>Th~~~~!~8,lr~f~i6~~cf~@1~~'f

>Th~~~~!~8,lr~f~i6~~cf~@1~~'f ISSN 1302-9940 "li... iii. '"

Çocukluk Çagi Yabanci Cisim Aspirasyonlarinin Degerlendirilmesi * Dolunay GÜRSES **, Ahmet AKÇAY **, Inanç ÇAKALOZ ***, Ilknur KILIÇ ****, Hacer ERGIN ****, Cüneyt Oran KARA ***** Çocukluk Çagi Yabanci Cisim Aspirasyonlarinin Degerlendirilmesi Amaç: Yabanci cisim aspirasyonlari çocuklarda oldukça sik görülür ve ölümlere yol açabilir. Bu çalismada solunum sistemi yabanci cisimleri arastinlarak klinik özellikleri ve sonuçlari incelendi. Yöntem: Agustos 2000 - Temmuz 2002 tarihleri arasinda yabanci cisim aspirasyonu tanisi koyulan 32 vaka retrospektif olarak degerlendirildi. Bulgular: Vakalarin % 59'u erkek, % 41'i kiz ve % 84'ü üç yasin altindaydi. Anne egitim düzeyi vakalarin % 38' inde lise ve üstündeydi. En sik rastlanan basvuru sikayetleri sirasiyla öksürük, morarma, nefes darligi, hinltili solunum, kusma ve atesti. Çesitli kuruyemisler (% 63) ve diger besin maddeleri (% 25) en sik aspire edilen materyalleri olusturuyordu. Yabanci cisimlerin dagilimi vakalarin % 48' inde sag ana brons, % 33' ünde sol ana brons, % 5' inde trakea, % 9' unda larinksve % 5' inde her ikiana bronstaydi. Vakalarin % 66' si ilk 24 saat içinde hastanemize basvururken, % 34' ü daha geç getirilmisti. Erken ve geç basvuranlar vakalar arasinda ates ve dispne semptomlari ile radyolojik bulgular açisindan istatistikselolarak anlamli farklilik saptandi (p<0.05). "- Sonuç: Yabanci cisim aspirasyonlari ülkemizde sik görülmekte olup, yüksek mortalite ve morbiditeye sahip önlenebilir kazalardir. Egitimin iyilestirilmesi yabanci cisim aspirasyonu insidansini ve mortaliteyi azaltacaktir. Anahtar kelimeler: Aspirasyon, çocukluk çagi, yabanci cisim The Evaluation of Foreign Body Aspiration in Childhood Aim: Foreign body aspirations arefrequently seen in chi/- dren and can sometimes lead even to death. In this study the clinical spectrum and results of airway foreign body aspiration were investigated. Methods: Thirty-two patients with the diagnosis offoreign body aspiration between August 2000 -July 2002 were retrospectively evaluated. Results: Fifty-nine percent of the patients were male and 41 % werefemale, and 84 % of the patients were under the age of 3 years. The educatian level of the mothers were above high school in 38 % of the patients. Most comman symptoms on admission were cough, cyanosis, dsypnea, wheezing, vomiting and fever respectively. Most comman foreign bodies were driedfruits (63 %) and otherfoods (25 %). The locatian of the foreign bodies in the right and lefi main bronchi, trachea, larynx, and both bronchi were 48. 33, 5, 9, 5 percent, respectively. Sixty-six percent of the patients were admitted within the first 24 hours following the aspiratian and 34 % of the patients were admitted afier the first 24 hours. There was signifieant differences in fever, and dyspnea symptoms, and radiographie findings between the earlyand Iate admitted patients (p<0.05). Conclusion: Foreign body aspiration in children is a preventable aecident with a high risk of mortality and morbidity whieh is frequently seen in our eountry. With improvement in edueation the incidenee and mortality of foreign body aspiration will deerease. Key words: Aspiration, ehi/dhood,joreign body GIRIs Yabanci cisim aspirasyonian çocuklarda oldukça sik * Bu çalisma 44. Milli Pediatri Kongresi'nde (15-19 Ekim 2002, Mersin) poster olarak sunulmustur. ** Pamukkale Üniversitesi Tip Fakültesi Çocuk Sagligi ve Hastaliklari Anabilim Dali, Yrd. Doç. Dr. *** Pamukkale Üniversitesi Tip Fakültesi Çocuk Sagligi ve Has-.taliklari Anabilim Dali, Aras. Gör. Dr. **** Pamukkale Üniversitesi Tip Fakültesi Çocuk Sagligi ve Hastaliklari Anabilim Dali, Doç. Dr. ***** Pamukkale Üniversitesi Tip Fakültesi Kulak Burnn Bogaz Hastaliklari Anabilim Dali, Doç. Dr. görülür ve nadir de olsa ölümlere yol açabilir (1,2). Amerika'da 4 yasmdan küçük çocuk ölümlerinin % 5'inden yabanci cisim aspirasyonlarinin sorumlu oldugu bildirilmistir (2). Semptomlar ve fizik bulgular yabanci cismin niteligine, lokalizasyonuna ve obs-" trüksiyonun derecesine bagli olarak degismekle birlikte, en sik görülen bulgular öksürük, stridor, hisilti ve solunum güçlügüdür. Yabanci cismin uzun süre kaldigi durumlarda atelektazi, kronik akciger infeksiyonu, apse ve bronsektazi gibi komplikasyonlar görülebilir (3). Yabanci cisim aspirasyonlarinm mor-

talite ve morbiditesi trakeotomi gibi acil tekniklerin kullanimi ile ortadan kaldmlabilir. Bununla birlikte koruyucu önlemlerin alinmasi aspirasyon sikligini azaltabilir. çalismamizda ülkemizde oldukça sik görihen solunum sistemi yabanci cisimlerini arastirarak klinik özelliklerini ve sonuçlarini inceledik. GEREÇ ve YÖNTEM Agustos 2000 - Temmuz 2002 tarihleri arasinda Pamukkale Üniversitesi Tip Fakültesi Hastanesi Çocuk Acil Servisi'ne yabanci cisim aspirasyonu süphesi ile getirilen veya solunum sistemi sorunlari ile gelip, yabanci cisim aspire ettikleri saptanan hastalar degerlendirildi. Vakalarin 32'sinde yabanci cisim aspirasyonu tanisi kesinlestirildi. Tanisi kesinlestirilen vakalar retrospektif olarak degerlendirildi. Bu amaçla hastalarin yasini, cinsiyetini, olayin olus saatini, ailenin egitim düzeyini, anne yasini, toplam çocuk sayisini ve hastaya uygulanan müdahaleyi, yabanci cismin cinsini, hastanin semptomlarini, radyolojik bulgularini ve bronkoskopi sonuçlarini içeren fonnlar hazirlanarak dolduruldu. Bronkoskopi Kulak-Burun-Bogaz Hastaliklari Klinigi tarafindan genel anestezi altinda uygulandi. ~Hastalar olayin olus saati ile hastanemize basvuru arasinda geçen süreye göre, erken (24 saatten kisa) ve geç (24 saatten uzun) olmak ü'zere iki gruba ayrilarak, demografik veriler semptomlar ve radyolojik bulgular açisindan karsilastmldi. Verilerin istatistiksel degerlendirilmesinde, bilgisayar ortaminda (SPSS 9.0 for windows), Student's t ve ki-kare testleri kullanildi. p<0.05 degeri istatistiksel anlamlilik sinm olarak kabul edildi. BULGULAR Hastalarin 19'u (% 59) erkek, 13'ü (% 41) loz ve yas ortalamasi 28:1:30.3 aydi (dagilim: 6-156 ay). Yas gruplarina göre degerlendirildiginde alti aydan küçük vaka yokken, vakalarin % 25'i 6-12 ay, % 59'u 13 ay-3 yas, % 9'u 3-6 yas, % Tsi 6 yas üstündeydi. Tüm hastalarin % 84'ü üç yasin altindaydi. Anne yasi ortalama 28.5:1:4.7 yas ve anne egitim düzeyi vakalarin % 38'inde lise ve üstündeydi. Vakalarin % 68'inde anne çalismiyordu ve % 66' sinda ailenin en az iki çocugu bulunmaktaydi. Olayin olus saati vakalarin % 29'unda saat 08.00-16.00, % 71'inde ise tüm aile bireylerinin evde oldugu 16.00-24.00 saatleri arasindaydi. En sik görülen semptom ve klinik bulgular sirasiyla öksürük (% 92), siyanoz (%56), solunum seslerinin tek tarafli azalmasi (% 47), dispne (% 41), hisilti (% 38), kusma (% 25), retraksiyon (% 18), ates (% 12), tekrarlayan akciger infeksiyonlari (% 12), apne (% 9) ve kardiyopulmoner arestti (% 3). Vakalarimizin 2Tsinde (% 84) öyküde de aileler tarafindan net bir sekilde ifade edilen kesin bir aspirasyon hikayesi bulunuyordu. Solunum sistemi sorunlari ile getirilen ve bronkoskopi ile yabanci cisim çikarilan 5 vakada ise (% 16) ailelerden bronkoskopi öncesi yabanci cisim aspirasyonu öyküsü alinamazken, bronkoskopi ile yabanci cisim aspirasyonu kesinlestirildiginde aileler israrla sorgulaninca basvurudan 1 hafta ile 3 ay öncesinde anamnez oldugu gözlendi. Sikayetlerin baslamasi ile klinigimize basvunna arasinda geçen süre vakalarin % 57' sinde 0-6 saat, % 3'ünde 6-12 saat, % 6'sinda 12-24 saat, % 9'unda 24-48 saat ve % 25'inde 48 saatten daha fazlaydi. Radyolojik bulgular vakalarin % 55'inde nonnal iken, % 23'sinde havalanma farkliligi, % 9'unda atelektazi, % lo'unda pnömonik infiltrasyon ve % 3'ünde yabanci cisim görünümü seklindeydi; Çesitli kuruyemisler (% 63) ve diger besin maddeleri (% 25) en sik aspire edilen materyalleri olusturuyordu (Tablo 1). Vakalarin ikisinde yabanci cisim öksürük ile çikarilmisti. Bronkoskopi uygulanan vakalarda yabanci cismin lokalizasyonu % 48'inde sag ana brons, % 33'ünde sol ana brons, % 5'inde trakea, % 9'unda larinks ve % 5'inde her iki ana bronstaydi. Dört vakada ise bronkoskopi ile yabanci cisim bulunamazken, bol sekresyon saptandi. Vakalarin % 66'sl ilk 24 saat içinde hastanemize basvunirken, % 34'ü daha geç getirilmisti. Erken ve. geç basvuran vakalar arasinda ates ve dispne semptamlarinin varligi ile radyolojik bulgular açisindan istatistikselolarak anlamli farklilik saptandi (p<0.05) (Tablo 2). Hastalarin hastanede kalis süresi ortalama 62.8:1:88.7 (dagilim: 1-288) saatti. Vakalarimizin %

Tablo 1. Aspire edilen yabanci cisimlerin cinsi. Kuruyemisler Diger besin maddeleri Oyuncak parçasi Para Kalem ucu Dügme % 63 %25 9Tsi sifa ile taburcu edilirken, trakeayi tikayan erik aspirasyonu sonrasi kardiyopulmoner arest ile basvuran bir vaka ise eksitus ile sonuçlandi. TARTISMA YabanCi cisim aspirasyonlari özellikle 3 yas altindaki erkek çocuklarda solunum sisteminin sik karsilasilan aciiieridir (2-5). çalismamizda vakalarimizin % 84'ü 3 yas altinda ve %59'u erkekti. Literatürde çalismamiza benzer sekilde sag akcigere aspirasyonun soldan daha fazla oldugu ve en sik aspire edilen yabanci cisimlerin besin maddeleri oldugu (2,6-10)bildirilmistir: Ülkemizden yapilan çalismalarda ise yabanci cisim aspirasyonlarinin % 5 4.8-64.3'ünü kuruyemislerin olusturdugunu bildirilmektedir (1,7,8). çalismamizda aspire edilen yabanci cisimlerin % 63 'ünü çekirdek, findik ve fistik gibi kuruyemislerin % 25'ini ise diger besin maddelerinin olusturdugu gözlendi. Bu yüksek oranlar toplumumuzda çerez yeme aliskanliginin yayginligina ve ailelerin dikkatsizligine baglanabilir. Tani için olaya taniklik eden kisinin anamnezi son derece önemlidir. Klasik öyküde çocuklarin % 90'inda öksürük, hisilti ve solunum seslerinde tek tarafli azalma gibi semptom ve bulgularin bir veya daha fazlasi birlikte bulunur (2,6,7). Vakalarimizin % 92'sinde öksürük, % 56'sinda siyanoz, % 47'sinde solunum seslerinde tek tarafli azalma ve % 41 'inde solunum sikintisi saptanmistir. Benzer sekilde ildirim ve ark. çalismalarinda (8) öksüruk semptomunu % 68, solunum seslerinde azalmayi % 56 ve solunum sikintisini % 44 ve siyanozu % 36 oraninda bildirmistir. Metrangolo ve ark. (9) 8 yiiiik ve 87 vakayi içeren çalismalarinda vakalarin % 31 'ini 24 saatten geç basvuranlann olusturdugunu ve ortalama hastanede ka- Tablo 2. Yirmidört saatten erken ve geç basvuran vakalarin degerlendirilmesi. Ates Dispne Tekrarlayan akciger infeksiyonn Erken (n=25) Geç (n=l1) P Radyoloji % 67 nomial %27nomial <0.05 % 19 havalanma farki %27 havalanma farki %IOatelekiazi %9 atelekiazi 7 pnömoni 0/04 yabanci cisim göriinümü %46 =0.001 %14 %55 <0.05 6 <0.05 lis süresinin ise 2.1 gün oldugunu bildirmistir. Çalismamizda vakalarimizin % 34'ünü geç basvuranlar olusturuyordu ve ortalama hastanede kalis süresinin 2.3 gündü. Oguz ve ark. (7), aspirasyondan sonraki ilk 24 saatte ve daha sonra basvuran vakalari karsilastirdiklari çalismalarinda öksürük, hisilti ve ates semptomlari ile radyolojik olarak pnömoni saptanmasinin geç basvuran grupta, normal radyolojik bulgularin ise erken basvuran grupta daha fazla oldugunu göstermistir. Wiseman ve ark. ise (6), ilk 24 saat içinde ve daha sonra basvuranlar hastalar arasinda hisilti açisindan farklilik saptamazken, öksürük, solunum seslerinde tek tarafli azalma ve ates semptomlarinin geç grupta daha yüksek, normal radyolojik bulgularin ise daha az oldugunu göstermistir. Yabanci cisim aspirasyonlarinin tanisinda radyolojinin duyarliliginin % 70.3, özgüllügünün ise % 62.5 oldugu bildirilmistir (9). Mu ve ark. (11) yabanci cisim aspirasyonlannin % 62'sinde pozitif radyolojik bulgularin varligini göstermistir. Aspirasyondan sonraki ilk 24 saat içinde vakalarin % 56'sinda radyolojik bulgular normal iken, 24 saatten sonra vakalarin sadece % 33 'ünde normaloldugunu bulmuslardir. Çalismamizda da ates ve dispne semptomlari geç basvuran grupta daha fazlaydi. Erken basvuran hastalann % 67'sinde radyoloji normalken, 24 saatten geç basvuran hastalarin sadece % 2Tsinde normal olarak bulundu. Yabanci cisim aspirasyonlari çocukluk çagindaki çok sayida önlenebilir ölümlerden sorumludur. Senkaya ve ark. (1) çalismalarinda ölüm oranini % 0.5 olarak bildirmistir. Çalismamizda daha öncesinde

tamamen saglikli bir vaka larinksi tikayan erik aspirasyonu nedeniyle eksitus ile sonuçlandi. Yabanci cisim aspirasyonlarinin azaltilmasinda oyuncak üretimlerine sinirlandirici uyarilarin getirilmesi, ailelerin tehlike riski tasiyan küçük objeleri ve besin maddelerini çocuklarin almalarina izin vermemeleri ve aspirasyon durumunda uygulanacak acil müdahaleler konusunda bilinçlendirilmeleri gerekmektedir. Egitimin iyilestirilmesinin yabanci cisim aspirasyonu insidansini ve mortaliteyi azaltacagini düsünmekteyiz. KAYNAKLAR i. Senkaya I, Sagdiç K, Gebitekin C, Yilmaz M, Özkan H, Cengiz M. Management of foreign body aspiration in infancy and childhood. Turk J Ped ] 997; 39:353-62. 2. Rovin JD, Rodgers BM. Pediatric Foreign Body Aspiration. Pediatrics in Review 2000; 2]:86-90. 3. Orenstein DM. Foreign bodies in the larynx, trachea, and bronchi. In: Behrman RE, Kliegman RM, Jenson HB, eds. Nelson Textbook of Pediatrics. Philadelphia: WB Saunders Company, 2000: ]276-82. 4. Skoulakis CE, Doxas PG, Papadakis CE, et ai. Bronchoscopy for foreign body remova] in children. A reviewand analysis of 210 cases. Int J Pediatr Otorhinolaryngol 2000; 53: 143-8. 5. Mantel K, Butenandt I. Tracheobronchia] foreign body aspiration in childhood. Eur J Pediatr 1986; 145:21 ]-6. 6. Wiseman NE. The diagnosis of foreign body aspiration in childhood. J Pediatr Surg 1984; 19:531-5. 7. Oguz F, Çitak A, Ünüvar E, Sidal M. Airway foreign bo die s in childhood. Int J Pediatr Otorhinolaryngol 2000; 52:]] -6. 8. ildirim I, Özdemir A, çi! M, Cengiz M, Dönmez O, Özkan H. Çocuklarda görülen yabanci cisim aspirasyonlari. Uludag Üniv Tip Fak Derg 1990; ]:59-66. 9. Metrangolo S, Monetti C, Meneghini L, Zadra N, Giusti F. Eight years' experience with foreign body aspiration in children: What is rea]ly important for a timely diagnosis? J Ped Surg 1999; 34:1229-31. 10. Sehgal,A, Singh V, Chandra J, Mathur NN. Foreign body aspiration. Indian Pediatr 2002; 39: ]006-10. II. Mu L, Sun D. Inhalation of foreign bodies in Chinese children: a review of 400 cases. Laryngoscope 1991; 101:657-60.