İÇİNDEKİLER 1. Bölüm: İNSAN VÜCUDU İLE TANIŞMA... 1 1.1. FİZYOLOJİ NEDİR?... 3 1.2. İNSAN VÜCUDUNUN YAPISAL ORGANİZASYONU... 4 1.2.1. Kimyasal Düzeydeki Organizasyon... 5 1.2.2. Hücresel Organizasyon... 7 1.2.3. Doku Düzeyindeki Organizasyon... 7 1.2.4. Organ ve Organ Sistemlerinin Organizasyonu... 10 1.3. İNSAN VÜCUDUNUN İŞLEVSEL ORGANİZASYONU... 11 1.3.1. Ekstrasellüler Sıvı-İç Ortam... 11 1.3.2. Homeostazis... 13 1.3.3. Vücudun Kontrol Sistemleri... 13 1.4. VÜCUT SIVI KOMPARTIMANLARI... 14 2. Bölüm: HÜCRE FİZYOLOJİSİ... 19 2.1. HÜCRE... 21 2.2. HÜCRELERİN GENEL ÖZELLİKLERİ... 21 2.2.1. Hücrelerin Fonksiyonel Özellikleri... 22 2.2.2. Hücrelerin Yapısal Özellikleri... 22 2.2.3. Hücreleri Birbirinden Ayıran Özellikler... 22 2.3. HÜCRENİN ORGANİZASYONU... 23 2.3.1. Hücre Zarı-Membranı... 24 2.3.2. Hücre zarının yapısı... 24 2.3.3. Hücre Zarındaki Taşıma Olayları... 27 2.4. SİTOPLAZMA VE ORGANELLER... 37 2.4.1. Endoplazmik Retikulum... 37 2.4.2. Golgi Kompleksi... 37 2.4.3. Lizozom... 38 2.4.4. Peroksizom... 38 2.4.5. Ribozom... 39 2.4.6. Mitokondri... 40 2.4.7. Çekirdek (Nükleus)... 40 2.4.8. Hücre İskeleti... 42 3. Bölüm: KAN FİZYOLOJİSİ... 45 3.1. KAN... 47 3.1.1. Kanın Temel Görevleri... 47 3.2. PLAZMA... 47 3.3. KANIN ŞEKİLLİ ELEMANLARI/KAN HÜCRELERİ... 49 v
3.4. ERİTROSİTLER... 50 3.4.1. Eritrositlerin Oluşumu... 50 3.4.2. Alyuvar Üretiminin Düzenlenmesi... 51 3.4.3. Demir Metabolizması... 54 3.4.4. Alyuvarların Yıkımı... 55 3.5. ANEMİ... 55 3.5.1. Kan Kaybı Anemisi... 55 3.5.2. Aplastik Anemi... 55 3.5.3. Megaloblastik Anemi... 56 3.5.4. Pernisiyöz Anemi... 56 3.5.5. Hemolitik Anemi... 56 3.5.6. Aneminin Etkileri... 56 3.5.7. Polisitemi... 57 3.6. LÖKOSİTLER... 57 3.6.1. Lökositoz-Lökopeni... 59 3.6.2. Lösemi... 59 3.6.3. Löseminin Etkileri... 60 3.7. TROMBOSİTLER... 60 3.8. HEMOSTAZ (KANAMANIN DURDURULMASI)... 61 3.8.1. İntrensek ve Ekstrensek Pıhtılaşma Yolları... 61 3.8.2. Pıhtılaşma faktörleri... 62 3.8.3. Hemofili... 62 3.9. KAN GRUPLARI... 62 3.9.1. RH Faktörü... 63 4. Bölüm: SİNİR SİSTEMİ FİZYOLOJİSİ... 65 4.1. SİNİR SİSTEMİ... 67 4.2. MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ... 68 4.2.1. Serebral Korteks... 69 4.2.2. Serebellum (Beyincik)... 69 4.2.3. Beyin Sapı... 69 4.2.4. Hipotalamus... 70 4.2.5. Talamus... 70 4.2.6. Limbik Sistem... 70 4.2.7. Bazal Ganglia... 70 4.2.8. Ortabeyin... 70 4.3. PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ... 71 4.3.1. Somatik Sinir Sistemi... 71 4.3.2. Otonom Sinir Sistemi (OSS)... 71 4.3.3. Merkezi Sinir Sistemi ile Periferik Sinir Sistemi Arasındaki Farklar... 73 vi
5. Bölüm: KAS FİZYOLOJİSİ... 75 5.1. İSKELET KASI... 77 5.1.1. İskelet Kasının Hücresel Organizasyonu ve Yapısı; Kas Lifi... 77 5.1.2. Çizgili görünüm... 78 5.1.3. Kalın Flamentler-Myozin Flamenti... 79 5.1.4. İnce Flamentler-Aktin Flamenti (aktin, tropomyozin, troponin)... 79 5.1.5. Sarkotübüler Sistem... 81 5.1.6. Bir Bütün Olarak Kasın Oluşumu... 81 5.1.7. İskelet Kasının Elektriksel Özellikleri... 81 5.1.8. Sinir Kas Bağlantısı ve Motor Ünite... 82 5.1.9. Sinirden Kasa Uyarı İletimi... 83 5.1.10. Eksitasyon-Kontraksiyon Bağlantısı... 84 5.2. KAS KASILMASI... 84 5.2.1. Kas Kasılma Çeşitleri... 86 5.2.3. Kasın Mekanik Özellikleri... 86 5.2.4. Kas Uzunluğu ile Gerimi Arasındaki İlişki... 86 5.3. KAS LİF TİPLERİ... 87 5.3.1. Kas Liflerinin Yapısal ve Fonksiyonel Özellikleri... 87 5.4. EGZERSİZ VE KAS... 88 5.4.1. Lokal Düzenleme... 88 5.4.2. Sinirsel Düzenleme... 88 5.4.3. Kas Hipertrofisi... 88 5.4.4. Kas Atrofisi... 89 5.5. İSTEMLİ KAS KASILMALARININ OLUŞUMU... 89 5.5.1. Kas Kasılmalarının Kontrolü; Kas Reseptörleri... 89 5.5.2. Refleks Değerlendirme... 90 5.5.3. Kasılma Kuvvetinin Tedrici Artışı... 90 5.6. KALP KASI... 91 5.7. DÜZ KAS... 92 6. Bölüm: DOLAŞIM SİSTEMİ FİZYOLOJİSİ... 93 6.1. KALP... 95 6.2. KALBİN UYARI VE İLETİ SİSTEMİ... 98 6.2.1. Ektopik Pacemaker... 99 6.2.2. Kalbin Sinirsel Kontrolü... 99 6.2.3. Kalbin Endokrin Kontrolü... 100 6.2.4. Kalp Siklusu... 100 6.2.5. Kanın Kalpte İzlediği Yol... 101 6.2.6. Kalp Sesleri... 101 6.2.7. Üfürümler... 101 6.2.8. Elektrokardiyogram... 101 6.3. KARDİYAK OUTPUT (KARDİYAK ÇIKIŞ)... 102 6.3.1. Kardiyak Outputun Düzenlenmesi... 103 6.3.2. Venöz Dönüşün KO a Etkisi... 104 vii
6.4. AORT VE BÜYÜK ARTERLER... 105 6.5. KÜÇÜK ARTERLER VE ARTERİOLLER... 106 6.6. KAPİLLER DAMARLAR... 106 6.7. VENÜLLER VE VENLER... 107 6.8. KAN BASINCI... 108 6.8.1. Arteriyollerin Kan Basıncına Etkisi... 109 6.8.2. Sistolik ve Diyastolik Kan Basıncı... 109 6.9. KAN BASINCININ DÜZENLENMESİ VE KONTROLÜ... 110 6.9.1. Vazomotor Merkez... 110 6.9.2. Kardiyoregülatuvar Merkez... 110 6.9.3. Baroreseptörler... 110 6.9.4. Kemoreseptörler... 111 6.9.5. Üst Beyin Merkezleri ve Düşünceler... 111 6.9.6. Hormonlar ve Kimyasal Maddeler... 111 6.9.7. Hipertansiyon... 112 6.9.8. Kan Basıncının Ölçümü... 113 7. Bölüm: SOLUNUM SİSTEMİ FİZYOLOJİSİ... 115 7.1. SOLUNUM... 117 7.1.1. Solunum Sisteminin Fonksiyonlar... 118 7.2. SOLUNUM SİSTEMİNİN ORGANİZASYONU... 118 7.2.1. Havayolu... 119 7.2.2. Alveol... 121 7.2.3. Göğüs Kafesi... 122 7.3. VENTİLASYON (AKCİĞER HAVALANMASI)... 122 7.3.1. İnspirasyon (Soluk Alma)... 122 7.3.2. Ekspirasyon (Soluk verme)... 123 7.3.3. Kompliyans (Esneme)... 123 7.3.4. Dakika Ventilasyon... 125 7.3.5. Alveoler Ventilasyon... 126 7.4. AKCİĞER HACİM VE KAPASİTELERİ... 126 7.4.1. Akciğer hacimleri... 126 7.4.2. Egzersiz Sırasında Akciğer Hacim ve Kapasiteleri... 128 7.5. GAZ DEĞİŞİMİ (O 2 ve CO 2 DİFÜZYONU)... 128 7.5.1. Parsiyel Basınç... 128 7.5.2. Solunum Yollarındaki Havanın Parsiyel Basıncı... 129 7.5.3. Alveol Havasındaki Gazların Basınçları... 129 7.5.4. Eskpirasyon Havasındaki Gazların Basınçları... 130 7.5.5. Akciğerlere Gelen Kandaki Gazların Basınçları... 130 7.5.6. Dokudaki Gaz Basınçları... 130 7.6. SOLUNUM GAZLARININ TAŞINMASI... 131 7.6.1. Kanda Oksijenin Taşınması... 131 7.6.2. Karbondioksitin Kanda Taşınması... 132 7.7. SOLUNUMUN KONTROLÜ... 132 7.7.1. Solunum Merkezi... 133 viii
8. Bölüm: SİNDİRİM SİSTEMİ FİZYOLOJİSİ... 135 8.1. SİNDİRİM... 137 8.2. SİNDİRİM SİSTEMİNİ OLUŞTURAN YAPILAR... 138 8.3. MEKANİK VE ENZİMATİK PARÇALANMA... 139 8.4. İNTESTİNAL PEPTİDLER/HORMONLAR... 140 8.5. AĞIZ... 141 8.6. FARİNKS-LARİNKS VE ÖZEFAGUS (YUTAK VE YEMEK BORUSU)... 142 8.7. ÇİĞNEME... 142 8.8. YUTMA... 142 8.9. MİDE VE MİDE MOTİLİTESİ... 144 8.9.1. Mide Sıvısı... 145 8.9.2. Mide Sıvısının Salgılanmasının Kontrolü... 145 8.10. İNCE BAĞIRSAKLAR... 146 8.10.1. İnce Bağırsakların Bölümleri... 146 8.10.2. Villi-Mikrovilli... 146 8.10.3. İnce Bağırsak Fonksiyonları... 146 8.10.4. İnce Bağırsak Enzimleri... 147 8.10.5. İnce Bağırsak Hormonları... 147 8.10.6. İnce Bağırsaklarda Emilim -Absorption... 147 8.11. KALIN BAĞIRSAKLAR... 148 8.11.1. Kalın Bağırsakların Görevleri... 148 8.12. İNCE VE KALIN BAĞIRSAKLARIN MOTİLİTESİ... 148 8.12.1. Motilitenin Hücresel Temelleri... 148 8.12.2. İnce Bağırsakların Motilitesi... 149 8.12.3. Kalın Bağırsakların Motilitesi... 150 8.13. DIŞKILAMA (DEFEKASYON) REFLEKSİ... 150 8.14. ENTERİK SİNİR SİSTEMİ... 151 8.15. SİNDİRİM ORGANI OLARAK PANKREAS... 151 8.16. SİNDİRİM ORGANI OLARAK KARACİĞER... 151 8.17. SAFRA KESESİ... 152 9. Bölüm: BOŞALTIM SİSTEMİ FİZYOLOJİSİ... 153 9.1. BOŞALTIM... 155 9.2. NEFRON... 156 9.2.1. Nefronun Bölümleri... 156 9.3. İDRAR OLUŞUMU... 159 9.4. GLOMERÜLER FİLTRASYON ORANI... 160 9.5. TÜBÜLER GERİ EMİLİM VE SEKRESYON... 161 9.5.1. Proksimal Kıvrımlı Tübül... 161 9.5.2. Henle Kulpu... 162 9.5.3. Distal Kıvrımlı Tübül... 162 9.5.4. Toplayıcı Kanallar... 163 9.5.5. Vaza Rekta... 163 ix
9.6. İDRAR YAPMA (MİKTİRİSYON)... 163 9.6.1. Üreterler... 163 9.6.2. Mesane (İdrar Kesesi)... 163 9.6.3. Üretra... 164 9.6.4. İşeme Refleksi ve İşeme... 164 9.6.5. İdrarın Bileşimi... 164 9.6.6. Üriner Sistem Bozuklukları... 165 10. Bölüm: DUYU FİZYOLOJİSİ... 167 10.1. GÖRME DUYUSU... 169 10.1.1. Retina... 170 10.2. KOKU DUYUSU... 171 10.2.1. Reseptör Hücreler... 173 10.2.2. Destek Hücreler... 173 10.2.3. Bazal Hücreler... 173 10.2.4. Vomeronazal Organ... 174 10.3. İŞİTME VE DENGE DUYUSU... 175 10.3.1. Denge (Vestibüler Duyu)... 179 10.4. TAT DUYUSU... 180 11. Bölüm: ENDOKRİN SİSTEM FİZYOLOJİSİ... 183 11.1. HORMON... 186 11.2. HORMONLARIN ETKİ MEKANİZMALARI... 186 11.3. HİPOTALAMUS VE HİPOFİZ HORMONLARI... 187 11.3.1. Hipofiz Hipotalamus İlişkisi... 188 11.3.2. Anterior Hipofiz (Adenohipofiz) Hormonları... 188 11.3.3. Posterior Hipofiz (Nörohipofiz) Hormonları... 191 11.4. TİROİD VE PARATİROİD BEZİ HORMONLARI... 191 11.4.1. T3 ve T4 Hormonları... 192 11.4.2. Kalsitonin Hormonu... 192 11.4.3. Paratiroid Hormonu (PTH)... 193 11.5. BÖBREK ÜSTÜ BEZİ (ADRENAL BEZLER) HORMONLARI... 193 11.5.1. Adrenal korteks... 194 11.5.2. Adrenal Medülla... 195 11.6. PANKREAS HORMONLARI... 196 11.6.1. Glukogon... 196 11.6.2. İnsülin... 197 11.7. GONADLAR (CİNSİYET BELZERİ)... 197 11.7.1. Testosteron... 197 11.7.2. Östrojenler... 197 11.7.3. Progesteron... 198 11.7.4. Relaksin... 198 11.8. DİĞER BEZLER... 198 x
12. Bölüm: ÜREME FİZYOLOJİSİ... 199 12.1. ÜREME... 201 12.2. ERKEK ÜREME SİSTEMİ FİZYOLOJİSİ... 201 12.2.1. Semen... 202 12.2.2. Spermatogenez... 202 12.2.3. Sperm... 202 12.2.4. Erkekte Cinsel Aktivite... 202 12.2.5. Testosteron Sentezi... 203 12.3. DİŞİ ÜREME SİSTEMİ FİZYOLOJİSİ... 204 12.3.1. Menstruel Siklus... 205 12.3.2. Ovaryum Hormonlarının Fonksiyonları... 206 12.3.3. Conception (Gebe Kalma)... 207 12.3.4. Contraception (gebe kalmanın önlenmesi)... 207 13. Bölüm: BESLENME METABOLİZMA VE TERMOREGÜLASYON... 209 13.1. METABOLİZMA... 211 13.1.1. ATP... 211 13.2. KARBONHİDRAT METABOLİZMASI... 211 13.2.1. Glikojenez-Glikojenoliz... 211 13.2.2. Glikoliz... 212 13.2.3. Laktik Asit Olusumu... 212 13.2.4. Glikoneogenez... 212 13.3. PROTEİN METABOLİZMASI... 212 13.3.1. Enerji için Protein Kullanımı... 213 13.4. LİPİT METABOLİZMASI... 213 13.4.1. Lipitlerden Enerji Elde Edilmesi... 214 13.4.2. Ortak Yol (Karbonhidrat- Protein- Lipit Metabolizması Arasındaki İlişki)... 215 13.5. BESİN ALIMININ DÜZENLENMESİ... 215 13.5.1. Açlık... 216 13.6. VÜCUT ISI DENGESİ... 217 13.6.1. Isı Üretimi-Isı Kaynakları... 217 13.6.2. Isı Kaybı... 218 13.6.3. Isı Transferi... 218 13.6.4. Isı Kayıp Yolları... 218 13.6.5. Terleme ve Düzenlenmesi... 219 13.7. VÜCUT ISISININ DÜZENLENMESİ... 220 13.7.1. Termoregülasyon... 220 13.7.2. Vücut Isısının Düzenlenmesindeki Anormallikler... 221 KAYNAKLAR... 223 xi