tarih - kültür - haber dergisi Yay n Sahibi, Yaz flleri Md.: M. Caner Aras Genel Yay n Yönetmeni: M. Caner Aras Kültür Sanat Yönetmeni: Türkan Narin Tarih: Yard. Doç. Dr. Gürsoy Solmaz Yay n Kurulu: Prof. Dr. Oktay Belli Prof. Dr. Esin Derinsu Day Yrd. Doç. Dr. Ali Murat Aktemur Sait Küçük Dr. Yaflar Kalafat hsan Özköseli Sezai Yaz c Nevzat Erda Ziya Zakir Acar Hukuk Dan flmanlar : Av. fiengül KARSLI Av. Özgür K P Dizgi- Sayfa Tasar m: Ömer Güzel 0 536 580 36 00 Bask Ege Bas m Sanatlar Ltd. fiti. Esatpafla Mah. Ziyapafla Cad. No: 8 34704 Çaml ca/üsküdar/ STANBUL Tel: (0216) 472 84 01 dare ve Yaz flma Adresi: fiirinevler Mh. Maraflal Çakmak Cd. Meriç Sk. Halis Ahmet fl Mrk. No: 6 Kat: 8-34 Bahçelievler- stanbul Tlf. 0212 653 16 86 0212 653 16 05 Gsm. 0535 258 56 33 Faxs. 0212 653 16 98 web. www.serhatkultur.com e-mail. mcaneraras@mynet.com mcaneraras@gmail.com Yerel Süreli Yay n --------------------------------------------------- Yay nlanmayan yaz lar iade edilmez. Yaz lar n hukuki sorumlulu u yazar na aittir. Dergiden yaz l izin al nmadan iktibas yap lamaz. Reklamlar n sorumlulu u firmalara aittir. 2008 Serhat Kültür Ç NDEK LER Türk ün Büyük Zaferi, Ziya Zakir ACAR..................2 A ustos Ay n n Canland rd Ruh; Nevzat ERDA....................3 Azerbaycan'da Osmanl Torunlar ; Seyfullah TÜRKSOY................4 Gülçehre Askeran (1927 2008);................................6 Sizleri Unutmak Mümkün mü Acaba?; hsan ÖZKÖSEL...................8 zini ve Gölgesini B rakt ; Nefle DOSTER....................10 çimizden Biri... Gülçehre Askeran... Dr. Beflir DOSTER.................12 Esintiler; Av. Halis ÖZDEM R...............13 Pompei ve Kars; Erkan KARAGÖZ.................14 Türk Hava Yollar (THY), Airbus 230 Yolcu Uça na Sar kam fl ad n Verdi;...............................15 Kalp hastalar yaz mevsiminde dikkatli olmal ; Prof. Dr. Bingür SÖNMEZ...........16 Benim Bir Kar ncaya Ulu Nazar m Vard r; Av. fiengül KARSLI................17 Kafkasyan n Büyük Harp ve htilal Kahraman ; Nesrin NAZ KARADUMAN.........18 Üsküdar da Bir Gün; Av. Akay BEfiMART...............19 Kalp Dostu Besinler; Uz. Dr. Deniz fiener..............20 Hayat Her Zaman Tercih Yapmak M d r?; Oya DEM R......................21 Ka zman da Kilisenin Tarihi; Sait KÜÇÜK.....................22 1 Eylül Dünya Bar fl Günü; Cafer AKYOL....................24 Cafer AKYOL dan fiiirler...............................25 Azerbaycan da Alfabe De iflikliklerinin Tarihi-Kültürel Temelleri ve Harf nk lab ; Doç. Dr. Mübariz SÜLEYMANLI.....26 Göleli Avflar Türkiye nin gururu...............................27 Karfl laflt rmal Nogay-Türk Halk nançlar ; Dr. Yaflar KALAFAT...............28 Garip Ama Gerçek; lhan POLAT.....................31 Soyad KÜÇÜK Ama Yüre i Büyük Ka zmanl Ozan ve Yazar SA T KÜÇÜK; Nurettin ÖZTÜRK................32 Sanayinin Önemi; Olcay KARSLIO LU...............33 Azerbaycan Kaynaklar ndan Sürmeli Mahal n n Son ki Yüz Y ll k Tarihi; Cumhur TURAN.................34 Mürsel ADIGÜZEL le Röportaj;...............................36 EKMEK (Yüce Nimet); Tamer VARLI....................38 Bir V ctor a Ça Yazar : W ll am Makepeace Thackeray; Ülfet DO AN....................40 fiairler Seçme fiiirler...............................42 Sa l kl Beslenme; Hakan ADIGÜZEL................44 Genel Sa l k Sigortas ile Hayat m zda Neler De iflecek? (1); Erbay YA IfiAN..................45 Sorun Söyleyelim; Nevzat ERDA...................46 Özlü Sözler - K ssadan Hisseler;...............................47 K ssadan Hisse...............................48 Kapak Tasar m: No: 1 Halkla liflkiler Reklamc l k Dan flmanl k Ltd. fiti. www.serhatkultur.com
Türk ün Büyük Zaferi Ziya Zakir ACAR ziyazakir@gmail.com - zzacar@mynet.com ziyazakiracar.com 26 A ustos 1922. Gün fl klar al nlara de medi.. fiafak alabildi ine al.. Kocatepe de Mustafa Kemal... Bafllad zorlu savafl.. Çatlad gök.. Çöktü da.. Koptu k z lca k yamet.. Vatan yolunda bir dövüfl bu.. Ölen, sa... 30 A ustos 1922. Baflkumandanl k savafl... En küçük birliklere dek, Mustafa Kemal emredecek... Son koz.. Düflman s k ca çemberlenecek... Yorgunluk ötelere.. Çemberden kurtulana, aras z izleme... Amaç aç k.. Emir; kesin.. Sular Mustafa Kemal bekliyor Akdeniz in.. ORDULAR! HEDEF N Z AKDEN Z- D R!. LER!. Duyuldu dört bir yanda bu sesin akisleri.. USTOS ay flanl tarihimize zaferler A ay olarak geçmifltir. Bu zaferlerin en önemlilerinden biri de 30 A ustos Baflkumandanl k Meydan Muharebesidir. Türk Milleti nin, daha do rusu siyasal ve toplumsal birlik durumunda yaflayan Türk soylar n n çok eski bir tarihi vard r. En yerinde bir söyleyiflle, Türkler tarihle birlikte var olmufllard r. Yaklafl k olarak üçüncü yüzy lda Hunlar bilinmekte, beflinci yüzy lda Atilla n n kurdu u Hun Devleti tarihteki rolünü oynamaya bafllamaktad r. Atalar m z n dünya uygarl k ve askerlik tarihindeki yeri büyük oldu u kadar, bu gerçek, insanl k tarihinde bir ödevin-misyonun da ifadesidir. Tarihin oluflu ve ak - fl nda Türk ün bu ödev içinde görülmedi i zamanlar ve dönemler pek azd r. Onun baflar lar kadar, yenilgileri de Dünya statükosunda önemli rol oynam fl, bir Türk sorunu ile milletleri her zaman u raflt rm fl, flu kadar ki, olumlu izlenimlerle sonuçlar etkilemifltir. Birçok ülkeler, Türklü ü yok etme özlemini duymuflsa da, yok saymak imkân elde edememifltir ve edemeyecektir. Dünya milletleri, özellikle uzak görüflten ve tarih bilgisinden yoksun dünya politikac lar, Birinci Dünya Savafl nda özlemlerinin gerçekleflece i ümidiyle, Osmanl mparatorlu u na sald rm fl, Balkan Savafl yenilgisinden de cesaret alarak onu, bu arada Türklü ü yok etmenin zaman geldi- i günlerin say l oldu u inanc na varm fllard. Belki de böyle bir sonuç hayal etmekte hakl yd lar, onlara göre 1914-1918 Dünya savafl, Türklerin müttefikleri ile birlikte yenilgisi de il miydi? Mondros Ateflkes (Mütareke) anlaflmas ve Sevr Anlaflmas sonucu belgelemiyor muydu? Bunlar bilmiyorlard ki, genel tarihten habersiz ve milletlerin özelliklerini de erlendirmifl bulunmaktan yoksun devlet adamlar ve uluslar, savafl hedeflerine ulaflamazlard, Onlar Çanakkale de de bu bilgisizli in içindeydiler. 18 Mart Bo az yenilgisi müttefikleri uyarmaya yetmemifl, Gelibolu yar madas - na bir solukta ç k p stanbul u düflüreceklerine, bo azlar kuflatarak açacaklar na ve Anadolu yu iflgal edeceklerine inanm fl ve güvenmifllerdi. Do rulay c veya karfl düflünceler ne olursa olsun, savafl gemileri Türk bo azlar n kolay kolay geçemezler. Bo azlar ve Türklü ün flerefi ile kutsal hat ralar n ba r nda tafl yan topraklar savunmaya kararl Mehmetçikler yurt u runa ölümü göze alm flsa. As l bilmedikleri büyük gerçek, Mustafa Kemal di. Bu kahramandan haberleri yoktu. Ö rencilik y llar ndan beri mparatorlu u de il, Türklü ü kurtarmak amaç ve ülküsünü tafl d n, maddi ve manevi büyük haz rl klarla Çanakkale yi korumaya geldi ini ö renmemifllerdi. Nihayet Gelibolu yar madas nda tan d lar. Yi it Mehmetçikleri s nad lar. Ne var ki yeterince ders almam fllar. Türk tarihi zaferlerle doludur. Ama 30 A ustos 1922 de zaferle sonuçlanan Dumlup nar savafl, Türk Milletinin yeniden diriliflidir. 30 A ustos 1022 tarihi, Türk Milletini esir etmek isteyen emperyalist güçlere karfl ; kad n yla, çocu uyla, ordusuyla topyekûn verdi i bir savafl n ve milli benli ini kurtard Zafer Destan n n yaz ld gündür. Dünya askerlik tarihinde Baflkumandan Meydan Muharebesi kadar kesin sonuçlar do uran bir meydan muharebesine ender rastlan r. Baflkumandan Meydan Muharebesine bu özelli i kazand ran fley, onun sadece düflman ordusunun imha edilmesi ve kesin bir askeri zaferle sonuçlanmas ndan de il, fakat köklü ve ulu Türk Milletinin tarihinde yeni bir dönem açmas ndan, tarihte yeni bir Türk Devletinin kurulmas na imkân sa lamas ndan ileri gelmektedir. Büyük zafer in sa lad sonuçlarda; 1- mparatorlu un çöküntü dönemi ve son savafllar n yenilgisi yüzünden maneviyat bozulan, bunlara ek olarak açl k, yoksulluk ve bitkinlik etkisi ile y pranan milletin maneviyat yükseldi i gibi, kendine güven ve yücelik duygusu yeniden do mufltur. 2- Bu zafer Yeni Türk Devletinin temeli, uygarl k yolunun en büyük köprüsü olmufltur. Öldü ü san lan ve miras paylafl lmaya kalk fl lan milletimizin yaflamaya lay k ve muktedir oldu u, dünya uygarl içinde önemli bir yeri bulundu u bütün milletlerce kabul edilmifltir. 3- Bu sayede milli misak gerçekleflmifl, Türk ün yeni durum ve kuvveti karfl - s nda eski düflmanlar, dostluk eli uzatmak ihtiyac n duymufllard r. 4- Bu büyük zafer sayesinde, Atatürk ün ve milletimizin özledi i ink lâplar gerçekleflerek; Türkiye nin her gün daha uygar, daha zengin ve mutlu olmas yolunda ilerlenmesi sa lanm flt r. Mustafa Kemal Atatürk zafer için, zafer bir gaye de ildir. Zafer, ancak kendisinden daha büyük olan bir amac elde etmek için gerekir. En belli-bafll vas tad r. Amaç fikirdir. Zafer, bir fikrin elde edilmesine hizmeti oran nda de er ifade eder. Bu fikrin elde edilmesine dayanmayan bir zafer yaflayamaz. O, bofl bir gayrettir. Her büyük meydan muharebesinde, en büyük zaferin kazan lmas ndan sonra yeni bir dünya do mal d r, do ar. Yoksa bafll bafl na zafer, bofla gitmifl bir gayret olur. Demifltir. Ve Atatürk, zaferden daha büyük gayeyi Dumlup nar askeri zaferiyle elde etti: Türkiye yi ba ms zl a kavuflturdu, Bat uygarl düzeyine ulaflacak yolu açt. Bu zafer, bir daha dünyalara anlatt ki Türk; Sinesinden yarat r koskocaman bir Atatürk 2 Serhat Kültür Eylül - Ekim 2008
A ustos Ay n n Canland rd Ruh Özgürlük ve ba ms zl k benim karakterimdir. Ben milletimin en büyük ve ecdad m n en de erli miras olan ba ms zl k aflk ile dolu bir adam m. Çocuklu umdan bugüne kadar ailevî, hususî ve resmî hayat m n her safhas n yak ndan bilenlere bu aflk m malumdur. Bence bir millete flerefin, haysiyetin, namusun ve insanl n vücut ve beka bulabilmesi mutlaka o milletin özgürlük ve ba ms zl na sahip olmas yla kaimdir. Ben flahsen bu sayd m vas flara, çok ehemmiyet veririm. Ve bu vas flar n kendimde mevcut oldu unu iddia edebilmek için milletimin de ayn vas flar tafl mas n esas flart bilirim. Ben yaflabilmek için mutlaka ba ms z bir milletin evlad kalmal y m. Bu sebeple milli ba ms zl k bence bir hayat meselesidir. Millet ve memleketin menfaatleri icap ettirirse, insanl teflkil eden milletlerden her biriyle medeniyet icab olan dostluk ve siyaset münasebetlerini büyük bir hassasiyetle takdir ederim. Ancak, benim milletimi esir etmek isteyen herhangi bir milletin, bu arzusundan vazgeçinceye kadar, amans z düflman y m Mustafa Kemal ATATÜRK EVET sevgili dostlar bu yaz m za Büyük önder Atatürk ün o güzel dizeleri ile bafllad m, düflündüm ki zafer bayram n anlatabilmem için önce o komutan n bak fl n da sözleriyle keflfedeliyiz hangi ruh hali ve düflünüfl tarz yd bize bugün zafer bayramlar n hediye eden. Bu büyük zafer, milletimiz için, tarihi boyunca kazan lan pek çok zaferden farkl bir anlam ifade etmektedir. Çünkü bir mille tarihe gömülüyor denildi i anda Türk Milleti bütün bu olumsuz koflullara ra men, varl, birli i ve devletini yeniden kurdu u bu büyük zaferi kazanm flt r. Türk ulusunun tarihinde bir dönüm noktas olan bu zaferin, tüm yaflam sahalar ve hepsinden önemlisi ba ms zl yok edilmek istenen Türk ulusunun, erkek, kad n, genç, yafll tüm fertleriyle birlikte verdi i var olufl mücadelesinin en büyük destan d r. Bu zafer ile Hamuru vatan aflk ve ba ms zl k tutkusuyla mayalanm fl Türk ulusunun, hiçbir güç karfl s nda boyun e meyece ini bilen Atatürk ün, ulusun ba r ndan ç kan Kahraman Türk Nevzat ERDA Mali Müflavir - E itimci/yazar www.nevzaterdag.com - nevzaterdag@nevzaterdag.com Ordusu ile birlikte, harp tarihine alt n harflerle yaz lacak eflsiz bir zafer elde etti ini, Türk Milletinin tüm dünyaya hiçbir gücün esareti alt nda yaflayamayaca n bir kez daha göstermifltir. Türk ulusu bu zaferle sars lmaz azmi, yüksek iradesi ve vatanseverli i ile neleri baflarabilece ini tüm dünyaya gösterdi ini gibi yeni ve sa lam esaslar üzerinde yükselecek Türkiye Cumhuriyeti nin temeline de ilk harc koymufltur. Büyük zaferin, Türk ulusunun dünya uluslar aras nda hak etti i yeri almas bak m ndan bir bafllang ç noktas oldu u düflüncesinden hareket eden Ulu Önder, ça dafl uygarl k düzeyinin üzerine ç kma hedefinin ancak, laik, demokratik ve sosyal bir hukuk devleti çat s alt nda gerçekleflebilece ine inanm flt r. Türkiye Cumhuriyeti nin yürümekte oldu u ça dafl uygarl k yolunu, ilkeleri ve müspet ilimin rehberli iyle ayd nlatm fl ve onu her türlü tehdide karfl büyük bir kararl l kla koruyacak Türk halk ve onun y lmaz bekcisitürk Silahl Kuvvetleri ne emanet etmifltir. A ustos ay n n canland rd bu ruh, Türk Milletinin çok k sa zamanda büyük ifller yapmas n sa lam flt r. Ancak 86 y l önce bu güzel vatan m za göz diken iç ve d fl mihraklar bugünde amaçlar na ulaflabilmek için her türlü yolu denemektedir. Milletimiz psikolojik olarak yönlendirilmek, bast r lmak ve tepkisiz hale getirilmek istenmektedir. En zor döneminde bile milli ve manevi de erlerden taviz vermeyen ve bu amaç u runda t pk 30 A ustos zaferinde oldu u gibi kendini feda eden birlik, beraberlik ve s n rs z vatan sevgisiyle dolu, Büyük Türk Milleti; en kötü emellerin tufan yla dahi y k lmaz bir kale ve afl lmaz bir da olarak kalacakt r. Onlar; ne olursa olsun topra n göz göre göre çi netmeyen. milletinin ebedî bekâs na inanan Ölmek hele hak vatan için, namus için, bayrak için, Allah için ölmeyi kutsal sayan bazen Ya stiklal Ya Ölüm deyip bizlere kutlanacak zafer bayramlar arma an etmek için ölüme koflan Fakat bu güzel özlenen ölüm, her cengaverin gözünü k rpmaks z n râz olaca bir kahramanl k ifâdesinin göstergesi isimsiz kahramanlar - m z. Onlar bildiler ki, Bayraklar bayrak yapan üstündeki kand r, Toprak e er u runda ölen varsa vatand r. Rengini flehitlerimizin kan ndan alan bayra m z n nazl nazl dalgalanmas, topraklar m z n ebedî vatan olarak kalmas, milletimizin dâima bir ve hür olmas için can n vermek gerekiyorsa vereceksin bu anlamda bizlere canl örnekler oldular. Bizler onlar unutmad k bu ülke için küçük hesap peflinde olmadan özgürlü- ü ve ba ms zl fliar edinen flehitlik flerbetini içen kahraman askerlerimiz, polislerimizi, rahmetle, minnetle ve flükranla an yoruz onlar ve u runda öldükleri de erleri unutmad k diktikleri bayraklar kazand rd klar zafer bayramlar - na bizler sahip ç k p kutsal emanetlerini çocuklar m za bizlere emanet edildi i gibi emanet edecek Türk gençleri her zaman bu topraklarda var olacakt r Kâmil mânâs yla bir ideal insan olma özelli ini bizlere gösteren tertemiz ve örnek olacak biçimde yaflay p güzel ömürlerini, ayn güzellikte ve flehitlik mertebesine ulaflarak noktalayan. fian ve flerefle dolu tarihimizin alt n sayfalar nda mümtaz yerlerini alm fl geride b rakt klar gözü yafll yüz binlerin gönlünde ebediyet kazanm fllard r Kabirleri nur, ruhlar flâd, mekânlar cennet olsun Bu vesile ile serhat kültür dergisi ailesi olarak Türk Milletine 30 A ustos Zaferinin büyük mutluluk ve gururunu yaflatan baflta Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere bütün silah arkadafllar n Anadolu yu bize vatan olarak kazand - ran bütün kahramanlar m z, flehitlerimizi ve gazilerimizi flükran, minnet ve rahmet ile an yoruz. Bu dergi ç kt ktan k sa bir süre sonra yaflayaca m z Ramazan bayram nda hepimize huzur, mutluluk ve sevgi getirmesini dileriz. Eylül - Ekim 2008 Serhat Kültür 3
Azerbaycan'da Osmanl Torunlar Türkiye'ye en yak n Türk Cumhuriyeti Azerbaycan'd r D L YLE, kültürüyle, gelenekleriyle, yaflam biçimiyle.. Azerbaycan n flehirlerini bizim Anadolu muzun flehirlerinden ayr tutamay z... Büyük flair Yavuz Bülent Bakiler üstad m z n ifadesiyle, Azerbaycan yüre imdeki bir flahdamard r... Nitekim Osmanl da Azerbaycan böyle gördü ü için tarihin her döneminde Azerbaycan a ilgisini ve deste ini esirgememifltir. Hem Rus hem de Fars siyaseti tarihin her döneminde, Anadolu Türkleri yle Azerbaycan Türklü ü aras na set çekmeye çal flm fl ama pek de baflar l olamam flt r. Kardeflli in en güzel örneklerinden biri ise 1918 y l nda yaflanm flt r. O tarihte Ermeni çeteler ngilizler in ve Ruslar n da deste ini alarak Azerbaycan ele geçirmifl ve kad n-çocuk demeden büyük bir katliama giriflmifllerdi. Pekçok flehirde masum insanlar baltalarla do ruyor, süngülerle delik deflik ediyorlard. Osmanl Devleti ise 7 ayr cephede savafl yordu. Güçsüzdü, yorgundu... Seyfullah TÜRKSOY Araflt rmac Gazeteci Fakat Osmanl, sars lmaz iman ve Türklük fluuruyla Azerbaycan Türklü ü nün imdad na kofltu. 1918 de yaz lan destan Enver Pafla n n kardefli Nuri Pafla binlerce kahramandan oluflan Kafkas Türk slam Ordular yla Azerbaycan düflman iflgalinden ve büyük bir soyk r mdan kurtard. flte o zor savafl y llar nda, Azerbaycan n her bölgesinde flehitler verdik. Tesbit edilen 1130 flehit ad - na Bakü de, fiehitler H yaban nda, Karaba ve Azadl k flehitlerinin yan bafl nda bir an t bulunuyor. Azerbaycan daki Türk sevginin temelinde iflte bu kahraman askerlerimiz ve büyük komutan Nuri (Killigil) Pafla vard r. 1918 y l ndan sonra Azeri Türkleri çocuklar na en çok Nuri (Nuru) ad n vermifltir. Ancak, son y llarda popülist kültürün azg nlaflmas ve yayg nlaflmas sonucunda, Türkiye de oldu u gibi Azerbaycan da da büyük bir yozlaflma göze çarp yor. Azerbaycan daki Türk sevginin temelinde iflte bu kahraman askerlerimiz ve büyük komutan Nuri (Killigil) Pafla vard r. 1918 y l ndan sonra Azeri Türkleri çocuklar na en çok Nuri (Nuru) ad n vermifltir. Ancak, son y llarda popülist kültürün azg nlaflmas ve yayg nlaflmas sonucunda, Türkiye de oldu u gibi Azerbaycan da da büyük bir yozlaflma göze çarp yor. Türksoy la pekyolu nun tarihi misyonu Dolay s yla, Nuri Pafla, Kafkas Türk Ordular, 1918 iflgali gibi hayati önem tafl yan konular son y llarda unutulma sürecine girmiflti. Üç y l önce, Bakü de Son Osmanl Nevruz Dede program n Türksoy la pekyolu nda gündeme getirerek müsbet geliflmelerin perdesini aralad k. Nevruz dede, daha 9 yafl nda anadan yetim bir çocukken, babas Nimetullah Pafla yla birlikte, Nuri Pafla komutas ndaki askerlerin aras na kar flm fl ve 98 yafl na kadar bir daha Türkiye ye dönememiflti. Baba o ul birbirlerini kaybetmifllerdi. Nevruz dede, daha sonra Lejyon ordular na komutan olmufl ve Sovyetlere karfl savaflm fl, sonra yakalanarak 25 y l hapis cezas alm fl, diflleri ve t rnaklar sökülerek 10 y l hücrede kalm flt. Bu as rl k ç nar, nur yüzlü kahraman Türk evlad n bulup Türkiye ye getirmek bize nasip olmufltu. Nevruz Dede programlar m zla birlikte tarihin bir dönemi aralanm fl oldu. Nuri Pafla ve Kafkas Türk Ordular yeniden hat rland. Ard ndan 4 Serhat Kültür Eylül - Ekim 2008
Bakü de Nuri Pafla An t kampanyas n bafllatt k. Bu düflüncemi dönemin Bakü Büyükelçisi, flimdi Cumhurbaflkan Özel Kalem Müdürü olan Hüseyin Avni Karsl o lu na da anlatt m. Çok memnun oldu ve bu kampanyay destekleyece ini belirtti. fiimdi sevinerek ifade ediyorum ki, Azerbaycan Cumhurbaflkan lham Aliyev bu konuyla yak ndan ilgileniyor ve nasipse önümüzdeki aylarda Nuri Pafla An t n n aç l fl gerçekleflecek. Ben inan yorum ki, iki kardefl ülke aras ndaki iliflkileri canland racak en önemli faktör, bu kahraman ve abide flahsiyetlerimizdir. Saatli de bir Türk istihbarat subay.. Azerbaycan n muhtelif yerlerinde yatan aziz flehitlerimizi, kahraman askerlerimizi zaman zaman gündeme getiriyorum. Geçti imiz günlerde Saatli bölgesindeydim. fiimdiye kadar kimsenin pek haberdar olmad Çanakkale gazisi bir Türk istihbarat subay olan binbafl Vehbi brahimo lu nun mezar n bulduk. Bu kahraman komutan, Çanakkale de savaflt ktan sonra, 1944 y l nda, Stalin in sürgüne gönderdi i Ah ska Türkleri nin akibetini araflt rmak üzere, Sovyet s n r na girer. Fakat Ruslara esir düfler. On y l hapis cezas al r. Cezas n Da stan da bir hapishanede çeker. Sonra Saatli ye ba l Kazanbatan köyünde Ah ska Türkleri ni bulur. Ömrünün sonuna kadar o köylerde imaml k ve ö retmenlik yapar. Pekçok insana Kur an dersi verir. Binbafl Vehbi, Türkiye hasretiyle 1972 y l nda son nefesini verir.nasipse, yak nda bu kahraman askere yak fl r bir mezar yapt raca z. Bu konuda de erli genç ifladam kardeflim Hüseyin Büyükf rat söz verdi. Zaten bu komutan n mezar n bulmam zda da Hüseyin Bey in çok büyük katk s oldu. Kendisine teflekkür ediyorum. Saatli deki çekimlerimizin ard ndan fiamah ya gittik. Yan mda çok de erli dostlar m Ziya fiahin, Abdülkadir Büyükf rat ve Hüseyin Büyükf rat vard. fiamah yolunda, flehit zzet Pafla n n mezar n ziyaret ettik. Ermeniler taraf ndan Ac dere de vurulan ve Nuri Pafla n n dizlerinin dibinde son nefesini veren bu kahraman askerin kabri bugün bir ziyaretgah. Yoldan geçen hemen herkes arabas n durdurup zzet Pafla ya ve di er kahraman askerlerimize dua ediyor. Daha önce Bakü nün Merdakan bölgesinde bir okul bahçesinde yatan iki flehidimizin kabrini de ziyaret edip Türksoy la pekyolu nda gündeme getirmifltim. Azerbaycan dan döndükten sonra Hüseyin Büyükf rat tan bir telefon ald m. Gencecik yafl - na ra men ömrünü bu büyük davaya adayan sevgili kardeflim Hüseyin Büyükf rat, Lenkeran bölgesinde de bir Osmanl Türk paflas n n kabrinin oldu unu tesbit etmiflti. Nasipse yak nda yolumuz Lenkeran a düflecek ve Cemal Pafla n n kabrini ziyaret edece iz. Azerbaycan dan döndükten sonra Hüseyin Büyükf rat tan bir telefon ald m. Gencecik yafl na ra men ömrünü bu büyük davaya adayan sevgili kardeflim Hüseyin Büyükf rat, Lenkeran bölgesinde de bir Osmanl Türk paflas n n kabrinin oldu unu tesbit etmiflti. Nasipse yak nda yolumuz Lenkeran a düflecek ve Cemal Pafla n n kabrini ziyaret edece iz. Hani istiklal flairimiz Mehmed Akif, fiüheda f flk racak topra s ksan flüheda demiflti ya, Azerbaycan n her kar fl topra Osmanl - Türk flehitleriyle dolu... O flehitlerimiz oldukça, Türkiye-Azerbaycan kardeflli i hep yaflayacak... Hiçbir güç Türklü ün bu iki bayraktar ülkesini engelleyemeyecek. Ve ne mutlu ki, 1918 y l nda Azerbaycan topra n Ermeni iflgalinden kurtarmaya koflan Anadolu Türkleri nin torunlar, bugün ayn flevk ve ayn ruhla Azerbaycan da bulunuyor. Azerbaycan daki çok de erli komutanlar m z, t pk geçmiflte Nuri Pafla n n yapt gibi, Azerbaycan da modern bir ordunun kurulmas na öncülük ediyor. Ve bir de yapt klar yla ve yaflant lar yla Osmanl torunu oldu unu ispatlayan yi it, samimi ve mert kerdefllerimiz var. Bir gönül ve maneviyat adam Ziya fiahin, yard msever ifladam Hüseyin Büyükf rat, Gençli e Yard m Fondu Baflkan Ahmet Tecim, Tüsiab Baflkan Yavuz Kelefl baflta olmak üzere, fikir ve icraatlar yla Osmanl n n torunu oldu unu ispatlayan samimi Anadolu insanlar n n Azerbaycan daki varl en büyük zenginli imizdir. Eylül - Ekim 2008 Serhat Kültür 5
Gülçehre Askeran (1927 2008) SERHAT KÜLTÜR HABER YILINDA Kars ta 1927do du. Azerbaycan dan Türkiye ye göç eden Gülperi Güldür ve Settar Güldür ün on çocu unun en büyü üdür. lk ve orta e itimini Kars ta tamamlam flt r. Çocuklu u anne - babas n n tiyatro ve musikiye olan ilgisi ile sanat ortam nda geçti. 1944-46 y llar nda Halkevi bünyesinde halk danslar ö retmenli i, 1946-48 y llar aras nda Ziraat Bankas Kars flubesinde memuriyet yapt. 1948 y l nda Dr. Cengiz Askeran ile evlenerek, üç çocuk sahibi olmufltur. 1987 y l na kadar efliyle birlikte yapt klar çal flmalarla Kars n sosyal hayat nda önemli ve öncü bir rol üstlendi. Görev Yapt Kurum ve Kurulufllar: * 1955-87 Türk Kad nlar Birli i Kars fiubesi Baflkanl * 1960-80 Halkevi ve Halk E itim Merkezi Folklor, Sanat ve Kültür Kolu Baflkanl * 1959-70 E itim Kurumlar nda Okul Aile Birli i ve Yard mlaflma Derne i Baflkanl * 1965-70 Çocuk Esirgeme Kurumu Baflkanl * 1965-70 Donanmaya Yard m Cemiyeti Baflkanl * 1967-70 Yard msevenler Derne i Yönetim Kurulu Üyeli i * 1973-80 Anadolu Ajans 2.Cumhurbaflkan m z merhum smet NÖNÜ- Settar GÜLDÜR- Gülçehre ASKERAN Kars Muhabirli i * 5 Y ll k Kalk nma Plan çerçevesinde uygulanan çal flmalarda Kars n Halk Temsilcisi * 1983-85 Milliyetçi Demokrasi Partisi Kars l Baflkanl ( Türkiye nin ilk siyasi parti il baflkan ) * 1984-86 Kars Spor Kulübü Baflkanl (Türkiye nin ilk kad n spor kulübü baflkan ) 1987 y l nda Kars tan ayr - larak Bursa ya yerleflen Gülçehre Askeran çal flmalar na Bursa da da faal bir flekilde devam etmifltir. 1988-95 Azerbaycan Kültür Derne i Bursa fiubesi Kurucu Baflkan, Azerbaycan Kültür Derne- i Genel Merkez Dan flma Meclisi üyesi. Ayn dönem Bursa Do ru Yol Partisi Kad n Kollar üyesi ve Genel Merkez delegesi. Görev Yapt Kurum ve Kurulufllar içerisinde Yapt Çal flmalar: Kad n Haklar - Kad nlar n E itimi - stihdama Kat l m - fiiddete Karfl Mücadele - Kad nlar n Sosyalleflmesi - Anne ve Çocuk Sa l - Kimsesiz Çocuklara ve Yoksul Ailelere Destek Kampanyalar - Kad n ve Gençlere yönelik Bilgi ve Beceri Kazand rma Kurslar - n n düzenlenmesi - Kardefl Köy Projeleri ile tar m, çevre, e itim alanlar nda köylerde yap lan etkinlikler - sanat ve kültür alan nda Azerbaycan Halk Danslar n n geliflmesi ve 6 Serhat Kültür Eylül - Ekim 2008
Türkiye nin birçok ilinde düzenlenen festivallere haz rlad ekipler ile bu milli kültürün temsil edilmesi - e itim kurumlar nda ihtiyac olan ö rencilere burs sa lanmas - Kars ta sporun geliflimi için Kars içi ve d fl nda yaflayan Karsl lardan destek temini - Kars Radyoevinde konuk programc olarak kültür-sanat ve sosyal hayat üzerine söylefliler, mahalli bas n, Halkevi ve Halk E itim Merkezi bünyesinde ç kar lan yay nlarda köfle yazarl - yirmi befl y l süre ile Kars Devlet Hastanesi ve Do umevi Sa l k Ünitelerinde kad n ve çocuklara yönelik fahri hemflirelik hizmeti, oda teflrifi ile hastane için araç gereç temini. Ald Ödüller: * Türk Kad nlar Birli i Genel Merkezi Hizmet Ödülü * Donanmaya Yard m Cemiyeti Onur Üyeli i * Sa l k Bakanl nca Fahri Hemflirelik Diplomas * Kars Valili i Üstün Hizmet Ödülü Gülçehre ASKERAN * Kars Halkevi Hizmet Ödülü * Türk Kad nlar Konseyi Kad n Haklar Hizmet Ödülü * Halk Danslar nda çeflitli madalyalar * Who s Who in Turkey (In The World Yay nc lar taraf ndan Kars Halk üzerinde yap - lan anket sonucu iz b rakan kad n kimli i olarak biyografisine yer verilmifltir.) -Günümüz Türkiyesi nde Kim Kimdir Ansiklopedisi nin 1987-88 y llar na iliflkin cildinde yer alm flt r. Eylül - Ekim 2008 Serhat Kültür 7
Sizleri Unutmak Mümkün mü Acaba? GÜLÇEHRE abla Dr. Cengiz Askeran, biz Kars l lar ne yaz k ki sizlere olan vefâ borcumuzu ödeyemeden yaflama veda ettiniz. Ancak gönlümüzdeki yeriniz, sizleri bize ve tüm sevenlerinize unutturamayacakt r. Sizler Kars toplumuna y llarca; özel yaflant n zdan fedakarl k ederek, onurlu bir hizmet sundunuz. Bu hizmetin boyutlar çok yönlü idi. Bilhassa insan sa l ile ilgili hizmetleriniz çok az faniye nasip olmufltur. Sizler akl selimin gönlünde ve de vicdan nda mutlaka yaflat lacaks n z. Bu görüfl ve ifadelerim; akl - selimin takdiri aç s ndan önemlidir. Zira sizlerin hizmetini takdir, ancak vefa borcuyla ödenebilir. Geliflen dünyada uygar insan n, en adil meziyeti insana hizmettir. Sizler yaflad n z süreçte bunu çok iyi baflard - n z. Zira sevilmek, say lmak, bir çok güçlükleri yenmek, insan kazanmak istiyorsak, insanlara hizmeti, kaç n lmaz en ulvi en yüce bir görev oldu una mutlaka inanmam zd r. hsan ÖZKÖSEL Emekli Bankac Kars da sizler y llarca, sa l k sorunlar ile ilgili bilhassa çaresizlik içerisinde bunalan ve bocalayan insan m za adeta kucak açt n z. Sabah n 8 inden akflam n 8 ine kadar, hizmet verdi iniz; fiifa Eczanesi nin önü hastane kap lar ndaki izdiham aratmayacak boyutlarda idi. Çünkü o eczanede, bedava muayene ve de maddi imkandan yoksun insan m za bedava ilaç veriliyordu. Hizmetleriniz bununla kalmad. Gülçehre ablam z Kars ta örnek ve laik bir Türk kad n na yak fl r tarzda, y lmadan yorulmadan Kars l kad nlar n ufkunu ayd nlatmada; önderlik ve rehberlik yapt. Kars Kad nlar Birli i Yönetim Kurulu Baflkan görevini 50 y l önce baflar yla sürdürdü. Gülçehre ablam z ayr ca sporun bir ahlak ve fazilet güzel oldu unun bilinci içerisinde ve sporun birlik, beraberlik ve toplumda tesanüt sa lad na inanm fl olmal ki 25 y l önce Karsspor un yönetim kurulu baflkanl görevini üstlendi. Bir han m için profesyonel bir spor kulübünün yönetimini ancak spora gönül verenlerin takdirlerine sunuyorum. Zira bu ifl ciddi bir sorumluluk ister. Ayr ca her türlü külfetine karfl n; önemli bir parasal imkan ister, Kars gibi bir ilimizde bu görev hele bir han m için, görüldü ü kadar kolay de- il. Ancak Gülçehre ablam z baflaraca na inanm fl olmal ki öncelikle Karspor a gönül verenleri ve kamu kurulufllar n hizmete davet eder. Bu süreçte yapabileceklerinin en iyisini yapar. Bir tak m parasal destek aç s ndan; stanbul da ikametlerini sürdüren ifl adamlar - m zdan maddi destek talebi için stanbul a gelir. Ben o sü- 8 Serhat Kültür Eylül - Ekim 2008
reçte Kartal fiubesi nde görevli idim. Lütuf etmifller beni ziyarete gelmifllerdi. fl adamlar - m z makamlar nda ziyaret için bir komite haz rlam fllard. Sözkonusu komitede Naci Yenigün, Mirza Akbo a, Seyfettin Kalay, hsan Özköseli vard. Gülçehre ablam z n elçiye zeval yok kiflili inden ilham alarak isim ve adreslerini ald - m z ifl adamlar m z n ziyaretlerine koyulduk. Bu konularla ilgili fazlaca detaylara girmek istemiyorum. Kap s na gitti imiz hiçbir ifl adam m z bizi bofl çevirmedi. En son Say n smail Aytemiz in randevulu olarak ziyaretlerine gittik. Bizleri insana yarafl r bir davran flla karfl lad lar. Konuyu kendilerine açt m zda çok memnun oldu unu ifade ettiler. Ve Gülçehre ablay insanc l hizmetinden ve cesaretinden dolay içtenlikle kutlad lar. Biz komitedeki arkadafllar mla smail Bey den bir milyon TL teberru alabilirsek amaca ulaflm fl olacakt k, smail Bey in ifl yerinde muhabbetimiz devam ederken; bir ara Çek i ç kard lar ve kula ma e ilerek; hsan a abey, emredin Çek e mebla olarak ne yazay m. Cidden o anda duyguland m. Takdir sizindir dedim. Üç milyon yeter mi deyince, beklentimizin 3 misli bu davran fl Gülçehre ablam z, arkadafllar ve beni çok mutlu etti. Bu insanc l davran fltan çok etkilendim. Bu görüfllerimi ka t üzerine döktü üm flu anda bile o günleri an ms yarak, diyorum ki; insanlar, servet sahibi, flöhret sahibi, mevki sahibi olabilir. lla da bu fani dünyada bu amaçlar yakalayanlar, yaln z kendileri için yafl yorlarsa bu ciddi bir duyars zl k, hatta zavall l kt r. Zira yaflad m z toplumda; insanlar her türlü hainli e karfl koruyacak olan silah, eli, gönlü ve ufku aç k olmakt r. Bu anlay fltan yoksun olanlar. Ne yaz k ki; ot gibi yaflamaya mahkum olanlard r. Unutmayal m ki bafl bofl gayesiz ve insanlara faydas z olarak gelmedik bu dünyaya. Yaflad m z süreçte, her davran fl m z karakterimizin aynas d r. O halde toplum içerisinde tüm insanlara karfl sayg y, nezaketi ve do rulu u elden b rakmamal. Sonuç olarak yaflad süreçte Kars kültürüne unutulmas mümkün olmayan katk s olan; bu sayg n Türk kad n n, de erli ablam z rahmetle yadediyorum. Sevgili yavrular ; Handan, Nesrin ve lhami ye ve tüm ile fertlerine baflsa l dileklerimi sunuyorum. Ne mutlu sizlere ki Kars l - n n gururu ve sevgilisi böyle bir annenin ve baban n çocuklar - s n z. O muhterem anne babaya lay k evlatlar olaca n za gönülden inan yorum. Ve diyorum ki insanlar sevgi oluflturabildi ine göre, sevgisiz kalmak için hiç bir neden bulunmamaktad r. Eylül - Ekim 2008 Serhat Kültür 9
zini ve Gölgesini B rakt (Gülçehre Askeran n an s na sayg yla...) O arkadafllar m Handan ve Nesrin in, ö rencim lofl un annesiydi. Okul arkadafl m fiivekâr n ablas yd. Rahmetle and m annemin ve teyzemin dostu, ahbab yd. Day m n arkadafl yd. Ama benim, bizim, hepimizin, herkesin ablam zd. O Kars n ve büyük küçük tüm hemflerilerimizin Gülçehre ablas yd... Gülçehre ablay 17.Temmuz da u urlad k. Evlilik y ldönümlerinin 60. y l nda efli Dr. Cengiz Askeran la buluflmaya gitti. Bir evlilik y ldönümü için ne anlaml ve ne özel bir arma an de il mi? Ne denir? Sevdan n, aflk n ve vefan n böylesine ne denir, ne denebilir ki? Nefle DOSTER nesedoster@yahoo.com O bize memleketimizin son emanetlerindendi. O bize Kars n kad n kimli inin oluflmas ndaki en büyük mirast. O Kars taki kad n oluflumuna tebessüm katan, elini tafl n alt na da, sorunlar n üstüne de cömertçe ve yüreklice koyand. Yap c, yarat c, uzlaflt r c kiflili- iyle memleketime, hemcinslerime, kendi kufla na ve benim yafl tlar - ma kad n olman n, giriflimci ve öncü olman n, ben de var m demenin yolunu açand, yordam n belletendi. Ve Kars a bir fley söylense derhal savunmaya geçen, memleketine de hemflerilerine de söz söyletmeyendi. Bat l dostlar m za, memleketimize görevli gelenlere adet ve geleneklerimizi, yöresel mutfa m z, folklorumuzu en iyi anlatand, kan tlayand. Memleket sevgisini, Kars sevdas n ve bu hasret öyküsünü bazen gözlerine, bazen sözlerine, ço- u kez ellerine yükleyendi. Özetle Kars tan ayr ld ktan sonra bile ülkenin her yerinde, her köflesinde eliyle, yüre iyle, eme iyle Kars rüzgâr estirendi. Bizden önce kap lar zorlayarak bize yol açan Gülçehre ablan n varl, yapt klar, duruflu, bafllatt klar memleketimizin da na tafl na, gününe gelece ine mührünü vuracak ölçüde, büyüklükte idi. Nas l m? Anlatal m... Öncelikle derneklerin vazgeçilmez kurucusu, baflkan, kermeslerin en büyük destekçisiydi. Türk Kad nlar Birli i mi? Yard m sevenler derne i mi? Okul Koruma dernekleri mi? Folklor dernekleri mi? Tiyatro faaliyetleri mi? Spor kulübü baflkanl m? Milletvekilli i, Belediye Baflkanl adayl m? Tümünde ilkti, tekti, öncüydü. Bu nedenle Kars ta kad n hareketinin oluflmas nda, yerleflmesinde, yay lmas nda onun eme i, yeri, öncülü ü ve yapt klar yads namaz, görmezden gelinemez. Akl mda ve dama mda kalanlara gelince... Sabah n erken bir saatinde Handan n telefonuyla onu yitirdi imizi ö renince bir sayfan n daha kapand n düflündüm. Gerilere, an lara dal p gittim, yaflam n süzgecinden geçirdiklerime bakt m. Yüre ime beynime as l kalanlara, dama mda iz b rakanlara tak l p kald m... Öncelikle dostlu un, hemflerili- in, vefan n bu uzun yol koflucusunu düflündüm. Do uda do up, do ulu olup, bat l gibi yaflaman n bu güzel ustas n ve yol göstericisini düflündüm. Bizim dü ünümüzde, Bar fl n sünnetinde barbafl çeken o güzel yüzünü, inan lmaz zarafetteki oyun gücünü düflündüm. Özel günlerimizin, özel gecelerimizin de iflmeyen düzenleyicisinin yöresel deyimle salonlar yarafl - n n o müthifl özgüvenini düflündüm... 10 Serhat Kültür Eylül - Ekim 2008
Özellikle Handan ve Nesrin evlendikten, annem de stanbul a yerlefltikten sonra onunla daha s k buluflmaya bafllam fl, birimiz anne özlemini, di erimiz evlat hasretini birbirimiz de bulmaya bafllam flt k. Cengiz a abeyinin tuttu u enfes bal klar özel piflirme tekni i ve ola anüstü sunumuyla yer, ertesi gün yemek içinde evimize getirirdik. Bar fl a ördü ü h rkay aradan geçen bunca y la ra men k y p kimselere veremedim desem. Piflirdi i yemeklerin tad na da görüntüsüne de baflka hiçbir yerde varamad m desem. Ve tüm bunlar düflünürken kendimi derin ah lar çekerken buldu umu söylesem... Kendi gitti ad kald yadigâr... Gülçehre abla ve kufla genç Cumhuriyetimize kol kanat geren devrim mühendisleri gibiydi. Kimi hakim, kimi hekim, kimi ö retmen, kimi de sade yurttafl olarak ça dafl kimlikleri ve sorumluluk anlay fllar yla bu ülkenin öyküsünü yazan ve kurulufl destan na harç katanlard. O kuflak çok fley üreten ve ülkesini kucaklayan bir kuflakt. O kuflak kay plar s rtlar na vurarak, yokluklar yoksulluklar aflarak, ac - lar kendileri çekip, coflkular paylaflarak, ayd nl klar avuçlar yla kucaklay p avucumuza b rakan kuflakt. Kad n olarak mücadele eden, sahneye ç kan, oyun oynayan, folklor yapan, ödüller alan, memleketlerinin unutulmufl yüzünü güldürüp derecelerle dönen kuflakt. Memleketimizin görsel tarihinde izi ve yeri olan Gülçehre abla da, efli Dr. Cengiz abi de bu vazife kufla- ndand. Her ikisi de bizim topra m za fl k olmufl, ayd nl k olmufl kiflilerdi. Cömertlik, konukseverlik neymifl, dayan flma nas l olurmufl, insan iliflkileri nas l güçlenirmifl bunu en güzel örneklerini vermifl bir çiftti. Onu, onlar anmak ve anlatmak boynumun borcudur... Gülçehre ablayla aram zda kan ba yoktu. Ama dostlu umuz ve iliflkilerimiz kan ba m z olanlardan daha köklü, daha güçlüydü. Düflünüyorum da Kars ta gece hayat n n, cemiyet hayat n n, balolar n, çaylar n, gecelerin bafl konu uydu. Yerini dolduran, hakk n veren bir bafl konuk. Kars uygar bir kentse o bu uygarl n öncülerindendi. Kars bir kültürse o bu kültürün önderlerindendi. Ondan geriye memleket sevdas, Kars sevgisi, hemfleri duyarl - l ve insan s cakl kald. Ondan geriye memleketimize katt renk, ses, ritm, t n ve güzellik kald. Ondan geriye gülüp söylemenin, çal p oynaman n, gezip tozman n, yiyip içmenin ö reten ustal kald. Gülçehre ASKERAN-Dr.Cengiz ASKERAN Art k dü ünlerimizin, gecelerimizin, kurtulufl balolar m z n onun görüntüsünden ve katk lar ndan yoksun olmas n n ne büyük bir boflluk oldu unu düflünüyor, baflta Askeran ailesi olmak özere tüm hemflerilerime baflsa l diliyorum... Ifl klar içinde yats n.. Eylül - Ekim 2008 Serhat Kültür 11
çimizden Biri... Gülçehre Askeran... Dr. Beflir DOSTER B R gözü a lar, bir gözü gülerdi. Bafl m z a r sa baflucumuzda olur, toy flenli imizde bar bafl çekerdi. K saca sevincimizde de aram zdayd, yas m zda da... Azeri kültürünün, Azeri sahnesinin, Azeri dans n n, Kars taki en önemli temsilcisi olan Settar Emi nin ilk çocu uydu. O nedenle Settar Emi bu ilk k z na Azerbaycan musikili komedyas Arfl n Mal Alan daki bafl aktristin ad n verecekti: GÜLÇEHRE... Gülçehre han m bu genetik özelli i baflar yla temsil etti, sürdürdü, yüceltti. Güzel insand. Güzel giyinirdi. Güzel konuflurdu. Yönetimsel alanda, kültürel etkinliklerde, hatta ve hatta sportif giriflimlerimizde yan m zdayd, aram zdayd, önümüzdeydi. Gülçehre ASKERAN Toplumsal etkinliklerde bulunan herkes dernek kurarken, geceler, toplant lar düzenlerken onun yard mlar ndan, onun deneyimlerinden yararlan rd. Dr. Cengiz Askeran la evlendi inde bu özellikleri iki kat, üç kat, dört kat artt. yi bir evlat, iyi bir abla, olma kiflili ini bu kez iyi bir efl, iyi bir anne olarak sürdürdü. Kad n olarak Kars ta pek çok oluflumun, pek çok giriflimin öncüsü ve öncülerindendir. Türk Kad nlar Birli i Baflkanl, Yard m Sevenler Derne i Baflkanl, Milletvekili adayl, Belediye baflkanl adayl flu anda hat rlad klar mdand r. Daha pek çoklar n n var oldu unu san yorum. Bu giriflimlerinin baz lar nda baflar ya ulaflmad ysa da hepsinde amac na ulaflm flt r. Çünkü Gülçehre han m Türk toplumunda kad n kimli inin var olmas, etkin olmas gerekti ine inan yordu. Bütün bu çabalar bu gerçe i kan tl yordu. Onun bu giriflimlerinin gerek Kars özelinde, gerek yurt genelinde çok önemli ve çok anlaml ad mlar oldu u bugün daha iyi anlafl l yor kan s nday m. Çünkü bu gayretler bir yandan onun, bir yandan hepimizin, k saca Uygar Kars n yüzünü a artm flt r. Gülçehre han m n elini uzatmad aile yoktur san r m. Pek çok kiflinin sofras nda ekme i, sobas nda atefli vard r. Dr. Cengiz abiyle birlikte uzun y llar Kars ta her yönden bir yard m kuruluflu gibi çal flt lar. Biri yoksul hemflerinin muayenesini yap p ilac n verirken, öbürü kap s na ekmek ulaflt rm flt r. Do unun Uygar Kenti Kars deyimi var ya! Gülçehre han m bu tan mlaman n içini dolduran özelliklerin, ayr cal klar n temsilcisiydi. Yeri doldurulmaz deyimi var ya toplumumuzda. Gülçehre han m bu deyimi hak eden bir kimlik, bir kiflilikti. O nedenle bir büyük boflluk b rakm flt r yoklu uyla... Gülçehre han m ve Dr.Cengiz birbirini tamamlayan, birlikte güçlenen, birlikte ço alan iki güzel insand. Her ikisi de bir büyük ve anlaml hat ra y n b rakarak yöremizden, dünyam zdan ayr ld lar. nan yorum ki bu iki güzel insan efsaneleflerek yaflayacaklard r. O güzel insanlar insan kaderinin meçhulleri ve çeliflkileri içinde h çk r klar n da, kahkahalar n da, umutlar n da, hayallerini de KARS ta b rakarak, yâd elde, BURSA da bulufltular. Ifl klar içinde yats nlar. Onlar çok anaca z. Onlar çok arayaca z... Benim y llard r onlarcas n yazd m hemfleri portrelerime ilk kez bir kad n ad giriyor. DE MEZ M? 12 Serhat Kültür Eylül - Ekim 2008
Esintiler YIL 1942 Sonbahar, Ekim ay n n bafllar. Söke nin Davutlar buca- nda 3.Tabur da Yedek Subay m. 2.Dünya Harbinin bafllamas ndan sonra tam üç sene geçmifl. TBMM nin aç l fl günü; rahmetli nönü nün Cumhurbaflkan s fat ile yapt konuflmay o zaman n radyosundan dikkatle dinliyoruz. Dünya yan - yor. Harbe kat lmayan tek memleket Türkiye. nönü acaba ne söyleyecek diye hepimiz kulak kesilmifliz. Aradan altm fl sene geçmifl. nönü yara da, a yara da dokunmuyor. HANG TA- RAFIN KAZANMASI HAYIR GET - R RSE O KAZANSIN istiyoruz diyor. 1946 n n May s nda terhis oldum. Dünya da elli milyonun üzerinde insan savafllarda öldü. Yüz milyon kadar da a r yaraland lar. Tabiri caizse tafl tafl n üzerinde kalmad. Türkiye de kimselerin burnu kanamad. Harbe girece iz diye korkanlar da olmad. Gözler Çankaya da, nönü de idi. Tam ba ms z devlettik. Dünya n n her taraf ndan nönü nün aya na Ruzvelt ler, Stalin ler, Çörçil er geldiler harbe girmesi için ikna edemediler. Birinci dünya harbinde donanmas n n önünden kaçarak Marmara ya giren, oradan da Osmanl bayra n çeken, Amiralinden, erlerine kadar Osmanl fesi takan Göben (Yavuz ve Brestlav Midilli) z rhl lar birkaç gün sonra Karadeniz e aç larak Çarl k Rusya n n Karadeniz deki S VASTO- POL flehrini bombalad lar Ertesinde de Çarl k ordular do udan Osmanl topraklar na sald r ya geçtiler. Sonras belli, itilaf devletleri ngiltere, Fransa ve Rusya ile dört sene Av. Halis ÖZDEM R stanbul Barosu Kafkaslarda, Galiçya da Balkanlar da Filistin de ve Yemen de dahil olmak üzere çarp flan Osmanl ordusu bulundu u koflullar içerisinde yenildiler. Mekke de, Medine de peygamberlerin mezarlar n ngilizlerden, onlarla birlik olan Arap çapulculardan, Fahrettin Pafla n n kumandas ndaki Osmanl ordusu korudu. Aç kald lar, Çekirge sürülerini toplayarak tavalarda, tencerelerde kavurup yediler. Gidiniz, Arap çöllerinden bir avuç kum alarak s k p koklay n z, Peygamberimizin mezarlar n koruyan, Türk gençlerinin kan kokular n alacaks n z. SORUMLULARI K M? K rk üç sene Çarl k Rusya n n esareti alt nda kalan ELV YE SELA- SE DE (üç il KARS; ARDAHAN; BA- TUM esaret süresince Ruslar, okullar kapatm fllar, Camileri açm fllar, Askere almam fllar, vergi almam fllar, Ardahan ve köylerinden Kaz m Karabekir taraf ndan toplanarak e itim kurumlar na gönderilen birinci kuflaklardan çok de erli ö retmenler yetiflmifllerdir. kinci kuflak bizleriz. Kars ortaokul ve lisesinden baflka do uda Erzurum ve Trabzon da güçlü liseler vard. Rize den pek az, Artvin, Ardahan, Sar kam fl ve I d r dan gelen ö renciler parmakla gösterilen ö rencilerdi. suçlular da mahkemelerde yarg lamam fllar. Esir uluslar için CAZ P yönetim. Ardahan Ruslardan geri al nd - nda kaymakaml k kaleminde çal - flacak okuryazar kimseleri bulamam fllar. Ardahan ve köylerinden Kaz m Karabekir taraf ndan toplanarak e itim kurumlar na gönderilen birinci kuflaklardan çok de erli ö retmenler yetiflmifllerdir. kinci kuflak bizleriz. Kars ortaokul ve lisesinden baflka do uda Erzurum ve Trabzon da güçlü liseler vard. Rize den pek az, Artvin, Ardahan, Sar kam fl ve I d r dan gelen ö renciler parmakla gösterilen ö rencilerdi. Birkaç sene önce stanbul da teknik Üniversite dahil birkaç Üniversite de rektörler Ardahanl on kadar fakültenin dekanlar da keza Ardahan n çocuklar ndand. Çocuklar m z zekidirler; kimseler okutmazlarsa üzerlerine durulmazsa onlar ne yaps nlar. May s ay nda bir davada bilirkifli olarak Ardahan a gitmifltim. Ö retmen evinde kald m. Befl y ld zl otel gibi, befl gün süre ile lise ö retmenleri ve milli e itim müdürü ile görüfltüm. Hepsinin niyeti Ardahan dan biran önce kaçmak, yararl olmad klar meydandayd. Ardahanl ö renciler üç senedir üst üste üniversite s navlar nda Türkiye sonuncusu geliyorlar. stanbul daki büromdan Ardahan valisi ile telefonda görüflüp, Ardahan için yüz karas durumun nedenlerini ö renmek istedim. Önce küçümsedi, kimsiniz, nesiniz, niçin soruyormuflum fleklinde tav rlara girdi. Kim oldu umu anlatt m. Lütfen diyalo a girdik. Yine bir haziran ay idi, Ardahanl ö renciler üniversite s navlar nda sonuncu olmufllard, yine valiyi arad m, bu konudaki hassasiyetimi kendisine ilettim. Vali bey bana cevaben Önümüzdeki ö renim y l nda, Tugay la ifl birli ine girece iz, ö retmen kadromuzu geniflletece iz... Vs dedi. Bu konuflmam z n üzerinden iki ö renim y l geçti; durumda bir de- ifliklik yok. Bu durum beni çok fazla üzmektedir. Bu durumun sorumlular - n k n yor ve tüm Ardahanl hemflerilerimizde takipçi olmalar n diliyorum. Eylül - Ekim 2008 Serhat Kültür 13
Pompei ve Kars Erkan KARAGÖZ Av. Tarihçi-Yazar-Heykelt rafl 79 YILINDA, yani bundan 1928 y l önce y l nda Vezüv yanarda püskürür ve o devrin en görkemli kentlerinden olan Pompei kenti k zg n küller ve lavlar alt nda kal r. Bu olay tarihçiler taraf ndan not edilir, Pompei de yaflananlara tan kl k edenlerin ve orada yak nlar olanlar n ac lar y llar geçtikçe unutulurken tarihçilerin tan kl klar her yeni yaz - lan tarihin önüne bir not olarak düflmeye devam eder. Ve Pompei nin küllerinin so umas n n üzerinden iki bin y la yak n bir zaman geçtikten sonra insanlar o dehflet an n n izlerini bulmak umuduyla, sab rl, yavafl bir çal flmayla ve geçmifl zaman a tlar n duyarak kulaklar nda; ikibin y l önce günefle, ayd nl a, havaya ve suya veda etmifl bir kentin, Pompei nin sokaklar - n gün fl na ç kar rlar. Küllerin alt nda ac yla k vranmaya bile vakit bulamayan hayvanlar, nefessiz kalan, belki de son nefesinde çocuklar na, sevgilisine, seni seviyorum, diye hayk ran bir adam n, bir kad n n tafllaflm fl bedenlerini ç - kart rlar. Gün fl na ç kan sadece u ursuz bir olay n dilsiz tan olan canl lar de ildir. Kentin o bin bir emekle, al n teriyle, ac n n ve gözyafl n n birbirine kar flt emekle yap lm fl evleri, yollar, sokaklar, hanlar, hamamlar da ç kar. Her fleyi yakan, kavuran küllerden artakalan her fleyi yani. Sözü Kars a getirece im. Art k Kars kenti de Pompei nin üzerinden kald r lan küller gibi kadim geçmiflinin üzerine serpilen umutsuzluktan, yok say lmadan, görmezden gelinmeden, bir kenara at lmadan oluflan küllerinden s yr l yor. Evet, t pk Pompei gibi. Kars la Pompei nin aras ndaki benzerlik tam da burada. Kars küllerinden silkiniyor; tarihiyle, kültürüyle, görene i gelene i, do as yla yeniden ortaya ç kart l - yor. Bunu ne devlet yap yor, ne de resmi görevliler. Bu Kars ayd n n içinin bir yerinde sakl tuttu u kararl - n n bir ürünü. Son on y la yaklaflan bir dönemde Kars ayd n ucundan tutuyor bu unutulmufllu u, görmezden gelmeyi süpürme eyleminin. Kimi yak n tarihinde sakl olanlar ; üretim araçlar yla, yeme- içme kültürüyle, kimi siyasal belgeleri, bildirgeleriyle silinmifl, y rt lm fl, çöpe at lm fl foto raflar yla, kitaplar yla, mektuplar yla yok edilmifl geçmiflini bulup ç kart rken; kimi de bu co rafyan n sa dan da, Musa dan da öncesine vurup kazmay, neflteri; un ufak ediyor yok sayman n tortular n ; tarih öncesini ç kart yor gün fl na. Kafkasya, kültürlerin, dillerin harman oldu u bir yerse; Kars o harmanc n n yaflad ülkedir, diye düflünüyorum. Karsl l Kars l olmay k s r bir hemflericilik olarak alg lay p; bana ne Kars tan, Kars ta do muflum; ama insan n karn n n do du u yerdir memleketi, diye s rlara özgü bir felsefeyi kendilerine k lavuz edinen; ya da; paras olan ve bunu benimle paylaflan benim hemflerimdir, diyenlere; bir yoksul kentlisinin çaresizli ine çare olmaktan korkan, sak nan; bu nedenle de kökünü saklayanlarla sözüm yok. Beni sözüm bir Emantal* ustas n n sabr yla saatler, geceler ve günler boyu çal flan ve usul usul hedefine ulaflan kentimin ayd nlar nad r. Ellerinize, eme inize sa l k ve de ha gayret! At lacak daha çok külümüz, yap lacak daha çok iflimiz var. Çünkü bu co rafyan n gün fl - na ç kar lmay bekleyen daha pek çok de eri, aymazl n, vurdumduymazl n molozlar alt ndad r. * Emantal(emmantel): Genellikle sviçre Peyniri olarak bilinen Emantal kar fl k, delikler oluflturan fermantasyon süreci nedeniyle baflar yla üretilmesi en zor olan peynirlerden biri olarak düflünülür. 14 Serhat Kültür Eylül - Ekim 2008
Türk Hava Yollar (THY), Airbus 230 Yolcu Uça na Sar kam fl ad n Verdi SERHAT KÜLTÜR HABER DE ERL Hemflerimiz Sar kam fl Dayan flma Grubu Baflkan Prof.Dr. Bingür SÖNMEZ hocam z Türk Hava Yollar (THY) filosuna katt (Airbus 230) Yolcu uça na SARIKAMIfi isminin verilmesini çok önemli ve anlaml oldu unu söyledi. fiehitlerimizin ruhlar o göklerde zaten dolafl - yordu ama flimdi art k SARIKA- MIfi flehitlerinin isimleri de göklerde dolaflacak dedi. Bu konuda De erli hocam z Prof.Dr.Bingür SÖNMEZ duygular n ve bu anlaml uça n hikâyesini flöyle anlatt : Atatürk Hava Liman Anadolu Ajans müdürlerimizden, hemflerimiz Ömer Baflt mar kardeflimiz beni arayarak THY yeni gelecek uçaklar na art k ilçe isimleri koymay düflündüklerini bildirdi. Bunun üzerine Sar kam fl Dayan flma Gurubunun 2. Baflkan Sevgili Ahmet Günay ile birlikte THY Genel Müdürü Say n Temel Kotil i ziyarete gittik. Kendilerine Atefle Dönen Dünya: Sar kam fl kitab m zdan ve baflka Sar - kam fl kitaplar ndan arma an ettik. Kendilerine Sar kam fl flehitlerini anlat rken kendisinin dedelerinin de 10 Kolordu içinde Allahuekber da lar nda flehit olduklar hat rlatt k. Kendileri bize 4 dedesini o da larda yitirdi ini anlatt. Kendilerine flehitlerimizin an s na yeni gelen bir uça a SARIKAMIfi ad n n konulmas isteklerimizi belirttik. Bunun çok zor bir ifl oldu unu, görülen bask lar üzerine ilçe isimlerinin konulmas ndan vazgeçildi ini, bu iflin art k bakanl k taraf ndan takip edilece ini bildirdiler. Yan ndan ayr ld m z zaman bu iflin olabilece inden pek umutlu de ildik. Daha sonra gerek genel müdürümüz gerekse Bakanl k düzeyinde yapt m z çal flmalarda bu ismin bir ilçenin ismi olarak yorumlanmamas n, bu ismin flehitlerin sembolü olarak alg lanmas n müteaddit defalar hat rlatt k. Say n Genel müdürümüz üstün katk lar ile bu dev uça a (Airbus 230) Sar kam fl isminin konulmas ile art k flehitlerimizin ruhlar gibi isimleri de semalarda dolaflacak. Aral k ay nda Atatürk Hava Liman nda açaca m z Sar kam fl 1914 Sergisinde bu uça m z n ünlü uçak foto rafç s Say n rfan Çal flkan n çekece i di er foto raflar da sergileyece iz. Bu kutsal uça a hay rl, kazas z, belas z uçufllar diliyoruz, Sn Genel Müdürümüze sonsuz teflekkürlerimizi sunuyoruz. Foto raf: rfan Çal flkan Eylül - Ekim 2008 Serhat Kültür 15
Kalp hastalar yaz mevsiminde dikkatli olmal SERHAT KÜLTÜR HABER Yaz aylar ndan etkilendikleri için, koroner kalp hastalar n n afl r s caklardan kaç nmalar gerekiyor. Uzmanlar hastalar n günde en az 2 litre su içmeleri, a r ve ya l yemekler yerine günü sebze ve meyveyle geçirmeleri gerekti ini kaydediyor... Prof. Dr. Bingür SÖNMEZ Memorial Hastanesi Kalp ve Damar Cerrahisi Bölüm Baflkan STANBUL - Memorial Hastanesi Kalp Cerrahisi Bölüm Baflkan Prof. Dr. Bingür Sönmez yapt yaz l aç klamada, kalp kapak hastalar n n yazdan etkilenmelerinin, yüzde 90 oran nda idrar söktürücü kullanmalar ndan kaynakland n söyledi. Prof. Dr. Sönmez, Çünkü bu hastalar, vücutlar ndaki fazla su ve tuzu idrarla atarlar. Ancak yaz n çok terledikleri için terlemeyle de tuz ve su atacaklar ndan özellikle tuz kay plar afl r miktarda olmaktad r. Bu da halsizlik, bitkinlik ve ritm bozuklu- una yol açabilir. O nedenle yaz n bir otomobilin nas l karbüratör ve klima ayarlar yapt r l yorsa, kalp kapak hastalar n n da doktorlar na dan flarak, idrar söktürücü ilaç dozunu gerekli miktara gelecek flekilde azaltmalar gerekiyor diye de erlendirdi. TER KAYBI KAN AKIfiKANLI INI AZALTIYOR Koroner kalp hastalar nda ise kan ak flkanl n n çok önemli oldu- Koroner kalp hastalar na kan suland r c ilaçlar veriliyor ki, kanlar n n ak flkanl arts n. Ancak koroner kalp hastalar yaz aylar nda çok fazla terledikleri için 1-2 litrelik su kay plar nda kanlar koyulafl yor ve ak flkanl da buna ba l olarak azal yor. Bu da çok kritik olmayan bir darl kta oluflabilecek bir p ht n n hiç beklenmeyen ve sonu ölümle sonuçlanabilen bir enfarktüse neden olabilme ihtimalini art r yor. Bu nedenle koroner kalp hastalar afl r s caklardan kesinlikle kaç nmal lar. unu ifade eden Sönmez, flunlar kaydetti: Bu hastalara kan suland r c ilaçlar veriliyor ki, kanlar n n ak flkanl arts n. Ancak koroner kalp hastalar yaz aylar nda çok fazla terledikleri için 1-2 litrelik su kay plar nda kanlar koyulafl yor ve ak flkanl da buna ba l olarak azal yor. Bu da çok kritik olmayan bir darl kta oluflabilecek bir p ht n n hiç beklenmeyen ve sonu ölümle sonuçlanabilen bir enfarktüse neden olabilme ihtimalini art r yor. Bu nedenle koroner kalp hastalar afl r s caklardan kesinlikle kaç nmal lar. Güneflin dik konumda olmad sabah erken ve akflam üstü saatlerinde denize girmeliler ve bol bol su içmeliler. Su, onlar n terlediklerinde kaybettikleri su miktar n geri kazand r yor. Her iki grup kalp hastas için de önemli olan birkaç noktadan birinin günefl önünde kesinlikle alkol al nmamas oldu unu vurgulayan Sönmez, özellikle yüksek tansiyonu olan hastalar n az az s k s k yemesi, a r ve ya l beslenmekten kaç nmas gerekti ini aktard. GÜNDE EN AZ 2 L TRE SU TÜKET LMEL Sönmez, koroner hastalar n n günde en az 2 litre su içmeleri, a r ve ya l yemekler yerine günü sebze ve meyveyle geçirmeleri gerekti- ini kaydetti. Kalp kapak hastalar ve koroner kalp hastalar n n günün en s cak oldu u 11.00-15.00 saatleri aras nda d flar da dolaflmamalar uyar s nda bulunan Sönmez, Kesinlikle spor yapmamal, yürüyüfl için de sabah erken ya da güneflin batmak üzere oldu u saatleri tercih etmeliler. Denizden faydalanma konusunda ise bu kadar hassas olmalar na gerek yok. K sa süreli denize girip tekrar gölgelik alanlar tercih edebilirler dedi. 16 Serhat Kültür Eylül - Ekim 2008
Benim Bir Kar ncaya Ulu Nazar m Vard r (Yunus) Av. fiengül KARSLI sengul_karsli@mynet.com HEP derler ya hayattayken de- erini bilemedik. Bu söz sadece toplumun önde gelenleri için söylenmemeli. Tüm sevdiklerimiz, tüm sevenlerimiz içinde söylenmeli. Okuyanlar an msayacakt r geçen y l sonbahar nda sevgili babamla uzun bir ayr l a düfltük. Asl nda O na olan sevgimi her f rsatta dile getirmifltim ama... Keflke daha da fazla söyleseymiflim, daha da fazla tonton yanaklar ndan öpseymiflim... Daha da fazla kol kola uzun yürüyüfller yapsaym fl m... Birlikte daha da fazla memleket kurtaran sohbetler etseymiflim... Keflke hiç of baba dahi demeseymiflim... Bu liste daha çok uzar eminim. Ama listenin uzunlu undan kimseye hiçbir fayda olmayacakt r. Asl nda hayat m za bize sunulmufl olan tüm sevgilerin k ymet bilmemezli i hakim de ilmidir hepimizde. Sadece anne baba ya da sanatç, bilim adam de ildir ki yaflarken de erini hakk yla veremedi- imiz. Bir daha göremem duygusunu hissetmemekten ya da bu duygudan uzaklaflma hissinden midir bu. Asl nda baflkalaflma olarak alg lamak gerekirken Yokluk yok olufl olarak de erlendirdi imizden, ya da öyle düflünmekten midir hep bu k ymetsizlik. Aksi halde sadece saatlerle ölçülecek bir ömrü olan kelebe e baflka bakard k e er ne büyük bir flaheser oldu unu ve asl nda yok olmayaca n düflünsek. Ya da dal ndan kopunca solacak bir gülün as l görevinin bize sunulmak oldu unu düflünsek. Kâinat n ve içinde bulunan her fleyin insano lunun rahat ve mutlulu u için oldu unu s k hat rlasak nas l da k ymetli olurdu bizlere. Keflke daha küçükken bunlar n fark na varsayd k ne çimenlere basard k ne çiçekleri kopar rd k, ne kufllar sapanla vurmaya çal fl r ne denizlere çöp atard k, ne anne babam z bize k zd nda ya da baz engeller koydu unda bizi sevmedikleri hissine kap l rd k. Asl nda bu kadir bilmezlik sadece sunulanlara de il içtimai hayat n düzeni ve huzuru ad na yap p ettiklerimizde de eksik de il. Cennet vatan n, hür yaflaman n, kimliklere, adlara, flekillere bakmaks z n birlikte yaflaman n k ymetinin gere ince fark nda m y z? Farkl l klar n bizler için farkl güzellikler oldu unu bizlerin zenginli i oldu unun fark nda m y z? flte bu fark nda olamaman n ve bunun getirdi i k ymet bilmezlik nedeni ile geçmifle ait piflmanl klar n ve gelece e ait kayg ve endiflelerin tesirinde kald m zdan, içinde bulundu umuz an verimli yaflay p de erlendiremez oluruz. Ancak flu an için var oldu unu fark edenler ise an, anlaml bir yat r ma dönüfltürebilmekteler. Dolay s yla içinde bulundu umuz andaki f rsatlar n fark nda olabilirsek ancak bu f rsat de erlendirebilme imkân m z olur. Ayn camdan bakan iki kifliden biri, cam n üzerindeki kirleri görürken, di eri de cam n ilerisindeki tepeleri ve ufku görebilir. Dünyay kara gören insan, herkesi kendisi kadar kötü san r ve bunun için herkesten nefret eder. (Bernard Shaw). J.Harris,: Kötümser yaln z tüneli görür, iyimser tünelin sonundaki fl görür, gerçekçi ise tünelle birlikte hem fl hem de gelecek treni görür.aslinda NASIL BA- KARSAK ÖYLE GÖRÜRÜZ. Simyac isimli romanda anlat - lan bir hikâye de, fark fark etmek hadisesini, çok güzel ortaya konmaktad r. Genç bir adam yafll ama bilge kral n saray na gider. Bilgeli i arayan gence, kral; içinde s v ya bulunan bir kafl k verir ve gençten, ya dökmeden saray dolaflmas n ister. Genç kafl kta bulunan ya dökmeden saray dolafl p kral n huzuruna gelir. Kral gence sorar: Salondaki acem hal lar n gördün mü? Genç görmedi ini belirtir. Kral gence kütüphanesini, tablolar - n, saray n güzel bahçelerini görüp görmedi ini sorar ve gençten hep hay r! cevab al r. Bunun üzerine kral gence saray bir kez daha dolaflmas n ve saray n güzelliklerini görmesini ister. Genç saray tekrar dolafl r ve bütün güzellikleri görür. Ancak bu arada, elindeki kafl kta bulunan ya da dökülmüfltür. Kral gence flöyle der: bilgelik; ya dökmeden, dünyaya bakabilmek ve ondan faydalanmakt r. Kafl ktaki ya, insanlar n görevlerini ve çevresine karfl olan sorumluluklar n temsil etmektedir. Saraydaki güzellikler ise, dünyay ve hayat yaflamay ve yaflamaktan keyf almay sembolize eder. Bu hikâyeden ç kar lacak derslerden biri de; kifli hem sorumluluklar n n bilincinde olup çevresine ve dünyaya karfl sayg l, hem de dünyadan yaflamdan keyf al rken çevresinin ve sevdiklerinin fark nda olup de erini bilmesi gerekti i olsa gerek. Asl nda sen gittin ya art k her fley ben gidiciyim diyor...(ölümünün 1. y l nda ve her an nda sayg ve minnetle) Eylül - Ekim 2008 Serhat Kültür 17
Kafkasyan n Büyük Harp ve htilal Kahraman KAFKAS-RUS mücadelesinin unutulmaz simas, Rus ordular n dize getiren büyük mücahit, Kafkas Kahraman, âlim ve Veli yi anlatabilmeye hangi flahsiyetin tasviri ve hangi kalemin gücü yetebilir acaba? fiahsen ben bile bu sat rlar yazarken son derece gergin ve heyecanl - y m. Sanki hemen kalemimin ucundan, 2 metreyi aflk n boyu-posu, kartal bak fllar ve Rus Çar n n dahi almaya cesaret edemedi i muhteflem k l c ile karfl ma dikilip hesap soracakm fl hissine kap larak tir tir titremekteyim. Tarihteki en büyük gerilla lideri olarak kabul edilen bu muhteflem zat, ne kâ tlara s abilir nede destanlara. Bu fliir yazmaya benzemiyor ve ben koskoca Kuzey Kafkasya n n efsanevi lideri devletleflme çabalar n n en görkemli flahsiyeti için herkesin bildi i ansiklopedik bilgiler yazmak istemiyorum. O lider ki tam 25 y l boyunca küçücük ordusuyla Rus ordular na kan kusturmufl Kafkas kartal ünvan n kan - n n son damlas na kadar hak ederek alm flt r. O muhteflem bir askeri deha idi. nan lmaz mücadeleci, gözü kara ve Da stanl Kumuk Türklerindendi. Onunla birlikte 25 y l süren mücadele sonucunda Kuzey Kafkasya n n her kar fl topra flehit kan yla sulanm fl ve her k y s bir savafl n siperi olmufltur. Kafkasya da günefle bak p ta fiamil i hat rlamamak mümkün de- ildir. O Kafkasya n n kara günlerini ayd nlatan bir günefltir sözleri bu günkü Kafkasya için de geçerlidir. Bu Nesrin NAZ KARADUMAN nesrinnaz.platoni@gmail.com gün de verilen ba ms zl k mücadelelerinin yolunu fiamil Günefli ayd nlatmaktad r. fieyh fiamil; bugünkü ve yar n ki Kafkasyal lara yol gösteren bu büyük insana selam durarak ruhu flad olsun diyorum. Yazm fl oldu um fieyh fiamil in Torunlar fliirimi siz okuyucular n be- enisine sunuyorum. Sa l k ve mutluluk dileklerimle. fieyh fiam L N TORUNLARI Yedi veren gülleri açm fl... Katmer... Katmer Gökkufla nda ki... Yedi rengin için de, Bakire bir k z gelin olmufl... Yüksek... Yüksek Bozk rlarda Ba lam fllar gökkufla n beline... Nergisler, zambaklar safa durmufllar... Ural -Altaylardan seyre bakmaktalar... Afla larda... Bozk rlarda Ya z atlar kofluyorlar dörtnala... Uçarcas na Bozk rlarda... Da larda Bedenlerinin... Ruhlar n n Özgürlü ünü yafl yorlar... Doya... Doya Dü ün dernek kabul eylemifl... Thamato emirler vermifl... Keçe çad rlar n içine... Serilmifl sofralar... At lm fl boy boy siniler... Oturmufl bafllar na güveyi... Hatiyako koflar bir ileri,bir geri... Kamilepsler çal n r... Lezginkalar oynan r... Bozk rlardan arfla do ru yükselir... Gümbür gümbür davul sesleri... leri de menzile durmufllar... Cavgan için,at cambazlar... Çal n r cirit havalar... T r sa kalkarlar... At cambazlar n n evcimen atlar... Breh... Breh Breh Hep ileri... leri Muhteflem bir manzara... Serilmekte gözler önüne... Sanki tarih öncesi film kareleri... flte... flte Onlar... Savaflç fieyh fiamil in torunlar Kartal gibi açm fllar kanatlar n... Dikmifller flahin bak fllar n... E memifller... E memifller Hiç kimseye boyunlar n... Tarihe vurmufllar damgalar n... Dünyan n... En savaflç milleti unvan - n alm fllar... fieyh fiamil in torunlar... ONLAR TAR H N YEN LMEZ SA- VAfiÇILARI... 14.06.2008 Bornova/ ZM R Aç klamalar: Cavgan: Cirit oyununun farkl yörelerde kullan lan bir baflka ismi Thomate: Çerkezlerde e elenceyi toplant y yöneten kifli. At cambaz : Cirit ustalar na verilen at Kamileps: Çerkezlerde dü ünlerin bafl çalg s Hatiyako: Dü ünü idare eden kifli Lezginka: Kakaslarda genç k z ve erkekelerin oynad çok ünlü bir halk dans. 18 Serhat Kültür Eylül - Ekim 2008
Üsküdar da Bir Gün Av. Akay BEfiMART BAZI akflamlar stanbul, Üsküdar akflamlar na tafl ç kart rcas na vurdum duymaz oluyor. Gözlerim sözcüklerini yitirdi im ufka m hlanm fl minarelerin görüntülerine tak l - yor. Binlerce kez yürüdü üm bu sokaklar yorgunlu umu bile bo az ma diziyorlar. Her akflam bir fleylerden h zla kaç yorum sanki. Üsküdar da Befliktafl motorlar - n n kalkt iskeleye do ru a r a r yürüyorum. Etrafta çiçek satan çingeneler var. Ve çiçekler isimlerini bildi im ama hangileri oldu unu kestiremedi im çiçekler. çimden flunlardan flu sar ve morlardanalsam diyorum. Sonra bu iste imi yaran bir soluklanma ile savuflturuyorum. Bir banka iliflip gelen geçeni seyrediyorum. Son yapt m fleylerden geriye do ru gidiyorum. Bafl m iki elimin aras na al yorum. Bir elimi yavaflca surat m n miskinli inden s y r p dizimin üstünden afla ya do ru b rak yorum. O zaman kafam hafifçe bir yöne do ru sallan yor. Gözlerim uzaklara dolan yor. Denizin akflam lofllu una kanan mavili i bo az n o hovarda ak nt lar ile güneflin köfle bucak k r nt lar na direniyor. Donuk günefl oradan yine bir sevgi yakamozu aldatmadan batmak istemiyor. Bir bal kç sandal uzak bir fl a dolanm fl. Ç rp nan dalgalar okflamaya çal fl yor. Sessizce uçan mart lar sadece günefle ulafl yor. Gerilere do ru düflünmeye devam ediyorum. Yaflam n içinden yaflam m z en c lk ayr nt lara s y - ran titrek belli belirsiz umut yolculuklar bunlar... Z rva sevgi tutanaklar ile yaflam savunma çabas yetmiyor. Eli mahkum içkileri ile kafalar buland rmacas na laf ebeli i taslaman n boyutlar, dupduru gözlerime s m yor. Yaln zl ma bulanm fl sözlerin gitar ç l klar aras ndan ayaklar ma dolan yor. Tutars z m r ldanmalar mla sevgi sözcüklerinin alaboras na kap lmamak için kendimi zor tutuyorum. Gün yorgunlu una karfl kesin bir çizgi ile karanl n rengini vermek çok u raflt r yor beni... Gecelerin kuytulu u da ürpertiyor içimi. Bir zaman sonra yine al p bafl m gidiyorum. Gün yorgunlu una karfl kesin bir çizgi ile karanl n rengini vermek çok u raflt r yor beni... Gecelerin kuytulu u da ürpertiyor içimi. Bir zaman sonra yine al p bafl m gidiyorum. Buralara kadar her fley yolunda gidiyor. Zaten as l bundan sonra akflam zor geliyor bana. Neki art k üflüyorum. Aradan zaman geçiyor orada böylece kalmak bu buruk hüzne anlams z bir sevinç kat yor nedense. Fazlaca büyük olmayan bir motora biniyorum. Tan mad m bu insanlarla içiçe olmak bile sevindiriyor beni. Il k bir rüzgar okfluyor yüzümü. NEDEN GELMED N Denizde dalga var Havada rüzgar.. Kar ile sel ile seni bekledim. Ne mektubun geldi, Ne de bir haber, Atefl su ile birleflti ama, Sen bana yine de neden gelmedin. Kabrime bir çiçek inan az gelir Karak fl geçer bahar olur yaz gelir Her yan mdan seda ile saz gelir Sen bana yine de neden gelmedin. Gelme olsun ben sana dar lmam Yine de senin yolundan ayr lmam Ama hasretine dayanamam Sen bana yine de neden gelmedin. A. Beflmart 2000/ st. DEN ZDEN GELEN SESLER Denizden gelen dalga sesleri Hayata sunulan bir beste midir? Yapan kim? Yazan kim? Kime sunuldu bu beste bu sözler? nsan o luna bu lütuf, nsan o luna bir flifa Dertliye derman Dertsize ferman Cofl bu sesle Kofl bu sesle Bu ses kesilmez as rlarca. Bu süreye iyi uy Bu ahenge ilgi duy Duyki yaflad m z Var oldu umuzu anlayas n Bu yolda mutlu olas n. A. Beflmart 2000/fiarköy Eylül - Ekim 2008 Serhat Kültür 19
Kalp Dostu Besinler A LIKLI kalbe giden yol, sa l kl besin- geçiyor. Çünkü bu besinler, da- Slerden marlar temizleyerek ve kan bas nc n düflürerek kalp sa l na önemli katk lar sa l yor. Kalp dostu besinlerin, kalp sa l üzerinde ne gibi olumlu etkileri var? Doymam fl ya oran yüksek olan bal k ve kabuklu deniz ürünleri ise, hem kan n p ht laflmas n azalt yor hem de kalbin ritmini düzenliyor. Bal n yan s ra tah l ürünleri, kabuklu kuru yemifller, ayçiçe i, soya ve m - s r ya lar nda bulunan Omega 6 ya asitleri, doymufl ya lar n aksine kötü kolesterolün düflürülmesine yard mc oluyor. Hangi besinler kalp dostu? Zeytinya, so an, sar msak, spanak, fasulye, pirinç, f nd k, domates, elma ve greyfurt gibi besinler...doymufl ya lar yerine, zeytinya kullan m, kandaki kolesterol miktar n azaltarak kan bas nc n düzene sokuyor. Zeytinya özellikle kalp ve damar sa l - aç s ndan son derece yararl bir besin. Kalbe sa l k veren besinler Bal k: Protein, vitamin (B6, B12), selenyum ve demir kayna. Yüksek derecede Omega 3 ya asidi içeren somon, uskumru, ton bal gibi bal klar kalp sa l na son derece yararl. Bal k, kan p ht laflmas n azaltarak ritim bozukluklar n engelliyor. Süt ve süt ürünleri: Süt ve yo urt gibi mand ra ürünleri yüksek kaliteli protein, kalsiyum, B vitamini, mineral ve düflük miktarda ya içeriyor. Fasulye: Protein ve karbohidrat içeri i sayesinde besleyici bir g dad r. Ayr ca potasyum, magnezyum, selenyum gibi mineraller içerir. Ba rsaklar düzenler ve yaratt - tokluk hissi nedeniyle diyet yapanlar için faydal d r. Kuflkonmaz: Düflük kalorili bir g dad r ve B6 vitamini, folik asit, C vitamini, keratin ve çeflitli lifler içerir. 1 kase hafllanm fl kuflkonmaz vücudun günlük B vitamini ihtiyac - n n yüzde 66 s n karfl lar. Elma: Çözülebilen ve çözülemeyen 2 tür lif içerir. Çözülebilen pektin lifleri sayesinde kolesterolün düflmesine yard mc olur. Uz. Dr. Deniz fiener Memorial Hastanesi Kardiyoloji Bölümü Arpa: Karbonhidrat deposu arpa, B6 vitamini, demir, çinko içerir. Kötü kolesterolün düflmesine yard mc olur. Muz: Potasyum içeri i nedeniyle bir mineral deposudur. Yüksek tansiyonu ve kötü kolesterolü düflürür. Pancar: Zengin bir potasyum ve folik asit kayna d r. Çok düflük kalorilidir. Sebzeler aras nda en fazla do al fleker içerenidir. Sar msak: çinde bulunan besin ö elerinden dolay damar içinde p ht laflmay engelleyerek kroner kalp hastal klar n n oluflma riskini azalt r. Her gün 1 difl sar msak yenilebilir. Bal k ya : Kanama zaman n uzat r, damar içi t kan klar n n azalmas nda etkindir. çeri indeki omega-3 ya asitleri yüksek antioksidan özelli indedir. Ceviz, f nd k: Yüksek antioksidan özelli i olan omega-3 ve E vitamininin yan s ra magnezyum ve posa da içerir. Haftada 2-3 kez 6-7 f nd k, 2-3 ceviz tüketilmelidir. Yulaf, çavdar, tam bu day un: B ve E vitamini içeriklerinden dolay kalp hastal klar n önleyici özellikleri vard r. Yulaf gevre i, kepekli ekmek, kepekli makarna ve pirinç, bulgur tüketimi art r lmal d r. Yeflil çay: Çayda bulunan polifenoller, antioksidan özelli i nedeniyle kalp hastal klar n n engellenmesinde etkili oluyor. Siyah çay ve kahve tüketimi yerine yeflil çay, adaçay, papatya, rezene gibi bitki çaylar n n tüketimi art r lmal. Domates-karpuz: Antioksidan özelli i olan laykopeni yüksek oranda içeri i için yap lan araflt rmalarda kalp hastal klar oluflum riskini azaltt bilinen bir gerçektir. Soya: Yüksek protein içeri inin yan s - ra içerdi i B1, demir, çinko, fosfor, magnezyum sayesinde kalp hastal klar n n engellenmesinde etkili oluyor. Yap lan çal flmalarda düzenli olarak günde 25 gram soya tüketiminin kalp hastal klar n n oluflum riskini azaltt saptanm flt r. Keten tohumu: Doymam fl ya asitleri, potasyum, posa, E vitamini ve omega-3 içeriyor. Bu sayede kalp hastal klar na karfl koruyucu etkisi bulunuyor. Her gün 1 çorba kafl keten tohumunu yo urt, çorba gibi besinlerin içine kat larak tüketilebilir. Beslenme program nas l planlanmal? * Günlük al nan kalori miktar azaltmal * Kat ya lar yerine bitkisel s v ya lar (zeytinya, f nd k ya, ayçiçe i ya, soya ve m s rözü ya lar ) düzenli ve belirli düzeylerde tüketilmelidir. * Bal k tüketimi art r lmal d r. K rm z et tüketimi haftada bir olarak s n rland r lmal d r. Tavuk ve hindi gibi beyaz et tüketimine a rl k verilmelidir. * Ya içeri i yüksek po aça, cips, kek, pasta gibi g dalar tüketilmemelidir. * Besinler piflirilirken zgara, bu ulama, hafllama gibi yöntemler tercih edilmelidir. * Tuz tüketimi azalt lmal d r. * Günlük ö ün say s art r lmal d r. * Alkol al m azalt lmal, sigara tüketilmemelidir. * Haftada 3 kez egzersiz yap lmal d r. * Basit fleker içeren tatl lar ve rafine edilmifl g dalar yerine posa içeri i yüksek, saflaflt r lm fl tah l ürünleri, kuru baklagiller, sebze ve meyve al m art r lmal d r. Tuzdan uzak durun Ya oran yüksek olan yiyecekler, mevcut koroner kalp hastal klar n tetikledi i gibi, kötü kolesterol düzeyini art rarak bu hastal n ortaya ç kmas na neden olabiliyor. Uzak durulmas gereken en önemli besin maddesi, tuz. En tehlikeli üç beyaz dan biri olan tuz, fazla tüketilmesi durumunda tansiyonu yükseltmektedir. Yüksek tansiyon ise kalp hastal klar na yol açabildi i gibi böbrek yetmezli i ve felce neden olabiliyor. Ancak yemeklerde tuzu (sodyumu) azaltmak, yüksek tansiyon hastalar nda kan bas nc n n düflürülmesine yard mc olur. Memorial Hastanesi Sa l k Grubu Dergisi 20 Serhat Kültür Eylül - Ekim 2008