KAMU KURUM VE KURULUŞLARINDA ÇALIŞTIRILAN ALT İŞVEREN (TAŞERON) İŞÇİLERİNİN KIDEM TAZMİNATI NASIL ÖDENECEKTİR? Bekir AKTÜRK 40 GİRİŞ Bilindiği üzere torba kanun olarak da adlandırılan 6552 sayılı İş Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması ile Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair Kanun(T.C. Yasalar, 11.09.2014) ile kamu kurum ve kuruluşlarında personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımları kapsamında alt işverenler tarafından çalıştırılan işçilerin kıdem tazminatlarının ilgili kamu kurum ve kuruluşu tarafından ödeneceği hususu düzenlenmiştir. Bu yazımızda söz konusu ödemenin hangi usul ve esaslar çerçevesinde yapılacağını ele alacağız. YAPILAN DÜZENLEME 10.09.2014 tarih ve 6552 sayılı Torba Kanun un 8.maddesi ile 4857 sayılı İş Kanunu nun(t.c. Yasalar, 10.06.2003) 112 nci maddesine eklenen fıkralarla 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu nun(t.c. Yasalar, 22.01.2002) 62 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi kapsamında1 41 alt işverenler tarafından çalıştırılan işçilerin kıdem tazminatları ilgili kamu kurum ve kuruluşu tarafından ödenecek olup, bunun hangi şartlar altında gerçekleşeceği 08.02.2015 tarih ve 29261 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak 11.09.2014 tarihinden itibaren yürürlüğe giren Kamu İhale Kanununa Göre İhale Edilen Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmet Alımları Kapsamında İstihdam Edilen İşçilerin Kıdem Tazminatlarının Ödenmesi Hakkında Yönetmelik ile belirlenmiştir. İŞÇİNİN HİZMET SÜRESİNİN TESPİT EDİLMESİ İşçinin hizmet süresi, personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımları kapsamında aynı veya farklı kamu kurum veya kuruluşunda çalışmış olması veyahut kamu kurum ve kuruluşundan sonra özel sektör işyerinde çalışmaya devam etmesi durumlarına göre belirlenecektir. * 40 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Başmüfettişi, Müsteşar Danışmanı. 141 Yazının devamında ilgili kanun maddesi personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımları şeklinde belirtilecektir. * Makale Geliş Tarihi: 03.03.2015 Yayın Kurulu Kabul Tarihi: 06.04.2015 OCAK - ŞUBAT 2015 223
Aynı kamu kurum veya kuruluşunda çalışanların; Alt işverenlerinin değişip değişmediğine bakılmaksızın aralıksız olarak aynı kamu kurum veya kuruluşuna ait işyerlerinde çalışan işçilerin kıdem tazminatına esas hizmet süreleri, bu işyerlerinde personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımlarında geçen toplam çalışma süreleri dikkate alınarak tespit edilecektir. Son alt işverenleri ile yapılmış olan iş sözleşmeleri kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde sona eren işçilerin aynı kamu kurum veya kuruluşuna ait işyerlerinde çalıştığı sürelere ilişkin kıdem tazminatları, ilgili kamu kurum veya kuruluşu tarafından ödenecektir. Farklı kamu kurum veya kuruluşunda çalışanların; Aynı alt işveren tarafından ve aynı iş sözleşmesine tabi olarak farklı kamu kurum veya kuruluşlarında çalıştırılan işçilerin kıdem tazminatına esas hizmet süreleri, personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımları kapsamında farklı kamu kurum veya kuruluşuna ait işyerlerinde geçen hizmet sürelerinin toplamı göz önüne alınarak belirlenecektir. Farklı kamu kurum veya kuruluşlarda çalıştırılan işçilerden son alt işvereni ile yapılmış olan iş sözleşmeleri kıdem tazminatı ödenmesini gerektirecek şekilde sona erenlerin farklı kamu kurum veya kuruluşuna ait işyerlerinde çalıştığı sürelere ilişkin kıdem tazminatları, çalıştırıldığı son kamu kurum veya kuruluşu tarafından ödenecektir. Kamu kurum veya kuruluşlarından sonra özel sektör işyerinde çalışmaya devam edenlerin; Alt işveren ile yapmış olduğu iş sözleşmesi sona ermeyen ve alt işveren tarafından 4734 sayılı Kanun kapsamında bulunan idarelere ait işyerleri dışında bir işyerinde çalıştırılmaya devam olunanlardan iş sözleşmesi kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde sona eren işçilerin kıdem tazminatına esas hizmet süreleri, personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımları kapsamında aynı veya farklı kamu kurum veya kuruluşuna ait işyerlerinde geçen hizmet sürelerinin toplamı esas alınarak belirlenecektir. Bu işçilerden son alt işverenleri ile yapılmış olan iş sözleşmeleri kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde sona ermiş olanların yukarıdaki paragrafa göre belirlenen sürelere ait kıdem tazminatları, çalıştı- 224 OCAK - ŞUBAT
rıldıkları son kamu kurum veya kuruluşu tarafından kendi işyerindeki en son ücretinin, yılları itibarıyla asgari ücret artış oranları dikkate alınarak güncellenmiş miktarı üzerinden hesaplanarak ödenecektir. HİZMET CETVELİ DÜZENLENMESİ Kamu kurum veya kuruluşları, personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımları kapsamında yapılan her bir ihale için, ihale dokümanı ve ihale sözleşmesi ile birlikte bu ihale kapsamında çalışan her bir işçi için bir özlük dosyası oluşturacaktır. Özlük dosyasında işçinin nüfus bilgilerini, işe başlama ve işten ayrılma tarihlerini ve nedenini, çalışma sürelerini, ücret ve diğer mali haklarını, yıllık izin kullanımına dair bilgilerini ve sigorta kayıtlarını içeren bilgiler yer alacaktır. Kıdem tazminatı talebinde bulunan işçinin hizmet cetveli, ihale dokümanı ve ihale sözleşmesi ile özlük dosyası dikkate alınarak tanzim edilecektir. Kıdem tazminatı isteğinde bulunan ve iş sözleşmesi kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde sona eren işçinin tazminata esas toplam süresi, personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımları kapsamında çalışmasının bulunduğu kamu kurum veya kuruluşlarınca düzenlenmiş olan hizmet cetvelleri esas alınarak tespit edilecektir. Ödemeyi yapacak olan ilgili kamu kurum veya kuruluşu, işçinin çalıştığını beyan ettiği kamu kurum veya kuruluşlarından düzenlenecek hizmet cetvelinin gönderilmesini isteyecektir. Hizmet cetvelinin kamu kurum veya kuruluşu tarafından herhangi bir nedenle düzenlenememesi halinde ise Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) kayıtları esas alınacaktır. BAŞVURU VE ÖDEME KOŞULLARI Öncelikle 10.09.2014 tarih ve 6552 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce iş sözleşmesi feshedilmiş olan işçilere bu kapsamda bir ödeme yapılmayacaktır. Kıdem tazminatına hak kazanılabilmesi için 1475 sayılı İş Kanunu nun(t.c. Yasalar, 01.09.1971) 14 üncü maddesinde yer alan şartların yerine getirilmesi gerekmektedir. Kıdem tazminatının ödenebilmesi için işçinin, işçinin ölümü halinde ise kanuni mirasçılarının ilgili kamu kurum veya kuruluşuna başvurması gerekmektedir. Bu başvurunun yazılı yapılması, banka hesap/iban numarasının belirtilmesi ve başvuruya çalıştığı kamu kurum veya kuruluşlarının listesi ile iş sözleşmesinin hangi nedenle sona erdiğine ilişkin olarak alt işverenden ala- OCAK - ŞUBAT 2015 225
cağı belgenin eklenmesi zorunludur. Söz konusu belgenin alt işveren tarafından düzenlenmemesi halinde SGK kayıtları esas alınacaktır. Düzenlenen belgede yer alan bilgilere ilişkin uyuşmazlık durumunda mahkemece verilecek karara göre işlem yapılacaktır. Kamu kurum veya kuruluşları tarafından yapılacak olan kıdem tazminatı ödemelerinde ödeme belgesine işçinin yazılı talebi, harcama talimatı, hizmet cetveli ve kıdem tazminatının hesaplanmasını gösteren belge eklenecek ve ödeme doğrudan işçinin banka hesabına yapılacaktır. Ayrıca, işçinin iş sözleşmesinin hangi nedenle sona erdiğine ilişkin olarak alt işverenden alınmış olan belge, kıdem tazminatını ödeyen kamu kurum veya kuruluşu tarafından muhafaza edilecektir. Kıdem tazminatı, 4734 sayılı Kanunun Ek 8 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen işyerlerinde (Genel Bütçe Kapsamındaki Kamu İdareleri, YÖK, Üniversiteler, Yüksek Teknoloji Enstitüleri, Özel Bütçeli İdareler ile Sosyal Güvenlik Kurumları) kıdem tazminatı ile ilgili olarak açılacak bütçe tertibinden, (b) bendinde belirtilen işyerlerinde (Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve Bağlı Ortaklıkları, Özelleştirme Programındaki İdareler) ise hizmet alımı gider kaleminden ödenecektir. Bu ödemelerde ödeneğin yetip yetmediğine bakılmayacaktır. Farklı kamu kurum veya kuruluşlarına ait işyerlerinde geçen hizmet sürelerinin toplamı üzerinden kıdem tazminatı ödenmesi halinde, kıdem tazminatı ödemesini gerçekleştiren son kamu kurum veya kuruluşu, ödenen kıdem tazminatı tutarının diğer kamu kurum veya kuruluşlarında geçen hizmet süresine ilişkin kısmını ilgili kamu kurum veya kuruluşundan tahsil edecektir. 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa(T.C. Yasalar, 24.12.2003) ekli (I), (II) ve (III) sayılı cetvellerde yer alan kamu kurum veya kuruluşları yani Genel Bütçe Kapsamındaki Kamu İdareleri, YÖK, Üniversiteler, Yüksek Teknoloji Enstitüleri, Özel Bütçeli İdareler ile Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar arasında herhangi bir tahsil işlemi yapılmayacaktır. ÖDEMEDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Diğer taraftan kıdem tazminatı ödemelerinde kamu kurum ve kuruluşları tarafından aşağıdaki hususların da göz önüne alınması gerekmektedir; Kıdem tazminatının hesabında daha önce kıdem tazminatı ödenmiş süreler dikkate alınmayacaktır. Aynı kıdem süresi için bir defadan fazla kıdem tazminatı ödenmeyecektir. 226 OCAK - ŞUBAT
Kıdem tazminatı ödemesinde, işçinin almakta olduğu en son ücreti ile ücrete ilaveten işçiye sağlanmış olan para ve para ile ölçülmesi mümkün iş sözleşmesi ve kanundan doğan menfaatler de esas alınacaktır. Kıdem tazminatı ödemesinde, işçinin son çalıştığı kamu kurum veya kuruluşundaki en son ücretinin asgari ücret artış oranları dikkate alınarak güncellenmiş miktarı esas alınacaktır. Ödenen kıdem tazminatı tutarının, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden aynı süreler dikkate alınarak hesaplanacak kıdem tazminatı tutarından daha düşük olması halinde, işçinin aradaki farkı işvereninden talep hakkı saklı olacaktır. SONUÇ Bundan böyle kamu kurum ve kuruluşları personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alım ihaleleri çerçevesinde alt işverenler tarafından çalıştırılan her bir işçi için çalışma süreleri ve mali haklarını ihtiva eden bir özlük dosyası tutacaktır. Kıdem tazminatının ödenebilmesi için işçi talepte bulunacak, işçinin hizmet cetveli dikkate alınarak 1475 sayılı İş Kanunu nun 14.maddesine göre kıdem tazminatını hak edip etmediği ilgili kamu kurumunca kontrol edilecek, haketmesi halinde ödeme doğrudan işçinin banka hesabına yapılacaktır. Netice itibariyle, 6552 sayılı Torba Kanunun 8.maddesi gereği çıkartılan ve detaylarını yazımızda anlattığımız yönetmelikle kamuda çalıştırılan alt işveren (taşeron) işçilerin kıdem tazminatlarının ödenmesinden ilgili kamu kurum ve kuruluşları sorumlu tutularak, bu tazminatın hangi usul ve esaslar dairesinde ödeneceği belirlenmiş, böylece taşeron işçilerin kıdem tazminatı hususunda yıllardır yaşadığı problem ve belirsizlik giderilerek kıdem tazminatları güvenceye kavuşmuştur. KAYNAKÇA T.C. Yasalar (01.09.1971). 1475 sayılı İş Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (13943 sayılı). T.C. Yasalar (11.09.2014). 6552 sayılı İş Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması ile Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair Kanun Ankara : Resmi Gazete (29116 sayılı). T.C. Yasalar (24.12.2003). 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu.Ankara : Resmi Gazete (25326 sayılı). OCAK - ŞUBAT 2015 227
T.C.Yasalar (10.06.2003). 4857 sayılı İş Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (25134 sayılı) T.C.Yasalar (22.01.2002). 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (24648 sayılı) 228 OCAK - ŞUBAT