Rekabetçilik Endekslerinde Bölge İllerinin Yeri

Endekslerinde Bölge İllerinin Yeri Dr. Hakan GÜNTÜRKÜN Zafer Kalkınma Ajansı Planlama ve AR-GE Birimi 05.08.11

İÇİNDEKİLER GİRİŞ... 2 ÜLKEMİZDE REKABETÇİLİK ARAŞTIRMALARI... 3 AFYONKARAHİSAR... 4 KÜTAHYA... 6 MANİSA... 9 UŞAK... 11 TR 33 BÖLGESİ... 13 SONUÇ... 15 KAYNAKÇA... 16 EK-1: URAK Araştırmasında Kullanılan Değişkenler... 17 EK-2: EDAM Araştırmasında Kullanılan Değişkenler... 19 1

GİRİŞ Klasik rekabetçilik kavramı ekonomik performans ve verimlilik üzerine kurulmuştur. Buna göre işletme fonksiyonlarında -özellikle pazarlama ve üretim fonksiyonlarında- daha performanslı olan firmalar ile ekonomik göstergelerinde daha başarılı olan iller ve ülkeler diğerlerine göre daha rekabetçidir. Günümüzdeki modern rekabetçilik kavramı ise iyi ticari performansın yanında insan ve çevre temelli sosyal ve teknik altyapıya da gerekli önemi vermektedir. Bu doğrultuda rekabetçilik, ülkelerin en önemli gündem maddelerinden biri olmuştur. Avrupa Komisyonu na göre bir ülkenin rekabet gücü, milletin yaşam standartlarının yüksek olması ve mümkün olduğunca az açık işsizlik oranıyla bu standartların sürdürülebilir şekilde yükselmesidir [3]. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü ne (OECD) göre ise rekabetçilik bir ülkenin uluslararası pazarları karşılayacak ürünler üretmesi ve aynı zamanda vatandaşlarının reel gelir seviyesinin uzun vadede artmasıdır [3]. 00 yılındaki Lizbon Stratejisi nde Avrupa Birliği nin dünyanın en rekabetçi, dinamik ve bilgi temelli ekonomisi olması hedeflenmiştir. Farklı araştırmacılar rekabetçiliğe farklı yorumlar getirmektedirler. Firma düzeyindeki rekabetçiliğe mikro, sektör düzeyindekine mezzo (orta), ülke ya da bölge düzeyindekine makro, AB düzeyindekine mega ve sistem ve modeller düzeyindekine meta rekabetçilik denilmektedir [4]. İlerleme, gelişme sağlayabilmek, rakiplerin önünde yer alabilmek için önce mevcut durumu anlamak, irdelemek ve analiz etmek gerekmektedir. Bu raporda, ülkemizdeki illerin rekabetçiliğini kıyaslayan çalışmaların sonuçları doğrultusunda TR33 Bölgesi illerinin rekabetçiliği makro düzeyde ele alınmıştır. Bu çalışmada Uluslararası Araştırmaları Kurumu (URAK) ve Ekonomi ve Dış Politika Araştırmalar Merkezi (EDAM) tarafından yapılan İllerarası Endeksleri araştırmalarına yer verilmiştir. Öncelikle bu araştırmalarda kullanılan bileşenler hakkında temel bilgi verilecek, sonra da iller bazında sonuçlar verilecektir. Bu çalışma Genel Sekreterimiz Sayın Dr.Yılmaz ÖZMEN ve Planlama ve Ar-Ge Birim Başkanı Sayın İskender Cem LEBLEBİCİ nin katkılarıyla hazırlanmıştır. 2

ÜLKEMİZDE REKABETÇİLİK ARAŞTIRMALARI Günümüz ekonomisinde ülkelerin, bölgelerin hatta illerin gelişmişlik seviyesini anlamamıza yarayan en önemli göstergelerden birinin Endeksleri olduğu bilinmektedir. Bunun için Dünya Ekonomik Forumu tarafından 1979 dan beri her yıl Küresel Raporu yayınlanmakta ve bu raporlarda ülkelerin birbirlerine göre durumları çeşitli bileşenler ve analizler kullanılarak kıyaslanmaktadır. Küresel ölçekte çeşitli kurumların yayınları olmakla beraber ülkeler bazında da çalışmalar oldukça fazladır. Ülkemiz, bu araştırmalarda yolun daha başında olmasına rağmen çeşitli kurumlar ciddi çalışmalara imza atmışlardır. Devlet Planlama Teşkilatı tarafından 03 yılında yapılan İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması, ve 04 yılında yapılan İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması bunlardan bazılarıdır. Bu raporda kısaca URAK ve EDAM ın yakın dönemde yaptığı rekabetçilik araştırmalarına değinilecektir. URAK tarafından yapılan İllerarası 4 ana değişkenden oluşmaktadır. Bu alt endekslerden Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi alt endeksi, ildeki kişi başına düşen öğretim üyesi sayısı, kişi başına düşen uzman hekim sayısı, ilin ÖSS-YGS başarı yüzdesi, şehirleşme oranı, kişi başına düşen otomobil sayısı gibi değişkenlerden oluşmaktadır. Markalaşma ve Yenilikçilik alt endeksini oluşturan değişkenlerden bazıları ise son 5 yıla ait patent tescil ortalaması, marka tescil ortalaması, ili temsil eden futbol takımı varlığıdır. İlin ticari yönüyle ilgili olan Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli alt endeksi ise ilde kullanılan kredi miktarı, ilin ticaret hacmi, sanayi elektrik tüketim miktarı, ilin iç talep potansiyeli gibi değişkenleri içerir. Son olarak, Erişebilirlik alt endeksi ise ildeki kişi başına düşen ADSL aboneliği sayısı, kişi başına düşen bölünmüş yol uzunluğu, kilometrekare başına düşen araç sayısı gibi değişkenleri içerir. İllerimizin bu konulardaki endeks sıralaması raporda yer almaktadır. URAK endekslerinin değişkenleri tam olarak EK-1 de yer almaktadır. EDAM tarafında yapılan araştırma ise 6 ana değişkenden oluşmaktadır. Ekonomik Canlılık ve Etkinlik alt endeksi kişi başına GSYİH, işsizlik oranı, sektörlerdeki verimlilik gibi değişkenler; Emek Piyasası alt endeksi 15-24 yaş nüfus oranı, işgücüne katılım oranı, net göç oranı; Yaratıcılık alt endeksi kişi başına akademik yayın sayısı, kişi başına patent sayısı; İnsan Sermayesi alt endeksi öğretmen, öğrenci sayıları, ÖSS başarısı; Fiziki Altyapı alt endeksi kilometrekare başına yol uzunluğu, kilometrekare başına demiryolu uzunluğu, kişi başına otomobil sayısı; son olarak da Sosyal Sermaye alt endeksi de kişi başına doktor, kişi başına 3

sinema sayısı, kişi başına STK sayısı, okuma yazma oranı gibi değişkenleri içerir. n bileşenleri tam olarak EK-2 de yer almaktadır. AFYONKARAHİSAR URAK ın hesaplamış olduğu rekabetçilik endeksinde Afyonkarahisar 81 il içerisinde 3 senede 4 sıra ilerleyerek 48. sıraya yerleşmiştir. Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Erişebilirlik 09-10 48 55 32 57 08-09 52 49 31 49 58 07-08 52 47 28 45 61 URAK Endekslerinde Afyonkarahisar ın 81 il arasındaki sırasının yıllara gore değişimi Afyonkarahisar son üç sene içerinde ilerleme kaydetmiş olmasına rağmen URAK nde hem TR 33 Bölgesinin hem de Türkiye ortalamasının altındadır. Burada Afyonkarahisar için göze çarpan alt endeks Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli dir. Bu alt endekste Afyonkarahisar. sırada olup son 3 seneye göre %100 ün üzerinde artış kaydetmiş, bölge ve Türkiye ortalamalarının üzerine çıkabilmiştir. Afyonkarahisar ın görece en düşük olduğu alt endeks Erişebilirlik tir. Buradaki geçen yıllara göre artışın sebebi ise İlin Kilometrekare Başına Düşen Bölünmüş Yol Uzunluğunun artmasıdır. 4

Erişebilirlik 35 30 25 15 10 5 0 Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi Afyonkarahisar TR 33 Bölgesi Ortalaması Türkiye Ortalaması Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik Yukarıdaki grafikte de Afyonkarahisar endeks değeri olarak Türkiye ve TR 33 Bölgesi ortalamalarıyla karşılaştırılmıştır. Endeks değerlerinde Türkiye ortalamasıyla çok benzerlik gösteren Afyonkarahisar TR 33 Bölgesi içinde Ticaret ve Üretim Potansiyeli haricindeki alt endekslerde ortalamanın altında seyir izlemektedir. EDAM ın endeksleme sisteminde de URAK ın araştırmasında olduğu gibi Afyonkarahisar 81 il arasında 48. sırada yer almaktadır. Ekonomik Emek İnsani Yaratıcı Sosyal Etkinlik ve Piyasaları Sermaye Sermaye Sermaye Canlılık 48 56 54 33 32 50 41 URAK Endekslerinde Afyonkarahisar ın Türkiye ve TR 33 Bölgesi ortalamarıyla karşılaştırılması (Değerler endeks değerleridir.) EDAM Endekslerinde Afyonkarahisar ın 81 il arasındaki sırası Fiziki Altyapı EDAM ın araştırmasında Afyonkarahisar ın en üstün olduğu alt endekslerin İnsani Sermaye ve Yaratıcı Sermaye olduğu görülmektedir. Bu araştırmada Afyonkarahisar için gelişmeye en açık alt endeksler ise Ekonomik Etkinlik ve Canlılık ve Emek Piyasaları dır. URAK ın araştırmasına göre Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli nde. olan Afyonkarahisar, EDAM ın Ekonomik Etkinlik ve Canlılık Sıralamasında 56. sıradadır. Bu farklılık iki araştırmada kullanılan verilerin farklılığından kaynaklanmaktadır. (bkz.ek-1, EK-2 ) 5

Fiziki Altyapı Rekabet 80 70 60 50 40 30 10 0 Ekonomik Etkinlik ve Canlılık Afyonkarahisar TR 33 Bölgesi Ortalaması Sosyal Sermaye Emek Piyasaları Türkiye Ortalaması Yaratıcı Sermaye İnsani Sermaye Afyonkarahisar ın EDAM araştırmasında tüm alt endekslerde TR 33 Bölge ortalamasının altında olup, İnsani Sermaye ve Yaratıcı Sermaye haricindekilerde Türkiye ortalamasının biraz altındadır. EDAM Endekslerinde Afyonkarahisar ın Türkiye ve TR 33 Bölgesi ortalamarıyla karşılaştırılması (Değerler endeks değerleridir.) Genel olarak değerlendirildiğinde Afyonkarahisar erişebilirlik, fiziki altyapı gibi konularda ortalamaların altındadır. Yenilikçilik, yaratıcılık, markalaşma gibi konularda ise ön sıralardadır. Diğer konularda ise Türkiye ve bölge ortalamalarına yakın bir seyir izlemektedir. KÜTAHYA Kütahya URAK ın araştırmasında genel rekabetçilik endeksinde 81 il içerisinde 45. sıradadır. Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Erişebilirlik 09-10 45 37 24 70 41 08-09 42 36 22 62 36 07-08 43 39 22 65 38 URAK Endekslerinde Kütahya nın 81 il arasındaki sırasının yıllara gore değişimi 6

endeksinde bir önceki seneye göre 3 sıra gerileyen Kütahya nın diğer bütün alt endekslerde de gerilediği görülmektedir. Buradan, Kütahya nın aslında çok değişmediği fakat Kütahya ya yakın illerin onu geçtiği sonucuna varabiliriz. Erişebilirlik 40 35 30 25 15 10 5 0 Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi Kütahya TR 33 Bölgesi Ortalaması Türkiye Ortalaması Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik URAK Endekslerinde Kütahya nın Türkiye ve TR 33 Bölgesi ortalamarıyla karşılaştırılması (Değerler endeks değerleridir.) Yukarıdaki grafikte de Kütahya endeks değeri olarak Türkiye ve TR 33 Bölgesi ortalamalarıyla karşılaştırılmıştır. Kütahya da gelişmeye en açık alan Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli dir. Bu alanda hem Türkiye hem de bölge ortalamasının çok altında olan Kütahya, 81 il arasından 70. sıradadır. Kütahya nın en iyi olduğu alan Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik alanıdır. Bu alanda Kütahya iller arasında 24. bile olsa bölge illerimizden Manisa ortalamayı çok yükselttiği için bölge ortalamasının altında kalmaktadır. Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi ve Erişebilirlik alt endekslerinde Kütahya, Türkiye ortalamasına paralellik göstermektedir. 7

EDAM ın araştırmasında URAK ın araştırmasından daha iyi durumda olan Kütahya 81 il arasında 33. sırada yer almaktadır. Ekonomik Emek İnsani Yaratıcı Sosyal Etkinlik ve Piyasaları Sermaye Sermaye Sermaye Canlılık 33 45 43 13 19 36 27 EDAM Endekslerinde Kütahya nın 81 il arasındaki sırası Fiziki Altyapı Kütahya, EDAM a göre İnsani Sermaye ve Yaratıcı Sermaye de bölgenin en iyisi olarak konumlanmıştır. İnsani Sermaye de öğrenci başına düşen öğretmen oranının, okuma yazma oranının, ortalama bitirilen okul yılının ve ÖSS başarısının Kütahya yı öne çıkaran veriler olduğu söylenebilir. Ekonomik Etkinlik ve Canlılık alt endeksinde zayıf olan Kütahya Türkiye ve bölge ortalamalarının altındadır. Fiziki Altyapı Rekabet 90 80 70 60 50 40 30 10 0 Ekonomik Etkinlik ve Canlılık Kütahya TR 33 Bölgesi Ortalaması Sosyal Sermaye Emek Piyasaları Türkiye Ortalaması Yaratıcı Sermaye İnsani Sermaye EDAM Endekslerinde Kütahya nın Türkiye ve TR 33 Bölgesi ortalamarıyla karşılaştırılması (Değerler endeks değerleridir.) Genel olarak değerlendirildiğinde Kütahya nın en güçlü olduğu alanlar İnsani Sermaye, Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik, gelişmeye en açık olduğu alanlar ise ticaret, üretim potansiyeli ve ekonomik etkinlikler olduğunu söyleyebiliriz. 8

MANİSA URAK ın araştırmasına göre Manisa rekabetçilik endeksinde 81 il içerisinde 22. sıradadır. Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Erişebilirlik 09-10 22 40 7 19 32 08-09 29 35 15 22 29 07-08 23 31 9 33 32 URAK Endekslerinde Manisa nın 81 il arasındaki sırasının yıllara gore değişimi 08-09 döneminde gerileyen Manisa son endekste 3 senenin en iyisidir. Tüm alt endekslerde en iyi olduğu alan Markalaşma ve Yenilikçilik Becerisi dir. Bunda Türkiye de 7. sırada olan Manisa birçok büyük ili geride bırakmış durumdadır. Tüm alt endekslerde ortalamaların epey üstünde olan Manisa nın zayıf yönü olarak Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi ni gösterebiliriz. Bunda sürekli zayıflayan Manisa son 3 senede 9 sıra birden gerilemiştir. Bu alt endeksi yorumladığımızda Manisa nın bu konuda çok değişmediği fakat Manisa ya yakın illerin onu geçtiğini söyleyebiliriz. Erişebilirlik 40 35 30 25 15 10 5 0 Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi Manisa TR 33 Bölgesi Ortalaması Türkiye Ortalaması Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik URAK Endekslerinde Manisa nın Türkiye ve TR 33 Bölgesi ortalamarıyla karşılaştırılması (Değerler endeks değerleridir.) 9

Yukarıdaki grafikte de Manisa endeks değeri olarak Türkiye ve TR 33 Bölgesi ortalamalarıyla karşılaştırılmıştır. Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi haricindeki tüm alt endekslerde hem Türkiye ortalamasından hem de bölge ortalamasından daha iyi olan Manisa ildeki 100 milyon doların üzerinde ihracat yapan firma sayısındaki artış ve son beş yıla ait patent tescil ortalamasındaki artış sebebiyle Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik alt endeksinde çok iyi bir konuma gelmiştir. EDAM ın araştırmasında da URAK ın araştırmasına benzer şekilde Manisa 81 il arasında 26. sırada yer almaktadır. Ekonomik Emek İnsani Yaratıcı Sosyal Etkinlik ve Piyasaları Sermaye Sermaye Sermaye Canlılık 26 16 25 31 29 31 26 EDAM Endekslerinde Manisa nın 81 il arasındaki sırası Fiziki Altyapı Bütün alt endekslerde Türkiye de 16. ile 31. sıralar arasında olan Manisa alt endeks değerlerinin hepsinde Türkiye ortalamasının üzerindedir. İnsani Sermaye ve Yaratıcı Sermaye de ise bölge ortalamasının altında olduğu gözlemlenmektedir. Fiziki Altyapı Rekabet 90 80 70 60 50 40 30 10 0 Ekonomik Etkinlik ve Canlılık Manisa TR 33 Bölgesi Ortalaması Sosyal Sermaye Emek Piyasaları Türkiye Ortalaması Yaratıcı Sermaye İnsani Sermaye EDAM Endekslerinde Manisa nın Türkiye ve TR 33 Bölgesi ortalamarıyla karşılaştırılması (Değerler endeks değerleridir.) 10

EDAM ın araştırmasında Manisa nın en güçlü olduğu alt endeks Ekonomik Etkinlik ve Canlılık alt endeksidir. Bunda hem Türkiye ortalaması hem de bölge ortalamasının bir hayli üzerindedir. Genel olarak değerlendirildiğinde Manisa nın gelişmeye en açık olduğu alan Beşeri Sermaye ve Sosyal Sermaye olduğunu söyleyebiliriz. En iyi olduğu alanların ise ticaret, üretim potansiyeli, ekonomik etkinlikler ve markalaşma becerisi olduğu söylenebilir. UŞAK Uşak, URAK ın rekabetçilik endeksinde 81 il içerisinde 40. sıradadır. Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Erişebilirlik 09-10 40 32 38 57 40 08-09 37 32 43 50 40 07-08 36 29 44 31 41 URAK Endekslerinde Uşak ın 81 il arasındaki sırasının yıllara gore değişimi Son 3 yıla göre daha düşük sırada olan Uşak ın aslında çok değişmediği fakat Uşak a yakın illerin onu geçtiği sonucuna varabiliriz. Uşak ın en iyi olduğu alt endeks Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi alt endeksidir. Bu alt endekste Türkiye ve bölge ortalamalarının üstünde olan Uşak diğer alt endekslerde ortalamanın altındadır. 11

Erişebilirlik 40 35 30 25 15 10 5 0 Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi Uşak TR 33 Bölgesi Ortalaması Türkiye Ortalaması Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik Yukarıdaki grafikte de Uşak endeks değeri olarak Türkiye ve TR 33 Bölgesi ortalamalarıyla karşılaştırılmıştır. Uşak ın sıralamada en düşük olduğu alt endeks Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli, görece ortalamalardan en uzak olduğu alt endeks ise Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik tir. Uşak ın bu alt endekste bölge ortalamasının altında olmasının sebepleri arasında bölge illerimizden Manisa nın bu konuda bölgeye göre çok önde olması ve ortalamayı çok yükseltmesini gösterebiliriz. EDAM ın araştırmasında URAK ın araştırmasından çok daha iyi durumda olan Uşak, 81 il arasında 28. sırada yer almaktadır. Ekonomik Emek İnsani Yaratıcı Sosyal Etkinlik ve Piyasaları Sermaye Sermaye Sermaye Canlılık 28 54 26 34 25 25 19 URAK Endekslerinde Uşak ın Türkiye ve TR 33 Bölgesi ortalamarıyla karşılaştırılması (Değerler endeks değerleridir.) Fiziki Altyapı Uşak, Ekonomik Etkinlik ve Canlılık alt endeksi haricindeki alt endekslerin hepsinde Türkiye ortalamasının üzerindedir. Bölge ortalaması ve Türkiye ortalamasıyla arayı en fazla açtığı alan ise Fiziki Altyapı dır. Burada kilometrekare başına düşen asfalt yol uzunluğu ile demiryolu uzunluğunun önemi büyüktür. EDAM Endekslerinde Uşak ın 81 il arasındaki sırası 12

Fiziki Altyapı Rekabet 90 80 70 60 50 40 30 10 0 Ekonomik Etkinlik ve Canlılık Uşak TR 33 Bölgesi Ortalaması Sosyal Sermaye Emek Piyasaları Türkiye Ortalaması Yaratıcı Sermaye İnsani Sermaye EDAM Endekslerinde Uşak ın Türkiye ve TR 33 Bölgesi ortalamarıyla karşılaştırılması (Değerler endeks değerleridir.) Genel olarak değerlendirilirse, Uşak ın en güçlü olduğu alt endeks Fiziki Altyapı dır. Bunun yanında gelişmeye en açık olan alt endeks ise Ekonomik Etkinlik ve Canlılık tır. TR 33 BÖLGESİ TR 33 Bölgesi URAK ın araştırmasında rekabetçilik endeksinde Türkiye ortalamasının biraz altındadır. Aşağıdaki tabloda görüldüğü üzere diğer bütün endekslerde Türkiye ortalamasına yakın seyir izlemektedir. TR33 Bölgesinin potansiyeli göz önüne alındığında buradan çıkarılabilecek en çarpıcı sonuç bölgenin bu kaynaklarını daha etkin değerlendirmesi gerektiği ve alt endeksleri iyi yorumlaması gerktiğidir. 13

Endeks Değerleri Endeks Değerleri URAK Endekslemesinde TR 33 Bölge Ortalamasının Türkiye Ortalaması İle Kıyaslaması 40 35 30 25 15 10 5 0 Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Erişebilirlik TR33 17,605,1825 3,331 13,37 33,55 Türkiye 18,92 21,57 3,55 15,12 35,46 EDAM Endekslemesinde TR 33 Bölge Ortalamasının Türkiye Ortalaması İle Kıyaslaması 100 80 60 40 0 Ekonomik Etkinlik ve Canlılık Emek Piyasaları İnsani Sermaye Yaratıcı Sermaye Sosyal Sermaye Fiziki Altyapı TR33 54,38 41,825 60,4 83,475 17,25 50,225 55,375 Türkiye 50,284 44,27 58,66 72,58 15,18 47,85 45,06 14

EDAM ın araştırmasına baktığımızda farklı bir tabloyla karşılaşmaktayız. Ekonomik Erkinlik Ve Canlılık alt endeksi haricindeki diğer bütün alt endekslerde bölge ortalaması Türkiye ortalamasının üzerindedir. En başarılı alanların ise İnsani Sermaye ve Fiziki Altyapı olduğunu görmekteyiz. Bu araştırmadan da yine bölge potansiyelinin harekete geçirilip, kaynakların daha etkin kullanılması gerektiği sonucunu çıkarabiliriz. SONUÇ Bu raporda rekabetçilik araştırmaları sonucunda illerimizin bölgeye ve Türkiye ye göre durumları zayıf ve güçlü olduğu yönlerle beraber belirtilmiştir. Manisa nın bazı alanlarda çok önde olması bölge ortalamasını fazlaca yükselttiği için diğer illerimizin iyi olduğu alanlarda bile bölge ortalamasının altında kalabildikleri görülmektedir. Her iki araştırmadan da ortak bir sonuç çıkarmak gerekirse, Manisa ve Afyon markalaşma becerisi, yenilikçilik ve yaratıcılık konularında, Manisa ekonomik etkinlik, ticaret ve üretim potansiyeli konularında, Kütahya ve Uşak ise insani sermaye ve sosyal sermaye konularında Türkiye ortalamasının üzerinde olan, önde gelen illerimizdir. Görüleceği üzere bölge illerimizin genel göstergeler açısından ilerleyebilmesi, alt göstergelerdeki iyileşmelere bağlıdır. Öyleyse il bazında bu alt göstergelerin üzerinde projeler üretilerek iyileştirmeler sağlama yönünde gayret gösterilmesi gerekmektedir. Bu alt göstergelerin hangi kurumların sorumluluğunda olduğuna bakmak ve ortak sorumluluk alanları var ise doğru bir koordinasyon gerçekleştirerek beklenen iyileşmelerin sağlanabilmesi mümkün olacaktır. Ajans olarak bu çalışmalar baz alınarak ilçeler düzeyinde de benzer analizler yapmayı hedeflemekteyiz. Bu sayede ilçelerin de gelişmesi ve kalkınmasının anahtar, kilit sorunlarını görmüş olacağımızı ve gerekli tedbirlerin daha bilimsel şekilde alınabileceğini umuyoruz. 15

KAYNAKÇA [1] Uluslararası Rekabet Araştırmaları Kurumu İllerarası 09-10, http://www.urak.org [2] Ekonomi ve Dış Politika Araştırma Merkezi Türkiye için bir rekabet endeksi 09, http://www.edam.org.tr [3] R.Helg The concept of country Competitiveness http://my.liuc.it/matsup/08/f83021/ountry competitiveness.pdf [4] Yrd.Doç.Dr. M.T.Türker, Ölçüm Metodolojisi ve Türkiye İle AB Ülkeleri Karşılaştırması, Marmara Üni.İ.İ.B.F. Dergisi (09, Sayı 1) [5] B.Dinçer, M.Özaslan, T.Kavasoğlu İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması, DPT Yayınları No: 2671 (03) [6] B.Dinçer, M.Özaslan, İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması, DPT Yayınları (04) 16

EK-1: URAK Araştırmasında Kullanılan Değişkenler Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi Alt İlde kişi başına düşen öğretim üyesi sayısı İldeki bir yüksek öğrenim programından mezun olan kişi sayısı (Yüksek lisans dahil) İldeki bir doktora-tıpta ihtisas programından mezun olan kişi sayısı Kişi başına düşen uzman hekim sayısı İlde mesleki ve teknik okul mezun sayısı ÖSS-YGS başarı yüzdesi Kişi başına düşen hastane yatağı sayısı Kişi başına düşen otomobil sayısı Kişi başına düşen mevduat miktarı İlde işlenen suç sebebiyle kişi başına ceza infaz kurumuna giren hükümlü sayısı Şehirleşme oranı İlde 1000 kişi başına düşen alışveriş merkezi büyükülüğü İldeki beş yıldızlı otel yatak kapasitesi Kişi başına düşen mesken elektrik tüketim miktarı Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik Alt İlde 100 Milyon Dolar ın üzerinde ihracat yapan firma sayısı İSO 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Listesi ne giren firma sayısı Son beş yıla ait patent tescil ortalaması Son beş yıla ait marka tescil ortalaması Son beş yıla ait faydalı model tescil ortalaması Son beş yıla ait endüstriyel tasarım tescil ortalaması Süper ligde ili temsil eden futbol takımı varlığı Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Alt Kullanılan kredi miktarı Tahakkuk eden vergi miktarı İlin ihracat hacmi İldeki toplam kamu yatırımı (Enerji, Haberleşme-Ulaştırma hariç) 17

Sanayi elektrik tüketim miktarı Bir önceki yıla göre açılan şirket sayısındaki değişim oranı Bir önceki yıla göre kapanan şirket sayısındaki değişim oranı İlde gümrük varlığı Yatırım teşvik belgesi verilen sabit yatırım miktarı Dış ticaret yapan firma sayısı İlin iç talep potansiyeli Erişebilirlik Alt İlde kişi başına düşen ADSL aboneliği sayısı İlde kişi başına düşen sabit telefon hattı sayısı İle iç hat uçak seferlerinin varlığı İle dış hat uçak seferlerinin varlığı Haberleşme-Ulaştırma alanında kamu yatırımı İlin otoyol ağına bağlı olup olmaması durumu İlde liman varlığı Kilometrekare başına düşen araç sayısı 18

EK-2: EDAM Araştırmasında Kullanılan Değişkenler Ekonomik canlılık ve etkinlik: Kişi başı GSYİH İşsizlik oranı Sermaye artış oranı Tarım sektöründe verimlilik Sanayii sektöründe verimlilik Hizmet sektöründe verimlilik Banka kredi-gsyih oranı İşyeri başına çalışan sayısı Bitkisel üretim değeri/dekar Kişi başına açılan şirket sayısı Kobi teşvikleri-yatırım oranı Emek Piyasası 15-24 yaş nüfus oranı İşsizlik oranı İşgücüne katılım oranı İşgücünün nüfus içindeki payı Kadın işgücüne katılım oranı Kentsel kadın işgücüne katılım oranı İstihdam tarımın payı Net göç oranı Yaratıcılık 1000 kişi başına teknik eleman ARGE harç-çıktı oranı, kamu ARGE harç-çıktı oranı, özel Kişi başı akademik yayın sayısı Kişi başı tescilli patent sayısı Kişi başı patent başvuru sayısı 19

İnsan Sermayesi Öğretmen/öğrenci, anaokulu Öğretmen/öğrenci, ilköğretim Öğretmen/öğrenci, ortaöğretim Öğretmen/öğrenci, üniversite Ortalama bitirilen okul yılı Okuma yazma oranı ÖSS başarısı Fiziki Altyapı Km 2 başına asfalt yol uzunluğu Km 2 başına demiryolu uzunluğu Kişi başı havayolu yükü Kişi başı havayolu yolcu sayısı Kişi başına otomobil sayısı Kişi başına ticari araç sayısı Kişi başına ADSL Sanayi elektriği tüketim-toplam tüketim oranı Kirli su arıtma yeterliliği Katı atık arıtma yeterliliği Sosyal Sermaye HH büyüklüğü Kişi başına doktor Kişi başına sinema sayısı Kişi başına gazete tirajı Kız okullaşma oranı Kişi başına STK sayısı Kişi başına konut elektriği tüketimi Net göç oranı Okuma yazma oranı