Aşı Uygulamaları Dr. Meda Kondolot Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları AD Sağlam Çocuk Ünitesi
ÇOCUKLUK ÇAĞI AŞI TAKVİMİ Doğumda 1.ayın sonu 2.ayın sonu 4.ayın sonu 6.ayın sonu 12.ayın sonu 18. ayın sonu 24.ayın sonu İlköğretim 1.sınıf İlköğretim 8.sınıf Hep B I II III BCG I DaBT,IPV,Hib I II III R KPA I II III R KKK I R DaBT, IPV R OPA I II Td R Hepatit A I II Suçiçeği I
Diğer aşılar Rotavirus aşısı HPV aşısı Bilgilendir Kaydet Mevsimsel influenza aşısı Meningokok aşısı Tdab aşısı
Aşı öncesi çocuğun değerlendirilmesi Anafilaksi Ensefalopati İlk 7 gün-boğmaca İmmün yetmezlik varsa canlı aşılar Progresif nörolojik hastalık varsa boğmaca aşısı
Aşı öncesi çocuğun değerlendirilmesi Bilinen ilaç, besin, aşı allerjisi var mı? Önceki aşı dozundan sonra ASIE var mı? Altta yatan hastalık İmmün yetmezlik Nörolojik hastalık Kullandığı ilaçlar Steroid, KT RT Kan ve kan ürünü transfüzyonu Evde immün yetmezlik var mı? OPA
Kan/kan ürünü verdikten sonra KKK ya da suçiçeği aşısı yapmadan önce ne kadar bekleyelim?
Aşağıdaki durumlar aşı olmaya engel değildir: Prematürelik Antibiotik kullanımı ve hastalıkların iyileşme dönemleri Özgül olmayan allerji öyküsü İshal Nezle ve hafif ateş gibi durumlar Büyüme ve gelişme geriliği / Malnutrisyon Febril konvülsiyon geçirme öyküsü Lokal steroid tedavisi Kesin olmayan boğmaca, kızamık ve kızamıkçık öyküsü İlerleyici olmayan nörolojik hastalıklar Ev içinde gebe bulunması 7
Aşılamada yapılan hatalar 1. Aşı saklama ve transport hataları 2. Uygulama hataları 3. Uygulama sonrası yapılan hatalar
Aşı Saklama ve Transport Soğuk zincir Aşı teslim alınırken, buzdolabında veya soğuk depolarda saklanırken veya aşılama seanslarında kullanılırken +2 C - +8 C tutulmalıdır
Aşı Saklama ve Transport Canlı aşılar ısı ve ışıktan uzak tutulmalı
Aşı Saklama ve Transport İnaktif aşılar dondurulmamalı
Aşı Saklama ve Transport Aşı dolabı başka bir amaçla kullanılmamalı En fazla bir ay yetecek kadar aşı bulundurulmalı Son kullanım tarihleri ve aşı ismi kontrol edilmeli
Transport Buz aküsü ile en kısa sürede
Uygulama hataları Aşının içeriğine bağlı yan etkilerden daha fazladır Aşı ya da bileşenlerine karşı bilinen alerji öyküsü! Büyük çocuklarda önce açıklama Aşı uygulamadan önce eller yıkanmalıdır! Eldiven giymeye gerek yoktur (açık yara, enfekte lezyon vb yoksa) Doğru aşı ve sulandırıcı seçimi! Son kullanım tarihinin kontrolü!
Uygulama hataları Liyofilize aşıların doğru sulandırılmaması! Steril su ya da SF sulandırıcı olarak kullanılmaz! Uygun şekilde çalkalanmadan enjektöre çekilmesi! Uygulamadan önce dışarıda fazla bekletilmesi!
Uygulama hataları Sulandırıldıktan sonra; BCG aşısı 6-8 saat içinde MMR ve Suçiçeği aşıları ise hemen uygulanmalıdır
Uygulama bölgeleri Gluteal bölgeden aşı uygulanmaz!
Uygulama yolları Diğerleri KKK Suçiçeği BCG BCG intradermal (sol deltoid) İ.M aşılar için büyük kas kitlesi < 1-2 yaş vastus lateralis Daha büyüklerde deltoid
Uygulama hataları İ.M aşılar yüzeyel yapılırsa lokal yan etkileri artar (granülom, steril apse, doku nekrozu, fibrozis) ve etkinlikleri azalabilir Canlı aşılar İ.M yapılırsa potansiyel hastalık riski? Oral aşıların parenteral verilmesi! Dozun ajutajdan geri çıkması!
Uygulama hataları Aşının fazla miktarda verilmesi (OPA, BCG, Td de karşılaşılabilir) Lokal ve sistemik yan etki riski artar Canlı aşılarda hastalık oluşturma riski! Dozun eksik yapılması Etkinlik azalır
BCG Misuse and or overdose of BCG vaccine: evaluation over a 4-year period 126 cases injection-site reactions In half of the cases systemic signs (asthenia, fever and lymphadenopathy) Seven cases related to misuse were considered as serious according to the ICH definition Benamar F, et al. Therapie. 2001;56:739-42.
BCG Accidental Overdose and Improper Vaccination with BCG in Childhood: Report of Three Cases accidental overdose or IM vaccination isoniasid and rifampicin treatment Çobanoğlu N, et al. Türkiye Klinikleri J Med Sci 2011;31: 724-6.
Uygulama hataları Birden fazla aşı eş zamanlı olarak uygulanabilir (OPA ile Rota arasında 2 hafta ara önerilir) Tek bir ekstremiteye 2 aşı yapılacaksa aralarında 2,5 cm mesafe kalmalıdır 2 canlı aşı aynı anda yapılmadı ise 4 hafta arayla yapılmalıdır İnaktif-inaktif ; inaktif- canlı; farklı yoldan 2 canlı aşı arasında bu süre gözetilmez
Uygulama hataları Örnek vaka: 1 aylık bebek 2.ayda yapılması gereken aşıları 1.ayda yapılmış? KPA ve DaBT-IPV-Hib aşılarının minimum yaşı 6 haftadır Bu dozlar yapılmamış kabul edilir ve 2.ayda tekrarlanır
Uygulama hataları DaBT-IPV-Hib için max 6 yaştır Aşıların kendi dozları arasında önerilen süreye uyulmalıdır DaBT-IPA-Hib ve KPA da kendi dozları arasında en az 1 ay Dozlar arası süre önerilenden uzunsa aşıya kalınan yerden devam edilmelidir
Uygulama hataları Örnek vaka: 4 aylık bebek 4.ay aşıları 1 hafta arayla 2 kez yapılmış Sistemik ve lokal yan etkiler artabilir! 6.ay aşıları aynen uygulanır
Uygulama hataları Örnek vaka: 4 aylık bebek 4.ay aşıları 1 ay sonra (5.ayda) tekrarlanmış 5.ayda yapılan karma aşı ve KPA 3.doz olarak kabul edilir Hepatit B 3.doz 6.ayda yapılır
Uygulama hataları Örnek vaka: 12 aylık infant MMR aşısı 1 yaşından 1 hafta önce yapılmış! Sayılmayan dozdan en az 1 ay sonra tekrar yapılır
Uygulama hataları Rotavirüs aşısı ilk doz 6-15. haftada uygulanmalı, son doz 32.haftadan sonraya kalmamalı Hepatit A da çocuk ve erişkin doz farklı İnfluenza aşısında yaşa göre doz miktarı ve sayısı farklı
Uygulama hataları RSV spesifik Ig aşılama için kontrendikasyon değildir ppd testi canlı aşı ile aynı anda ya da aşıdan 4-6 hafta sonra yapılmalıdır Evde immün yetmezlikli kişi varsa OPA yapılmaz, diğer canlılar (MMR, suçiçeği) yapılır; suçiçeği! Polisakkarid pnömokok aşıları sadece risk gruplarına önerilir OPA kusarsa doz tekrar edilir, rota aşısını kusarsa tekrara gerek duyulmaz
Uygulama sonrası yapılan hatalar Enjektör ve iğnelerin güvenli atılması Aşılama sonrası akut reaksiyonlar için izlem 30 dk sağlık kuruluşunda beklemeli! Rutin parasetamol önerilmez! (yanıtı azaltır*) Olası yan etkiler konusunda aileyi yeterince bilgilendirme ASİE lerin iyi takip edilmesi ve bildirimi Prymula R. Lancet. 2009;374:1339-50
Uygulama sonrası yapılan hatalar Sağlıklı kişilerin aşı sonrası antikor yanıtlarına bakılması gerekmez En sık karşılaşılan Hepatit B! Risk grupları dışında anti-hbs bakılmaz
Hepatit B The study demonstrates the presence of immune memory and protection 5-15 years after the initial course of newborn immunization with recombinant vaccines against hepatitis B. A booster dose of hepatitis B vaccine was administered to 23 of 45 (51%) children with anti-hbs <10 miu/ml. Anamnestic immune response was shown in 100% of the children Teoharov P, et al. Pediatr Infect Dis J 2013;32:51-3.
Hepatit B Hepatit B li anne bebeğinde son doz tamamlanınca seroloji kontrolü yapılmalı <2000 gr bebekler eğer doğumda aşılandı ise aşı şeması 0., 1., 2., 12. olarak devam etmeli
Uygulama sonrası yan etkiler Lokal yan etki selülit ayrımı? Lokal yan etki ilk 48 saatte belirgin, sonra azalır Selülit / apse 2-7.günlerde kendini gösterir
BCG sonrası lokal reaksiyon 2-3 hafta sonra aşı yerinde endurasyon 5-8. haftasında endurasyon yumuşar ve akar, 8-10.haftalarda yavaşça iyileşir lokal apse, keloid oluşumu görülebilir bölgesel lenfoadenopati, osteitis, disemine enfeksiyon nadir yan etkilerdir
Uygulama sonrası yan etkiler Anafilaksi Ateş DaBT-IPV-Hib ve KPA da ilk 48-72 saat MMR de 5-7.günlerde Huzursuzluk DaBT-IPV-Hib ve KPA da ilk 48-72 saat Konvülziyon DaBT-IPV-Hib ve KPA da ilk 48-72 saat MMR de 5-12.günlerde
İlk 2 yaşta aşı sonrası konvülziyon geçiren çoğu çocukta altta yatan genetik ya da yapısal problemler saptanmış
Uygulama sonrası yan etkiler Ensefalopati DaBT-IPV-Hib sonrası ilk 7 gün MMR sonrası 5-15.gün Kabakulak bileşeni nedeni ile 15-21.günlerde aseptik menenjit Hipotonik-hiporesponsif atak DaBT-IPV-Hib sonrası ilk 24 saat Apne-Bradikardi DaBT-IPV-Hib sonrası ilk 24 saat
Uygulama sonrası yan etkiler Brakial nevrit Tetanoz bileşenli aşılar 2-28 gün sonra Nadir nörolojik yan etkiler Paralizi, GBS gibi Lenfadenit BCG sonrası 2 hafta- 6 ay
Uygulama sonrası yan etkiler MMR aşısından 1-3 hafta sonra Makülopapüler döküntü Parotit Lenfoadenopati Trombositopeni (1-6 hafta) Kızamıkçık komponenti artrit Suçiçeği aşısından 1-3 hafta sonra Nadir veziküler döküntü Trompositopeni
TEŞEKKÜRLER