyimlerini paylaştıkları birçok portaller mevcut ve çok başarılı örnekler ortaya koyuyorlar. Bu site 4 yıl içerisinde 100.000'nin üzerinde kişiye 1200 sağlık sorunu ve hastalığa ulaşıyor. Kişisel verilere ulaştırmadan kitlesel verileri ilaç firmalarına satıyor ve know-how sağlıyor. Akademik seviye ne kadar yükseliyorsa sosyal medya kullanma seviyesi de o derece artıyor. Gökhan Salmanoğlu, Pfizer İlaç sektöründe sosyal medyada NeoBusiness; teknolojiyi kullanarak yeni iş modelleri kurabilmek mümkündür. Dijital pazarlama, hasta farkındalık kampanyaları yine doktor odaklı, hasta odaklı, eczane odaklı CRM çalışmaları ile bunu gerçekleştirebilirsiniz. Devrim Altaylı, Buzz Medikal Sosyal medya multi-disipliner bir alandır. Sosyal medya uygulamaları alanında medikal sektör için neler yapılmaktadır? İmkânlar ve kısıtlar nelerdir? Bugüne kadar yapılan çalışmalar Facebook, Twitter ve KSS uygulamalarından öteye geçmemiştir. Sosyal medyadaki verileri sadece izlemek yeterli değil, anlamlı halede getirmek gerekir. Hastalık konuşmaları ile ilgili keywordler tanımlanabilir. Bu veriler sosyal medya stratejinizi belirtmenize çok yardımcı olacaktır. Son kullanıcıyı tanıma anlamında da analizler yapılabilir. Negatif / Pozitif içerik anlamında analizler yapılabilir. Pfizer Türkiye sosyal medyada 2010 yılında aktif olmaya başladı. Global anlamda bir çalışma yapıldı. Güvenlik sistemleri kontrol edildi ve güvenlik duvarları güçlendi, filtreleme sistemi geldi. Bu konularda devamlı seminerle düzenlenmekte ve çalışanlar bilgilendirilmektedir. Farklı paydaşlar için farklı iletişim ve içerik stratejileri yapılmaktadır. Geribildirim ve içerik yönetiminin önemi her daim vurgulanmaktadır. Kurumsal itibarı güçlendirmek ve paydaşlar arasında değer yaratabilmek sosyal medyanın en önemli katkılarıdır ve doğru kullanıldığında kurumunuza katma değer sağlamaktadır. 6

Hastalar Dijital Dünyayı Nasıl Değerlendiriyor ve Kullanıyor? Serra Bozkurt MA Grup Müdürü, GfK Türkiye GfK tarafından gerçekleştirilen araştırma, E-hastaların internette sağlık bilgisi aramadaki yaklaşımları üzerine yapılan çevrimiçi bir araştırmadır. Türkiye nin 12 ilinde 220 hasta ile yapılan bir araştırmada, hedef kitle akut ve kronik hastalar olarak belirlenmiştir. Kanser, diyabet, astım hastaları ile görüşülmüştür. E-Hasta kimdir? E-Hasta güçlenmiş, ilgili, donanımlı, etkin bir şekilde hastalıkları ya da rahatsızlıkları ile ilgili semptomlarla ilgili bir şekilde internete girip bilgi arayan hastalardır. Tipolojilerin oluşturulmasında (1) Hastalığın şiddeti ve ciddiyeti (2) Hekime karşı olan tutumları dikkate alınmıştır... Yapılan çalışmalar bu iki kriterin hasta tipolojilerinde değişkenlik yarattığını göstermektedir. Hastalığın şiddeti artıkça hasta internette daha fazla bilgi araştırma gereksinimi içerisine girmektedir. Tip 1: (Accepting) Kabullenici Hasta: Doktora bağımlı tüm bilgiyi doktordan bekleyen bilgilenmemiş hasta. Tüm Türkiye yi düşündüğümüzde çoğunluk bu tipi göstermektedir. Tip 2: (İnformed) Bilgilenmiş Hasta: Doktora halen bağımlı, ama bir şekilde internette bilgi arayışında olan ve bilgiye ulaşan hastalar. Tip 3: (İnvolved) Müdahil Hasta: Bir şekilde hastalığını içselleştirmiş, hekimi partner olarak gören onunla el ele giden hasta tipidir. Tip 4: Kontrolcü Hasta: Tedavi sürecini kendi belirleyen hastalardır. Yeni bir tedavi çıktığında ya da tetkik olduğunda gidip kendi talep eden, tedavi sürecini eline geçirmek isteyen hasta tipidir. Araştırmalar gösteriyor ki kalitatif araştırma yapılan kronik hastalar daha çok Tip 2 ve Tip 3 e girerken, kantitatif araştırma yapılan hastalar daha çok Tip 2 profiline uymaktadır. Hastalar neden internette araştırma yapıyor? Akut hastalar; belirtileri anlamak ve belirtilerin ciddiyetini saptamak için araştırma yapmaktalar. Sıkça karşılaşılan selfdiagnosis (kendi kendini teşhis) durumu söz konusudur. Bu belirtileri anladıktan sonra hekime başvurmalı mıyım yoksa bunu kendim halledebilir miyim eczaneye danışabilir miyim diye düşünmeye başlamaktadır. Hekime başvurmaya karar verirse randevu öncesi bilgilenmiş olmak istemektedir. Teşhise yönelik bir aksiyon planı oluşturup, teşhise hızlı bir şekilde erişmek amacıyla internette arama yapmaktadırlar. Kronik hastalar; bu hastalığı uzun süre yaşayacağı için hastalığı tanımak, dinamiklerini öğrenmek ve kendilerini eğitmek daha ön plandadır. Hastalığın belirtileri, süreci hakkında hekim ile görüşmeden önce donanımlı olmak istiyor ki hekimi anlayabilsin. Güncel tedavi süreciyle ilgili bilgi edinmek ve emin olmak istiyorlar. Tedavi sürecim var ama destekleyici bilgiler nelerdir (beslenme vs). %62 güncel tedavi %42 tedavi seçenekleri hakkında araştırma yapmaktadır. Hasta içgörü örnekleri; Hastane ve hekime karşı güven, tedavi süreci kontrol, internetten bilgi almanın hastayı rahatlatması aramada önemli diğer etkenlerdir. Hastalar neyi internette araştırıyorlar? Hastaların çoğunluğu hastalığın 360 derece boyutu ve ciddiyeti hakkında bilgi edinmek istiyorlar. Teşhis öncesi ve teşhis sırasında belirtiler neler ve gelecekte hastayı nelerin beklediğini bilmek önem arz etmektedir. %65 hastalığın semptomları %63tedavi yaklaşım %27 hasta yorumlarını incelemektedir. %26 medikal dışında bitkisel yöntemler nelerdir sorusuna cevap aramaktadır. Özellikle 1. sırada kardiyovasküler hastalıklar 2. sırada bulaşıcı hastalıklar gelmektedir. %42 hekimleri %22 hastaneleri araştırmaktadır. %30 İlacın yan etkileri sorusuna cevap aramaktadır. Ne zaman araştırıyorlar? Hekime başvurmadan önce ve başvurduktan sonra aramaktadırlar. %76 semptomlar başlar başlamaz arama yaparken, %67 özellikle hastalıkla ilgili yeni bir şey duyduğunda bu bilgiyi teyit etmek istiyor. Müdahil hastaysa doktoruyla bunu paylaşmak istiyor. %57 tüm tedavi boyunca, %56 teşhisten sonra araştırma yapıyor. Nerede? Hastalar %100 Google da arama yapmakta ve ortalama 4 tane siteyi seçip arama yapmaktadırlar. %13 Uzman TV önemli bir yerde yer almaktadır. Spesifik sağlık sitelerine çok ihtiyaç bulunmaktadır. Çünkü hastalar bu konuda bir bilgi verememektedir. Hastane web siteleri hekim hakkında bilgi ve fiyat karşılaştırmak için önem arz etmektedir. 7

www.nhsdirect.nhs.uk sitesi, İngiltere de devlet ve bakanlık tarafından kurulmuş ve bu sorulara cevap veren bir web sitesidir. Video tarzı görseller, uzmanlar ve akademisyenler tarafından verilen bilgiler doğru bilgi olmalı ve bu bilgi anlaşılır olmalıdır. Bu konuda hastalar Türkiye de böyle bir erişim olmasını talep etmektedirler. Nasıl ulaşıyorlar? %25 akıllı telefon, %67 masaüstü bilgisayar kullanmaktalar. %85'nin sosyal medyada kendi hesapları bulunmaktadır. %54 sosyal medyayı her gün kullanmaktadır. %19 haftada 3-4 kez kontrol etmektedir. Bir oturumda görüşülen hastaların %44 ü yaklaşık 15-30 dk. Sağlık konusunda araştırma yapmaktadır. %40 haftada 1 ila 4 araştırma yapmaktadır. Ne kadar etkileniyorlar? Hasta blogları ve sosyal medyaya baktığımızda, hasta blogları önemli role sahip. Teşhis ve tedavi yöntemi öğreniyorlar, ama yine de hekimlerle teyit etmekteler. %53'ü en çok Wikipedia'ya güveniyorlar. %64 hasta ve hasta yakınlarının hikayelerinden etkileniyorlar. %38 portallere hasta yakınlarının bu bilgileri yazdığına inanıyor. %71 hekimlerin Twitter yazılarına güveniyor. Hastalar, bu hastalığı yaşayan kendi gibi insanlardan bilgi almak istiyorlar. Hem rahatlayanlar hem de okuduklarından negatif etkilenenler de var. Hasta bloglarından olumlu etkilenenler de var. Kendileri bu blogları etkiliyorlar mı? Sadece okuyorlar. İnternet- Hasta-Hekim üçgenine baktığınızda yine son sözün %85 hekime ait olduğu görülüyor. Neden E-Hasta Oluyorlar? Teşhisle karşılaştıklarında korku ve endişeden kaynaklanan bir bilgilenme isteği var ve internetten buna ulaşarak rahatlamak, kontrolde ve güvende olmak istiyorlar. İnternette hızlı bir şekilde ulaşabiliyorlar. Hastalığı 360 derece anlamak ve olası sürece hazırlanmak istiyorlar. Fakat olası riskler; bilimsellikten uzak bir bilginin olması, hastanın kendi kendini teşhis edip doktora gitmemesi, yanlış tedaviye başlayabilirler, yanlış bilgiyle başkalarını negatif yönde etkileyebilirler. Dolayısıyla internet bir bilgi kaynağı olarak tamamıyla destekleyici olmalıdır. Hekimle el ele giden ve bilgilenmiş hasta modeline geçen bir ideal olmalıdır. Yol haritası: E-hasta tipolojilerini tanımak ve bunlar içinde en etkin iletişim kanallarını tespit etmek, sağlık otoriteleri tarafından onaylanmış spesifik sağlık sitelerinin olması, hastanın internette doğru bilgi kaynağına ve içeriğine ulaştırılmasını sağlamak olmalıdır. Hasta Doktor İlişkisi Değişiyor mu? Salih Yüce Yönetim Kurulu Başkanı, Genç Birikim Derneği Genç Bir Der çalışmaları içerisinde 2007 yılı Uluslararası Yeşeren Bir Bitki Onkoloji Günleri, dernek olarak çocukların ve gençlerin kansere karşı korunması üzerine yapılmış en önemli uluslararası çalışmaların başında gelmektedir. Kamu kurumları, bilim adamları, sivil toplum kuruluşları, uluslararası kuruluşlar, gençlik merkezleri ve gençlik sivil toplum kuruluşlarının katılımıyla her yıl farklı bir temayla düzenlenen uluslararası Yeşeren Bir Bitki Onkoloji Günleri, uluslar arası alanda iyi örnekler ve deneyimlerin paylaşıldığı, kanserle mücadele alanındaki gelişmelerin tartışıldığı bir platform özelliği taşımaktadır. Mobil Mamografi projesinde; Japonya Büyükelçiliği Kalkınma Programı ve Novartis Oncology nin de desteği ile mobil kanser tarama aracını hayata geçirilmiştir. Proje çerçevesinde içinde mamografi cihazı bulunan tam donanımlı bir araç oluşturdu. Şu anda araç bölgemizde yer alan 12 ilde meme kanseri taraması yapmaktadır. Mobil araçla her yıl düzenli olarak 4.000 kadına tarama ve tarama yapılan şehirlerde 2.000 genç kadına meme kanseri konusunda eğitim verilecektir. Ayrıca sorunlara yönelik çözümler üretmek için, hastalarla düzenli olarak bir araya gelerek bazen de sosyal medya aracılığıyla neler yapabileceği tartışılmaktadır. Bu kapsamda, Muş da Erken Tanı Merkezi ve Devlet hastanesinde Kemoterapi Merkezinin kurulması sağlanmıştır. Önceki yıllarda yakalandığınız bir rahatsızlık ile ilgili bilgiye sadece gazete haberleri ve hastane kütüphanesinden erişmeye çalışırken, bugün internetin sunduğu erişim gücü ile gerek Türkiye de gerekse de yurt dışındaki hastalarla irtibat kurarak hastalık sürecinin gelişimine de internet sayesinde bilgi sahibi olmaktadır. Kanser hastaları açısından dijital ortam gazetelerde kanser ile ilgili çıkan her bilgiyi saklama döneminden, kolayca bilgileri saklayabileceğimiz bilişim dünyası biz hasta ve hasta yakınları için belirsiz bir dönemden kendi doktorumuz olma ve sosyal paylaşımda bulunmamıza aracı oldu. Kendimden örnek verecek olursam ben 1999 yılında kansere yakalandığımda sadece gazete haberleri ve hastane kütüphanesinden hastalığımla ilgili veya kanserle ilgili bilgilere erişmeye çalışıyordum. 2001 yılından itibaren internete erişimin kısmen daha zor olduğu bir dönemde, tüm imkânsızlıklara rağmen girişimci bir ruhla interneti aktif bir şekilde kullanarak kendim gibi gerek Türkiye de gerekse de yurt dışındaki hastalarla irtibat kurarak kendi hastalık sürecimin gelişimine de internet sayesinde aktif rol aldım. Örneğin; doktorlarımın bana kanser teşhisi konulduğunu söylediklerinde detayları tam olarak söyleyemediklerinden, internetten hastalığım ile ilgili birçok bilgiye ulaşmış ve yurt dışında hastalığımla ilgili neler 8

yapıldığını insidanslara rahatlıkla ulaşabilmiştim. İnternetten edindiğim bilgilerle birlikte doktorlarımın karşısına çıktığımda, hastalığımla ilgili artık tüm bilgileri biliyorum dediğim zaman doktorlarımın bana bakış açısı da değişmiş, artık hastalığımla ilgili net bilgileri almaya başlamıştım. Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de kanser hızla artmakta buna karşı bilim adamlarımızın sayısı oldukça az ve yetersiz kalmaktadır. Bu nedenle eğitimli hastalar özellikle hasta yakınları, ailelerimiz, hastalarının kanser tanısı aldıklarını öğrendiklerinde ilk olarak internette araştırma yapmaktadırlar. Buradan hastalıkları hakkında daha detaylı bilgilere erişmeye çalışmaktalar. Yaklaşık 10 yıl önce hasta ve hasta yakınları gelip bize hastalıkları hakkında danışırlardı. Şimdi artık hasta veya hasta yakını bize geldiğinde hastalıkları hakkında detaylı bilgiyi internetten ulaşmış, kendi gibi hastalarla buluşmak istiyorlar. İnternet biz hastaların hayatını kolaylaştırdığı gibi konu hakkında çok detaylı bilgiye ulaşabiliyoruz. Bu alanda doğru bilgiye erişmenin yanı sıra kafamızı kurcalayan birçok kirli ve gereksiz bilgiyle de karşılaşabiliyoruz. Konu ile ilgili soru işaretleri veya bilgiler belki biz hasta, hasta yakını ve hekimler tarafından derlenip, bilgiye ihtiyacı olanlarla doğru bir siteden paylaşılabilir. Bir diğer önemli konuda; ilaç firmalarının yapmış oldukları ilaç çalışmalarının sonuçlarını hangi ülkede olduğu, yeni ilaçların nasıl kullandığı gibi bilgilere internet sayesinde bizde bilgi sahibi olabiliyoruz ve hastalığına umut bulamamış hastaların çoğunluğu şu an hangi ilacın araştırıldığını ve ne zaman kullanılmaya başladığını bu sayede yakından takip edebilmekteler. Bilgi artık bilimsel kongrelerde tartışılmıyor, bu kongrelerde tartışılan konular biz hastalara da anında internetle birlikte ulaşıyor. Kanser tıbbi dünyasındaki gelişmeler neticesinde yenmeyi başarabileceğimiz bir hastalık haline de geldi. Bunu başaran insanları görebilmek beni çok mutlu ediyor. Hasta Doktor İlişkisi Değişiyor mu? İzlen Toker Sosyal Medya ve Halkla İlişkiler Müdürü, Novartis Ersan Özer Kurucu, Uzman TV Hasta-Doktor İlişkisi Dijitalizasyon Sonrası Değişti mi? Hastalar bu ilişkinin değiştiğini düşünmektedir. Fakat Novartis in kendi 30 doktoru arasında yaptığı araştırmaya göre değişmediğine inananlar %8, ya da hastanın bilinçlenmesinden memnun olanlar %8'dir. Geri kalan %14 hekim daha kötüye gittiğine inanmaktadır. Doktorun söylediği şey ile hastanın anladığı şey çok farklıdır. Artık doktorun hastaya ayırdığı zaman kısıtlı. Bu ortamda hastalar için önemli olan dayanışma, moral, tedaviye erişim, bilgiye ve dijital kanallara erişimdir. İlaç firmaları sosyal sorumluluk projeleri ile hasta dernekleri, gruplarına bu imkanları sunabilir ve katma değer katabilirler. Bu uygulamalarla; dünyanın her yerine SMS ile ilaç tedariği sağlanabileceği gibi, solunum hastalıkları ile ilgili bilgi veren ve cihaz kullanımı hakkında video izlettiren sitelerle know-how sağlanabilir. Annemle Biz Kanseri Yeneriz & Harekete Geç Projesi, kanser hikâyelerini moral ve motivasyon oluşturacak şekilde paylaşılmasına destek olmak açısından birer örnektir. 9 Türkiye'de dijital dünyada bilgi ile ilgili sıkıntımız, içerik üretememekten geçmektedir. İnternette bir sağlık bilgisi aradığınızda genel olarak kontrol edilmeyen yanlış bilgi başkalarından kopyalanarak paylaşılmakta çoğu zaman o yanlış bilgi meşrulaşmaktadır. İnternette doğru bilgiye ulaşmak amacıyla bu site projesi oluşturulmuştur. Uzman TV de 2.000 uzman ile 31.600 video mevcuttur. Uzman TV ile doktorun eğitimini önemli olduğu anlaşıldı. Uzman TV'ye ayda 4 milyon kişi girmektedir. Uzman TV bilgisine Google dan ulaşılıyor. Google her ay üzerinde aranan bilgilerin %15'ini Uzman TV ye gönderiyor. Uzmandan bilgi alma bizim ülkemizde büyük bir sıkıntıydı ve Uzman TV bunu büyük ölçüde karşılamış olmaktadır. Sağlık konusunda yapılan aramalarda konular sırayla; kolay hamile kalma yolları - hamile miyim? - bel fıtığı tedavisi - gebelik testleri - boyun fıtığı - spiralle doğum kontrolü - bağırsak kurtları - vajinal akıntılar... Anlaşıldığı üzere anne - çocuk en fazla tıklanan alan olma konusunda önem arz etmektedir. Videolarda en fazla 2 dakika net ve anlaşılır olmasına ve doktorların objektif bilgi vermesine özen gösterilmiştir. Uzman TV bir kamu görevi görmektedir, ama genele bakıldığında en az paraya çevrilen alan sağlık olmaktadır. Sağlık konusunda pazarlama kısıtları olduğu için (blind-marketing) tarafı devreye girmektedir. Doktorların kişisel markalarına kafa yorması gerekmektedir. videolar 2dk'lik ve anlasilir olmali..

Sosyal Medyanın Psikolojik Etkileri Prof. Dr. Bengi Semerci Bengi Semerci Enstitüsü Başkanı Sosyal medyanın psikolojik etkilerine baktığımızda ergenler için arkadaş kavramı, facebook arkadaşlığına dönmüştür. Beynimiz daha çok sosyal medya mecralarına yönelik çalışmaya başladı. kullanırken, düşük benlik saygısı olanlar (yüz yüze ilişki kuramayanlar) için uygun bir platform olduğunu görüyoruz. Sosyal medyada sadece arkadaş ve aileleriyle ilişkisi olanlar için sanal aile ortamı, profesyoneller için iş ortamı, yaşlı kesim için eğlence ortamı yaratmaktadır. Sosyal medya dikizleme ve dedikodu kültürünü artırdı, ihaneti çoğalttı. Sosyal medya yüzsüzlüğü arttırıyor ve orada başka biri olabiliyorsunuz. Sosyal medyada iç kontrol mekanizmanız çalışmıyor ve her şeyi yapabiliyorsunuz. Tedbiri elden bırakıyoruz ve kimliksizleşiyoruz. kisa söhretler ve narsizim. Tüm dünyada %82 oranında 18-25 yaş arası sosyal medyada var olmaktadır. Sosyal medyada olma nedeni daha çok diğer insanların ne yaptığını görmek ve arkadaş edinmek olarak tespit edilmiştir... Oranlara bakıldığında yapılan psikolojik araştırmalara göre; narsistiklerin ve düşük benlik saygısı olanların sosyal medyada geçirdiği zaman daha çoktur. Sosyal medyada çok zaman harcayan insanlar, diğer insanların kendisinden daha iyi bir hayatı olduğuna inanmaktadır. En önemli soru, kendimize mi karşı takıntımız var, sosyal medyaya karşı mı? Kullanıcılara baktığımızda liderler (dışa dönük insanlar) başkalarını etkilemek için sosyal medyayı Neden buna ihtiyaç duyuyoruz? Popülaritemizi artırıyoruz, sayı arttıkça yalancı kahramanlar artmaya başlıyor, kısa şöhretler oluşuyor ve narsizim doğuyor. Sosyal medya bağımlılığı diye yeni bir rahatsızlık oluştu. Bağımlı hale gelinmezse, sosyal medya arkadaşların haberleşmeleri için işe yarayabilir, sağlık kurumları için hastayla olan ilişkide hastanın yazdığı bir içerikten hastanın duygusal durumunu algılama konusunda faydalı olmaktadır. Gençlerin aralarında kurduğu risk gruplarını keşfedebilir onları denetleyip, müdahale edebiliriz (uyuşturucu, cinsellik). Gerekli durumlarda kullanıp, gerçek iletişimden kopmamak gerekiyor. Gelişim için paylaşım ve iletişim çok önemlidir. sosyal medya bagimliligi - - Saglik harcamalarinin %20,8'i kronik hastaliklar için yapiliyor. - Dijital İletişimin Hastanelerdeki Uygulama Modelleri Cenk Tezcan Sağlık Yatırımı Danışmanı Tıp ve sağlık dünyası bir transformasyonun içerisindedir. Sağlık artık kişiselleşiyor. Sektör sizi bir hasta olarak değil, bir müşteri olarak görüyor. Doğal olarak kişinin kendi sağlığı üzerindeki sorumluluğu artıyor. Bugün dünyanın en büyük sağlık problemi yaşamın uzamasıdır. Bu da kronik rahatsızlıkların %80'lere vurması demektir. Türkiye'de %20.8 sağlık harcamalarını kronik hastalıklar için yapmaktadır. Ama 2050 de yaşlı yükü en fazla olmaya aday 2 ülkeden biriyiz. (1. Endenozya) Gelecekte m-sağlık sektör hacmi: 4,6 Milyar $ 2014 senesinde mobil sağlık ve tele-sağlık pazarının erişeceği hacim 706 Milyon $ 2010 senesinde sağlık sektörünün mobil sağlık uygulamalarına harcadığı tahmin edilen para 2-6 Milyar $ 2014 senesinde cep telefonları aracılığı ile yapılan uzaktan hasta monitörizasyonu ile sağlık sunucularının tasarruf edeceği miktar 17,000 iphone, ipad, Blackberry ve Android dilinde yazılmış sağlık ve fitness uygulamalarının sayısı 5 Milyar+ dünyadaki cep telefonu kullanıcısı %13 Cep telefonunda m-sağlık uygulaması olanların yüzdesi %81 Akıllı telefon kullanan ABD li doktorların yüzdesi Kronik hastalıklar çok önemli. Kronik hastaların ilaç kullanma düzeni dünyada %27. "Gelecekte doktorun üzerindeki yük azalacak ama hasta üzerinde o eski hegemonyası kalmayacak. Bu durum ise doktoru hayat boyu öğrenmek zorunda bırakacaktır. Hasta diye bir kavram olamayacak, hasta olmamak üzere bir uğraşıya girilecektir. Gelecekte bilişim ve iletişim teknolojileri çok yoğun bir şekilde kullanılacak. Cep telefonu üzerinden bir yazılım ile hastaların ilaç almalarını, zamanında alması gerektiği konusunda uyarmayı başarabilirsek diyabet hastalarının daha rahat yaşamasını sağlayabiliriz. Mobil Teknolojiler ve msağlık, gelişmeye ve sağlık çalışanları arasında popülarite kazanmaya devam edecek, sağlık gittikçe kişiselleşecek ve hastane dışı sağlık sunucuları yaygınlaşacak. Mobil cihazlar, sağlık verisi kaydında, sesli iletişimde, hasta monitörizasyonunda ve klinik karar destek uygulamalarında daha sık kullanılacak. Ayrıca elektronik sağlık kaydı ve diğer hastane networklerine erişimde kullanılacaklar. Akıllı telefonlar, uzaktan hastalık yönetiminde vazgeçilmez unsurlar olacaktır." Sağlık dünyasında oyunlaştırma çok fazla kullanılmaya başladı. Ses tanıma programları, veri girişinde hayati önem kazanacak, Sensörler, dokunmatik ekran ve ses komutlu yazılımlar 10

Like ekonomisi sosyal medyada arkadaslarina. inanma orani %80 reklamlara inanma orani %10 Yeni Dijital Araç ve Hizmetlerin Pazarlama ve Tercihlerimizdeki Rolü Serdar Kuzuloğlu Gazeteci, Danışman Sosyal medya insanların kendi aralarında sosyalleşmek için kullandığı bir ortam. İnsanlar sosyal medyada reklam değil marka değil iletişim istiyorlar. Ve herkesin eşit olduğu bir ortamdan bahsediyoruz. Recordingfuture.com sitesinde gündemdeki kelime öbeklerinden geleceği tahmin ediyorlar. Örneğin, Fransa'da yapılan bir araştırmada insanlar belli kelimeleri kullanıyorsa altın fırlayacak ya da Ortadoğu da belli kelimeler kullanılmaya başlanıyorsa bir yerde canlı bomba patlayacak gibi veriler oluşturulabiliyor. İnsanların yaşadığı belli dönemlere yönelik profil inceleyen ve buna göre analizler yapan firmalar var. Örneğin; hamile kadınların hamile kaldıklarından itibaren farkında oldukları ya da olmadıkları davranış biçimleri ve internette yönelimlerine göre yapılan bir profil araştırmasında onların kokusuz ve organik ürünlere yöneldiği bulgusuna varılmış. Dolayısıyla haftalık olarak mail adreslerine bu ürünler ile ilgili çeşitli kampanyalar gönderiliyor. Onun o süreçte tüketim konusunda patlama yapacağı ve hiç bir şeyi bilmediği bir dönemde yönlendirmenin avantajını yaşıyorlar. Sosyal medyada yaptığımız her şeyi kişilerin profilleri ve alışkanlıkları konusunda birçok ipucu veriyor. Geleceğin sanatı, sosyal medyada bu kadar paylaşılan verilerin toplanması, sınıflandırılması ve yorumlanmasıdır. Burada şirketlerin çoğu kendisine sosyal medyada yer alması gerekip gerekmediğini sormalıdır. Şirketler tek yönlü iletişimi severler ama yeni medya araçlarında böyle bir imkânı kısıtlar. Çünkü orada sizi susturabilirler. Orada kontrollü bir iletişimden bahsedemezsiniz orada iletişimin bir parçasısınız. Burada kimse özünde kişiye markaya ve kuruma bağlı olmak istemiyor. Kurumlar bir şeyi satarken önce tecrübe ettirmek durumundalar. Like ekonomisi burada devreye girmektedir. Markaların dürüst olma sorumluluğu yok ama bireylerin var. Bu yüzden insanların arkadaşlarına inanma oranı %80 üzerinde iken reklamlara inanma oranı %10'larda. Facebook ta Like ekonomisi bütün markaların ve ürünlerin stratejilerini de değiştiriyor ve belirliyor. Geleceğin ekonomisi Like ekonomisidir. Oyunlaştırma sosyal medya ile bu dönemin anahtarı haline geldi. Sağlık sektörü paydaşları dijital ve teknoloji firmalarıyla işbirliği ile çalışmalı ve bu yöntemle hastayı motive 11 edici çözümler sunmalıdır. Akıllı telefonlara yüklenen aplikasyonlarla hastaların adımları sayılabilir, nabızları ölçülebilir ve oyunlaştırma yöntemi ile her yeni gün hasta daha iyiye motive edilebilir. PWC araştırmasına göre hastaları yarısına yakını internette sağlık sorunlarını çözmek veya öğrenmek için kullanıyor. Yarısına yakını sağlık kurumlarının internetten bilgi paylaşılmasına onay veriyor. Yarısından fazlası birkaç saat içerisinde cevap verilmesini talep etmekte ve yarısına yakını internette edindiğim bilgi benim karar vermemde çok etkili demektedir. Hastalıkla ilgili telefonumuza yükleyeceğimiz birçok uygulama var. Hastalık teşhisi, tansiyon kontrolü, diş sağlığı, sağlıklı beslenme, hafıza kaybı, gebelik testi, adet günlerine yönelik bilgiler, uyku yardımcılığı, dışkı analizi, göz muayenesi. Yakında bütün doktorların yerini bilgisayarlar alacak. Dijitalleşmenin ortaya çıkardığı yeni hastalıklar var. Bugün sosyal medya kullanmayan bir psikiyatrisin hastayı anlamaya yetisi yoktur. İçinde ağzından çıkan her 3 olayın bir tanesi bilgisayar kullanma sonucu ile ilgili sorunlardan oluşan olaylardır. Sosyal medyada dijitalleşme bizim karşısında durabileceğimiz bir şey değil. Ve bunun kişisel tercih olarak içinde bulunup bulunmama kararımız giderek anlamını yitirmeye başlıyor. "Ben internette değilim, beni ilgilendirmiyor" cümlesini kurabilecek en son kuşaksınız. Sizden sonraki kuşak için bu okuma-yazma bilmem, ilgimi çekmiyor gibi bir anlama dönüşecektir. Kendinizi pazarlarken zaman zaman itici durumlara düşebileceğinizi unutmayın. İnsanlar bilgili insanı sever ama böbürlenenleri sevmezler. Sahip olduğunuz bilgiyi sosyal medyanın demokratik çerçevesinde alçak gönüllülük ile paylaşın. Çünkü size bir tık uzakta her şeyi söyleyebilecek insanlar var. Sosyal medya çok ciddi emek ve zaman ister. Sosyal medya uyumaz, cevap ister, yanıt bekler. Sizden çok bahsedecek kişi sayısına ihtiyacınız yoktur. Krediniz takipçi sayısı olmasın, niteliği olsun. Sosyal medya bir teknoloji değil, iletişim sanatıdır. Teknolojiden anlayan insanlar burada iletişimi güzel yapabilirler, ama iletişimi bilmeyenler, teknolojiyi bilse de sosyal medyada var olamazlar.

Gelişen Mobil Teknolojilerin Sağlık Sektörüne Etkileri Ethem Eldem Ürün ve İş Ortakları Yönetimi Bölüm Yöneticisi, Turkcell Mobilite artışı günümüzde çok yoğun ve sağlık sektörü için teknoloji çok daha ileri bir durumdadır. Makineler arası iletişim ve mobil hızı, ileride sektörün değişmeyen ihtiyaçları olacak. Artık kiralama trendine geçilecek ve sağlık sektörü için çok önemli bir teknoloji olacaktır. Teknoloji firmalarının oluşturdukları ve telefonunuza yüklediğiniz bilgi paketleri hastanelerin hizmetlerinin bir parçası olmaya başlamıştır. Ahmet Usta Bilgi Sistemleri Direktör Yardımcılığı, Medical Park Medical Park Türkiye nüfusunun %8 ine hizmet vermektedir. Türkiye de her 3 böbrek naklinden 1 i, her iki kemik naklinden de 1 i Medical Park ta yapılmaktadır. Türk sporunun sağlığının büyük çoğunluğu Medical Park tarafından tedavi edilmektedir. Doktorlar hasta tahlillerine gerekirse evlerinden ulaşabildiği gibi hemşireler hastaların ilaç uygulama, özel notlar vs. gibi bilgileri girebilmek ve takip edebilmek üzere özel bir yazılım programı kullanabilmekteler. Bu çözümler ile tedavi kalitesinde artış, operasyonda verim ve kalite beklenmektedir. Doğru hastaya doğru zamanda, doğru tedavi uygulamak sağlık çalışanlarının amacı olmalıdır. Fatih Çolakoğlu Genel Müdür, Corvega Hastalara yönelik uygulamalarda, hastaya faydasına ve uygulamanın markayla ilişkisine bakılmalıdır. Örneğin, Nike ın daha fazla yürümeye teşvik eden bir ürünü hastayı motive ettiği gibi markaya olan inancını da güçlendirmektedir. Sağlık kurumları da hastalık yönetimi konusunda faydalı uygulamalar yapabilirler. Faydalı dijital uygulamalar doktor reçetelerine girmelidir. 2012 yi 2011 ile kıyasladığımızda sağlık yatırımları %73 artmıştır. 12

Uzmanlar Sağlık Sektörünün Dijitalleşmesini Nasıl Görüyor? Dilek Telkes Sektör Direktörü, Google Türkiye Google ın Türkiye de ki pazar payı %98. Google da aramaları tetikleyen en önemli etkenlerden birisi TV içeriğidir. Sağlık aramalarında grip olma trendlerine bakıldığında grip aşısı arama Ekim ayında ilk sıradadır. Türkiye, Nisan-Mayıs arasında alerji oluyor ve Google da alerji testi, kaşıntısı arıyor. Son 3 yılda sağlıkla ilgili aramalarda trendlere bakıldığında her 5 doktordan 4 ü uzmanlık alanı ile ilgili arama yapıyor ve 2012 Ekim ayında düşüş yaşanacaktır, çünkü bayram aylarında insanlar daha az hastalık düşünüyorlar. Sağlık aramalarında insanlar hastane, klinik ve randevu almak için Google kullanıyorlar. Üreme sağlığı, ilaç aramaları önem arz etmektedir. Türkiye halkı hangi hastalıkları arıyor? 1. sırada doğum hamilelik, 2. sırada kanser (akciğer, meme) 3. sırada hemoroit ve basur gelmektedir. Google aramalarında sağlık kuruluşu ilk sıralarda hasta ile buluşmak istiyorsa, web sitesini ve içeriğini doğru optimize ettiğinde başarılı olabilecektir. Sabah telefon, gün içerisinde laptop, akşam işten sonra mobil telefon ve tablet kullanılmaktadır. Akıllı telefonlardan sağlıkla ilgili arama artışı geçen seneye oranla %214 artmıştır. Hastane, klinik ve randevu almak için Google kullaniyorlar. Internet kullaniminda dünyada 5. siradayiz. Metin Güleç Reklam Satış Koordinatörü, MedyaNet Türkiye de Dijital pazarda internet penetrasyonu %45. Dünyada en geniş kullanımda 5. sıradayız. Türkiye de internet kullanıcılarının, %57si erkek, %43ü kadın. Yaşa göre dağılımda 18-44 yaş arası %60 ın üzerinde internet kullanmaktadır. İnternetten gazete okuma oranı %50, radyo dinleme oranı %76.1, televizyon izleme oranı %75 dir. Kişi başına izlenen video oranı %62, mobil kullanım oranı %86 dır. Türkiye de internet kullanıcılarının %4 ü sosyal medyadadır. Türkiye de dijitalde reklam harcamaları 721 milyon civarındadır. Fatih İşbecer Kurucu, Pozitron İlaç firmaları mobil alana çok fazla yatırım yapmakta ve doktorların %75 i kendilerine özel ilgi istemektedir. Doktorların %30 u ipad kullanıyor. Cihazlar arası iletişimle sahadan veri toplayarak erken teşhis koyabilmek önemli hale geldi. Hasta kontrolleri mobil cihazlarla gündelik olarak yapılabilmelidir. Dünyadaki en büyük firmaların %50'si ipad kullanmaktadır. Fortune 500 ün %80 i dijital projeler üzerinde çalışıyor. Çünkü yapılacak işi basitleştirmek ve sahada kontrol edebilmek önemli.. Ilaç firmalari mobil cihazlara yatirim yapiyor. 13

Dijital Tanıtım: Paradigma Değişikliğini Başarmak Ufuk Fakioğlu Kurucu, Pyksys Hekimlere kişiselleştirilmiş etkili ziyareti götürebilmek için gereken içeriği geliştirmek ve yaklaşımları oluşturmak pazarlama açısından çok mesuliyetler getirmektedir. Tıbbi tanıtımda temel prensipler değişmiyor, ama teknoloji değişiyor dolayısıyla entegrasyon önemli. Tablet bilgisayarlar ile tıbbi tanıtım bu entegrasyonun önemli bir parçası olmaktadır. Hekimlerin ihtiyacı ve bizim ihtiyaçlarımız uyuşuyor mu? Hekimlerin ihtiyaçlarına yönelik sohbetler götürebilmek ve diyalog geliştirebilmek tıbbi tanıtımın en önemli hedefi olmalıdır. Söylemek istediklerimizle hekimin ihtiyaçlarının ne kadar örtüştüğü önemli. Hiçbir doktor diğerinin aynısı değil, hiçbir ziyarette öyle. Etkili tıbbi iletişimde senaryo çok önemli. Hüseyin Özel Çoklu Kanal Etkinliği Müdürü, Sanofi Mümessil ve doktor ilişkisi bugün iki yöntemle sağlık ve dijitalin entegrasyonunun kullanıldığı alanlardan birisidir. Birincisi mümessilin doktoru ziyaretinde konuyu tablet bilgisayar ile yüz yüze anlatması, ikincisi ise mümessilin doktor ile online olarak internet üzerinden görüşme yapmasıdır (webinar). Sizin oluşturduğunuz dijital bir mecrayı web ortamına getirip vermek istediğiniz mesajı buradan vermektir. E-detaling bir mesajı farklı mecralardan üzerinden hedef kitleye sunabilmektir. Temel konu içeriğini aynı tutarak farklı kanallardan sunabilmektir. Böyle bir projeye başlarken neden Bir Başarı Hikayesi Deniz Güven, Başkan Yardımcısı Dijital Kanallar, Garanti Bankası Türkiye de 33 milyon internet kullanıcısı olmasına rağmen sadece 9 milyon internet bankacılığı kullanıcısı var. Mobil tarafta ise 64 milyon mobil telefon kullanıcısı olmasına rağmen mobil bankacılık kullanım oranları bunu yapmanız gerektiği konusunda detaylı düşünmek gerekir. Moda diye böyle bir işe girişmemelisiniz. Dijital projeler iyi uygulanırsa, vermek istediğiniz mesajı daha etkili verebilirsiniz. Ziyaret yasakları ve kısıtları, reklam yasakları ilaç firmalarını fazla hareket ettiremediği için dijital kanallar çok etkin bir yoldur. Paradigma değişikliği yaratmak için düşünce yapısının da değişiyor olması gerekmektedir. İçerik stratejisinin olması gerekmektedir. Kısacası "Content is the KING". İlaç sektöründe en önemli nokta dijitalde hikayeyi nasıl farklılaştıracağımızdır. Hekim tarafına katma değerli servisler üretilmelidir. Interaktiviteyi abartmamamız gerekiyor. Bütün bunları yapabilmek için hedef kitleyi tanımak gerekiyor. Geçtiğimiz 10 yılla yeni on yıl arasında normal kavramı değişti ve yeni normal oluştu. Dijital kavramı çok yakın zamanda işimizin standardı olacaktır. Geçtiğimiz 10 yılda online demek olan dijital, yeni 10 yılda online üzerinde akıllı olmak ile ilgili bir gelecek oluşacaktır. çok düşük. Trendlerin takip edilmesi çok önemli. Takip ettiğimiz ve geliştirdiğimiz trendler ile bugün Garanti İnternet Bankacılığı 2.2 milyon müşteriye sahip. Bu %25 lik bir pazar payına denk geliyor. 2012 yılında mobil aplikasyonlarımızı yayınladık. Uygulamayı indiren kullanıcıların %19 u daha önce Garanti müşterisi değildi. Mobilde olmak müşteri kazanımını çok artıran bir unsur. Yaşayan servisler yeni trendlerin başında geliyor. İşinizi ne kadar iyi yaparsanız yapın, hizmetinizi müşterinizin yaşam dinamiklerine entegre edemediğiniz sürece çok başarılı sayılmazsınız. 14

Dijital Dünyada Doktorlar: İletişim Yöntemleri Dr. Fettah Büyük Metin Sabancı Baltalimanı Kemik Hastalıkları Hastanesi Hekimler ameliyata girmeden önce internette yer alan videoları izleyip gerekli bilgilere ulaşabiliyorlar. Tıp biliminin özelliği olarak tartışma önemli. Dolayısıyla dijital ortamda tecrübeleri olan diğer cerrahlarla tartışabileceği platformlar yaratılmalıdır. Eğitim araştırma ve üniversite hastanelerinde bilgi akışı açısından durum çok parlak değil, devlet hastaneleri pratik olarak çok deneyimli ve bilgiye sahip olmalarına rağmen bu bilgilerin toplanması ve paylaşılması şu an için hala oluşamamıştır. Bilgi kaynağı doktorun yetiştireceği gibi gelecek nesillere aktarılmalıdır. Hekim sadece hasta ile değil, hasta yakını, STK'lar da etkin iletişimde bulunması gereken bir meslektir. Hekimler ayrıca iyi bir iletişimci de olmalıdır. Yurtdışında Mayo Clinic gibi prestijli yerlerde sosyal medyacılar, PR'lar hekimler ile ortaklaşa yapılan projeler hekim-hasta ilişkisindeki eksiklikleri tamamlayan başarılı projelerdir. Korhan Taviloğlu Genel Cerrahi Doktorların dijital dünyada hastaya ulaşması da multichannel kanallarla kolaylaşmaktadır. Hekimlerin kendi uzmanlık alanlarına göre kurmuş oldukları web sitelerinde videolu anlatımlar hastalar tarafından verimli olmaktadır. Ayrıca konu başlıklarına göre oluşturulmuş portallerden hastalar bilgi alabilmektedir. Yine forum platformları içerisinde değişik konu başlıkları altında birçok üye birbirleri ile deneyimlerini, fikirlerini, soru ve cevaplarını, önerilerini paylaşabilmektedir. Sosyal medya tarafında facebook ve twitter kullananlar hekimler hastalarına sosyal bir mecradan da ulaşılabilmekte, fotoğrafla ya da şikayetini paylaşarak teşhis talep edilebilmektedir. Soru-cevaplara geniş bir mecrada katılıma açık olarak bilgi paylaşımı olabilmektedir. Sosyal medyada bütün mecralara eklenen bilgiler eş zamanlı ve güncel olmalı, hastayı hızlı bir şekilde cevaplandırıyor olması gerekmektedir. Bu da doğru iletişim stratejileri ile ekip çalışmasıyla ortaya konulabilinir. Timur Timurkaynak Kardiyoloji Bölümü Direktörü, Bayındır Hastanesi Doktorlar kongreler ve toplantılara katılımlarında sadece kendi meslektaşları ile akademik bilgi paylaşımı içerisinde bulunmaktadır. Ama dijital medya bugün daha çok hekimin hastalarına ulaşabilmesi ve onu bilgilendirmesi ve hasta seviyesine inmesi için kullanılmalıdır. Önleyici hekimlik sosyal medya ile özellikle yaygınlaştırılabilir. Hekimler sosyal medyada video sitelerini kullanırken basit ve hastanın anlayacağı bir dil kullanmalıdır. Amaç hasta düzeyine inebilmek olmalıdır. Ya da hasta doktora giderken hangi bilgilerle donanması gerektiğini, hangi tetkikleri ulaştırması gerektiğini sosyal medyadaki hekim videolarından öğrenebilir. Bu bilgiler en son yapılan tetkikler ve son dönem şikayetleri olmalıdır. Hasta- hekim ilişkisi bir takımdır. Hekimler hastayı muayene etmeden tanı koyamaz. Ama dijital ve yakın tedavi beraber kullanılabilinir. Sosyal medyada olmak hasta için ikinci bir görüştür ve buna hakkı vardır. Kronik hastalıklarla ilgili sosyal medyada hasta ile konuşmak daha kolay ama yeni teşhis konulacak akut hastalıklarda bu risklidir. Hastasız hastalık olmayacağı gibi hekimsiz bir dijital sağlık olamaz. 15

Doktorların Dijital Grupları Saglik portallari... Doktorlarin kendi aralarinda olusturduklari networkler -. Erden Asena Kurucu, doktorsitesi.com Dünyada 3 tip sağlık sitesi uygulaması var. Sağlık portalları en popüler internet bilgi alanları, fakat bunlar tek yönlü bir iletişim kurmaktadır. Birinci olarak doktorların kendi aralarında oluşturdukları networkler var. Buralarda vakaları tartışabiliyorlar ve birbirileri ile ilişki kuruyorlar. Son 3 yılda sadece kendi ülkelerinde doktorları kabul eden özel networkler artış gösteriyor. Portallar para kazanabilmek için ilaç firmalarından reklam da aldıkları için Amerika gibi bazı ülkelerde bu portallerde inanılmaz bir içerik bulunmakta ve bu işe inanılmaz bir yatırım yapılmaktadır. Avrupa'da ilaç reklamları ile ilgili kısıtlamalar olduğundan portaller buralarda da çok etkin değil. Doktor networklerin de ise yine ilaç firmaları reklamları ile gelir elde edilebilmektedir. Özellikle buralarda fazlaca doktorların bulunduğu alanlar olduğu için e-detailing, display advertising yapmak olasıdır. İkinci sağlık sitesi networku hasta networkleri dir. Yine Amerika da yaygın olan network sistemi Avrupa da o kadar etkin değil. Yine ilaç reklamı serbest olduğu için bu başarı sağlanıyor diyebilmekteyiz. Bu tür sitelerde özellikle de doktor reklam yapmamalı, hasta kimliği gizlenmeli ve üye doktorun aktivitesinin devamlılığı olmalıdır. Hastanelerde ve ilaç firmaları web sitelerinde engagement oluşturmamasını ve içerik sağlamamasının en önemli nedeni o firmada geçici olduğuna inanması dolayısıyla emek vermek istememesidir. Bağımsız portallerde doktor kendine daha rahat bir sosyal kimlik oluşturabilmektedir. Ya da bunu kendi web sitesinde yapabilmektedir. Seçil Yüksel Dijital Pazarlama Müdürü, Santa Farma Hekimler interneti haberleşme, mesleki gelişim ve sosyalleşme için kullanmaktadır. Santa Farma nın dermatologlara yönelik hazırladığı dijital grupta bu ihtiyaçları karşılamaya yönelik konumlanmıştır. E-dergi, videolar, klinik tanıtımları, kütüphane, güncel makaleler, toplantı, kongre takvimleri, mizah dergilerine ulaşabilmektedirler. Ayrıca forum kısımları mevcuttur. Yine olgu ve vaka kısmı ile vaka tartışmaları yapabilmekte ve tanı koymaya çalışabilmektedir. Muhabir haberde hekim kendi kliniği ile bilgi de paylaşabilmektedir. Hedef kitleyi iyi tanımak, ihtiyaçları net belirlemek, kurguyu esnek yapmak, basit ve anlaşılır olmak, satış yapmamaya çalışmak, hedef kitleyi sürekli dinlemek online web ortamlarının başarılı olmasını sağlamaktadır. 16

Medikal Yayıncılık, E-Öğrenme Nereye Gidiyor? Burkay Adalığ Türkiye ve Ortadoğu Medikal Müdürü, Bausch + Lomb Tıpta mezuniyet sonrası öğrenme en sorunlu alanlardan biridir. Dolayısıyla e-öğrenme ile bu açık kapatılabilmektedir. Pedagoji (çocuk eğitimi) ve androgoji (yetişkin eğitimi) her zaman teknolojinin önünde olmalıdır. BÖTE (Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri) Yıldız Teknik Üniversitesinde "Bilgisayar öğretim teknolojilerine nasıl entegre olabilir" üzerine eğitim veren bir lisans eğitimidir. Bahadır Güllüoğlu Genel Cerrahi, Marmara Üniversitesi E-yayıncılığın 3 ayağı bulunmaktadır. Yazarın kendisi, değerlendiren hakemler ve okuyuculardır. Ama yayıncılar da burada çok önem arz etmektedir. Gelecekte e-yayın tarafında pek fazla değişiklik beklenmeyen alan yazarlardır. Buradaki tek değişiklik yazar sayısı olacaktır. Ama hakem üzerinde baskı artacaktır. Daha fazla hakem artması gerektiği için hakemlerden bedava hizmet alınamayacak, ödüllendirilecek ya da hakemlerin artık görünür olması gerekecektir. Bu açık yayın sistemi sayesinde hakemlerin gerçek yorumları da görülebilecektir. Yayına ulaşmak artık sorun olmayacak, çünkü ekranı olan her şey bize yayın verebilecek hale gelecektir. Gelecekte çok büyük özellikle açık yayıncılığa geçiş olacaktır. Okuyucular bunu oylayacak ve kritik edebilecekler. Yüz yüze eğitim vazgeçilmezdir ve e-öğrenme ancak bunu desteklemelidir. Ama mentorluk ve yüz yüze eğitim mutlaka yapılması gereken altın standarttır. Nüfus yoğunluğu olarak 18. sırada olan bir ülkede eğitimde dünya standartlarının 100. sıradayız. Oyun bazlı temelli eğitim önem arz edecektir. Tıp öğrencileri oyunlu eğitim ile öğrenecektir. Sosyal Medyanın Farmakovijilans Açısından Değerlendirilmesi Seyfullah Dağıstanlı, Farmakovijilans Derneği Başkanı Farmakovijilans konusunun sosyal medya açısından değerlendirdiğimizde iki kırılma noktası var. Biri sosyal medyanın denetlenemez olması, diğeri ise otoritenin yapıyı kontrol altına alma çabasıdır. Konu ile ilgili çok ayrıntı var, sürecin nasıl denetlenebileceğinin kurgusu halen oluşturulamadı. FDA nın konu ile ilgili çabaları sürmekte. Sosyal medya yazışmalarında geçebilecek ilaç isimleri sonucunda bunun ilaç firmasına sorumluluk yüklemesi gibi yöntemler konuşulmakta. Yelda Arıkan İlaç Güvenliği Sorumlusu, Boehringer Ingelheim Adverse olaylar ulaşabileceğiniz en iyi pazarlama aracıdır. İçeriğini kullanıcının oluşturduğu bir ortamda kullanıcının ilacınız hakkında ne konuştuğu size iyi bir içerik sağlayacak ve hasta iç görüsünü anlamaya yardımcı olacaktır. Adverse Olay (istenmeyen tıbbi olay) raporlanması için tanımlanabilir hasta, tanımlanabilir bir raporlayıcı (durumu konfirme etme açısından), belirli bir ilaç olması ve belli bir adverse olayı içermesi gerekmektedir. Boehringer Ingelheim tarafından, 9 uzmanlıktan toplam 604 hekim ile yapılan araştırmada, Türk hekimlerinin %95 i internet kullanıcısı olduğu bilgisini vermiştir. Hekimlerin %40 ı ilaç güvenlik profili konusunda internet kaynaklarına başvurmamaktadır. Bu bilgi için internet kaynağından faydalanan hekimlerin en çok ziyaret ettiği sitelerin PubMed, ilacrehberi.com ve ilacabak.com olarak gözlemlenmiştir. İlaç etkililiği ve yan etkiler konusunda ise hekimlerin %25 i internet aramaları sonucunda ulaştıkları medikal kaynakları kullanırken %6 sı ilaç üreticisi firmanın web sayfasından faydalanmaktadır. 1215 hasta ile yapılan bir araştırmaya göre, sağlık ile ilgili bilgi kaynağı olarak hastaların %98 i doktorlardan, %92 si eczacılardan yararlanırken %41 i internet kaynaklarına başvurmaktadır. Kullanım sırasında bir ilacın yan etkisi ile karşılaşmaları durumunda ise hastalar sırasıyla prospektüse (%72), doktorlarına (%54), eczacılarına (%45) ve internet kaynaklarına (%15) başvurmaktadır. Hastaların herhangi bir sağlık konusu ile ilgili internet aramalarının %42 sinin hastalıklar ile ilgili bilgi edinme, %40 ının ilaç etkililiği konusunda araştırma, %28 inin ilaç yan etkileri ile ilgili bilgi alma ve %11 inin ise diğer kullanıcıların ilaçlar ile ilgili deneyimlerini okumak amaçlı olduğu gözlemlenmiştir. 17

Katılımcı Görüşleri; PTMS organize ettiği toplantıların seviyesini hep biraz daha yükseğe taşıyor. İlginç konular ve konuklar izledik. Teşekkürler. ELSEVIER Son yıllarda kendi konusunda yapılan en tutarlı, en derli toplu ve aynı zamanda en geniş kapsamlı toplantıydı. Bülent Becan, ATUVA Yönetim Danış. Ve Tic. Ltd. Şti. Özenle hazırlanmış ve amacına uygun bir içerik vardı. Özellikle gelecek ile ilgili öngörüler, doktorların kendi paylaşımları, hayata geçirilmiş sektörel örnekler ufuk açıcı oldu. Eczacıbaşı Baxter Tüm dünyada pazarlama trendlerinin sosyal / mobil pazarlamayla şekillendiği günler yaşıyoruz. Sağlık sektörü de hızla ve uygun bir regülasyonla mobil hayata uyum sağlamalı. Bu toplantıda bu konuda birçok perspektiften bakışları, deneyimleri ve fütürist yorumları edindim. Çok teşekkür ederim. Sevgi Salman Ünver, Merck İlaç Çok başarılı bir sempozyumdu. Pyksys Organizasyon için çok teşekkürler. Son dönemde katıldığım en iyi ve verimli toplantıydı. Yönetim ekibini kutlarım. Saygılarımla. Serkan Erkovan, Boehringer Ingelheim Eylül 2013'te tekrar sizlerle... Digital Health Turkey Facebook Grubu www.facebook.com/dhsturkey Digital Health Turkey Twitter Grubu http://twitter.com/dhsturkey www.dhsturkey.com Digital Health Turkey LinkedIn Grubu http://www.linkedin.com/groups?gid=4226683