AB nin Kurumları 26 İKT461 AB Türkiye İlişkileri 02: Avrupa Birliği nin Yapısı ve Yöne6mi AT larını kuran Paris ve Roma Antlaşmaları, bir ulusal devleke olduğu gibi yasama, yürütme ve yargı görevlerini yerine gemrecek organların kurulmasını da sağlamışor. Bu organların en önemli özelliği, bütünleşmenin doğal bir sonucu olarak uluslar üstü yetkiye sahip olmalarıdır. Dünya üzerinde ulusal devletlerin bu şekilde yasama, yürütme ve yargı yetkilerini bir başka otoriteye devreskleri başka bir uluslararası kuruluş henüz bulunmamaktadır. Bölgesel ekonomik işbirlikleriyle en büyük farkı buradadır. Birliği Yöneten Kurumlar; AB kurumları 27 28 DemokraMk yollarla seçilen Parlamento, Üye devletleri temsil eden ve Bakanlar'dan oluşan AB Bakanlar Konseyi, Avrupa Konseyi, Antlaşmalar'ın koruyucusu olan Komisyon, Topluluk hukukuna uyulmasını sağlayan Adalet Divanı Birliğin malî yönemmini izleyen Sayıştay. Adalet Divanı Avrupa Sayıştayı Avrupa YaGrım Bankası Avrupa Konseyi (Zirve) Bakanlar Konseyi (AB Konseyi) Ekonomik ve Sosyal Komite Ajanslar Avrupa Komisyonu Bölgeler Komitesi Avrupa Merkez Bankası 1
Avrupa Toplulukları (AT) Kurucu Antlaşmalara Değişiklikler GeMren ve Yeni PoliMkaların Oluşturulduğu Antlaşmalar: 29 30 AKÇT, EURATOM ve AET BirleşMrme Antlaşması ile tek bir çao alonda toplanmışor (1965). AET Roma Antlaşması 1957 Avrupa Toplulukları Birleştirme Anlaşması 1965 EURATOM Roma Antlaşması 1957 AKÇT Paris Antlaşması 1951 Avrupa Tek Senedi 1 Temmuz 1987 Avrupa Birliği Antlaşması (Maastricht Antlaşması) 1 Kasım 1993 Amsterdam Antlaşması 1 Mayıs 1999 Nice Antlaşması 1 Şubat 2003 On Yeni Aday Ülkenin KaOlım Antlaşması 1 Mayıs 2004 AB Anayasası* Lizbon Anlaşması 2009 AB polimkaları, üç temel kurum taralndan alınan kararlar sonucu belirlenir: AB ye doğru; 31 32 Avrupa Birliği Konseyi (üye devletleri temsil eder) EKONOMİK BÜTÜNLEŞME: Ekonominin tek bir sektöründe başlayan ve yaraolan karşılıklı bağımlılık ve işlevsellik sonucu diğer sektörlerde yayılan; ardından siyasi bütünleşmeye de doğru götürecek bütünleşme modeli; AB ULUSLARÜSTÜ BÜTÜNLEŞME: Yetki devri ya da paylaşılması; kurumsal yapıdaki uluslarüstülük Avrupa Birliği Parlamentosu (vatandaşları temsil eder) Avrupa Komisyonu (ortak Avrupa menfaatini gözeten siyasi olarak bağımsız organ) HUKUKİ BÜTÜNLEŞME: Hukukun araç olarak kullanıldığı ve ortak bir hukuk düzeni yaratmak yoluyla üye ülkelerin birbirine bağlandığı bir bütünleşme tesis etme 2
Birliği Yöneten Kurumlar; Avrupa Birliği Zirvesi (Avrupa Konseyi) 33 34 Ekonomik, sosyal ve bölgesel çıkar gruplarını temsil eden çeşitli danışma kurulları vardır. Birliğin dengeli gelişimine katkıda bulunan projelerin finansmanını kolaylaşormak amacıyla kurulmuş olan bir Avrupa YaOrım Bankası, yine bir danışma organı statüsünde bulunan Ombdusman lık kurumları Birliğin yönemminde yer almaktadır. Birliğin en üst seviyede yetkili siyasi organıdır. Birlik üyesi devletlerin devlet veya hükümet başkanları ile Avrupa Komisyonu Başkanı nın bir araya gelmesiyle yılda en az iki kez toplanır. Birlik polimkalarının genel hatlarını belirler ve siyasi işbirliğinin bir parçası olarak uluslararası güncel konuları taroşır. AB Zirvesi (Avrupa Konseyi) Avrupa Konseyi... The image cannot be displayed. Your computer may not have enough memory to open 35 Tüm AB Üyesi Ülkelerin hükümet ve devlet başkanlarının kaolımıyla düzenlenen Zirve Yılda en az üç defa düzenlenir AB polimkaları için genel çerçeve tespit edilir 36 AB Zirvesi: Bir çok kaynakta AB Zirvesi, Avrupa Konseyi olarak anılmaktadır. 1949 yılında kurulmuş olan ve Türkiye nin de başlangıcından imbaren üyesi olduğu siyasî bir örgüt olan Avrupa Konseyi ile AB Konseyi ni birbirlerine karışormayınız... 3
AB Konseyi: AB Zirvesi AB Konseyi Başkanı: Donald Tusk - 1 Aralık 2014. 37 Birliğe siyasî ve ekonomik konularda rehberlik etmek, üyeler arasında işbirliğini arormak ve dış ilişkilerde Birliğin polimkasını belirlemek görevlerini yüklenmişmr. 1974 yılından imbaren üye ülkelerin devlet veya hükümet başkanları arasında görüş alış- verişi toplanoları şeklinde yapılan Zirve ToplanOları, 1993 yılında yürürlüğe giren Avrupa Birliği Antlaşması yla birlikte resmi statüye kavuşmuştur. ToplanOlar, AB Bakanlar Konseyi Başkanlığı nı, bir başka ifadeyle AB Dönem Başkanlığı nı yürüten ülkede yapılır. 38 Lizbon Antlaşması AB Konseyi Başkanı nın temel görevlerini şu şekilde sıralamaktadır: Avrupa Konseyi ne başkanlık etmek ve işleri yürütmek, Komisyon Başkanı ile işbirliği içerisinde olarak AB Konseyi çalışmalarının hazırlığını yürütmek, devamlılığını sağlamak, AB Konseyi içerisinde uzlaşının ve fikir birliğinin kolaylaşorılması için çaba göstermek, AB Konseyi toplanolarını izleyen dönemde Avrupa Parlamentosu na bir rapor sunmak. Konsey: Bakanlar Konseyi 39 Konsey 40 AB nin yasama ve karar alma organıdır. Konsey, her üye devlemn bakan düzeyindeki temsilcilerinin kaolımıyla oluşur. Karar alma sürecinde Avrupa Komisyonu taralndan hazırlanan taslaklar ve Avrupa Parlamentosu taralndan verilen değişiklik önerilerini karara bağlar. Dolayısıyla Bakanlar Konseyi nin kendiliğinden harekete geçerek karar alma imkânı bulunmamaktadır. Konsey Başkanlığı nı (Dönem Başkanlığı) her üye ülke alo aylık dönemler imbarıyla yürütmektedir. Günümüzde Dönem Başkanlığı nı Fransa yürütmektedir. 4
Toplam on farklı Konsey konfigürasyonu vardır: Dönem Başkanlığı 41 42 Genel İşler Dış İlişkiler Ekonomik ve Finansal İlişkiler (Ecofin) Adalet ve İçişleri (JHA) İsMhdam, Sosyal PoliMkalar, Sağlık ve TükeMci Hakları Rekabetçilik Telekomünikasyon, Ulaşım ve Enerji Tarım ve Balıkçılık Çevre EğiMm, Gençlik ve Kültür 2015: Letonya/ Lüksemburg 2016: Hollanda / Slovakya 2017: Malta / İngiltere AlO aylık dönem başkanlıkları, 3 lü gruplar halinde (trio) çalışarak devamlılık sağlarlar. Konseyin alo ana sorumluluğu vardır: AB Bakanlar Konseyi; 43 44 Avrupa yasalarını onaylamak birçok polimka alanında Avrupa Parlamentosu'yla beraber çalışır. Üye devletlerin genel ekonomik ve sosyal polimkalarını koordine etmek. Avrupa Konseyi taralndan temelleri konmuş olan AB nin ortak dış ve güvenlik polimkasını gelişmrmek. AB ve diğer ülkeler veya uluslararası organizasyonlar arasında uluslararası anlaşmalar yapmak. Avrupa Parlamentosu yla beraber AB bütçesini onaylamak. Cezai konularda ulusal mahkemeler ve polis güçleri arasında iş birliğini koordine etmek. AB birçok alanda yetki kullanmaktadır. Ortak polimkaların belirlenmesinde Birliğe üye devletlerin bakanlarının bir araya gelmeleri gerekmektedir. Bu nedenle AB Bakanlar Konseyi, Başkan ın davemyle, üye ülkelerin isteğiyle veya Komisyon un talebiyle toplanmaktadır. ToplanOnın gündemine göre üye ülkeler farklı bakanlarca temsil edilir. Bakanlar Konseyi, Antlaşmalardan doğan sorunları görüşerek karara bağlar. Komisyon ile birlikte yürütme görevini yerine gemrir. Komisyon taralndan hazırlanan tasarılar ancak Konsey de onaylanınca kesinlik kazanır. 5
AB Bakanlar Konseyi nde Üye Ülkelerin Oy Gücü Bakanlar Konseyi ndeki Oy Güçleri: 45 46 Hangi alanda nasıl bir karar alma yönteminin kullanılacağı ise Antlaşmalarla belirlenmişmr. Oybirliği ile alınan kararlarda bir üye ülkenin çekimser kalması, kararın uygulanmasını engellemez. Basit çoğunlukta her üye ülkenin bir oyu bulunmaktadır (15/28). Ortak polimkaların çoğunda ise nitelikli oy çokluğu yöntemi uygulanmaktadır. Ülkelerin sahip oldukları oy güçleri nüfusuna ve ekonomik gücüne göre belirlenmektedir. Bu sayede nüfusu az olan ülkelere nitelikli oyu sağlamaları halinde kararları veto edebilme imkânı sağlanmışor. AB ne yeni üyelerin kaolması nedeniyle Bakanlar Konseyi ndeki nitelikli oy dağılımı yeniden belirlenmişmr. AB Bakanlar Konseyi nde Üye Ülkelerin Oy Gücü Karar Almak İçin: Nitelikli Oy Çokluğu 47 48 Almanya, Fransa, İtalya ve İngiltere İspanya ve Polonya Romanya Hollanda Belçika, Çek Cumhuriyeti, Yunanistan, Macaristan, Portekiz Avusturya, Bulgaristan ve İsveç Hırvatistan, Danimarka, İrlanda, Litvanya, Slovakya ve Finlandiya G. Kıbrıs, Estonya, Letonya, Lüksemburg ve Slovenya 4 Malta Toplam 29 27 14 13 12 10 7 3 352 Bakanlar Konseyi nde birçok konuda karar almak için kullanılan yöntemdir. Ortak Dış ve Güvenlik PoliMkası, vergilendirme, sığınma ve göç polimkaları gibi hassas alanlarda Konsey kararları oybirliği ile olmalıdır. Başka bir deyişle her üye devlemn bu alanlarda veto hakkı vardır. 1987 tarihli Avrupa Tek Senedi nden bu yana gerçekleşmrilen her kurucu antlaşma değişikliği ile nitelikli oy çokluğu uygulaması biraz daha yaygınlaşorılmışor. 6
Nitelikli Çoğunluk; 49 1 Ocak 2007 tarihinden imbaren 27 üyeli AB de aşağıdaki koşulardan ikisinin sağlanması ile nitelikli çoğunluk oluşmaktadır; eğer üye devletlerin çoğunluğu (15 ülke) (bazı hallerde 2/3 oranında bir çoğunluk) onaylarsa, ve Asgari 260 ı oy kullanılırsa. Ayrıca herhangi bir üye devlet, lehte kullanılan oyların Birliğin toplam nüfusunun en az %62 sini temsil esğinin teyidini talep edebilir. Eğer bu oran bulunamazsa karar kabul edilmeyecekmr. Engelleyici azınlık oyu sayısı 91 (Fr+Alm+İtly=87) 50 Parlamento Avrupa Parlamentosu Avrupa Parlamentosu 51 1959 yılında Roma Antlaşması yla kurulmuştur. Avrupa Komisyonu ve Bakanlar Konseyi taralndan paylaşılmış olan yasama ve yürütme yetkilerinin kullanılmasının demokramk denemmini yapmakla yükümlüdür. Her ülkenin en az 5, en çok 99 sandalyesi olabilir, Komisyon feshedilebilir ama Parlamento edilemez... 52 18+ AB vatandaşları taralndan doğrudan seçimle belirlenir. 5 yılda bir yapılır. Merkezi Strazburg (Lüksemburg, Brüksel) 754 parlamenter vardır. 2014 yılındaki seçimlerde 751 parlamenter. HırvaMstan 28. üye olarak 12 parlamenter ile temsil edildi. 7
Avrupa Parlamentosu Avrupa Parlamentosu 53 Parlamento, Komisyon'un programını oylar ve özellikle Komisyon ve Konsey'e sözlü ve yazılı sorular yönelterek Avrupa polimkalarının gündelik işleyişini izler. Mevzuat önerilerini Komisyon hazırlar, Parlamento ve Konsey ise bu mevzuao yürürlüğe koyma yetkisini paylaşırlar. 54 Avrupa Parlamentosu na seçilen üyeler, Birliğin yönemmi üzerindeki etkilerini arorabilmek için sahip oldukları siyasî görüşlere göre Parlamento içinde çeşitli gruplar oluşturmaktadır. (19 kişi) Üye Ülkelerin Parlâmento Temsilci Sayısı PoliMk Gruplar 55 56 Avusturya 19 Letonya 9 Belçika 22 Litvanya 12 Bulgaristan 18 Lüksemburg 6 G. Kıbrıs 6 Malta 5 Çek Cumhuriyeti 22 Hollanda 26 Danimarka 13 Polonya 51 Estonya 6 Portekiz 22 Finlandiya 13 Romanya 33 Fransa 74 Slovakya 13 Almanya 99 Slovenya 8 Yunanistan 22 İspanya 54 Macaristan 22 İsveç 20 İrlanda 12 İngiltere 73 İtalya 78 TOPLAM 754 Politik Grup EPP- ED:Avrupa Halk Partisi ve Avrupalı Demokratlar Grubu Sosyalistleri ve Demokratlar Grubu ALDE /ELDR:Avrupa Liberal, Demokrat ve Reformist Parti Grubu Greens/EFA:Yeşiller/Avrupa Özgürlük Bağlaşıklığı Grubu ECR:Avrupalı Muhafazakarlar-Reformcular EFD:Avrupa Özgürlük ve Demokrasi Grubu EUL/NGL: Avrupa Birleşik Solu Bağımsız Toplam Sandalye Sayısı 271 190 85 58 52 34 34 30 754 8
Avrupa Parlamentosu nun Yetkileri Avrupa Parlamentosu nun Yetkileri 57 Yasama Yetkisi: Normal yasama usulü, ortak karardır. Bu usule göre Avrupa Parlamentosu ile Bakanlar Konseyi eşit konumda olup yasalar bu iki organın ortak kararıyla onaylanır. Ortak karar usulü sonucunda Parlamentonun yapoğı çok daha fazla sayıda değişiklik arok Birlik yasalarına girebilmekte, Avrupa Parlamentosu ile AB Konseyi arasında resmen bir anlaşma sağlanmaksızın hiçbir memn kabul edilememektedir. 58 Ortak karar, Parlamentonun bugün sahip olduğu en önemli güçlerden biridir. Ortak karar usulü, işgücünün serbest dolaşımı, iç pazar yaraolması, araşorma ve teknolojik gelişmrme çalışmaları, çevre, tükemcinin korunması, eğimm, kültür ve sağlık alanlarını kapsamaktadır. Avrupa Parlamentosu nun Yetkileri Avrupa Parlamentosu nun Yetkileri 59 Bütçe Yetkisi: Bu, Avrupa Parlamentosunun polimk önceliklerini yaşama geçirmesini sağlayan önemli bir yetkidir. Avrupa Parlamentosu her yıl Aralık ayında AB nin gelecek yıla ait bütçesini onaylar. AB nin söz konusu yılda gereksinme duyduğu malî kaynakları sağlayan bütçe, Avrupa Parlamentosu Başkanı taralndan imzalanmadan yürürlüğe giremez. Birliğin zorunlu olmayan harcamaları (Fonlar gibi) üzerinde Parlamento nun, zorunlu harcamalar üzerinde ise Konseyin yetkisi bulunmaktadır. 60 Dene6m Yetkisi: Parlamento, Birliğin tüm etkinlikleri üzerinde demokramk denemm görevini yerine gemrir. İlk başta yalnızca Komisyonun çalışmalarını kapsayan bu yetki, Bakanlar Konseyini, AB Zirvesi ni ve Parlamentoya hesap vermekle yükümlü olan polimk işbirliği organlarını da kapsayacak şekilde genişlemlmişmr. Avrupa Parlamentosu ayrıca soruşturma komisyonları da kurabilmektedir. 9
61 Ulusal Parlamentolar 2009 Lizbon Antlaşması ile AB nin karar alma sürecinde ulusla parlamentoların da görüş bildirmesi olanağı oluşturulmuştur. Yetki ikamesi: AB, ancak daha etkili olması halinde üye ülkeler adına hareket etmektedir. Bunun denemmi de ulusal parlamentolardadır. Bu nedenle Komisyon yasa tekliflerini ulusal parlamentolara da göndermektedir. Tüzükler UP lar taralndan ulusal mevzuata aktarılırlar. 10