www.afad.gov.tr
KISALTMALAR AFAD: Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı AB: Avrupa Birliği BM: Birleşmiş Milletler BMMYK: Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği STK: Sivil Toplum Kuruluşu GSYH: Gayrisafi Yurtiçi Hâsıla * Bu raporda geçen misafir kelimesi, geçici koruma statüsü altındaki Suriyelileri ve kamp kelimesi geçici barınma merkezlerini ifade etmektedir.
Bu Rapor, Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Tarafından Hazırlanmıştır. Ankara, 2014
SUNUŞ Beşir ATALAY Başbakan Yardımcısı Yaşanan iç karışıklıklar nedeniyle sınırlarımızdan giriş yapan Suriye vatandaşları, ülkemizde Geçici Koruma Statüsü ile barınmaktadır. Resmi statüsü geçici koruma statüsü olsa da ülkemizde barındırılan Suriyelileri, misafirlerimiz olarak görüyor ve ağırlıyoruz. Suriye den ülkemize ilk girişler; 29 Nisan 2011 tarihinde 252 Suriye vatandaşının Cilvegözü sınır kapısından geçmesi ile başlamış ve halen devam etmektedir. Başbakanlık AFAD tarafından 10 ilimizde kurulan 16 çadırkent ve 6 konteynerkentte, üç yılı aşkın süredir 220 binden fazla Suriye vatandaşını misafir etmekteyiz. Kurulan barınma merkezlerinde tüm koordinasyon AFAD tarafından sağlanmakta olup, ilgili bakanlık, kamu kurum ve kuruluşları ile birlikte çadırkentlerde ve konteynerkentlerde barınma, yiyecek, sağlık, güvenlik, sosyal aktivite, eğitim, ibadet, tercümanlık, haberleşme, bankacılık ve diğer hizmetler verilmektedir. Eğitim hizmetleriyle savaş mağduru olan çocuklara; savaşın değil, barışın ve bilginin dilini öğretiyoruz. Ülkemiz, Suriye deki olayların barışçı çözümü için elinden geleni fazlası ile yapmış, başta Başbakanımız Sayın Recep Tayyip ERDOĞAN olmak üzere devletimizin tüm yetkilileri Suriye konusuna hassasiyetle eğilmiş ve uluslararası kamuoyunun dikkatinin yaşanan drama yönelmesine öncülük etmiştir. Ancak, Suriye de gelinen nokta maalesef arzu edilmeyen boyutlara ulaşmıştır. İlk günden itibaren Suriye vatandaşlarına yönelik 4
Türkiye Cumhuriyeti Devleti, hem geçici barınma merkezlerinde barındırdığımız misafirlerimiz, hem de Suriye de yaşam savaşı veren komşularımızın, hayatlarını sürdürebilmeleri için olağanüstü bir gayret sarf etmektedir. olarak açık kapı politikası uygulamakta ve gelen hiçbir Suriyeli kardeşimizi kapımızdan geri çevirmemekteyiz. Yardımlarımız sadece ülkemizde bulunan Suriyeli kardeşlerimizle sınırlı kalmamakta, sınırın diğer tarafına da kesintisiz bir şekilde devam etmektedir. Suriye deki mağdur kardeşlerimize de, insani yardım ulaştırabilmek için sınırın sıfır noktasında uluslararası hukuka uygun olarak oluşturduğumuz 11 Yardım Kabul Merkezi nde sıcak yemek dağıtımı yapmakta ve acil insani ihtiyaçlarını karşılamaktayız. Türkiye Cumhuriyeti Devleti, hem geçici barınma merkezlerinde barındırdığımız misafirlerimiz, hem de Suriye de yaşam savaşı veren komşularımızın, hayatlarını sürdürebilmeleri için olağanüstü bir gayret sarf etmektedir. Diğer ülkelere kıyasla tüm geçici barınma merkezlerimizde Birleşmiş Milletler standartlarının çok üstünde bir hayat kalitesi sunmaktayız. Ülkemiz, barınma merkezlerinin dışındakilerle birlikte yaklaşık 900 bin Suriye vatandaşını misafir ederken, ne yazık ki batı ülkeleri bu yıl yalnızca 18 bin Suriyeliyi kabul edecektir. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) açıkladığı raporda, aralarında ABD, Almanya ve İngiltere nin de olduğu 20 batı ülkesinin, 2014 yılında 17.859 Suriyeliye sığınma hakkı tanıyacağını belirtmiştir. Yaşanan en büyük insani trajedilerden biri olan Suriye krizinin mağdurları için ülkemizde kurulan 22 barınma merkezinden sade- ce biri olan Şanlıurfa AFAD Akçakale Barınma Merkezi ise 25 bin kişiyi misafir etmektedir. Bugüne kadar Suriyeli misafirlerimizin ihtiyaçlarını karşılamak için gerçekleştirdiğimiz harcamalar, BM standartlarına göre 3 milyar doları aşmıştır. Uluslararası camianın yardımları ise maalesef sadece 210 milyon dolar civarında kalmıştır. Temennimiz ve beklentimiz iç çatışmaların bir an önce bitmesi, sorunun barışçıl bir şekilde siyasi çözüme kavuşması ve ülkemiz ile birlikte başka ülkelere sığınmak zorunda kalan Suriyeli kardeşlerimizin güvenli bir şekilde yuvalarına dönmesidir. Suriyeli misafirlerimizi evlerinde hissettirmek amacıyla yürüttüğümüz faaliyetlerdeki destek ve güvenleri için Başbakanımız Sayın Recep Tayyip ERDOĞAN a, başta Dışişleri Bakanlığımız olmak üzere tüm bakanlık, kamu kurum ve kuruluşlarımıza, Başbakanlık AFAD ile koordineli şekilde çalışan Valilerimize ve ekiplerine, İl Afet ve Acil Durum Müdürlüklerimize ve mesai mefhumu gözetmeksizin çalışan tüm AFAD personeline, ayrıca bu önemli raporu hazırlayan proje ekibine teşekkür ediyorum. Beşir ATALAY Başbakan Yardımcısı 5
ÖNSÖZ Dr. Fuat OKTAY AFAD Başkanı Türkiye Cumhuriyeti, 2011 yılında başlayan ve her geçen gün etkisini artıran Suriye krizine duyarsız kalmayan ve insani yardım sağlamada en cömert davranan ülkelerin başında gelmektedir. Türkiye, olayların başladığı ilk günden itibaren, iç karışıklardan etkilenen Suriye vatandaşları için açık kapı politikası izlemektedir. Gerek sınırlarımız içerisinde ve gerekse Suriye topraklarında, bu trajediden etkilenen ihtiyaç sahiplerine her türlü insani yardım sağlanmakta ve güçlü komşuluk bağlarımızın bir gereği olarak bu anlayış, taviz verilmeden devam ettirilmektedir. Öncelikle, Suriye trajedisine büyük bir duyarlılık gösteren ve bu konuda öncü bir rol üstlenen Başbakanımız Sayın Recep Tayyip ERDOĞAN ve Başbakan Yardımcımız Sayın Beşir ATALAY olmak üzere, her seviyedeki devlet ve hükümet yetkilerimiz, Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği başta olmak üzere, tüm uluslararası toplumun dikkatini bu konuya çekmek için yoğun çaba harcamaktadır. Türkiye Cumhuriyeti, 19 Nisan 2014 tarihi itibariyle, 10 şehirde kurulu 22 geçici barınma merkezinde 220 binden fazla Suriyeliye ev sahipliği yapmaktadır. Bunun yanı sıra, geçici barınma merkezleri dışındaki yaklaşık 700 bin Suriyeliye, sağlık, eğitim ve gıda başta olmak üzere her türlü insani yardım sağlanmaktadır. AFAD, Suriyeli misafirlerimizin her türlü ihtiyaçlarını en iyi şekilde karşılamak üzere, geçici barınma merkezlerinin kurulumu ve işletilmesi için yüksek standartlar oluşturmuş ve bu standartlardan ödün vermeden çalışmalarına devam etmektedir. AFAD tarafından işletilen geçici barınma merkezlerindeki standartlar, dünyanın hiç bir yerinde benzer merkezlerde bulunmayan özelliklere sahiptir. AFAD geçici barınma merkezleri normal yaşam koşullarının devam ettiği ve yaşam alanı olarak tasarlanmış merkezlerdir. Okul öncesi de dâhil olmak üzere, okul çağındaki tüm çocuklar için eğitim hizmetleri mevcuttur ve Türk vatandaşlarına verilen standartta sağlık hizmetleri verilmektedir. 19 Nisan 2014 tarihi itibariyle sağlık hizmetleri kapsamında 43.197 ameliyat ve 11.249 doğum gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, misafirlerimiz için yetişkin eğitim merkezleri de mevcut olup bir mesleği olmayanlara, yeterli beceri kazandırılarak meslek sahibi olmalarına yardımcı olunmaktadır. Türkiye, Suriyeli misafirlerimize yalnızca geçici ev sahipliği yapmamakta, aynı zamanda onları kriz sonrası dönem için de hazırlamaktadır. AFAD, Türkiye de geçici barınma merkezlerinde ve geçici barınma merkezleri dışında farklı şehirlerde yaşan Suriyelilerin profillerini çıkarabilmek amacıyla, geniş bir saha çalışması gerçekleştirmiştir. Anket çalışması; Geçici barınma merkezlerinde verilen hizmetlerin ve mevcut koşulların iyileştirilmesi amacıyla veri toplamak, Suriyeli misafirlerimizin demografik, sosyoekonomik ve sosyokültürel yapıları hakkında geniş çapta bilgi edinmek, Misafirlerimizin gelecek ile ilgili beklentilerini tespit edebilmek, Özellikle geçici barınma merkezleri dışında çeşitli şehirlerde yaşayan Suriyeli misafirlerimizin temel ihtiyaç analizlerini yapabilmek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Anket çalışması Adana, Adıyaman, Hatay, Gaziantep, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Mardin, Osmaniye ve Şanlıurfa illerinde, hem 6
Türkiye Cumhuriyeti Devleti, 2011 yılında başlayan ve her geçen gün etkisini artıran Suriye krizine duyarsız kalmayan ve insani yardım sağlamada en cömert davranan ülkelerin başında gelmektedir. Türkiye, olayların başladığı ilk günden itibaren, iç karışıklardan etkilenen Suriye vatandaşları için açık kapı politikası izlemektedir. geçici barınma merkezlerinde hem de bu merkezler dışında yaşayan Suriyeliler ile yüz yüze görüşme yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Anketler demografi, sosyoekonomik yapı, barınma, güvenlik, sağlık, eğitim, beslenme, su/temizlik ve gelecekle ilgili beklentiler konusunda sorular içermektedir. Geçici barınma merkezlerinde gerçekleştirilen görüşmelerde 1.420 hanede yaşayan 7.860 bireyden ve geçici barınma merkezleri dışında gerçekleştirilen görüşmelerde ise 1.160 haneden 7.320 bireyle ilgili demografik veriler elde edilmiştir. Anket soruları, AFAD Veri Yönetimi ve Rapor Hazırlama Çalışma Grubu tarafından Prof. Dr. Mehmet BALCILAR ın yönetiminde geliştirilmiştir. Sorular AFAD ın geçici barınma merkezleri ve bu merkezler dışında yaşayan Suriyeli misafirlerle ilgili üç yıllık tecrübesine dayalı olarak ve bu tecrübeden yararlanılarak hazırlanmıştır. Suriye krizinin insani boyutunun ele alınmasında bizleri her zaman yüreklendiren Başbakanımız Sayın Recep Tayyip ERDOĞAN a, saha araştırmasına göstermiş oldukları desteklerinden dolayı Başbakan Yardımcımız Sayın Beşir ATALAY a, Dışişleri, İçişleri, Sağlık ve Milli Eğitim Bakanlıklarına, BMMYK Türkiye temsilcisi Carol BATHCELOR ve ekibine çok teşekkür ederim. Saha araştırması ve analiz sürecini baştan sona yöneten Prof. Dr. Mehmet BALCILAR, Strateji Geliştirme Dairesi Başkanı H.Halil AFŞARATA ve Veri Yönetimi ve Rapor Hazırlama Çalışma Grubu üyelerine çok teşekkür ederim. Anketin hazırlanması sırasında önemli katkı sağlayan BMMYK Türkiye temsilciliğinden Brenda GODDARD ve Amer DELIC e, verilerin elde edilmesi aşamasında, zor şartlar altında çalışan tüm AFAD personeline, bu raporda yer alan değerlendirmelerin bir kısmını kaleme alan Prof. Dr. Aysıt TANSEL ve Prof. Dr. Zeynel Abidin ÖZDEMİR e, titiz çalışmalarından dolayı ayrıca teşekkür ediyorum. Raporun, Suriye krizi ve ülkemizdeki Suriyelilerle ilgilenen tüm kurum, kuruluş ve kişilere faydalı olmasını diliyorum. Dr. Fuat OKTAY AFAD Başkanı 7
İÇİNDEKİLER Sayfa No A. Harita, Şekil ve Çizelge Listesi 9 B. Yönetici Özeti 12 C. Giriş 14 C1. Suriye Hakkında 14 C2. Araştırma Hakkında 15 C3. Rapor Hakkında 16 C4. Barınma Merkezleri Hakkında 18 1. Suriyelilerin Geldikleri Suriye Kentleri 40 2. Suriyelilerin Türkiye deki Coğrafik Dağılımı 44 3. Türkiye deki Suriyelilerin Suriye den Ayrılma Koşulları 46 4. Türkiye deki Suriyelilerin Demografik Özellikleri 54 4.1 Cinsiyet Dağılımı 54 4.2 Yaş Dağılımı 56 4.3 Engellilik Durumu Dağılımı 62 4.4 Eğitim Durumu Dağılımı 63 4.5 Hanehalkı Reisine Yakınlık 66 4.6 Medeni Durum Dağılımı 67 4.7 Hanehalkı Reisinin Yaş ve Cinsiyet Dağılımı 70 5. Suriye de ve Türkiye de Hanehalkı Geliri ve Çalışma Durumu 72 6. Suriye deki İç Savaş ın, Suriyelilerin Yaşamları ve Mal Varlıkları Üzerine Etkileri 76 6.1 Suriyelilerin, Suriye de Bıraktıkları Yaşamları 76 6.2 Suriye deki İç Savaşta Ölen veya Yaralanan Aile Üyeleri 80 7. Suriyelilerin Türkiye deki Konut Koşulları 82 7.1 Konut Başına Düşen Aile ve Fert Sayısı 82 7.2 Konutun Yeterliği ve Temel Gereksinimler 84 7.3 Hanede Su ve Temizlik Maddelerine Erişim 87 8. Türkiye deki Suriyelilerin Sağlık Sorunları 90 8.1 Sağlık Hizmetlerinin Kullanımı ve Başlıca Sağlık Sorunları 90 8.2 Türkiye deki Suriyelilerin Psikolojik Destek Gereksinimi ve Kronik Hastalıklar 95 8.3 Suriyeli Çocukların Aşılanması 97 8.4 Suriyelilerin Engellilik Durumu 100 9. Türkiye deki Suriyeli Hamile Kadınlar 102 10. Suriyelilerin Kamplardaki Yaşamları 106 10.1 Kamplarda Yaşamayı Tercih Etme 106 10.2 Kamplardaki Hizmetlerin ve Kamp Personelinin Değerlendirilmesi 108 10.3 Okullara ve Eğitim Kurslarına Katılım 126 11. Suriyelilerin Türkiye deki İnsanlarla İlişkileri 132 12. Türkiye deki Suriyelilerin Gelecek Planları 138 12.1 Türkiye de İken Gelecek Planları 138 12.2 Suriye ye Dönüş Planları 144 D. Bibliyografya 149 E. Proje Ekibi Üyeleri 150 8
A. HARİTA, ŞEKİL VE ÇİZELGE LİSTESİ Sayfa No 1. Suriyelilerin Geldikleri Suriye Kentleri Harita 1.1 Suriyelilerin, Geldikleri Suriye Kentlerine Göre Dağılımı 40 Çizelge 1.1 Suriyelilerin Geldikleri Suriye Kentleri ve Cinsiyet, ve 43 2. Suriyelilerin Türkiye deki Coğrafik Dağılımı Çizelge 2.1 Barınma Merkezleri ve Bu Merkezlerde Bulunan Suriyeli Sayıları (19.04.2014) 44 Çizelge 2.2 Suriyelilerin Türkiye de Yerleştikleri Kentler, ve 45 3. Türkiye deki Suriyelilerin Suriye den Ayrılma Koşulları Şekil 3.1 Suriyelilerin Suriye den Ayrılış Nedenleri ve Cinsiyet, ve 46 Şekil 3.2 Suriyelilerin Türkiye ye Giriş Biçimi, ve 48 Şekil 3.3 Suriyelilerin Başka Bir Ülke Yerine Türkiye yi Seçme Nedenleri ve Cinsiyet, ve 48 Çizelge 3.1 Suriyelilerin Suriye den Kaç Ay Önce Ayrıldığı ve Cinsiyet Dağılımı, ve 50 Çizelge 3.2 Suriyelilerin Türkiye ye Kaç Ay Önce Geldiği ve Cinsiyet, ve 51 Şekil 3.4 Suriyelilerin Türkiye de Kaldığı Süre İçerisinde, Suriye ye Giriş-Çıkış Nedenleri ve Cinsiyet, ve 52 Şekil 3.5 Suriyelilerin İzin ve Kayıt Durumu, Cinsiyete Göre Dağılım, 53 4. Türkiye deki Suriyelilerin Demografik Özellikleri 4.1 Cinsiyet Dağılımı Şekil 4.1.1 Suriyelilerin Cinsiyete Göre Dağılımı, ve 54 Çizelge 4.1.1 Suriyelilerin Yerleştikleri Kent, Cinsiyete Göre Dağılım, ve 55 4.2 Yaş Dağılımı Şekil 4.2.1 Suriyelilerin Yaş Dağılımı, 56 Şekil 4.2.2 Suriyelilerin Yaş Dağılımı, 57 Şekil 4.2.3 Suriyelilerin, Yaş ve Cinsiyet Dağılımı, ve 58 Çizelge 4.2.1 Suriyelilerin Yerleştikleri Kente, Yaş ve Cinsiyete Göre Dağılımı,, 60 4.3 Engellilik Durumu Dağılımı 4.4 Eğitim Durumu Dağılımı Şekil 4.4.1 Suriyelilerin, Eğitim Durumuna Göre Dağılımı (6 Yaş ve Üzeri), ve 63 Çizelge 4.4.1 Suriyelilerin Meslek Grubu ve Cinsiyet, 65 4.5 Hanehalkı Reisine Yakınlık Çizelge 4.5.1 Suriyelilerin, Hanehalkı Reisine Yakınlık Derecesi ve Cinsiyet Dağılımı, ve 66 4.6 Medeni Durum Dağılımı Şekil 4.6.1 Suriyelilerin Medeni Durumu (15 Yaş ve Üzeri), ve 67 Çizelge 4.6.2 Suriyelilerin Yerleştikleri Kent, Cinsiyet ve Medeni Durum, ve 68 4.7 Hanehalkı Reisinin Yaş ve Cinsiyet Dağılımı Şekil 4.7.1 Suriyeli Hanehalkı Reislerinin Cinsiyet Dağılımı, ve 70 Şekil 4.7.2 Suriyeli Hanehalkı Reislerinin Yaş Dağılımı, ve 71 5. Suriye de ve Türkiye de Hanehalkı Geliri ve Çalışma Durumu Çizelge 5.1 Suriyeli Hanehalklarının Suriye de İken Aylık Geliri (ABD Doları), ve 72 Şekil 5.1 Suriyelilerin Son Bir Ayda Çalışma Durumu ve Cinsiyet, 72 Çizelge 5.2 Suriyelilerin Son Bir Ayda Çalışma Durumu, Yerleştikleri Kent ve Cinsiyet, 73 Şekil 5.2 Suriyeli Hanehalklarının Son Bir Ayda Türkiye de Çalıştıkları İşten Elde Ettikleri Gelir (ABD Doları), Cinsiyete Göre Dağılım, ve 74 9
A. HARİTA, ŞEKİL VE ÇİZELGE LİSTESİ Sayfa No 6. Suriye deki İç Savaş ın, Suriyelilerin Yaşamları ve Mal Varlıkları Üzerine Etkileri 6.1 Suriyelilerin, Suriye de Bıraktıkları Yaşamları Şekil 6.1.1 Suriyelilerin, Suriye deki Evlerinin Ne Durumda Olduğu, Cinsiyete Göre Dağılım, ve 76 Şekil 6.1.2 Suriyeliler, Suriye deki Yakınları ile Nasıl Haberleşiyorlar? Cinsiyete Göre Dağılım, ve 77 Şekil 6.1.3 Suriyelilerin, Suriye de Kalan Yakınları ile Ne Sıklıkta Görüştükleri ve Cinsiyet, ve 78 Şekil 6.1.4 Suriyelilerin, Suriye deki Gelişmeler Hakkında Hangi Kaynaklardan Bilgi Aldıkları ve Cinsiyet, ve 79 6.2 Suriye deki İç Savaşta Ölen veya Yaralanan Aile Üyeleri Şekil 6.2.1 Suriye deki İç Savaşta Ölen veya Yaralanan Aile Üyeleri, Cinsiyete Göre Dağılım, ve 80 Şekil 6.2.2 Suriyelilerin, Ülkelerinden Ayrılmadan Önce Birlikte Yaşadıkları Tüm Aile Bireyleri Şimdi Yanında mı? Cinsiyete Göre Dağılım, ve 81 7. Suriyelilerin Türkiye deki Konut Koşulları 7.1 Konut Başına Düşen Aile ve Fert Sayısı Şekil 7.1.1 Suriyelilerin, Türkiye de Yaşadıkları Konut Tipi, Cinsiyete Göre Dağılım, 82 Çizelge 7.1.1 Suriyelilerin, Oturdukları Konutlarda Kaç Aile ve Kaç Kişi Yaşıyor? ve 83 Çizelge 7.1.2 Suriyelilerin, Yaşadıkları Konutları Başkaları ile Paylaşma Durumları, 83 7.2 Konutun Yeterliği ve Temel Gereksinimler Çizelge 7.2.1 Suriyeliler, Konutlarının Çeşitli Özelliklerini Nasıl Değerlendiriyor? ve 84 Çizelge 7.2.2 Suriyeliler, Yaşadıkları Konutların Temel Gereksinimlerini Nasıl Değerlendiriyor? ve 84 Şekil 7.2.1 nda Yaşayan Suriyelilerin Hanelerinde Yemek Yaparken Kullandığı Yakacağın Türü, Cinsiyete Göre Dağılım, 85 Şekil 7.2.2 nda Yaşayan Suriyelilerin Hanelerinde Isınmak İçin Kullandıkları Yakacağın Türü, Cinsiyete Göre Dağılım, 86 7.3 Hanede Su ve Temizlik Maddelerine Erişim Çizelge 7.3.1 Suriyelilerin, Su ve Temizlik Maddelerine Erişim Durumu, ve 87 Çizelge 7.3.2 Suriyelilerin, Hanehalkları için Hanenin Başlıca Su Kaynakları, 89 8. Türkiye deki Suriyelilerin Sağlık Sorunları 8.1 Sağlık Hizmetlerinin Kullanımı ve Başlıca Sağlık Sorunları Şekil 8.1.1 Suriyeliler, Türkiye deki Sağlık Hizmetlerinden Faydalandılar mı? Cinsiyete Göre Dağılım, ve 90 Şekil 8.1.2 Suriyeliler, Türkiye de Faydalandıkları Sağlık Hizmetlerinden Memnunlar mı? Cinsiyete Göre Dağılım, ve 91 Şekil 8.1.3 Sağlık Hizmetlerinden Faydalanmayan Suriyelilerin Faydalanmama Nedenleri, Cinsiyete Göre Dağılım, 92 Şekil 8.1.4 Suriyelilerin İlaca Erişme Durumları, Cinsiyete Göre Dağılım, ve 93 Çizelge 8.1.1 Suriyelilerin Kamplarda En Sık Karşılaştıkları Sağlık Problemleri, 94 8.2 Türkiye deki Suriyelilerin Psikolojik Destek Gereksinimi ve Kronik Hastalıklar Şekil 8.2.1 Suriyeliler veya Aile Üyeleri Psikolojik Desteğe Gereksinimleri Olduğunu Düşünüyorlar mı? Cinsiyete Göre Dağılım, ve 95 Şekil 8.2.2 Suriyeliler Arasında Uyku Bozuklukları ve Kronik Hastalıklar, ve 96 8.3 Suriyeli Çocukların Aşılanması Şekil 8.3.1 Beş Yaş Altı Suriyeli Çocuklar Arasında Çocuk Felci Aşısı, Cinsiyete Göre Dağılım, ve 97 Şekil 8.3.2 On Yaş Altı Suriyeli Çocuklar Arasında Kızamık Aşısı, Cinsiyete Göre Dağılım, ve 98 8.4 Suriyelilerin Engellilik Durumu Şekil 8.4.1 Suriyelilerin Engellilik Durumları, ve 100 Çizelge 8.4.1 Suriyelilerin Yerleştikleri Kent, Cinsiyet ve Engellilik Durumu, ve 101 9. Türkiye deki Suriyeli Hamile Kadınlar Şekil 9.1 Suriyelilerin Hanelerinde, Hamile Birey Var mı? ve 102 Şekil 9.2 Suriyelilerin Hanelerinde, Türkiye de Doğum Yapmış Bireyler Var mı? ve 102 Çizelge 9.1 Hamile Kadınlar, Türkiye deki Doğumlarını Nerede Yaptılar? ve 103 Çizelge 9.2 Suriyeliler Arasında Türkiye de Doğum Yapan Kadınlar, Hangi Yılda Doğum Yaptılar? ve 103 Çizelge 9.3 Suriyeli Kadınlar Arasında Doğum Yapanların Doğumuna Kim Yardımcı Oldu? ve 104 Şekil 9.3 Suriyeli Kadınlar Arasında Çocuk Emziren Anne Var mı? ve 104 10
Sayfa No 10. Suriyelilerin Kamplardaki Yaşamları 10.1 Kamplarda Yaşamayı Tercih Etme Çizelge 10.1.1 Suriyeliler, Neden Kampta Yaşamayı Tercih Ediyorlar? Cinsiyete Göre Dağılım, 105 Şekil 10.1.1 Suriyeliler, nda Yaşamak İstiyor mu? Cinsiyete Göre Dağılım, 105 10.2 Kamplardaki Hizmetlerin ve Kamp Personelinin Değerlendirilmesi Çizelge 10.2.1 Suriyeliler, Kamplarda Verilen Hizmetleri Nasıl Değerlendiriyor? Cinsiyete Göre Dağılım, 108 Çizelge 10.2.2 Suriyeliler, Kamp Personelinin Davranışlarını Nasıl Değerlendiriyor? Cinsiyete Göre Dağılım, 110 Çizelge 10.2.3 Suriyelilerin, Kamplarla İlgili Önemli Buldukları Sorunlar Nelerdir? Cinsiyete Göre Dağılım, 112 Çizelge 10.2.4 Suriyelilerin, Kampta Verilen Yemek Hizmeti ile İlgili Görüşleri Nelerdir? Cinsiyete Göre Dağılım, 114 Şekil 10.2.1 Suriyeliler, Çocukların Kullanabileceği Oyun Alanlarını Yeterli Buluyor mu? 116 Çizelge 10.2.5 Suriyeliler, Kamplarda Verilen Hizmetleri Nasıl Değerlendiriyor? Yaşadıkları Kentlere Göre Dağılım, Toplam, 117 Çizelge 10.2.6 Suriyelilerin, Kamplarda Verilen Yemek Hizmeti ile İlgili Görüşleri Nelerdir? Yaşadıkları Kentlere Göre Dağılım, Toplam, 122 10.3 Okullara ve Eğitim Kurslarına Katılım Çizelge 10.3.1 Altı - Onbir Yaşları Arasındaki Suriyeli Çocuklar Okula Devam Ediyor mu? ve 126 Çizelge 10.3.2 Suriyelilerin Katıldıkları Eğitim Kursları Nelerdir? Cinsiyete Göre Dağılım, 128 Şekil 10.3.1 Suriyelilerin Kampta Okula Gitme Durumu (0 Yaş Üstü), Cinsiyete Göre Dağılım, 129 Çizelge 10.3.3 Altı - Onbir Yaş Arasındaki Suriyeli Çocukların Devam Ettikleri Okullarda Okutulan Müfredat, ve 130 Çizelge 10.3.4 Suriyeliler, Katıldıkları Eğitim Kurslarını Yararlı Buluyor mu? Cinsiyete Göre Dağılım, 130 Çizelge 10.3.5 Suriyeliler, Katıldıkları Kursları Yararlı Buluyor mu? Yaşadıkları Kentlere Göre Dağılım, 131 11. Suriyelilerin Türkiye deki İnsanlarla İlişkileri Şekil 11.1 Suriyeliler, Türkiye deki İnsanların Kendileri Hakkındaki Düşüncelerini Nasıl Değerlendiriyor? Cinsiyete Göre Dağılım, ve 132 Şekil 11.2 Suriyeliler, Türkiye deki İnsanların Kendilerine Karşı Davranışlarını Nasıl Değerlendiriyor? Cinsiyete Göre Dağılım, ve 133 Şekil 11.3 Suriyeliler, Kötü Muamele İle Karşılaştıklarında Nereye Başvurmaları Gerektiğini Biliyor mu? Cinsiyete Göre Dağılım, ve 134 Şekil 11.4 Suriyeliler, Herhangi Bir Sorunla Karşılaştıklarında Yetkililere Ulaşmada Sıkıntı Yaşıyorlar mı? Cinsiyete Göre Dağılım, ve 135 Şekil 11.5 Suriyeliler, Türkiye de Kendilerini Güvende Hissediyorlar mı? Cinsiyete Göre Dağılım, ve 136 12. Türkiye deki Suriyelilerin Gelecek Planları 12.1 Türkiye de İken Gelecek Planları Çizelge 12.1.1 Suriyeliler, Türkiye de İş Arıyorlar mı ve Türkçe Öğrenmek İstiyorlar mı? Cinsiyete Göre Dağılım, ve 138 Çizelge 12.1.2 Suriyelilerin, Türkiye de İş Arama Durumlarının Eğitim Düzeyine Göre Dağılımı, 139 Şekil 12.1.1 Suriyeliler, Meslek Edinecek Bir Kursa Katılmak İstiyor mu? Cinsiyete Göre Dağılım, 140 Şekil 12.1.2 Suriyeliler, Kendilerine Bir Ücret Ödenmesi Durumunda Üretim Yapabilirler mi? Cinsiyete Göre Dağılım, 141 Şekil 12.1.3 Suriyelilerin, Yakın Zamanda Başka Bir Yere Taşınma Planları, Cinsiyete Göre Dağılım, ve 142 12.2 Suriye ye Dönüş Planları Şekil 12.2.1 Suriyeliler, Suriye ye Ne Zaman Dönmeyi Planlıyor? Cinsiyete Göre Dağılım, ve 144 Şekil 12.2.2 Suriyelilerin, Suriye ye Döndüklerinde Barınabilecekleri Bir Yerleri Var mı? Cinsiyete Göre Dağılım, ve 148 Şekil 12.2.3 Suriyeliler, Suriye ye Döndüklerinde Bir İşlerinin Olacağını Düşünüyorlar mı? Cinsiyete Göre Dağılım, ve 148 D. Bibliyografya E. Proje Ekibi Üyeleri 11
B. YÖNETİCİ ÖZETİ Şanlıurfa Akçakale Çadır Kenti Bu rapor Türkiye deki Suriyeli misafirler arasında gerçekleştirilen anketin sonuçlarına dayanmaktadır. Bu anket AFAD tarafından 23 Haziran 2013 ve 7 Temmuz 2013 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Türkiye ye gelen toplam misafirlerin yüzde 36 ya yakını Halep ten gelmiştir. Halep ten Türkiye ye gelen Suriyeli misafirlerin oranının bu kadar yüksek olmasının bir nedeni Halep in Türk sınırına çok yakın olmasıdır ve ikinci bir nedeni ise Halep in yoğun çatışma merkezlerinden biri olmasıdır. 19 Nisan 2014 tarihi itibariyle, Türkiye nin güney ve güneydoğusundaki 22 barınma merkezinde 220 binden fazla Suriyeli bulunmaktadır. Kamplarda yaşayan Suriyelilerin yüzde 57 sinden fazlası, daha açıkçası her beş misafirden üçü güvenlik sorununu Suriye den ayrılış nedeni olarak belirtmiştir. Kamplarda yaşayan Suriyelilerin yaklaşık yarısı ve kamp dışında yaşayanların yaklaşık dörtte biri, Türkiye sınırını pasaportsuz olarak resmi bir sınır geçiş noktasından geçmiştir. Kamplarda yaşayan Suriyelilerin yaklaşık yüzde 75 i ve kamp dışında yaşayanların yaklaşık yüzde 79 u sığınmak istedikleri ülke olarak Türkiye yi seçmelerinin nedeninin Türkiye ye ulaşım kolaylığı olduğunu belirtmişlerdir. Araştırmada elde edilen verilere göre, Suriyeli misafirlerin Suriye den ayrılır ayrılmaz başka bir yere uğramadan veya arada zaman kaybetmeden Türkiye ye geldiği görülmektedir. Kamplarda yaşayan misafirler arasında erkeklerin yüzde 48 i ve kadınların yüzde 49 u Suriye ye giriş-çıkış yaptığını belirtmiştir. Giriş-çıkış yapan erkeklerin yüzde 42 si ve kadınların yüzde 36 sı Suriye deki yakınlarını ziyaret ettiklerini belirtmişlerdir. Gerek kamplarda yaşayan gerekse kamp dışında yaşayan Suriyeli misafirler genç bir grup olmalarına ilaveten, çoğunlukla çalışma çağında ve sağlam vücutlu kişilerden oluşmaktadır. Hem erkek hem de kadınlarda en yoğun yaş grubu 19-54 yaş grubudur. Bunu 0-12 yaş grubu izlemektedir. En az misafirin bulunduğu yaş grubu ise 55 yaş ve üzeridir. Türkiye deki Suriyeli misafirlerin çoğunluğu ilkokul mezunudur. Kamplarda yaşayanlar ile kamp dışında yaşayanlar içerisinde ilkokul mezunu olan misafirlerin yüzdesi sırasıyla yüzde 37 ve yüzde 33 tür. Erkeklerin yaklaşık yüzde 60 ı belirli bir mesleği olduğunu belirtmişken, kadınların ise sadece yüzde 10 u belirli bir mesleği olduğunu ifade etmiştir. Kadınların büyük çoğunluğunun, yaklaşık yüzde 90 ının, bir mesleği olmadığı görülmektedir. Kamplarda ve kamp dışında yaşayan misafirlerin her birinin yüzde 67 si evli ve her birinin yüzde 30 u bekârdır. Kamp dışında yaşayan hanehalklarının yüzde 67 sinin aylık geliri 155 ABD doları veya daha azdır. Bunun tersine, kamplarda yaşayan hanehalklarının yüzde 8 inin ve kamp dışında yaşayan hanehalklarının yüzde 16 sının aylık geliri 311 ABD doları veya daha fazladır. Kamp dışındaki erkeklerin yaklaşık yüzde 92 si ve kadınların ise yaklaşık yüzde 97 si son bir ayda çalışmamıştır. Kamplarda yaşayan misafirlerin yaklaşık yüzde 33 ü ve kamp dışında yaşayan misafirlerin yaklaşık yüzde 29 u Suriye deki evlerinin tamamen yıkıldığını belirtmişlerdir. Suriyeli misafirlerin yarıya yakını Suriye deki yakınları ile ya hiç görüşememekte ya da ancak ayda bir seferden daha seyrek bir sıklıkla görüşebilmektedir. Hem kamp içinde hem de kamp dışında yaşayan misafirlerin yüzde 90 a yakınının Suriye deki yakınlarıyla iletişim kurmak için cep telefonu kullandıkları görülmektedir. Kamplarda yaşayan Suriyeli misafirlerin yaklaşık yüzde 34 ü ve kamp dışında yaşayan Suriyeli misafirlerin yaklaşık yüzde 29 u Suriye deki iç savaş dolayısıyla bir aile üyesinin ölümü deneyimini yaşamıştır. Kamplarda yaşayan misafirler arasında konut birimi başına ortalama kişi sayısı 5,6 ve kamp dışında yaşayanlar arasında ise konut birimi başına ortalama kişi sayısı 8,6 dır. 12
Adıyaman Merkez Çadırkenti Kamp dışında yaşayan misafirlerin, kamp içinde yaşayanlara göre, yüksek bir yüzdesi (yaklaşık yüzde 71-81) temel gereksinimlerinin (ibadet malzemeleri hariç olmak üzere) yetersiz olduğu değerlendirmesini yapmıştır. Kamp dışında yaşayan Suriyeli misafirler arasında Türkiye de sağlık hizmetlerini kullananların oranı kamplarda yaşayanlara göre oldukça düşüktür. Kamp dışında yaşayan erkek misafirlerin yaklaşık yüzde 60 ı ve kadın misafirlerin yüzde 58 i Türkiye de sağlık hizmeti kullanmıştır. Kamplarda yaşayan hem erkek hem de kadınların yüzde 60 ı ve kamp dışında yaşayan erkeklerin yüzde 82 si ve kadınların yüzde 79 u aldıkları sağlık hizmetinden çok memnun veya memnun olduklarını belirtmişlerdir. Kamp içindeki erkeklerin yüzde 69 u ve kadınların yüzde 72 si gerektiğinde ilaç temin edebilirken bu oran kamp dışında yüzde 46 ve yüzde 45 seviyesindedir. Kamplardaki Suriyeli misafirlerin en sık karşılaştığı iki sağlık problemi ishal ve cilt problemleridir. Misafirlerin yüzde 23 ü ishal ve yine yüzde 23 ü cilt problemlerini en sık karşılaşılan sağlık problemi olarak göstermiştir. Bunları, yüzde 19 ile yüksek ateş takip etmektedir. Kamplarda yaşayan hane reislerinin yaklaşık yüzde 13 ü ve kamp dışında yaşayan hane reislerinin yaklaşık yüzde 14 ü, hanelerinde hamile birey bulunduğunu belirtmiştir. Kamp içinde yaşayan hane reislerinin yüzde 11 inin ve kamp dışında yaşayan hane reislerinin yüzde 3 ünün hanesinde, Türkiye de doğum yapmış bireyler olduğu görülmektedir. Kamplarda yaşayan misafirler arasında kamp dışında yaşamak isteyen erkek misafirlerin oranı yaklaşık yüzde 52, kadın misafirlerin oranı ise yaklaşık yüzde 54 tür. Kamplarda verilen hizmetlerden ve bu hizmetlerde görevli personelden duyulan memnuniyet oranı oldukça yüksektir. Buna karşın çocuklar için oyun alanlarını yetersiz bulanların oranı yüzde 60 tır. Kamplarda yaşayan 6-11 yaş arası çocukların yüzde 83 ü ve kamp dışında yaşayan 6-11 yaş arası çocukların yüzde 14 ü okula devam etmektedir. Erkek misafirlerin yaklaşık yüzde 40 ı ve kadın misafirlerin yaklaşık yüzde 27 si bir Kuran kursuna katılmıştır. İkinci en popüler eğitim kursu Türkçe Okuma-Yazma Eğitimi dir. Kesintiye uğrayan eğitimlerini telafiye yönelik müfredat okuyan çocukların oranı kamplarda yaklaşık yüzde 47 ve kamp dışında ise yaklaşık yüzde 30 dur. Kamplarda yaşayan çocukların yüzde 3 ü ve kamp dışında yaşayanların yüzde 19 u Türkiye müfredatı okumaktadır. Suriyeli misafirlerin ezici bir çoğunluğu, Türkiye de insanların kendilerine karşı davranışlarını ve kendileri hakkındaki düşüncelerini olumlu olarak değerlendirmektedir. Türkiye de kendini güvende hissedenlerin oranı ise yüzde 95 seviyesindedir. Kamp içindeki misafirlerin yüzde 52 si ve kamp dışındaki misafirlerin yüzde 77 si Türkiye de bir iş aramıştır. Eğitim seviyesi arttıkça Türkiye de iş arama oranlarının yükseldiği görülmektedir. Kamplarda yaşayan misafirlerin yüzde 56 sı ve kamp dışında yaşayan misafirlerin yüzde 63 ü Suriye deki karışıklıklar sona erdiği zaman Suriye ye dönmeyi planlamaktadır. Kamp içindeki misafirlerin yüzde 60 ının ve kamp dışındaki misafirlerin yüzde 55 inin Suriye ye döndüğünde barınacakları bir yeri yoktur. Bu oran, Suriye ye döndüğünde bir işi olmayacağını düşünenlerde sırasıyla yüzde 58 ve yüzde 62 dir. 13
C. GİRİŞ C1. SURİYE HAKKINDA Suriye Arap Cumhuriyeti Akdeniz in doğu ucunda ve Türkiye nin güneyinde yer almaktadır. Suriye nin yüzölçümü 185,6 bin kilometre karedir. 2012 itibariyle, Suriye nin toplam nüfusunun 22,5 milyon olduğu tahmin edilmiştir. Suriye nin resmi dili Arapçadır. Başkenti 1,7 milyon nüfusa sahip olan Şam kentidir. 4,6 milyon nüfuslu Halep ise Suriye nin en büyük kentidir. Suriye de doğumda ortalama yaşam beklentisi, erkekler için 72 yıl ve kadınlar için 77 yıldır. Suriye nin oldukça genç bir nüfusu vardır. 2012 yılında toplam nüfusun yaklaşık yüzde 35 i 15 yaş altındaydı. Aynı yılda, ortanca (medyan) yaş ise 22 idi. Dünya Bankası verilerine göre, Suriye nin kişi başına Gayrisafi Yurtiçi Hasılası (GSYH) 2012 yılında 3.289 ABD dolarıydı (World Development Indicators, 2013). Suriye nin ana ihracatı, tarım ürünleri ve petroldür. Suriye işgücünün yaklaşık yüzde 17 si tarımda, yüzde 16 sı endüstride ve yüzde 67 si hizmet sektöründedir. Türkiye Cumhuriyeti nin, 2011 yılından beri Suriye krizi için yaptığı harcamalar, BM standartlarına göre 3 milyar doları aşmıştır. Suriye, 24 Ekim 1945 ten beri Birleşmiş Milletlerin (BM) bir üyesidir. SURİYE ORTALAMA YAŞAM BEKLENTİSİ GAYRİSAFİ YURTİÇİ HASILASI 3.289 Suriye Arap Cumhuriyeti Akdeniz in doğu ucunda ve Türkiye nin güneyinde yer almaktadır. Suriye nin yüzölçümü 185.600 kilometre karedir. Suriye de ortalama yaşam beklentisi, erkekler için 72 yıl ve kadınlar için 77 yıldır. Dünya Bankası verilerine göre, Suriye nin kişi başına Gayrisafi Yurtiçi Hasılası (GSYH) 2012 yılında 3.289 ABD dolarıydı (World Development Indicators, 2013). 14
C2. ARAŞTIRMA HAKKINDA Bu çalışma, AFAD ın Türkiye deki Suriyeliler arasında gerçekleştirdiği anketin sonuçlarına dayanmaktadır. Bu anketin amacı, Türkiye deki Suriyelilerin demografik, eğitim ve sosyoekonomik özelliklerini aydınlatmaktır. Anket 23 Haziran 2013-7 Temmuz 2013 tarihleri arasında uygulanmıştır. Anket saha araştırmasının gerçekleştirildiği tarihte, 10 kentte kurulu olan 20 barınma merkezinde yaşayan Suriyeli misafirler ile birlikte yine bu 10 kentte barınma merkezleri dışında yaşayan Suriyeli misafirleri kapsamaktadır. Bu kentler şunlardır: Adana, Adıyaman, Hatay, Gaziantep, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Mardin, Osmaniye ve Şanlıurfa. Barınma merkezleri dışındaki yerler, Suriyeli misafirlerin yoğun olarak yaşadığı mahalle ve caddeler olarak seçilmiştir. Ankette, barınma merkezlerinde yaşayanlara 73 soru ve barınma merkezi dışında yaşayanlara 75 soru yöneltilmiştir. Anket çalışmasında toplam 2.700 hanehalkı kapsanmıştır. Bu hanehalklarının 1.500 ü barınma merkezlerinde ve 1.200 ü barınma merkezleri dışında yaşamaktadır. Haneler, rassal bir seçim süreci ile seçilmiştir. Toplanan bilgiler temizlendikten sonra barınma merkezlerinde 1.420 hane ve barınma merkezleri dışında 1.160 hane hakkındaki bilgiler güvenilir bulunmuştur. Anket çalışması, 29 AFAD personeli tarafından uygulanmış ve kendilerine 29 çevirmen eşlik etmiştir. Ankete hanehalkından bir yetişkin yanıt vermiştir ve bu kişi aynı zamanda hanedeki her bir kişi hakkında bilgi vermiştir. Bu nedenle bu kitaptaki şekil ve çizelgeler, her bir soru için ayrı ayrı verilen toplam yanıt sayısına dayanarak hazırlanmıştır. Şekil ve çizelgeler incelenirken bu noktanın akılda tutulmasında fayda vardır. Hatay Altınözü 2 Çadır Kenti Şanlıurfa Harran Konteyner Kenti Malatya Beydağı Konteyner Kenti 15
C. GİRİŞ C3. RAPOR HAKKINDA Bu çalışmanın dayandığı anket, çeşitli kentlerdeki kamplarda yaşayan Suriyeli misafirler ile kamp dışında çeşitli kentlerde yaşayan Suriyeli misafirleri kapsamıştır. Bu anket çalışması, Türkiye deki Suriyeli misafirler hakkında şimdiye kadar yapılmış olan en kapsamlı ve en büyük ankettir. Türkiye de yaşayan Suriyeli misafirlerin toplam sayısı konusunda kesin bir bilgi yoktur. AFAD verilerine göre 19 Nisan 2014 tarihi itibariyle, AFAD ın sorumluluğundaki kamplarda yaşayan 221.442 Suriyeli vardır. AFAD tahminlerine göre, çeşitli kentlerde kamp dışında yaşayan 700 bine yakın Suriyeli bulunmaktadır. Bu tahminlere göre, Türkiye deki Suriyeli misafirlerin dörtte birinin Türkiye de çeşitli kentlerdeki kamplarda yaşadığı görülmektedir. Kalan dörtte üçü ise Türkiye de çeşitli kentlerde kamp dışında yaşamaktadırlar. Suriyeli misafirlerin özelliklerinin ve Türkiye deki deneyimlerinin kamp içinde veya kamp dışında yaşamalarına göre farklılık gösterdiğini düşünüyoruz. Bu düşünce ile raporun tamamında, kamp içinde yaşayan Suriyeli misafirler ile kamp dışında yaşayan Suriyeli misafirler için ayrı ayrı şekil, çizelge ve yorumlar yapılmıştır. Bunun dışında, şekil ve çizelgeler mümkün olduğu kadar erkek ve kadınlar için ayrıştırılarak yorumlanmıştır. Bu rapor Türkiye deki Suriyeli misafirler arasında gerçekleştirilen anketin sonuçlarına dayanmaktadır. Bu anket AFAD tarafından 23 Haziran 2013 ve 7 Temmuz 2013 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Raporda, Türkiye ye sığınan Suriyelilerin birçok özelliği ve Türkiye deki yaşamlarının çeşitli yönleri hakkında bilgiler verilmektedir. Raporun başlangıç bölümlerinde Suriyeli misafirlerin, Türkiye ye gelmeden önce, Suriye de yaşadıkları yerlerin coğrafik dağılımı ve Türkiye de yerleşmeyi seçtikleri yerlerin coğrafik dağılımı konularında bilgi verilmektedir. Bunu izleyen bölüm, Suriyeli misafirlerin Suriye den ayrılış nedenlerini, Türkiye ye girişte izledikleri yolları ve Türkiye yi hedef ülke olarak seçme nedenlerini irdelemektedir. Dördüncü Bölümde Türkiye deki Suriyeli misafirlerin demografik ve eğitimsel özellikleri verilmektedir. Bu bölüm Suriyeli misafirlerin cinsiyeti, yaşı, engellilik bilgileri, eğitimleri, hanehalkı reisine yakınlıkları, medeni durumu ve bunlarla birlikte hanehalkı reisinin cinsiyet ve yaşı konularının tartışılmasını kapsamaktadır. Beşinci Bölümün konusu, Suriyeli misafirlerin, Suriye de iken ve Türkiye ye geldikten sonra parasal (mali) durumlarının nasıl olduğudur. Kamplarda yaşayan Suriyeli misafirlerin çalışarak gelir elde edebilecekleri etkinliklere katılma olanağı kısıtlıdır. Fakat kamp dışında yaşayan Suriyeli misafirler gelir getirici etkinliklere katılabilmektedirler. Bu nedenle, bu bölümde, Suriyeli hanehalklarının Türkiye de çalışarak elde ettikleri gelir konusunda bilgi sunulmaktadır. Altıncı Bölümde Suriye deki iç savaşın, Suriyeli misafirlerin geride bıraktıkları evlerine verdiği hasar ve aile üyelerinin iç savaş dolayısıyla maruz kaldıkları olumsuzlukları ele almaktayız. Özellikle, iç savaş dolayısı ile ölen veya yaralanan aile üyelerinin bulunup bulunmadığı incelenmektedir. Yedinci Bölümde Suriyeli misafirlerin Türkiye deki konut koşulları konusunda bilgi verilmektedir. Bu bölümü izleyen bölümde, Suriyeli misafirlerin sağlık sorunları tartışılmaktadır. Önce, Suriyeli misafirlerin Türkiye de sağlık hizmetlerini kullanımı konusunda bilgi verilmektedir. Daha sonra, psikolojik destek gereksinimi, kronik hastalıkların ve uyku bozukluklarının oluş derecesi konuları irdelenmektedir. Son olarak, bu bölümde Suriyeli çocukların, çocuk felci ve kızamık aşıları olma durumları ile misafirlerin engellilik durumları konusunda bilgi verilmektedir. Dokuzuncu Bölümde, hamile olan Suriyeli kadın misafirler konusunda kapsamlı bilgi verilmektedir. Onuncu Bölümde, kamplarda yaşayan Suriyeli misafirlerin kamplardaki yaşamları ve aldıkları hizmetleri değerlendirmesi ile okul ve eğitim kurslarına katılma durumları incelenmektedir. On Birinci Bölümde, Suriyeli misafirlerin Türkiye deki insanlarla olan ilişkileri, yaşadıkları problemli durumlarda yetkililere ulaşma durumları ele alınmaktadır. Son olarak On İkinci Bölümde Türkiye deki Suriyeli misafirlerin gelecekleri ile ilgili planlarına yer verilmektedir. Bu planlar Türkiye de iken gelecek planları ve Suriye ye dönüş planları olarak ikiye ayrılmış ve incelenmiştir. 16
Başbakanımız Sayın Recep Tayyip ERDOĞAN 17
C. GİRİŞ C4. BARINMA MERKEZLERİ HAKKINDA Suriye de ortaya çıkan iç karışıklıklar nedeniyle Türkiye ye 2011 yılının Nisan ayında gelen ilk Suriyeli kafilenin geçici kabulleri yapılmış ve bu grup ilk etapta sınıra yakın noktalara kurulan çadırkentlere yerleştirilmiştir. Ülkemize giriş yapan ilk gruplar, Türkiye-Suriye sınırına yakın olan Hatay ilinin Yayladağı, Altınözü ve Reyhanlı ilçelerini yoğun olarak tercih etmişlerdir. İç karışıklıklardan kaçan bu gruplar için sınıra yakın olan Hatay ili Yayladağı ilçesinde çadırlar kurulmuştur. Ancak Suriye krizi zamana yayıldıkça ve gelen Suriyeli sayısı günden güne arttıkça Hatay iline ek olarak Kilis ve Gaziantep illerine de barınma merkezleri kurulmuştur. Mart 2012 itibariyle 7 olan barınma merkezi sayısı, Ocak 2013 itibariyle 14 e ve Ocak 2014 itibariyle 22 ye yükselmiştir. 19 Nisan 2014 itibariyle Adana, Adıyaman, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Mardin, Osmaniye ve Şanlıurfa illerinde 16 sı çadırkent ve 6 sı konteynerkent olmak üzere toplam 22 barınma merkezi bulunmaktadır. Toplam 33.620 çadır ve bölme ile 11.909 konteyner, ülkelerinden kaçarak ülkemize gelen Suriyeli misafirlerimizin kullanımına sunulmuştur. Bu barınma merkezlerinin ve bu merkezlerde verilen hizmetlerin koordinasyonu AFAD tarafından sağlanmaktadır. Mayıs 2011 de 260 olan Suriyeli misafir sayısı yaklaşık bir yıl boyunca yatay bir seyir izlemiştir. 2012 yılının Haziran ayında 25 bin civarında olan Suriyeli misafir sayısı özellikle 2012 yılının ikinci yarısında çatışmaların şiddetlenmesi ve iç karışıklıkların bir iç savaşa dönüşmeye başlamasıyla beraber hızlı bir biçimde artmaya başlamıştır. Haziran 2012 Eylül 2012 arasındaki üç aylık zaman dilimi içerisinde, 25 bin olan misafir sayısı bir anda 75 bine ulaşarak yoğun bir nüfus hareketi yaşanmaya başlanmıştır. 2012 yılının Eylül ayından itibaren, özellikle barış görüşmelerinin sonuçsuz kalmasıyla beraber, ülkesinden kaçarak Türkiye ye gelen ve barınma merkezlerine yerleşen Suriyeli sayısı Şubat 2013 e kadar 150 bin sınırını aşmıştır. Zaman zaman sınırdan geçen Suriyeli sayılarında kısmi azalmalar görülse de, bu yoğun nüfus hareketi sürekli bir şekilde devam etmiştir. 13 Haziran 2013 itibariyle, psikolojik bir sınır olan 200 bin rakamı da aşılmıştır. Üstelik bu sayı, sadece barınma merkezlerinde bulunan Suriyelilerin sayısı idi ve barınma merkezleri dışında da en az barınma merkezlerinde bulunan misafir sayısı kadar Suriyeli olduğu tahmin edilmekte idi. Haziran 2013 ten günümüze kadar barınma merkezlerinde bulunan Suriyeli misafir sayısı yatay bir seyirle de olsa artmaya devam etmiştir. 19 Nisan 2014 itibariyle 221.442 Suriyeli misafir 10 ilde bulunan 22 barınma merkezinde hayatlarını devam ettirmektedir. 19 Nisan 2014 itibariyle 10 İlde 22 Barınma Merkezi Toplamda 33.620 Çadır 11.909 Konteyner 19 Nisan 2014 İtibariyle Barınma Merkezlerindeki Suriyeli Misafir Sayısı 221.442 KİŞİDİR 18
GENEL DURUM BARINMA MERKEZLERINDEKI MISAFIRLERIN AYLAR İTIBARIYLE DEĞIŞIMI (19 NISAN 2014) Misafir Sayısı 250.000 221.442 200.000 150.000 100.000 50.000 260 0 Mayıs 2011 Haziran 2011 Eylül 2011 Aralık 2011 Mart 2012 Haziran 2012 Eylül 2012 Kasım 2012 Şubat 2013 Mayıs 2013 Ağustos 2013 Aralık 2013 Mart 2014 19 Nisan 2014 19
C. GİRİŞ C4. BARINMA MERKEZLERİ HAKKINDA Türkiye nin nüfus bakımından büyük illerinden olan Adana, 14 bin kilometrekarelik yüzölçümü ve 2 milyonu aşkın nüfusu ile Akdeniz bölgesinin Antalya dan sonra en büyük şehridir. Adana da 19 Nisan 2014 tarihi itibariyle bir adet barınma merkezi bulunmaktadır. Sarıçam Çadırkenti olarak adlandırılan bu barınma merkezinde 11.451 Suriyeli misafir bulunmaktadır. 10 Şubat 2013 tarihinde açılan bu barınma merkezinde 2.162 çadır, Suriyeli misafirlerimizin kullanımına sunulmuştur. 2013 yılında kurulan bir barınma merkezi olmasına rağmen Adana Sarıçam Çadırkenti üç ay gibi kısa bir sürede 10 bin kişi kapasitesine ulaşmış ve Ocak 2014 itibariyle 12 bin kişi sınırına yaklaşmıştır. 20 ADANA
ADANA Yüzölçümü 14.125 Km 2 2013 İl Nüfusu 2.149.260 Barınma Merkezi Sayısı (19 Nisan 2014) 1 Barınma Merkezi İldeki Barınma Merkezinde Bulunan Suriyeli Misafir Sayısı (19 Nisan 2014) 11.451 Barınma Merkezi Adı Sarıçam Çadırkenti Çadır Sayısı 2.162 Çadır Misafir Sayısı 14.000 12.000 11.451 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 1.470 0 Şubat 2013 Mart 2013 Mayıs 2013 Temmuz 2013 Eylül 2013 Kasım 2013 Ocak 2014 Mart 2014 19 Nisan 2014 21
C. GİRİŞ C4. BARINMA MERKEZLERİ HAKKINDA Adıyaman, yaklaşık 8 bin kilometrekarelik yüzölçümü ve 600 bine yaklaşan nüfusu ile Güneydoğu Anadolu bölgesinde yer almaktadır. Adıyaman da 19 Nisan 2014 tarihi itibariyle bir adet barınma merkezi bulunmaktadır. Merkez Çadırkenti olarak adlandırılan bu barınma merkezinde 9.901 Suriyeli misafir bulunmaktadır. 22 Eylül 2012 tarihinde açılan bu barınma merkezinde 2.292 çadır, Suriyeli misafirlerimizin kullanımına sunulmuştur. Eylül 2012 de kurulan Merkez Çadırkenti beş ay gibi kısa bir sürede 10 bin kişi kapasitesine ulaşmıştır. Haziran 2013 te bu rakam aşılsa da Ağustos 2013 ten itibaren yatay bir seyirle yaklaşık 10 bin kişi civarında faaliyetine devam etmektedir. ADIYAMAN 22
ADIYAMAN Yüzölçümü 7.644 Km 2 2013 İl Nüfusu 597.184 Barınma Merkezi Sayısı (19 Nisan 2014) 1 Barınma Merkezi İldeki Barınma Merkezinde Bulunan Suriyeli Misafir Sayısı (19 Nisan 2014) 9.901 Barınma Merkezi Adı Merkez Çadırkenti Çadır Sayısı 2.292 Çadır Misafir Sayısı 12.000 9.901 10.000 8.000 6.000 4.000 1.580 2.000 0 Eylül 2012 Ekim 2012 Aralık 2012 Şubat 2013 Nisan 2013 Haziran 2013 Ağustos 2013 Ekim 2013 Aralık 2013 Şubat 2014 Nisan 2014 19 Nisan 2014 23
C. GİRİŞ C4. BARINMA MERKEZLERİ HAKKINDA Gaziantep, yaklaşık 7 bin kilometrekarelik yüzölçümü ve 1,9 milyona yaklaşan nüfusu ile Güneydoğu Anadolu bölgesinin en büyük illeri arasında yer almaktadır. Gaziantep te 19 Nisan 2014 tarihi itibariyle dört adet barınma merkezi bulunmaktadır. İslâhiye, Karkamış ve Nizip 1 çadırkentleri ile Nizip 2 konteynerkentinde toplamda 33.950 Suriyeli bulunmaktadır. İlki 24 Mart 2012 de açılan bu barınma merkezlerinde, 5.346 çadır ve 1.000 konteyner, Suriyeli misafirlerimizin kullanımına sunulmuştur. Gaziantep te, Mart 2012 de 227 olan Suriyeli sayısı bir yıllık süreç içerisinde 30 bin rakamına ulaşmış ve Nisan 2013 ten günümüze kadar yatay bir artışla 34 bine yaklaşmıştır. GAZİANTEP 24
GAZİANTEP Yüzölçümü 6.887 Km 2 2013 İl Nüfusu 1.844.438 Barınma Merkezi Sayısı (19 Nisan 2014) İldeki Barınma Merkezlerinde Bulunan Suriyeli Misafir Sayısı (19 Nisan 2014) Barınma Merkezi Başına Düşen Suriyeli Misafir Sayısı BARINMA MERKEZI ADI İslahiye Çadırkenti Karkamış Çadırkenti Nizip 1 Çadırkenti Nizip 2 Konteynerkenti 4 Barınma Merkezi 33.950 8.488 ÇADIR/KONTEYNER SAYISI 1.805 Çadır 1.683 Çadır 1.858 Çadır 1.000 Konteyner Misafir Sayısı 40.000 35.000 33.950 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 227 0 Mart 2012 Nisan 2012 Temmuz 2012 Ekim 2012 Ocak 2013 Nisan 2013 Temmuz 2013 Ekim 2013 Ocak 2014 19 Nisan 2014 25
C. GİRİŞ C4. BARINMA MERKEZLERİ HAKKINDA Hatay, yaklaşık 6 bin kilometrekarelik yüzölçümü ve 1,5 milyonu aşkın nüfusu ile Akdeniz bölgesinin büyük illeri arasında yer almaktadır. Hatay da 19 Nisan 2014 tarihi itibariyle beş adet barınma merkezi bulunmaktadır. Altınözü 1-2 ve Yayladağı 1-2 çadırkentleri ile Apaydın konteynerkentinde toplamda 14.599 Suriyeli bulunmaktadır. İlki 1 Mayıs 2011 de açılan bu barınma merkezlerinde, 259 bölme, 1.380 çadır ve 1.181 konteyner, Suriyeli misafirlerimizin kullanımına sunulmuştur. Mayıs 2011 de 260 olan Suriyeli sayısı Şubat 2012 de 10 bin rakamına yaklaşmıştır. Sınıra yakın olan bu barınma merkezlerinde, giriş ve çıkışlar daha hareketlidir. Ağustos 2012 den günümüze kadar artma ve azalmalarla birlikte 14-15 bin Suriyeliye ev sahipliği yapılmaktadır. HATAY 26
HATAY Yüzölçümü 5.867 Km 2 2013 İl Nüfusu 1.503.066 Barınma Merkezi Sayısı (19 Nisan 2014) İldeki Barınma Merkezlerinde Bulunan Suriyeli Misafir Sayısı (19 Nisan 2014) Barınma Merkezi Başına Düşen Suriyeli Misafir Sayısı BARINMA MERKEZI ADI Altınözü 1 Çadırkenti Altınözü 2 Çadırkenti Yayladağı 1 Çadırkenti Yayladağı 2 Çadırkenti Apaydın Konteynerkenti 5 Barınma Merkezi 14.599 2.920 ÇADIR/KONTEYNER SAYISI 259 Bölme 620 Çadır 250 Çadır 510 Çadır 1.181 Konteyner Misafir Sayısı 18.000 16.000 14.599 14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 260 0 Mayıs 2011 Ağustos 2011 Kasım 2011 Şubat 2012 Mayıs 2012 Ağustos 2012 Kasım 2012 Şubat 2013 Mayıs 2013 Ağustos 2013 Kasım 2013 Şubat 2014 19 Nisan 2014 27
C. GİRİŞ C4. BARINMA MERKEZLERİ HAKKINDA Kahramanmaraş, yaklaşık 15 bin kilometrekarelik yüzölçümü ve 1 milyonu aşkın nüfusu ile Akdeniz bölgesinin yüzölçümü bakımından en büyük illeri arasında yer almaktadır. 19 Nisan 2014 tarihi itibariyle Kahramanmaraş ta bir adet barınma merkezi bulunmaktadır. Merkez Çadırkenti olarak adlandırılan bu barınma merkezinde 15.668 Suriyeli bulunmaktadır. 1 Eylül 2012 de açılan bu barınma merkezinde 3.119 çadır, Suriyeli misafirlerimizin kullanımına sunulmuştur. Eylül 2012 de yaklaşık 2 bin olan Suriyeli sayısı, Ekim 2012 de 13 bine ve Aralık 2012 de 16 bine yaklaşmıştır. Şubat 2013 te 17 bin sınırına ulaşan Suriyeli misafir sayısı, takip eden aylarda bir miktar azalarak günümüze kadar 15 bin civarında Suriyeliye ev sahipliği yapmaya devam etmektedir. KAHRAMANMARAŞ 28
KAHRAMANMARAŞ Yüzölçümü 14.525 Km 2 2013 İl Nüfusu 1.075.706 Barınma Merkezi Sayısı (19 Nisan 2014) 1 Barınma Merkezi İldeki Barınma Merkezinde Bulunan Suriyeli Misafir Sayısı (19 Nisan 2014) 15.668 Barınma Merkezi Adı Merkez Çadırkenti Çadır Sayısı 3.119 Çadır Misafir Sayısı 18.000 15.668 16.000 14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 1.975 2.000 0 Eylül 2012 Ekim 2012 Aralık 2012 Şubat 2013 Haziran 2013 Ağustos 2013 Ekim 2013 Aralık 2013 Şubat 2014 19 Nisan 2014 29
C. GİRİŞ C4. BARINMA MERKEZLERİ HAKKINDA Kilis, yaklaşık 1.500 kilometrekarelik yüzölçümü ve 128 bini aşkın nüfusu ile Akdeniz bölgesinin gerek yüzölçümü gerekse nüfus bakımından en küçük ilidir. Kilis 1995 yılında Yalova ve Karabük le beraber il olmuştur. Suriye sınırına uzaklığı yaklaşık 10 km dir. 19 Nisan 2014 tarihi itibariyle Kilis te iki adet barınma merkezi bulunmaktadır. Öncüpınar Konteynerkenti ve Elbeyli Beşiriye Konteynerkenti olarak adlandırılan bu barınma merkezlerinde toplamda 37.678 Suriyeli bulunmaktadır. İlki 17 Mart 2012 de açılan bu barınma merkezlerinde toplam 5.645 konteyner, Suriyeli misafirlerimizin kullanımına sunulmuştur. Mart 2012 de 819 olan Suriyeli sayısı, Nisan 2013 te 14 bine ve Ocak 2014 te 37 bine ulaşmıştır. KİLİS 30
KİLİS Yüzölçümü 1.444 Km 2 2013 İl Nüfusu 128.586 Barınma Merkezi Sayısı (19 Nisan 2014) İldeki Barınma Merkezlerinde Bulunan Suriyeli Misafir Sayısı (19 Nisan 2014) Barınma Merkezi Başına Düşen Suriyeli Misafir Sayısı BARINMA MERKEZI ADI Öncüpınar Konteynerkenti Elbeyli Beşiriye Konteynerkenti 2 Barınma Merkezi 37.678 18.839 KONTEYNER SAYISI 2.053 Konteyner 3.592 Konteyner Misafir Sayısı 40.000 37.678 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 819 0 Mart 2012 Nisan 2012 Temmuz 2012 Ekim 2012 Ocak 2013 Nisan 2013 Temmuz 2013 Ekim 2013 Ocak 2014 19 Nisan 2014 31
C. GİRİŞ C4. BARINMA MERKEZLERİ HAKKINDA Malatya, yaklaşık 12 bin kilometrekarelik yüzölçümü ve 760 bini aşkın nüfusu ile Doğu Anadolu bölgesinin büyük illeri arasındadır. Malatya 2012 yılındaki yasal düzenleme ile büyükşehir olmuştur. Malatya diğer illere kıyasla Suriye sınırına daha uzak mesafede yer almaktadır. 19 Nisan 2014 tarihi itibariyle Malatya da bir adet barınma merkezi bulunmaktadır. Beydağı Konteynerkenti olarak adlandırılan bu barınma merkezinde 7.075 Suriyeli bulunmaktadır. 12 Haziran 2013 te açılan bu barınma merkezinde 2.083 konteyner, Suriyeli misafirlerimizin kullanımına sunulmuştur. Haziran 2013 te 173 olan Suriyeli sayısı, yaklaşık dört aylık süreçte 7 bine ulaşmış ve günümüze kadar 7 bin civarında Suriyeli ile faaliyetlerini sürdürmektedir. MALATYA 32
MALATYA Yüzölçümü 12.146 Km 2 2013 İl Nüfusu 762.538 Barınma Merkezi Sayısı (19 Nisan 2014) 1 Barınma Merkezi İldeki Barınma Merkezinde Bulunan Suriyeli Misafir Sayısı (19 Nisan 2014) 7.075 Barınma Merkezi Adı Beydağı Konteynerkenti Konteyner Sayısı 2.083 Konteyner Misafir Sayısı 8.000 7.075 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 173 0 Haziran 2013 Temmuz 2013 Eylül 2013 Kasım 2013 Ocak 2014 Mart 2014 Nisan 2014 33
C. GİRİŞ C4. BARINMA MERKEZLERİ HAKKINDA Mardin, yaklaşık 9 bin kilometrekarelik yüzölçümüne ve 780 bine yaklaşan nüfusa sahiptir. Mardin de, tıpkı Malatya gibi 2012 yılındaki yasal düzenleme ile büyükşehir olmuştur. 19 Nisan 2014 tarihi itibariyle Mardin de iki adet barınma merkezi bulunmaktadır. Midyat Çadırkenti ve Nusaybin Çadırkenti olarak adlandırılan bu barınma merkezlerinde 8.151 Suriyeli bulunmaktadır. İlki 19 Haziran 2013 te açılan bu barınma merkezlerinde 1.300 çadır ve 1.728 bölme, Suriyeli misafirlerimizin kullanımına sunulmuştur. Haziran 2013 te 470 olan Suriyeli sayısı, artma ve azalmalar ile birlikte Ocak 2014 te 3 bini aşmış ve bu tarihten günümüze kadar artarak 8 bini geçmiştir. MARDİN 34
MARDİN Yüzölçümü 8.858 Km 2 2013 İl Nüfusu 779.738 Barınma Merkezi Sayısı (19 Nisan 2014) İldeki Barınma Merkezlerinde Bulunan Suriyeli Misafir Sayısı (19 Nisan 2014) Barınma Merkezi Başına Düşen Suriyeli Misafir Sayısı BARINMA MERKEZI ADI Midyat Çadırkenti Nusaybin Çadırkenti 2 Barınma Merkezi 8.151 4.076 ÇADIR/BÖLME SAYISI 1.300 Çadır 1.728 Bölme Misafir Sayısı 9.000 8.151 8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 470 0 Temmuz 2013 Ağustos 2013 Eylül 2013 Ekim 2013 Kasım 2013 Aralık 2013 Ocak 2014 Şubat 2014 Mart 2014 19 Nisan 2014 35