BÖLÜM 02 Eskizler ile Çalışmak
Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu SAYISAL GRAFİK Terimler Eskiz (Sketch) Eskiz ortamı (Sketch Environment) Eskiz düzlemi (Sketch Plane) Eskiz geometrisi (Sketch Geometry) Eskiz düğmesi (Sketch Button) Eskiz koordinat sistemi (Sketch Coordinate System) Sembol (Symbol) Sınırlama (Constraint) Geometrik sınırlama (Geometric Constraint) Ölçü sınırlaması (Dimensional Constraint) Parametre (Parameter) Bir koordinat sistemi, 2B eğriler ve eğriler üzerine atanmış ölçü/sınırlamalardan oluşan bir grup nesnedir. Bir eskiz, ayrıca yardımcı çizim nesneleri de içerebilir. Eskizler, eskiz unsurlarının tanımlanmasında kullanılır. Bir eskiz düzlemi (eskizin tanımlandığı) ve eskiz araçlarından oluşan ortamdır. Bu ortamda eskizler yaratılır, düzenlenir ve istenen duruma getirilir. Eskizin yer aldığı düzlemsel yüzey ya da çalışma düzlemidir. Doğrular, noktalar, dik dörtgenler, spline eğriler, yuvarlamalar, yaylar, çemberler, elipsler gibi nesnelerden oluşan 2B geometridir. Command araç çubuğunda yer alan ve eskiz ortamına ulaşmayı ve oradan çıkmayı sağlayan komuttur. Yeni bir eskiz çizimine başlandığında otomatik olarak tanımlanan ve eskiz geometrileri için koordinat sistemi gören bir konumlandırma aracıdır. Eskiz çizimi sırasında çıkan sembollerdir. Eskiz geometrilerinin koordinat sistemine ya da diğer nesnelere göre ilişkisini belirtir. Diklik, teğetlik, yataylık gibi. Eskiz sembolleri, imlecin hemen yanında gözükür. Eskiz geometrilerinin büyüklüğünü ve şeklini tanımlayan geometrik ya da ölçü kurallarıdır. Eskiz geometrilerinin şeklini ve ilişkisini tanımlar (eş merkezlilik, paralellik gibi). Eskiz geometrilerinin büyüklüğünü ve konumlarını tanımlar. Ölçüler arasında matematiksel ilişkiler tanımlanmasını sağlar. Model ölçülerine sistem tarafından otomatik olarak bir parametre atanır (d0, d1 gibi). Ayrıca, kullanıcı tanımlı parametreler de tanımlanabilir. 42 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak
SAYISAL GRAFİK Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Eskizlere Giriş Tüm 3 boyutlu tasarım sistemlerinde, modellemeye başlarken, 2 boyutlu eskizler kullanılır. Eskizler, modellenen parçanın unsurlarını oluşturur. Ayrıca, 2 boyutlu tasarım sistemlerinden farklı olarak, eskizler ölçüler ve diğer koşullar ile tanımlanır ve istenen biçime getirilir. Aşağıda bazı eskizler ve bunlar kullanılarak oluşturulan unsurlar gösterilmektedir. Ekstrüzyon Döndürme Tüm eskiz geometrisi eskiz ortamında oluşturulur ve düzenlenir. Eskiz geometrileri ise değişik eskiz komutları kullanılarak oluşturulur. Eskizlerin tanımlanma sürecini aşağıdaki gibi özetleyebiliriz: 1. Modellenecek parçanın ilk temel geometrisini oluşturacak olan eskiz, eskiz çizim komutları ile tanımlanır. 2. Eskizler, ölçü ve geometrik sınırlamalar ile istenen biçime ve konuma getirilir. 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak 43
Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu SAYISAL GRAFİK 3. Bu eskiz, 3 boyutlu unsur oluşturma komutlarıyla katı modele dönüştürülür. 4. Parçanın tasarımı için gereken diğer eskizler de aynı mantıkla tanımlanır. Eskiz Ortamı Eskizleri, 2 boyutlu eskiz ortamında tanımlarsınız. Eskiz ortamı aşağıdaki gibidir: Eskiz komutları Eskiz biçimlendirme komutları Aktif eskiz Koordinat eksenleri 44 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak
SAYISAL GRAFİK Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu 2D Sketch Panel, 2 boyutlu eskiz oluşturma, düzenleme ve biçimlendirme komutlarını içerir. Browser penceresinde aktif eskiz gösterilir. Eskiz aktifken, eskiz ikonunun fonu beyazdır ve diğer ikonlar kapatılır. Çizim ekranında ise, koordinat eksenleri ve orijin noktasında 3B eksen sembolü yer alır. Standart araç çubuğunun sağ tarafında ise, eskiz oluşturma ile ilgili biçimlendirme komutları yer alır. Yeni bir parça (Standard.IPT) şablon dosyası açtığınızda, ilk eskiz düzlemi otomatik olarak aktif duruma gelir ve ilk eskiz bu düzlemde tanımlanır. İlk eskizin tanımlanması ve tüketilmesinden sonra, diğer eskizler yeni tanımlanan eskiz düzlemlerinde oluşturulur. Eskiz düzlemi olarak parçanın düzlemleri ya da çalışma düzlemleri kullanılır. Eskiz düzlemlerinin tanımlanmasında, düzlem seçilerek, sağ tuş menüsünden New Sketch komutu kullanılabilir. Eskiz Seçenekleri TOOLS menüsünün altından Application Options komutunu çalıştırdığınızda, karşınıza Autodesk Inventor seçeneklerinin bulunduğu diyalog kutusu çıkar. Bu diyalog kutusundaki Sketch bölümü eskiz seçeneklerini içerir. 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak 45
Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu SAYISAL GRAFİK Burada, eskizler ile ilgili ayarları yapabilirsiniz. Seçenekler şunlardır: Constraint Placement Priority : Buradaki seçenekler, eskiz geometrilerini oluştururken, hangi sınırlamalara öncelik tanınacağını saptar. Eğer Parallel and Perpendicular seçili ise paralel ve diklik sınırlamaları; Horizontal and Vertical seçili ise yatay ve düşeylik sınırlamaları önceliğe sahip olur. Display bölümünde, eskiz ortamında görüntülenecek olan nesneler tanımlanır. Grid Lines ile ızgara doğruları, Minor Grid Lines ile minör ızgara doğruları, Axes ile eksenler ve Coordinate System Indicator ile 3B koordinat sistemi sembolü görüntülenir. Koordinat sistemi sembolü ve ızgara Snap to Grid ile tanımlanan ızgaraya kenetlenerek çizim yapılır. Koordinat sistemi sembolü, ızgara ve eksenler Overconstrained Dimensions bölümünün altında, eskiz üzerine fazladan atanmış olan ölçülerin ne olacağı tanımlanır. Edit Dimension when created ise, ölçüleri tanımlarken ölçü kutucuğunun açılıp açılmayacağını tanımlar. Autoproject edges during curve creation seçildiğinde, eskizlerin tanımlanması sırasında diğer düzlemlerdeki kenarların üzerine gelip eskiz düzlemine iz düşürülmesini sağlar. Autoproject edges for sketch creation and edit seçeneği ise, yeni bir eskiz düzlemi tanımlandığında, bu düzlem üzerinde bulunan parça kenarları da otomatik olarak eskiz düzlemine iz düşürülür. Paralel view on sketch creation seçeneği işaretlendiğinde, eskiz düzleminin tanımlanması ile birlikte bu düzleme dik bakılır. 46 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak
SAYISAL GRAFİK Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Autoproject part origin on sketch create seçeneği, eskiz düzleminin tanımlanması ile birlikte, orijin noktasının düzleme iz düşürülmesini sağlar. Autobend with 3D Line Creation seçeneği, 3 boyutlu eskizlerin tanımlanması sırasında, büküm yerlerinde, otomatik olarak yuvarlamaların tanımlanmasını sağlar. Eskiz Kuralları Eskiz geometrilerinin oluşturulmasına geçmeden, bazı kuralları göz önünde bulundurmanız gerekir: a. Eskizi mümkün olduğu kadar basit tutun. Yuvarlama yapmanız gereken kenarlar varsa ve bunları katı model üzerinde uygulamanız sonucu değiştirmiyorsa, eskiz geometrisinde yuvarlamalar tanımlamayın. Karmaşık eskiz geometrilerinin yönetimi zorlaşabilir. b. Basit geometriler kullanarak, daha karmaşık şekillere ulaşın. c. Eskizi, oluşturmak istediğiniz profilin büyüklüğüne ve şekline yakın olacak şekilde çizin. d. Eskizin öncelikle şeklini sabitleyin, sonra büyüklüğünü tanımlarsınız. e. Profiller için kapalı alanlar kullanın. 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak 47
Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu SAYISAL GRAFİK Eskiz Oluşturma Komutları Eskiz oluşturma komutlarına, Sketch araç çubuğundan ya da Inventor panelinden ulaşabilirsiniz. Line : Doğru parçası. Alt seçeneği spline eğri çizmek için kullanılır. Circle : Daire. Alt seçenekler değişik şekilde daire çizmek için kullanılır. Arc : Yay. Alt seçenekler değişik şekilde yay çizmek için kullanılır. Rectangle : Dikdörtgen. Alt seçenek değişik şekilde dikdörtgen çizmek için kullanılır. Fillet : Yuvarlama. Alt seçenek pah kırmak (chamfer) için kullanılır. Point, Hole Center : Nokta, delik merkezi. Polygon : Çokgen. Mirror : Aynalamak. Rectangular Pattern : Kartezyen dizi. Polar Pattern : Kutupsal dizi. Offset : Öteleme. Insert AutoCAD File : Bir 2B DWG çizimi seçilir ve eskiz geometrisi olarak kullanılır. Create Text : Yazı eskileri oluşturmak için kullanılır. Insert Image : Resim yerleştirmek için kullanılır. Bu resim, daha sonar, parçanın yüzeyine yapıştırılır/iz düşürülür. Eskiz araç çubuğunda yer alan diğer özelliklere ilgili konu başlığında geri döneceğiz. Doğru Çizme Komutu - Line 1. Komutun çalıştırmasından sonra başlangıç noktası işaretlenir. 2. İkinci noktayı işaretleyin. 48 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak
SAYISAL GRAFİK Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu 3. Diğer noktaları da işaretleyin. Bu sırada, imlecin yanında, değişik semboller görünür. Bunlar, geometrik sınırlamalardır. Eskizleri oluştururken, belirli geometrik koşulları da tanımlayabilirsiniz. 4. Eğer, başka bir eskiz nesnesinin başlangıç, bitim ve orta noktasının üzerine gelirseniz, yeşil renkli nokta ile çakışma gösterilir. Daire Çizme Komutu Center point circle & Tangent circle 1. İlk olarak dairenin merkezi işaretlenir. 2. İkinci olarak dairenin çapı tanımlanır. 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak 49
Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu SAYISAL GRAFİK 3. Diğer daire çizme komutu da Tangent Circle komutudur. Burada, üç kenar seçilerek, bunlara teğet bir daire çizilir. Elips Ellipse 1. İki nokta işaretlenerek elipsin ilk ekseni tanımlanır. 2. İkinci ekseni tanımlamak için son nokta işaretlenir. Yay Çizme Komutu Three point arc, Center point arc & Tangent arc 1. Yaylar değişik şekillerde çizilir. Bunlardan ilki, yayın üç noktasını (Three point arc) işaretleyerek oluşturulan yaylardır. Yayın çapını oluşturan ilk nokta işaretlenir. 2. Çapın ikinci noktası işaretlenir. 50 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak
SAYISAL GRAFİK Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu 3. Son nokta, yayı tanımlar. 4. İkinci yay çizme komutu Center point arc tır. İlk olarak yayın merkez noktası işaretlenir. 5. İkinci nokta, yayın yarı çapını tanımlar. 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak 51
Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu SAYISAL GRAFİK 6. Üçüncü nokta ile yayın uzunluğu tanımlanır. 7. Tangent arc komutunda seçilen bir eskiz nesnesine teğet yay çizilir. İlk olarak yayın teğet olacağı nesne seçilir. 8. İkinci nokta ile yayın diğer noktası tanımlanır. 52 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak
SAYISAL GRAFİK Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Dik Dörtgen Çizme Komutu Two point rectangle & Three point rectangle 1. Two point rectangle komutu ile iki nokta işaretlenerek dikdörtgen çizilir. 2. Three point rectangle ile ilk olarak bir doğru parçası tanımlanır. Bu doğru parçası dikdörtgenin bir kenarını gösterir. 3. Üçüncü nokta ile dikdörtgenin diğer kenarı tanımlanır. Yuvarlama Fillet 1. Yuvarlama değeri kutucuğa girilir. 2. Yuvarlanacak kenarlar seçilir ya da doğrudan köşe noktası gösterilir. 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak 53
Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu SAYISAL GRAFİK 3. Eğer, kutucuktaki eşittir düğmesi seçili ise, komuttan çıkmadan seçilecek diğer kenarlar da aynı yuvarlama yarı çapı ile yuvarlanır. Pah Kırma Chamfer 1. Yuvarlama komutunun alt seçeneği olarak pah kırma yer alır.pah kırmanın nasıl tanımlanacağını ve değerleri gösteren kutucuk açılır. 2. düğmesi basılı ise, pah kırma ölçüleri de yerleştirilir. Köşe ya da pahlanacak kenarlar seçilir. İlk seçenekte, tek bir uzaklık tanımlanır ve seçilen iki kenara da uygulanır. 54 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak
SAYISAL GRAFİK Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu İkinci seçenek ile iki kenardan uzaklık girilir. Üçüncü seçenekte ise bir kenardan uzaklık ve açı girilir. 3. Eşittir sembolü, ilk pahtan sonra uygulanacak diğer pahların da aynı ölçüler ile uygulanmasını sağlar. Nokta, Delik Merkezi Point, Hole Center 1. Nokta işaretlenir ve delik merkezleri ya da noktalar tanımlanır. 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak 55
Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu SAYISAL GRAFİK Çokgen Polygon 1. Çokgenin kenar sayısı tanımlanır. 2. Çokgen iki nokta ile çizilir. Eskizlerin Düzenlenmesi Parça tasarımında, birçok eskiz tanımlarsınız. Eskizler, Browser penceresinde Sketch ikonu ile simgelenir. Eskizler, bir unsur tarafından tüketildiğinde (kullanıldığında) o unsurun altına yerleşir. Henüz tüketilmemiş eskiz Tüketilmiş eskiz Bir eskizi tanımladıktan sonra, düzenlemek için, eskiz ikonunu işaretleyin ve sağ tuş menüsünden Edit Sketch komutunu çalıştırın. O eskizin oluşturulduğu ortama dönülür ve istenen değişiklikler yapılır. Değişikliklerden sonra, parça modelleme ortamına dönmek için, ya standart araç çubuğundan RETURN düğmesine basın ya da sağ tuş menüsünden Finish Sketch komutunu çalıştırın. 56 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak
SAYISAL GRAFİK Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Eskizlerin Sınırlandırılması Eğer, eskizlerinizdeki yayların aynı yarı çapta kalmasını ya da iki doğru parçasının sürekli paralel olmasını istiyorsanız, bu nesnelere geometrik sınırlamalar atayabilirsiniz. Geometrik sınırlamalar, eskiz nesnelerinin uymasını istediğiniz koşullar anlamına geliyor. Geometrik sınırlamaları eskiz nesneleri ya da varolan unsurdan türetilmiş nesneler ile eskiz nesneleri arasında tanımlayabilirsiniz. Eskizi oluştururken de, Autodesk Inventor sınırlamaları yaratabilir. Bunun için, çizim yaparken, imlecin yanında bir sembol gözükür; bu sembol atanacak olan sınırlamayı gösterir. Örneğin, aşağıdaki şekilde, eskiz oluşturulurken, paralellik sembolü çıkar, buna uyduğunuzda sınırlama tanımlanmış olur. Eskizi çizdikten sonra ek sınırlamalar tanımlayabilirsiniz. Geometrik Sınırlamalar Bazı sınırlamalar sadece doğru parçalarına uygulanabilirken, bazıları da sadece yaylara ya da çemberlere uygulanabilir. Aşağıdaki liste kullanabileceğiniz tüm geometrik sınırlamaları içermektedir. Tüm bu sınırlamalara eskiz araç çubuğundan ya da Inventor panelinden ulaşabilirsiniz. Aşağıdaki tablo, Autodesk Inventor un içerdiği geometrik sınırlamaları, bunların anlamlarını ve hangi nesnelere atanabileceğini özetlemektedir: Sınırlama Atandığı Nesne Anlamı Doğru Doğru Doğru, daire, yay Perpendicular : Diklik Seçilen nesneler birbirine dik duruma getirilir. Parallel : Paralel İki ya da daha fazla doğru parçası ya da elip eksenlerini paralel duruma getirir. Tangent : Teğet İki eğriyi teğet duruma getirir (ortak noktaları olmasa bile). 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak 57
Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu SAYISAL GRAFİK Sınırlama Atandığı Nesne Anlamı Spline eğri ile diğer nesneler arasında Doğru, nokta, doğrunun son noktası, merkez noktası Smooth : Yumuşaklık Bir spline eğri ile başka bir eskiz nesnesi arasında yumuşak geçiş sağlamak için kullanılır. Coincident : Çakışma İki noktayı çakıştırır. Daire, yay Concentric : Eş merkezlilik İki yay/çemberi eş merkezli duruma getirir. Doğrular, elips Colinear : Eş doğrusallık eksenleri İki doğru parçasını eş doğrusal duruma getirir. Doğrular, bir çift nokta Horizontal : Yatay (orta noktalar da dahil) Nesneleri yatay duruma getirir. İki nokta seçildiğinde, bunların Y koordinatları eşitlenir. Doğrular, bir çift nokta Vertical : Düşey (orta noktalar da dahil) Nesneleri düşey duruma getirir. İki nokta seçildiğinde, bunların X koordinatları eşitlenir. Doğrular, daireler, Equal : Eşitlik yaylar Seçilen yay/çemberlerin radyuslarını ve doğru parçalarının uzunluklarını eşitler. Doğrular, noktalar, Fix : Sabitlemek daireler, yaylar Nokta ya da eğrileri, eskiz koordinat sistemine göre sabitler. Doğrular açısal ve konum olarak sabitlenir. Çember/yayların merkezleri seçilirse, konumları korunur; radyusları seçilirse büyüklükleri korunur. Doğrular, noktalar, Symmetric : Simetri daireler, yaylar Seçilen iki nesneyi, bir merkez doğrusuna göre simetrik duruma getirir. Sınırlamaların Planlanması Eskizleri tanımlarken, bazı geometrik sınırlamalar otomatik olarak atanır. Eskizi istenen konuma ve biçime getirmek için ek sınırlamalar atamanız gerekir.aşağıda bazı temel öneriler yer almaktadır. Eskizdeki bağımlılık ilişkilerine karar verin. Eskizleri tanımlarken, eskiz elemanlarının birbirlerine göre nasıl bir ilişkilerinin olacağını düşünün ve buna göre sınırlamaları atayın. 58 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak
SAYISAL GRAFİK Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Otomatik olarak uygulanan sınırlamaları analiz edin. Eskizleri tanımlarken, bazı sınırlamalar otomatik olarak uygulanır. Eğer, bunlar, sonraki işlemleri etkileyecekse, silinmeleri gerekebilir. Sadece gereken sınırlamaları uygulayın. Eskizi tamamen sınırlandırmak gerekli değildir. Eskizi tamamen sınırlandırmadan da katı modelleme komutlarını uygulayabilirsiniz. Büyüklükten önce geometriyi sabitleyin. Önce, geometrik sınırlamaları uygulayın ve daha sonra ölçüler ile büyüklüğü tanımlayın. Ölçüleri, küçük elemanlardan önce büyük elemanlar üzerine uygulayın. Öncelikle büyük nesneler üzerinde ölçülerin uygulanması, istenmeyen bozulmaları önleyecektir. Eskizi tanımlamak için hem geometrik sınırlamaları hem de ölçüleri kullanın. Bazı durumlarda, geometrik sınırlamalar, eskizi tanımlamakta daha fazla kolaylık ve basitlik sağlar. Bu durumda geometrik sınırlamaları kullanın. Sınırlamalar ve ölçüler birlikte, eskizin biçimini ve konumunu tanımlar. Dolayısıyla, bunları birlikte kullanmanızı öneririz. Boyutu değişebilecek olan eskiz elemanlarını dikkate alın. Bazı durumlarda, tasarım sırasında, modelin belirli boyutları değişebilir. Bu durumda, bunları önceden kestirebilmek bazı kolaylıklar sağlar. Dolayısıyla, sonradan değişme ihtimali olan eskiz elemanlarını ölçülendirmeden bırakmak daha doğru olabilir. Sınırlamaların Görüntülenmesi ve Silinmesi Eskiz geometrileri üzerine atanmış olan sınırlamalar gizlenmiştir; bunları görmek için, Inventor paneli ya da eskiz araç çubuğundan Show Constraints komutunu kullanabilirsiniz. Komutun çalıştırılmasından sonra eskiz geometrileri üzerine gelinip bir süre beklenirse, o nesne üzerindeki sınırlamalar görüntülenir. Sınırlamalar görüntülendikten sonra, istenen sınırlamanın üzerine gelindiğinde, bunun hangi nesnelere atanmış olduğu da görülür. 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak 59
Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu SAYISAL GRAFİK Sınırlamayı silmek için, silmek istediğiniz sınırlamayı işaretleyin ve sağ tuş menüsünden Delete komutunu seçin. Eskiz elemanlarının tümü üzerindeki geometrik sınırlamalarını görmek istiyorsanız, kısa yol tuşlarını kullanabilirsiniz. F8 kısa yoluna bastığınızda, eskizdeki tüm elemanların sınırlamaları görüntülenir. F9 kısa yolu ile ise, tüm sınırlamalar gizlenir. Aynı komutlara, çizim ekranı üzerindeyken sağ tuş menüsünden de ulaşabilirsiniz. Eskizlerde Yardımcı Çizim Nesnelerinin Kullanımı Bazı durumlarda, eskiz geometrisinin daha kolay oluşturulabilmesi için yardımcı çizim nesnelerine gereksinim duyarsınız. Yardımcı çizim nesneleri, 3 boyutlu unsur işlemlerinde dikkate alınmaz, ancak, istenen eskizin daha kolay oluşturulmasında size yardımcı olur. Yardımcı çizim nesneleri, diğer eskiz nesneleri gibi, geometrik sınırlamalar ve ölçüler ile tanımlanabilir. Fakat, bunlar, 3 boyutlu unsur işlemlerinde dikkate alınmaz. Aşağıdaki şekilde gösterildiği gibi, yardımcı çizim nesneleri ile istenen geometri kolaylıkla tanımlanabilir: 60 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak
SAYISAL GRAFİK Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Eskizlerde yardımcı çizim nesnesi kullanmak için, standart araç çubuğunun en sağında bulunan ikonlardan yararlanabilirsiniz. Sağdan ilk ikon Construction adlı ikondur. Örneğin, doğru çizme komutuna girdikten sonra, bu ikona basarsanız, çizeceğiniz doğru parçası yardımcı çizim nesnesi olarak çizilir. Yardımcı çizim nesnelerinin çizgi tipleri, normal eskiz elemanlarına göre farklıdır. Böylece, yardımcı çizim nesneleri ile normal eskiz elamanlarını birbirinden ayırt edebilirsiniz. Centerline ikonu ise özel bir yardımcı çizim nesnesidir. Centerline ile eksenler tanımlayabilirsiniz. Bu eksenler, örneğin döndürme unsurunda, dönme ekseni olarak kullanılabilir. Bunların da çizgi tipleri farklıdır. 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak 61
Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu SAYISAL GRAFİK Eskizlerin Ölçülendirilmesi Geometrik sınırlamalar dışında, eskiz geometrisinin tanımlanması için ölçüler kullanılabilir. Ölçüler ile eskiz geometrilerinin büyüklükleri tanımlanır. Ölçülerde yapılan değişiklikler otomatik olarak eskiz geometrisinin konumu ve büyüklüğüne yansır. Aşağıda ölçülendirme ile ilgili bazı örnekler görmektesiniz. General Dimension Ölçülendirme için, General Dimension komutu kullanılır. Bu komut tüm ölçüler için kullanılabilir. Yapmanız gereken, ölçülendirilecek nesneleri seçmek ve ölçü şeklini tanımlayacak şekilde ölçünün yerini saptamaktır. Seçilen nesne(ler) ve ölçünün konumu ölçü biçimini belirler. Örneğin, bir çember seçtiğinizde, çemberin çapı ölçülendirilir, yay seçildiğinde ise radyusu. Eğer, iki çemberi seçerseniz, çemberlerin merkezi arasındaki uzaklık alınır. Ölçü tanımlandıktan sonra, ayarlara bağlı olarak ölçü değeri tanımlanır. Ölçü değerini girmek için, ölçüye çift tıklayın. Ölçü değerinin girileceği ufak pencere açılır. Ölçü değeri olarak nümerik değerler verebilir ya da parametreler atayabilirsiniz. Değer girilen alana gelir ve sağ tuşa ya da ok tuşuna bastığınızda aşağıda gösterilen seçenekler çıkar. Measure ile çizimden ölçüm yapılarak değer girilir. Show Dimensions modelde önceden tanımlanmış eskizlerin ölçülerini görünür kılar. Ölçülerin Değişik Şekillerde Görüntülenmesi Autodesk Inventor ile eskiz ortamında yapılan ölçülendirme değişik şekillerde görüntülenebilir. Default olarak, ölçülerin nominal değerleri gözükür. Diğer seçeneklere ulaşmak için, TOOLS menüsünün altından Document Settings komutunu çalıştırın. Aşağıdaki diyalog kutusu açılır. Units bölümü altındaki, Modeling Dimension Display bölümünün altından eskiz ölçülerinin nasıl görüntüleneceği saptanır. 62 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak
SAYISAL GRAFİK Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Display as value : Ölçüler nominal değerleri ile gösterilir. Tolerans bilgisi atanmışsa da, bu görüntülenmez. Display as name : Ölçüler parametre isimleri ile görüntülenir. Display as expression : Ölçüler matematiksel ifadeler olarak görüntülenir. 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak 63
Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu SAYISAL GRAFİK Display as tolerance : Ölçüler tolerans bilgileri ile görüntülenir. Alt ya da üst tolerans değeri seçili ise, ölçünün altı çizilidir, fakat sayısal değer olarak nominal değeri görüntülenir. Display as precise value : Ölçüler gerçek değerleri ile görüntülenir. Tolerans atanmış ölçülerin altı çizilidir ve gerçek değer gösterilir. Ölçülere Tolerans Bilgileri Atamak Eskiz ortamında ölçülere tolerans bilgileri atayabilirsiniz. Bu tolerans bilgileri, hem modelde hem de teknik resim ortamında kullanılabilir. Modelleme ortamında, tolerans değerleri arasında seçim yapılarak, modele uygulanması sağlanır. Ölçülere tolerans bilgileri atamak için, ölçü seçilir ve sağ tuş menüsünden Dimension Properties komutu kullanılır. Aşağıdaki diyalog kutusu açılır. 64 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak
SAYISAL GRAFİK Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Settings altından ölçü özellikleri tanımlanabilir. Name karşısına ölçünün parametre ismi girilir. Precision, ölçünün sahip olacağı anlamlı basamak sayısını tanımlar. Tolerance altından, tolerans tipi seçilir ve buna göre tolerans değerleri hemen altta tanımlanır. Evaluated Size altında dört değişik seçenek yer alır. Tolerans bilgisi atanmış bir ölçü, üst tolerans değeri, alt tolerans değeri, nominal değeri ve ara değeri ile eskiz nesnesine uygulanabilir. Buradaki seçenekleri, bunlar arasından seçim yapmanızı sağlar. Eskiz Ölçülerinin Görüntülenmesi/Gizlenmesi RETURN ile ya da sağ tuş menüsünden Finish Sketch komutu ile parça modelleme ortamına geçtiğinizde, seçilen eskizlerdeki ölçülerin görüntülenmesi ya da gizlenmesi mümkündür. Parça modelleme ortamındayken, bir eskizdeki tüm ölçüleri gizlemek için, Browser penceresinde, eskiz ikonunu seçin ve sağ tuş menüsünden Dimension Visibility komutu ile ölçüleri gizleyin / görüntüleyin. 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak 65
Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu SAYISAL GRAFİK Ayrıca, parça modelleme ortamındayken, çizim ekranında sağ tuş menüsü açıldığında, Dimension Display altında, ölçülerin nasıl görüntüleneceği ile ilgili seçeneklere de ulaşılır. Fazladan Atanan Ölçüler Eskizlere ölçüler atadığınızda, bunlar default olarak parametrik ölçülerdir. Her bir ölçü ile, eskizin hareket serbestisini düşürürsünüz. Eskizin hareket serbestisi kalmadığında, eskiz tamamen sınırlandırılmış olur ve bundan sonra yeni sınırlandırma ekleyemezsiniz. Buna karşın, eskiz geometrisini etkileyen ölçüler dışında, tam tersi olarak geometrinin belirlediği ölçüler (bunlara referans ölçü de denir) de tanımlanabilir. Bunlara Driven Dimensions adı verilir. Bunlar, eskiz geometrisini biçimlendirmez, tam tersine, eskiz geometrisi tarafından belirlenir ve referans amaçlı kullanılır. Bir eskize geometri tarafından belirlenen ölçü atamak için, ölçü komutuna girdikten sonra standart araç çubuğundan Driven Dimension ikonu kullanılır. Bu ölçüleri, diğer parametrik ölçülerden ayırmak için, Autodesk Inventor, bu ölçüleri parantez içinde gösterir. 66 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak
SAYISAL GRAFİK Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Eğer standart araç çubuğundan Driven Dimension aşağıdaki uyarı çıkar: ikonunu kullanmadan eskize fazladan ölçü atadığınızda, Eğer, Accept düğmesine basarsanız, ölçü eskize yerleştirilir, fakat bir Driven Dimension, yani geometrinin belirlediği bir ölçü olarak. Otomatik Ölçülendirme Auto Dimension İstenirse, eskiz ölçüleri otomatik olarak da verilebilir. Bunun için, Auto Dimension komutu kullanılır. Komuta girdiğinizde, bir diyalog kutusu açılır ve atanabilecek ölçülerin sayısı gösterilir. Apply ile atanabilecek ölçüler eskize uygulanır. Bundan sonra eğer otomatik atanamamış ölçüler kalırsa, Dimension Required kısmında bunun sayısı gözükür. Parametreler Parameters Parametreler, eskiz ölçülerinde kullanılan değişkenler olarak görülebilir. İki tür parametre vardır. Bunlardan birisi sistem tarafından verilen model parametreleridir. Diğeri de kullanıcı tanımlı parametrelerdir. Ölçülere bir değer verdiğinizde, Autodesk Inventor her bir değere otomatik olarak bir parametre atar. Bu parametreler d0, d1, d2 diye gider. Bunlar model parametreleridir. Kullanıcı tanımlı parametreler ise kullanıcıların tanımladıkları parametrelerdir. Tüm parametreler, Parameters komutu ile görülebilir. Bir diyalog kutusu açılır ve model ve kullanıcı tanımlı parametreler listelenir. 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak 67
Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu SAYISAL GRAFİK Üst tarafta model parametrelerini görüyorsunuz. Bunlar d0, d1, d2 diye gider. Bunlara kullanıcı tanımlı parametreler atanabilir. Ama öncelikle o kullanıcı tanımlı parametrenin tanımlanmış olması gerekir. Kullanıcı tanımlı parametrelere bir isim verilir, birimi saptanır, varsa denklem tanımlanır, buna göre de sayısal bir değer ortaya çıkar. Daha sonra, bu parametreler, eskizlere ya da unsurlara atanabilir. Parametrelerin kullanım alanını ileride, akıllı parçalar ( iparts ) söz konusu olduğunda daha ayrıntılı olarak göreceğiz. Ölçü değerini tanımlarken, parametreler kullanmak istiyorsanız, ölçü değeri kutucuğuna bu parametrenin ismini girmeniz yeterlidir. Bu kutucukta, denklemler de tanımlanabilir. Eğer denklem sorunlu ise, yazı kırmızı olarak gözükür. Sorun düzeltildiğinde, normal rengine (siyah) döner. 68 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak
SAYISAL GRAFİK Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Diğer Eskiz Araçları Şu ana kadar, temel komutlarıyla, eskizlerin tanımlanmasını, daha sonra geometrik sınırlandırmalar ve ölçüler ile biçimlendirilmesini gördük. Şimdi de, spline eğrilerin kullanımı, eskiz nesnelerinin dizilenmesi, aynalanması ve diğer eskiz tanımlama özelliklerine bakalım. Spline Eğriler Spline Spline eğriler ile, karmaşık formlar tanımlayabilirsiniz. Bu bölümde, spline eğrilerin tanımlanması ve düzenlenmesini göreceğiz. Spline eğriyi tanımlarken, noktalar işaretlersiniz. Spline eğri bu noktalardan geçerek oluşturulur. Noktalar arasındaki geçiş ve bu geçişin özellikleri seçilen yönteme göre değişir. Default olarak, yeni bir spline eğrinin tanımlanmasında Smooth yöntemi kullanılır. Fakat, bu yöntem sonrasında değiştirilebilir. Yukarıdaki şekilde gördüğünüz gibi, spline eğrinin noktaları ölçülendirme için kullanılabilir. Spline eğri tanımlandıktan sonra, bunun noktaları üzerine gelinip, sağ tuş menüsü açıldığında, değişik düzenleme komutları görülür. Handle : Seçilen noktada, o noktaya teğet bir doğru parçası çıkar. Bu doğru parçasının uzunluğu teğetliğin uzunluğunu da tanımlar. Bu çıkan doğru parçasını ölçülendirebilir ya da buna sınırlandırmalar atayabilirsiniz. Burada verdiğiniz ölçü değeri birimsizdir. 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak 69
Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu SAYISAL GRAFİK Curvature : Seçilen noktadaki eğrilik kontrol edilir. Flat : Seçilen noktadaki düzlük kontrol edilir. Spline eğrilere özgü diğer seçenekler ise şunlardır: Insert Point : Spline eğri üzerine yeni bir ara nokta yerleştirilir. Close Spline : Spline eğrinin başlangıç ve bitim noktalarını birleştirir ve eğriyi kapalı bir eğriye dönüştürür. Display Curvature : Eğrilerin görüntülenmesi sağlanır. Spline Tension : Spline Tension diyalog kutusu açılır. 100 e yakın olan değerler, noktalar arasındaki keskinliği arttırır. 70 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak
SAYISAL GRAFİK Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Eskiz Nesnelerinin Dizilenmesi Pattern komutları, eskiz nesnelerinin dizilenmesi için kullanılır. Bu komutlar, AutoCAD in Array komutuna benzemektedir. Kartezyen Dizileme Rectangular Pattern Rectangular Pattern Eskiz ortamında seçilen nesneler, işaretlenen eksenler boyunca dizilenir. Komutun çalıştırılmasından sonra, Rectangular Pattern diyalog kutusu açılır. Geometry düğmesi ile dizilenecek nesneler seçilir. Direction1 ve Direction2 altında dizileme eksenleri ve yön tanımlanır. Her iki eksen boyunca eleman adedi ve elemanlar arasındaki mesafe de burada gösterilir. Kutupsal Dizileme Circular Pattern Circular Pattern Eskiz ortamında seçilen nesneler, işaretlenen eksen etrafında dizilenir. 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak 71
Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu SAYISAL GRAFİK Circular Pattern diyalog kutusu, dizilenecek nesnenin, dizileme ekseninin ve eleman adedinin tanımlanmasında kullanılır. Eskiz Nesnelerinin Aynalanması Mirror Eskiz ortamında, seçilen nesneler, tanımlanan bir eksene göre aynalanır. Nesneler ve bir eksen işaretlenir. Eskiz Nesnelerinin Ötelenmesi Offset Öteleme komutuyla, kapalı ya da açık uçlu profiller seçilerek, bunların ötelenmesi sağlanır. Komuta girdikten sonra, çizim ekranı üzerindeyken, sağ tuş menüsü açıldığında, ötelemeyle ilgili ek seçenekler açılır: 72 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak
SAYISAL GRAFİK Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Loop Select seçeneği aktif ise, bitişik nesnelerin tümü öteleme için seçilir. Bu seçeneği kapattığınızda, sadece seçtiğiniz nesneyi öteleyebilirsiniz. Constrain Offset seçeneği ise, öteleme sonrasında, öteleme mesafesinin tüm nesneler ile aynı olmasını sağlar. Yukarıdaki örnekte, iki adet yay ve iki adet doğru, bu seçenekler ile ötelendiğinde, her bir parçanın öteleme miktarı aynı olacak. Eğer, Constrain Offset seçeneği kapatılırsa, her bir parça için farklı öteleme miktarları verilebilir. Constrain Offset seçili Constrain Offset seçili değil 2 Boyutlu AutoCAD Verilerinin Eskizlere Transferi AutoCAD ile çizilmiş 2 boyutlu nesneleri, Autodesk Inventor un eskiz ortamına aktarabilir ve burada, bu eskizleri 3 boyutlu tasarımın yapı taşları olarak kullanabilirsiniz. Dolayısıyla, elinizde, 3 boyutlu tasarımını yapmak istediğiniz modelin 2 boyutlu teknik resim görünüşleri/kesitleri var ise, bunları Autodesk Inventor içinde bir daha çizmeniz gerekmez. Yapmanız gereken, basit bir transferdir. Insert AutoCAD file İlk olarak transfer etmek istediğiniz DWG dosyasını seçin. Open ile devam ettiğinizde, aşağıdaki diyalog kutusu açılacaktır. 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak 73
Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu SAYISAL GRAFİK Selective Import altında, seçilen DWG dosyasındaki katmanlar listelenir. Bunlardan istemediklerinizi kapatarak, bu katmanlarda yer alan nesnelerin transferini engelleyebilirsiniz. Önerimiz, sadece o eskizde kullanacağınız geometrileri transfer etmektir. İsterseniz, çizim alanından nesne seçerek de transfer edilecek nesneleri tanımlayabilirsiniz. Bunun için, Selection altındaki All seçeneğini kapatmanız gerekir. Autodesk Inventor, birimli olarak çalıştığı için, transfer edilen nesnelerin birimi de önemlidir. Import Files Units altından birim seçebilirsiniz. Detected Units, Autodesk Inventor un önerdiği birimdir. Farklı bir birim tanımlamak isterseniz, Specify Units altından, istediğiniz birimi seçebilirsiniz. Constrain End Points, seçilen nesnelerin bitim noktalarına çakışma sınırlamasını atamak için kullanılır. AutoCAD deki nesneler, her ne kadar birleşik çizilseler de, Autodesk Inventor a aktarıldıklarında, bunlara çakışma sınırlamasının uygulanması gerekir. Bu seçeneği işaretlediğinizde, otomatik olarak çakışma sınırlamaları uygulanır. Eğer, transfer etmek istediğiniz nesneler, DWG dosyasında Layout (kağıt düzlemi) bölümlerinde ise, çizim penceresinin altından istediğiniz kağıt düzlemini seçerek, buraya ulaşabilirsiniz. Finish ile transfer işlemi gerçekleşir ve seçilen nesneler, Autodesk Inventor un eskiz ortamına yerleşir. DWG resminde tanımlanmış olan ölçüler, Autodesk Inventor ortamına, parametrik ölçüler olarak aktarılır. Kopyala-ve-Yapıştır ile Veri Transferi AutoCAD 2 boyutlu nesneleri, aynı zamanda kopyala-ve-yapıştır özelliği ile de Autodesk Inventor eskizlerine alınabilir. Bunun için, AutoCAD dosyasını açın ve kopyalamak istediğiniz AutoCAD nesnelerini işaretleyin. Sağ tuş menüsünden Copy ile devam edin (ya da CTRL+C kısa yolunu kullanın). 74 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak
SAYISAL GRAFİK Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Autodesk Inventor eskiz ortamına dönün ve sağ tuş menüsünden Paste (ya da CTRL+V kısa yolunu kullanın) ile nesneleri yapıştırın. Sizden, eskizin yerini göstermeniz istenir. Bu sırada farenin sağ tuşuna bastığınızda Paste Options ile birimlerle ilgili seçenekler karşınıza gelir. Burada, Specify Units ile yeni biri birim tanımlayabilirsiniz. OK ile devam ettiğinizde nesneler eskiz ortamına yerleşir. Yazı Eskizi Eskizlere yazılar da ekleyebilirsiniz. Yazılar, kabartma unsuru (Emboss) ile kullanılabilir. Text Yazının yeri için bir nokta göstermeniz yeterlidir. Format Text diyalog kutusu açılır. 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak 75
Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu SAYISAL GRAFİK Burada, yazının biçimi tanımlanır. Alttaki pencerede yazıyı yazabilirsiniz. OK ile devam ettiğinizde, seçilen özelliklere göre yazı eskize yerleşir. Yazının çevresinde dikdörtgen bir alan bulunur. Bu nesneler ölçülendirilerek, yazının konumu saptanır. Yazının düzenlenmesi için, yazı üzerine gelin ve sağ tuş menüsünden Edit Text komutunu çalıştırın. Yazının oluşturulduğu diyalog kutusu açılır ve istediğiniz değişiklikleri burada yapabilirsiniz. Eskize Resim Yerleştirmek Eskizlere resimler de eklenebilir. Bu resimler, çıkartma unsurunda ( Decal ) kullanılır ve modelin üzerine yapıştırılır. Insert Image Komuta girildikten sonra eskize yerleştireceğiniz resmi seçmeniz istenir. 76 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak
SAYISAL GRAFİK Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Open ile resim, eskize yerleşir. Resmi, köşe noktalarından tutup çekiştirdiğinizde büyüklüğü değişir. Ölçüler ile kenarlarını kullanarak, resmi konumlandırabilirsiniz. Microsoft Excel den Koordinatların Alınması Autodesk Inventor, Excel de varolan koordinat bilgilerinin eskiz ortamına aktarılmasını sağlar. Koordinat ölçe cihazlarından ya da farklı yöntemlerle Excel e aktarılmış olan koordinat bilgileri, eskiz ortamına alınır ve her bir koordinat bilgisi bir çalışma noktası olarak tanımlanır. Import Points Komutun çalıştırılmasından sonra, koordinat bilgilerinin bulunduğu Excel dosyası seçilir ve Open ile dosya açılır. Eğer, transfer edilen Excel dosyasında Z koordinat bilgisi de mevcut ise, aşağıdaki uyarı gelir. Burada söylenen, Z koordinatlarının dikkate alınmayacağıdır. Çünkü, 2 boyutlu eskiz ortamına transfer yapılmaktadır. 3 boyutlu eskizlerde ise, Z koordinatları da dikkate alınır. Devam ettiğinizde, koordinatlar noktalar ile eskiz ortamında tanımlanır. Bu noktaları kullanarak eskiz nesneleri oluşturabilirsiniz. 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak 77
Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu SAYISAL GRAFİK Excel dosyasındaki koordinatların yazım biçiminde aşağıdakilere dikkat edilmelidir. Koordinat bilgileri, Excel de ilk sayfada bulunmalıdır. Tablo A1 hücresi ile başlamalıdır. A1 hücresi bir birim içeriyorsa, tüm noktalar bu birimi kullanır. Eğer bir birim girilmemişse, dosyanın birimi dikkate alınır. Kolonlar şu sırayı izlemelidir. Kolon A, X koordinatını, kolon B, Y koordinatını ve kolon C de Z koordinatını içerir. Hücrelerde formüller kullanılabilir, ancak formülün sayısal bir değer vermesi gerekir. Not: Excel tablosu ile transfer edilen noktalar arasında bir ilişkisellik yoktur. Koordinat Girişi ile Eskiz Çizimi Özellikle AutoCAD alışkanlığı olan kullanıcılar, eskiz nesnelerini, koordinat girişi ile tanımlamak isteyebilirler. Autodesk Inventor da, bu yöntemle eskiz çizilmesi gerekmiyor. Ancak yine de böyle bir seçenek bulunmaktadır. Inventor Precise Input adı verilen araç çubuğunu açmak için VIEW menüsünün altında yer alan Toolbar bölümüne gidin ve Inventor Precise Input seçeneğini seçin. 78 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak
SAYISAL GRAFİK Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Aşağıda göreceğiniz araç çubuğu açılır. Bir komuta girdiğinizde, bu araç çubuğuna koordinat bilgileri girerek çizim yapmanız olanaklı olur. Yapmanız gereken araç çubuğunda, X ve Y için koordinat değerlerini girmek ve ENTER tuşuna basmaktır. Autodesk Inventor, verdiğiniz koordinatı bulur ve bu noktayı işaretler. Araç çubuğunun solundaki ikonlardan Precise Delta seçilirse, son noktaya göre koordinat tanımlamak mümkün olur. Son nokta üzerine 3B koordinat sembolü yerleşir. 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak 79
Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu SAYISAL GRAFİK Eskizlerin Düzenlenmesi Autodesk Inventor eskizler üzerinde kullanılabilecek bazı düzenleme komutları sunmaktadır. Bunlar şunlardır: Extend : Seçilen nesneyi uzatır. Trim : Seçilen nesne kırpılır. Move : Seçilen nesnelerin yeri değiştirilir. Rotate : Seçilen nesne(ler) döndürülür. Bunların dışında, eskiz nesnelerinin atanmış sınırlamalara göre nasıl değiştiklerini görebilmek için bir eskiz nesnesini tutup çekiştirmek de kullanılan eskiz düzenleme yöntemlerindendir. Sürükleme ile atanmış sınırlamalara göre eskizin değişimi görülür. Eksik kalan sınırlamalar ya da sistemin nasıl davranacağı böylece test edilebilir. Diğer eskiz seçenekleri arasında, çizimdeki diğer parçaların kenar/yüzey bilgilerini eskiz düzlemine iz düşürme de bulunmaktadır. Project Geometry Project Geometry komutu, iki türlü kullanılabilir. Eğer tek bir parça üzerinde çalışıyorsanız, parçanın seçilen kenarı üzerinde çalışılan eskiz düzlemine iz düşürülür. Seçilen bu kenarlar, üst düzleme iz düşürülür. İkinci kullanım alanı ise, parçalar arasında kenar/yüzey bilgilerinin paylaştırılmasıdır. Eskiz düzleminde iken başka bir parçanın kenarları/yüzeyi eskiz düzlemine iz düşürülür. Project Cut Edges Project Geometry komutunun alt özelliklerinden bir diğeri de Project Cut Edges komutudur. Bu komut da, parçalar arasında kullanılır. Seçtiğiniz parça ile eskiz düzleminiz kesiştirilir ve kesişim güncel eskiz düzlemine iz düşürülür. Aşağıdaki örnek açıklayıcıdır. Bu örnekte, ışıklandırılmış olan düzlem eskiz düzlemimizdir. 80 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak
SAYISAL GRAFİK Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Project Cut Edges komutunu çalıştırıp dairesel parçayı seçtiğimizde, bulunduğumuz düzlem ile parça kesişir ve kesişim kenarları eskiz düzlemine iz düşürülür. Gördüğünüz gibi, kesişim sonucunda altta ve üstte iki dik dörtgen kesit, eskiz düzlemine yansıtılır. 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak 81
Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu SAYISAL GRAFİK Alıştırma 1: Geometrik Sınırlamalar Not: Bu bölümün alıştırma dosyaları Bölüm 02 dizininin altındadır. Düşey ve Yatay Sınırlamaları Bu alıştırmada, Autodesk Inventor un eskizlerde kullanılan geometrik sınırlamalarına bakacağız. 02_Sinirlamalar.IPT dosyasını açın. 1. Browser penceresinde, dusey_yatay eskizini çift tıklayın. 2. Inventor panelinden, Vertical sınırlamasını seçin. 3. Aşağıda gösterilen nesneleri işaretleyin. 4. Seçilen nesneler düşey duruma getirilir. 5. Inventor panelinden, Horizontal sınırlamasını seçin. 6. Aşağıda gösterilen nesneyi işaretleyin. 7. Seçilen nesne yatay duruma getirilir. 82 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak
SAYISAL GRAFİK Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Teğetlik Sınırlaması 1. Browser penceresinde, tegetlik eskizini sağ tuş menüsündeki Visibility komutunu kullanarak görünür yapın ve diğer eskizi aynı şekilde gizleyin. tegetlik eskizine çift tıklayın. 2. Inventor panelinden, Tangent sınırlamasını seçin. 3. Üçgenin bir kenarını işaretleyin, sonra da daireyi. Aynı işlemi diğer kenarlar için de uygulayın. Kenarlar, daireye teğet duruma getirilir. 4. Alt kenarı, Horizontal sınırlaması ile yatay duruma getirin. 5. General Dimension komutunu kullanarak, aşağıda gösterilen ölçüleri tanımlayın. Eşitleme Sınırlaması 1. Browser penceresinde, esitleme eskizini sağ tuş menüsündeki Visibility komutunu kullanarak görünür yapın ve diğer eskizi aynı şekilde gizleyin. esitleme eskizine çift tıklayın. 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak 83
Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu SAYISAL GRAFİK 2. Inventor panelinden, Equal sınırlamasını seçin. 3. Soldaki yayı ve ona bitişik olan yayı işaretleyin. 4. Sınırlamayı uyguladıktan sonra, yeniden soldaki yayı ve sonra da en sağdaki yayı işaretleyin. Tüm yayların yarı çapları eşitlenmiş olur. 5. Soldaki yayın yarı çapını General Dimension komutu ile tanımlayın. Ölçüye bir değer verin. Diğer yayların yarı çapı da otomatik olarak ayarlanır. Eş Doğrusal Sınırlaması 1. Browser penceresinde, es_dogrusal eskizini sağ tuş menüsündeki Visibility komutunu kullanarak görünür yapın ve diğer eskizi aynı şekilde gizleyin. es_dogrusal eskizine çift tıklayın. 2. Inventor panelinden, Colinear sınırlamasını seçin. 3. Eskizin, sağ ve soldaki yatay kenarlarını işaretleyin. Seçtiğiniz kenarlar, hizalanır ve eş doğrusal duruma getirilir. 84 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak
SAYISAL GRAFİK Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Simetri Sınırlaması 1. Browser penceresinde, simetri eskizini sağ tuş menüsündeki Visibility komutunu kullanarak görünür yapın ve diğer eskizi aynı şekilde gizleyin. simetri eskizine çift tıklayın. 2. Inventor panelinden, Symmetric sınırlamasını seçin. 3. İlk olarak aşağıda gösterilen kenarları soldan sağa doğru işaretleyin. 4. Simetri ekseni olarak ortadaki dik doğruyu işaretleyin. 5. Şimdi de yayları seçin. Son olarak üstteki doğru parçalarını. Komuttan çıkmadığınız için, ilk adımda tanımlamış olduğunuz simetri ekseni, yeniden seçilmek zorunda değildir. 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak 85
Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu SAYISAL GRAFİK Alıştırma 2: Eskiz Özellikleri Bu alıştırmada, Autodesk Inventor un eskiz özelliklerini göreceğiz. 1. Standard (mm).ipt şablonunu kullanarak yeni bir parça dosyası açın. Bunun için, What to do düğmesi altından New seçin ve Metric bölümünden Standard (mm).ipt şablon dosyasını işaretleyerek OK düğmesine basın. 2. Center Point Circle komutunu çalıştırın ve çemberin merkezini tam orijin noktası üzerinde tanımlayın. Çemberin yarı çapı yaklaşık olarak 10 mm olacak. Bunun için, merkez noktasının tanımlanmasından sonar, sağ alt köşedeki radyus değerini gösteren koordinat kutularını kullanarak çemberi oluşturun. 3. İki adet çember daha çizin, bunların çapları biraz daha küçük olsun. 86 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak
SAYISAL GRAFİK Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu 4. Parçanın dış kenarları, çemberlere teğet olacak. Bu amaçla, doğruları çizerken teğetlikleri de sağlayabiliriz. Line komutunu çalıştırın (L harfine basarak). İlk doğrunun başlangıç noktasını küçük çember üzerinde aşağıda gösterildiği gibi işaretleyin, ancak işaretledikten sonra farenin sol tuşundan parmağınızı çekmeyin. Fareyi (sol tuşa basılı olarak) büyük çembere doğru ilerletin. Aşağıda gösterildiği gibi, her iki çember üzerinde de teğetlik sembolleri çıkana kadar büyük çember üzerinde gezinin; her iki teğetlik sembolü çıktığında farenin sol tuşunu bırakın. İşaretle ve sürükle 5. Aynı yöntemi kullanarak, üç doğru parçası daha tanımlayın: İki teğetlik 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak 87
Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu SAYISAL GRAFİK Yardımcı Çizim Nesnelerinin Kullanımı Eskizlerde yardımcı çizim nesneleri kullanarak hem gerekli ölçü/sınırlamaları azaltabilir hem de eskizi daha kolay ifade edebilirsiniz. 1. Yeniden Line komutunu çalıştırın. 2. Standart araç çubuğunun en sağında bulunan Construction ikonunu işaretleyin. 3. Çemberlerin merkezleri arasına aşağıda gösterildiği gibi, iki doğru parçası çizin. 4. Inventor panelinde bulunan sınırlama ikonunun yanındaki oka basın ve oradan da Horizontal (yataylık) sınırlamasını işaretleyin. 5. Sol çember ile büyük çemberi birbirine bağlayan yardımcı doğru parçasını işaretleyin. 6. Dikkat ederseniz, sınırlamanın atanmasıyla, sağ taraftaki çemberin çapı değişti. Sağ ve soldaki çemberlerin çaplarını eşitlemek için Equal (eşit) sınırlamasını kullanacağız. İlk önce sol taraftaki çemberi işaretleyin, sonra da sağ taraftaki çemberi. 88 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak
SAYISAL GRAFİK Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Ölçülerin Eklenmesi Eskiz geometrilerinin büyüklüklerini ve konumlarını tanımlamak için ölçüleri kullanacağız. 1. General Dimension komutunu çalıştırın (D harfine basarak). 2. Aşağıdaki ölçüleri tanımlayın: Soldaki çemberin çapı 10 mm Ortadaki çemberin çapı 20 mm Yatay yardımcı doğrunun uzunluğu 50 mm 3. Şimdi de sağdaki çember ile ortadaki çemberi birbirine bağlayan yardımcı doğruyu ölçülendireceğiz. Yardımcı doğruyu işaretleyin ve sağ tuş menüsünden Aligned seçin. 4. Ölçü kutucuğu açıldığında (eğer ölçüyü tanımlarken bu kutucuk otomatik olarak açılmıyorsa, ölçünün yerini gösterdikten sonra, buna çift tıklayın) aşağıda gösterildiği gibi, 50 mm lik yardımcı doğrunun ölçüsünü işaretleyin (seçim işlemi sırasında bir parmak çıkacak ve ölçünün rengi değişecektir). Böylece, bu yardımcı doğrunun ölçüsüne her zaman bağlı olacak bir matematiksel ilişki kurmuş olacağız. 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak 89
Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu SAYISAL GRAFİK 5. Edit Dimension kutucuğuna aşağıdaki ifadeyi ekleyin (d2*1.25) ve yeşil çek işaretine basın: 6. Sağ tuş menüsünden Done ile işlemi bitirin. 7. TOOLS menüsü altından Document Settings komutunu çalıştırın. Units sekmesine gelin ve burada Modeling Dimension Display altından Display as expression seçeneğini işaretleyin ve OK ile devam edin. Böylece ölçüler matematiksel ifadeler şeklinde görüntülenir: Yuvarlamalar 1. Alt taraftaki doğru parçaları arasında 20 mm lik bir yuvarlama tanımlayacağız. Bunun için ilk olarak Fillet komutunu çalıştırın. 2. Fillet Radius kutucuğuna 20 mm değerini girin. 3. Aşağıda gösterilen doğruları işaretleyin. 90 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak
SAYISAL GRAFİK Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Yuvarlama özelliği, seçilen nesneler üzerine daha önceden atanmış olan ölçü/sınırlamaları dikkate alır. Örneğin, bir doğru parçasının ölçülendirildiğini varsayalım; yuvarlama işleminden sonra, doğru parçasına atanmış olan ölçü kalacaktır. 4. Son olarak, yardımcı doğrular arasındaki açı ölçüsünü tanımlayın. Açı 115 derece olacak. Böylece eskizimizin son hali aşağıda gösterildiği gibi olacaktır: Alıştırmanın sonu. 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak 91
Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu SAYISAL GRAFİK Alıştırma 3: Eskizlerin Paylaştırılması Autodesk Inventor, tüketilmiş (unsur işleminde kullanılmış) eskizlerin paylaştırılmasını sağlamaktadır. Böylece, aynı eskiz birçok işlemde kullanılabilir. 1. Standard (mm).ipt şablonunu kullanarak yeni bir parça dosyası açın. Bunun için, What to do düğmesi altından New seçin ve Metric bölümünden Standard (mm).ipt şablon dosyasını işaretleyerek OK düğmesine basın. 2. Two-Point Rectangle komutunu çalıştırın. 3. Yaklaşık olarak 60 mm kenar uzunluğuna sahip bir dikdörtgeni aşağıda gösterildiği gibi çizin: 4. Offset komutunu çalıştırın ve standart araç çubuğundan Construction ikonunu işaretleyin. Dik dörtgeni işaretleyin ve yeni dikdörtgeni iç kısma yerleştirin. 5. General Dimension komutunu çalıştırın ve aşağıda gösterilen ölçüleri tanımlayın: 92 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak
SAYISAL GRAFİK Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu 6. Equal sınırlamasını kullanarak, 60mm lik kenarı ve yan kenarı işaretleyin. Böylece, bir kare elde etmiş olduk. 7. Sol alt köşe ile sağ üst köşe arasına bir yardımcı doğru çizin ( Line komutunu kullanarak). 8. Point, Hole Center komutunu çalıştırın. Command araç çubuğundaki Style listesinden Sketch Point seçin. 9. Sağ tuş menüsünü açın ve buradan Midpoint işaretleyin. Diyagonal doğruyu işaretleyin. 10. Sağ tuş menüsünden Done ile işlemi bitirin. 11. Bir önceki adımda yerleştirdiğiniz eskiz noktasını işaretleyin ve sürükleyerek orijin noktası üzerine çakıştırın. 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak 93
Autodesk Inventor 11 Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu SAYISAL GRAFİK Şimdi de daireler ekleyerek devam edeceğiz. 12. Center Point Circle komutunu çalıştırın ve standart araç çubuğundaki Construction ikonunu işaretleyin ve yardımcı çizim nesnesi modunu kapatın. Aşağıdaki gibi iki çember çizin. Çemberlerin merkez noktaları, yardımcı doğruların kesişimi üzerinde olacak ve dış kenarlara teğet olacak: 13. Üçüncü bir çemberi, merkez noktası dış dikdörtgenin sol alt noktası olacak şekilde çizime yerleştirin. 14. Offset komutunu kullanarak tüm çemberlerin içerisine onlardan daha ufak çemberler yerleştirin. 15. Aşağıda gösterilen ölçüleri tanımlayın: 94 2. Bölüm: Eskizler ile Çalışmak