Dok No: ENF.TL. 19 Yayın Tarihi: NİSAN 2013 Rev.Tar/no: -/0 Sayfa No: 1 / 6 1.0 AMAÇ: KKKA (Kırım Kongo Kanamalı Ateşi), korunma ve izolasyon yöntemlerini öğrenmek. 2.0 KAPSAM: Bütün hastane çalışanlarını kapsar. 3.0 KISALTMALAR: KKKA : Kırım Kongo Kanamalı Ateşi DM : Diabetes Mellitus KOAH : Kronik Obstrüktif Akciger Hastalığı KBY : Kronik Böbrek Yetmezliği 4.0 TANIMLAR: 5.0 SORUMLULAR: Bütün hastane çalışanları sorumludur. 6.0 FAALİYET AKIŞI: İnsanlarda klinik ve subklinik olarak seyreden ve sayıları gittikçe artan arbovirüsler, artropodların vektörlük yaptığı ve insanlarda sendromlar halinde görülen önemli bir enfeksiyon hastalığı grubunu oluşturmaktadır. İnsanlarda başlıca ensefalitler, kısa süren ateşli hastalıklar, kanamalı ateşler, poliartritler ve raş ile ön plana çıkan sendromlar şeklinde görülür. 6.1.Klinik Tanımlama: 6.1.1. Anemnezinde ateş, ani başlayan baş ağrısı, miyalji/artralji, halsizlik, bulantı/kusma, karın ağrısı/ishal, 6.1.2. Laboratuvar bulgularında lökopeni, trombositopeni, karaciğer enzimleri(alt-ast), LDH ve CK değerlerinde yükselme görülür. 6.2.Destekleyici Bulgular: 6.2.1. Hemorajik ya da purpurik döküntü, 6.2.2. Epistaksis, 6.2.3. Hematemez, 6.2.4. Hemoptizi, 6.2.5. Melena, 6.2.6. Diğer hemorajik semptomlar. 6.3.Epidemiyolojik Hikâye: 6.3.1. Kene ısırması veya kene ile temas, 6.3.2. Hayvanlarla yakın temas, 6.3.3. Kırsal kesimde yaşama veya son iki hafta içinde kırsal alan ziyareti, 6.3.4. Hayvan dokusu, kanı veya vücut sıvıları ile yakın temas, 6.3.5. Hastaların kan ve vücut sıvılarına temas ya da laboratuarda çalışma, 6.3.6. Hasta çevresinde benzer şikâyetleri olan başka vaka ların varlığı. 6.4.Vaka Tanımları:
Dok No: ENF.TL. 19 Yayın Tarihi: NİSAN 2013 Rev.Tar/no: -/0 Sayfa No: 2 / 6 6.4.1. Şüpheli vaka:klinik tanımlamaya uyan ve başka bir nedenle açıklanamayan vaka 6.4.2. Olası vaka: Şüpheli vaka tanımlaması ile epidemiyolojik hikâyeye uyan ve destekleyici bulgulardan en az ikisinin bulunduğu vaka ya da, Bir bölgede herhangi bir nedenle açıklanamayan birden fazla vakanın görülmesi halinde destekleyici bulgular olmasa da klinik tanımlamaya uyan vaka. 6.4.3. Kesin vaka: Klinik tanımlamaya uyan ve madde 5 te belirtilen laboratuar kriterlerinden en az birisi ile doğrulanmış vaka veya Kesin tanı almış vaka ile epidemiyolojik olarak bağlantısı olan vaka. 6.5.Tanı İçin Laboratuar Kriterleri: Kan, vücut sıvıları veya doku örneklerinden virüs izolasyonu, spesifik antijenin belirlenmesi veya virüs RNA sının gösterilmesi, Virüse spesifik IgM antikor pozitifliği Akut ve konvelasan dönem serumlarında virüse spesifik ıgg titresinde 4 kat artış. 6.6.Klinik Tanımlamaya Uyan Hastaların İkinci Basamak Sağlık Kuruluşlarında Takip Önerileri: 6.6.1. Bu vakalar yatırılarak takip tedavi edilmelidir. 6.6.2. Hastaların hastaneye nakli ve hastanede kaldıkları süre içinde yakın temasta bulunan kişiler standart biyogüvenlik kurallarına uymalı; özellikle hastanın kan ve vücut sıvıları ile temasta bulunabilecek kişiler eldiven, maske, önlük gibi izolasyon önlemlerini alarak girişimde bulunmalıdırlar. Hastalığın nozokomiyal bulaşma riski taşıdığı unutulmamalıdır. 6.6.3 Hastalığın tedavisinde destek tedavi esastır. Hastalığın ilk beş gününde klinik tablo prognozda belirleyici olabileceğinden hastanın ilk bulguları kaydedilmeli; hemogram, PT, Aptt günlük olarak; AST, ALT, LDH, CK ve böbrek fonksiyonları da haftada en az iki kez bakılmalıdır. 6.6.4. Hastadan, yatışta ve taburcu edilirken 10 ml antikoagülansız bir tüpe kan alınacaktır. Üst kısım (serumu) ayrı bir tüpe alınacak, kalan pıhtı ise, herhangi bir tüpe alınmadan kendi tüpünde serum ile beraber soğuk zincir kurallarına uyularak Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Vaka Bildirim Çizelgesi ndeki bilgiler tam ve okunaklı doldurularak vakit geçirmeden İl Sağlık Müdürlüğüne gönderilmelidir. 6.7.Tedavi Önerileri: 6.7.1. Destek Tedavi: Tedavinin temelini oluşturmaktadır. Lüzumu halinde trombosit, tam kan, taze donmuş plazma verilmeli; solunum, dolaşım ve paranteral beslenme desteği sağlanmalıdır. Herhangi bir organ yetmezliği durumunda spesifik yaklaşımda bulunulmalıdır. 6.7.2. Spesifik tedavi: Hastalığın spesifik bir tedavisi bulunmamaktadır; ancak, gerek görüldüğü hallerde antiviral ilaçlardan ribavirinin kullanılabileceğine ilişkin görüşlerde mevcuttur. 6.8.Temas Durumlarında Takip: Kesin vakaların kan veya diğer vücut sıvılarına bir teması söz konusu olan kişiler, ateş ve diğer semptomlar yönünden 2 hafta süreyle takip edilmelidir.
Dok No: ENF.TL. 19 Yayın Tarihi: NİSAN 2013 Rev.Tar/no: -/0 Sayfa No: 3 / 6 6.9.Üçüncü Basamak Sağlık Kuruluşlarına Sevk Önerileri: 60 Yaşından büyük olan hastalar, Eşlik eden başka bir hastalığı (DM, KBY, KOAH ve Hematolojik hastalıklar gibi) bulunanlar, Klinik durumu bozulanlar (peteşi, ekimoz, diş eti kanaması, burun kanaması vb.) Şuur bulanıklığı olanlar, Trombositleri 50 000/mm³ ün altında olanlar, CK yüksekliği(>1000)ve Uzamış aptt si olanlar. Bu kriterler öneri niteliğinde olup, her hasta ilgili hekim tarafından ayrıca değerlendirilmelidir. 6.10.Taburcu Etme Önerileri: Lökositi 4000/mm³, trombositleri de 150 000/mm³ ün üzerine çıkan ve kliniği düzelen hastalar taburcu edilip ayaktan izlenebilir. 6.11.Hastanelerin Yapması Gereken Çalışmalar: KKKA vaka tanımlarına uyan hastalar için uygun hasta odaları hazırlanmalıdır. KKKA konusunda, hastane çalışanlarının eğitimi ve enfeksiyon kontrolü için bir ekip oluşturulmalıdır. Hastane çalışanlarının (hekim, hemşire, laboratuar teknisyeni, temizlik elemanı vb.)konuya ilişkin olarak bilgilenmesi ve bilinçlenmesi sağlanmalıdır. KKKA hastası veya şüpheli bir vakanın varlığı söz konusu olursa, gerekli yerlere izolasyon tabelaları asılmalı, hasta yanına giriş çıkışlar sınırlandırılmalıdır. Ziyaretçilerin hasta ile teması önlenmeli, gerekiyorsa kontrollü ziyarete izin verilmelidir. Genel korunma için lazım olabilecek malzemeler (eldiven, maske, gözlük, önlük vb.) eksiksiz olarak tedarik edilmeli ve sürekli olarak hastalara müdahale edenlerin veya laboratuar çalışanlarının kullanabileceği şekilde hazır bulundurulmalıdır. Hasta odalarının, hastanın kullandığı malzemelerin ve hastaya ait dışkı, idrar ve vücut sıvılarının uygun şekilde bertaraf edilmesi sağlanmalıdır. Hastaların, gerek hastane içi gerekse hastane dışı nakillerinde gerekli önlemler alınmalı ve bu nakilleri yapacak olanlar uyarılmalıdır. KKKA dan vefat edenlerle ilgili olarak, gerekli önlemlerinin alınmasından sonra cenaze usulüne uygun olarak yıkanmalı, kefenlenmeli ve durumdan İl Sağlık Müdürlüğü haberdar edilmelidir. 6.12.İzolasyon Önlemleri Ve Dezenfeksiyon: Viral kanamalı ateşlerde mümkün olduğu kadar tek kullanımlık malzemelerin bulundurulmasına önem verilmeli, enfekte atıklar ve tekrar kullanılmayacak olan malzemeler yakılarak imha edilmelidir. Viral kanamalı ateşlerde ve bu meyanda da KKKA daki izolasyon önlemlerinin başlıcalarını ellerin yıkanması, hastaların ayrılması, koruyucu elbiselerin giyilmesi, iğne ve enjektörler ile hastaya ait kan, dışkı, idrar vb. materyallerin güvenli bir şekilde bertaraf edilmesi ve ölenlerin kontrollü bir şekilde definlerin sağlanması oluşturmaktadır.
Dok No: ENF.TL. 19 Yayın Tarihi: NİSAN 2013 Rev.Tar/no: -/0 Sayfa No: 4 / 6 KKKA da dezenfeksiyon işlemleri de günlük olarak hazırlanan çamaşır suyu çözeltileri, sabun, deterjanlar ve su kullanılabilmektedir. Bunlar hem ucuz ve kolay bulunabilir hem de KKKA etkeni virüsler için etkili maddelerdir. Ayrıca klorhekzidin veya iyot bileşikleri de antiseptik amaçlı olarak uygulanabilir. Bunun yanı sıra, ellerin dekontaminasyonunda, klorhekzidinli %70 lik izopropil alkolde kullanılabilir. Çamaşır suyundan dezenfeksiyon amacıyla çözelti hazırlamak için, piyasada bulunabilen ve %5 klor içeren hazır ürünler kullanılabilir. Bu ürünlerden1/10 (Bir birim %5 lik çamaşır suyu, 9 birim su) ve 1/100 (1 birim %5 lik çamaşır suyu 99 birim su ya da 1 birim 1/10 luk hazırlanan çözeltiden alınıp 9 birim suya ilave edilerek hazırlanabilir.)hesabıyla iki ayrı çözelti hazırlanır. Çözeltiler günlük olarak hazırlanıp kullanılmalıdır. İlk çözelti daha yoğun (%5 klor içerir) olup, hasta nakli yapılan araçların dezenfeksiyonunda, hastaya ait vücut sıvılarının, idrarın ve gaitanın bertaraf edilmesinde (bu materyaller çamaşır suyu çözeltisiyle 5 dakika muamele edildikten sonra tuvalete dökülmelidir.) ve cesetlerin yıkanmasından sonra ceset dezenfeksiyonu amacıyla kullanılır. Hazırlanan çözelti tahriş edici olduğundan gözlere ve deriye teması önlenmelidir. İkinci hazırlanan çözeltinin yoğunluğu ise daha düşüktür.( 0,05)Bu nedenle, dezenfeksiyon gereken yüzeylerin, tıbbi malzemelerin, hastaya ait malzemelerin(yatak gibi), tekrar kullanılabilir korunma malzemelerinin (elbise, eldiven, çizme, termometre, stetoskop vb.)dezenfeksiyonunda kullanılabilmektedir. Uygun ortam mevcutsa sterilizasyon da yapılabilir. Bu amaçla otoklav kullanılırken, uygun malzemelerin kaynayan suda 20 dakika muamele edilmesi de virüslerin ölmesi için yeterli olmaktadır. Yüzeylerin veya hastaya müdahale sırasında kullanılan malzemelerin temizliklerinde sabunlu veya diğer temizlik deterjanları ile hazırlanmış sular kullanılabilmektedir. 6.13.Bazı Malzemelerin dezenfeksiyon İşlemleri: 6.13.1.Tıbbi Malzemelerin dezenfeksiyonu: KKKA hastalarında kullanılan termometreler 1/100 lük hazırlanan çözelti ile ıslatılmış kağıt havlu veya temiz bezle silinir ya da termometre yine aynı çözeltide 10 dakika bekletilerek dezenfekte edilebilir. Daha sonra havada kurumaya bırakılır. Ayrıca termometreler %70 lik izopropil alkolle ıslatılmış temiz bez veya kâğıt havlu ile silinir ve 30 saniye ıslak beze sarılı olarak tutulur. Sonra havada kurumaya bırakılır. Steteskopların metal parçaları da yine %70 lik izopropil alkolle ıslatılmış temiz bez veya kağıt havlu ile silinir ve 30 saniye ıslak beze sarılı bir şekilde tutularak ya da 1/100 lük çamaşır suyu çözeltisi ile ıslatılmış havlu veya temiz bir bez ile silinmek suretiyle dezenfekte edilebilmektedir. 6.13.2.Hastanın Kullandığı Malzemelerin Dezenfeksiyonu: Hastanın kullandığı yemek kapları, kaşık, çatal gibi malzemeler öncelikle deterjanlı sularla yıkandıktan sonra 1/100 lük olarak hazırlanan çamaşır suyu çözeltilerinden geçirilerek dezenfekte edilirler. Hastanın kullandığı sürgü, ördek gibi malzemeler var ise, bunun içine 1/10 luk çözelti eklendikten sonra içerik tuvalete dökülür. Tuvaletlerin dezenfeksiyonları da sürekli olarak yapılmalıdır.
Dok No: ENF.TL. 19 Yayın Tarihi: NİSAN 2013 Rev.Tar/no: -/0 Sayfa No: 5 / 6 6.13.3.Yere Dökülen Enfekte Materyalleri Uzaklaştırılması Ve Dökülen Yerin Dezenfeksiyonu: Yerlere dökülen enfekte kan veya vücut sıvılarının üzerlerine, enfekte materyalin miktarı fazla ise 1/10 luk, fazla değil ise 1/100 lük çamaşır suyu çözeltisinden dökülür ve en az 15 dakika beklenip, 1/100 lük çamaşır suyu çözeltisi ile ıslatılmış bir bez yardımıyla enfekte materyal alınır ve tek kullanımlık çöp kutularına atılır.sonra, enfekte materyalin alındığı yüzey sabunlu veya deterjanlı sularla yıkanır. 6.13.4.Enfekte Duvar Ve Yüzeylerin Temizliği:Enfekte yüzeyler, çamaşır suyunun 1/100 oranıyla hazırlanmış çözeltileri ile silinir. Daha sonra bütün yüzeyler sabunlu veya deterjanlı sularla yıkanır. 6.13.5.Koruyucu Elbiselerin ve hasta yataklarının dezenfeksiyonu: KKKA hastalarına yapılan uygulamalar sırasında kullanılan koruyucu elbiseler ve hasta yatakları çamaşır suyunun 1/100 lük çözeltisinde 30 dakika iyice yıkanır, sonra sabunlu sularla temizlenir. Ancak, hastanın kullandığı şilte veya döşeklerin 1/10 luk çözelti ile iyice ıslatılması, sonra sabunlu su ile yıkanması ve güneşte birkaç gün kurutulması gerekmektedir. 6.13.6.Konvalesan Dönemde Dezenfeksiyon Ve İzolasyon: Viral kanamalı ateşlerde, konvelasan dönemin altıncı haftasına kadar, idrarla virüsün atılmaya devam edebileceği bildirilmektedir.bu nedenle, idrarın 1/10 luk çamaşır sulu çözeltilerle 5 dakika muameleye tabi tutulduktan sonra tuvalete dökülmesi ve tuvaletlerin iyice dezenfekte edilmesi gerekmektedir. 6.13.7.Enfekte Materyale Maruzuyet Durumunda Yaklaşım: KKKA lı hastalara yapılan uygulamalar sırasında kazara iğne batması söz konusu olursa, iğnenin battığı yere %70 lik alkol 20 30 saniye uygulanır, sonra sabunlu su ile yıkanır. Hızlı akan su altında 20 30 saniye kadar tutulur. Hastanın kan ve vücut sıvılarına yine kazara bir temas olması durumunda, enfekte materyale maruz kalan bölge sabunlu su ile iyice yıkanır. Şayet göze enfekte materyal sıçraması söz konusu olursa, bu durumda temiz su ile iyice yıkanmalıdır. Ayrıca, enfekte materyale maruz kalan kişi, ateş ve diğer belirtiler yönünden iki hafta süreyle takip edilmeli ve ateş günde iki defa ölçülmelidir. Ateşin 38,5 C veya üzerinde olması halinde gerekli müdahaleler yapılmalıdır. 6.14.Cenazelerin Hazırlanması: KKKA ya bağlı ölümlerde birtakım önlemlerin alınması icap etmekte olduğundan, gerekli işlemlerin hastanelerde yapılması daha akılcı olacaktır. Cenazeyi hazırlayacak kişi öncelikle kendisi için koruyucu önlemleri(plastik önlük, kalın eldiven, maske, gözlük vb.)almalıdır. Ceset yıkandıktan sonra 1/10 luk çamaşır suyu çözeltisi ile spreylenmeli, varsa ceset torbasına konarak kapatılmalı ve 1/10 luk çamaşır suyu çözeltisi ile tekrar spreylenmelidir. Ceset torbası mevcut değilse, ceset yıkandıktan sonra yine 1/10 luk çamaşır suyu çözeltisi ile spreylenmeli, iki katlı pamuklu bir bez ile sarılmalı ve 1/10 luk çamaşır suyu çözeltisi ile tekrar muamele edilmelidir. Daha sonra plastik bir malzeme ile sarılan ceset, tekrar aynı çözeltinin sprey şeklinde uygulanmasından sonra, tabutlanmalı ve mühürlenmelidir. Cesedin yıkanmasından
Dok No: ENF.TL. 19 Yayın Tarihi: NİSAN 2013 Rev.Tar/no: -/0 Sayfa No: 6 / 6 sonra, yıkamanın yapıldığı bütün yüzeylerin 1/10 luk çamaşır suyu çözeltisi ile dezenfeksiyonu sağlanmalıdır. 7.0 İLGİLİ DOKÜMANLAR: