KONU: Maddenin Yapısı ve Özellikleri Eski çağlarda yaşayan insanlar, doğada bulunan bütün maddelerin; Bir elementin bütün atomları birbirinin aynıdır. Farklı elementlerin atomları ise birbirinden farklıdır. Dört elementten meydana geldiğine, Bu dört elementin, hava, su, toprak ve ateş olduğuna, Doğadaki tüm maddelerin bu dört elementin farklı şekillerde bir araya gelmesiyle oluştuklarına inanıyorlardı. Dört elementi farklı biçimlerde çizdikleri üçgenlerle gösterirlerdi. Elementler ve Kullanım Alanları Bilim insanları elementleri belirli özelliklerine göre sınıflandırdığı tabloya periyodik tablo adı verilir. Bu periyodik tablonun ilk 20 elementin kullanım alanlarını sırası ile inceleyelim. 1-Hidrojen: Moleküler yapılı bir gazdır. Güneşte, kâinatta ve insan vücudunda en fazla bulunan elementtir. En hafif gaz olarak kabul edilir ve patlayıcı özelliğe sahiptir. En temiz enerji kaynaklarından biridir. Su Hava Ateş Toprak Bu düşünceler orta çağın sonlarına kadar devam etti. Daha sonraları bu düşünceler değişti. Elementin aynı tip atomlardan meydana gelen saf maddeler olduğunu 6. Sınıftan hatırlıyoruz. Bir elementin bütün atomları aynıdır. 2-Helyum: Atomik yapılı bir gazdır. Balon ve zeplin gibi hava taşıtlarında kullanılır. Hidrojen gibi yanıcı değildir. 3-Lityum: Atomik yapılı katı bir elementtir. İlaç ve pil 4-Berilyum: Atomik yapılı katı bir elementtir. Uzay araçlarında ve bilgisayar parçalarında kullanılır. 5-Bor: Atomik yapılı katı bir elementtir. Isıya dayanıklı camlarda ve uzay çalışmalarında kullanılır. 6-Karbon: Katı halde atomik yapıda bulunan bir elementtir. Bütün canlıların yapısında bulunur. Petrol ve kömürde bolca bulunur. Kurşun kalemlerin içi karbondur. Demir Atomu Demir Kurşun Atomu Kurşun Elementler atomik ya da moleküler yapıda olabilirler. 7-Azot: Moleküler yapıda bulunan bir elementtir. Havada en çok bulunan gazdır. Gübre gibi bir çok kimyasal madde üretiminde kullanılır. Sıvı azot ise soğutma sistemlerinde kullanılır. 8-Oksijen: Moleküler yapıda bulunan bir gazdır. İnsan vücudunda ikinci en fazla bulunan elementtir. Solunumda yer alan ve canlılar için önemli bir elementtir. 9-Flor: Moleküler yapıda bulunan bir gaz elementidir. Ozon tabakasına oldukça zarar veren bir elementtir. Atomik Yapılı Element Moleküler Yapılı Element 10-Neon: Atomik yapılı bir gazdır. Renkli aydınlatma gereken özel lambalarda kullanılır. 11-Sodyum: Atomik yapılı bir elementtir. Tuzun yapısında bulunur. Eczacılıkta, tarımda, fotoğrafçılıkta, pil 7. Sınıf Fen ve Teknoloji
12-Magnezyum: Atomik yapılı katı bir elementtir. Hafif olduğu için uçakların 13-Alüminyum: Atomik yapılı katı bir elementtir. İçecek kutularında, elektrikli aletlerde, araba üretimi, uçakların yapımı gibi birçok alanda kullanılır. 14-Silisyum: Atomik yapılı katı bir elementtir. Kumun yapısında bulunur. Cam üretiminde ve elektronik aletlerin 15-Fosfor: Molekül yapılı katı bir elementtir. Havai fişek ve gübre üretiminde, suların yumuşatılmasında kullanılır. 16-Kükürt: Molekül yapılı katı bir elementtir. Meyvelerin ağartılmasında, kimyasal maddelerin üretiminde, kibrit 17-Klor: Molekül yapıda bulunan bir gazdır. İçme ve havuz sularının dezenfeksiyonunda, kimyasal madde üretiminde kullanılır. Zehirli bir gazdır. 18-Argon: Atomik yapıda bulunan bir gazdır. Ampullerde kullanılır. 19-Potasyum: Atomik yapılı katı bir elementtir. Gübre, barut ve temizlik maddelerinin üretiminde kullanılır. 20-Kalsiyum: Atomik yapılı katı bir elementtir. Çimento, alçı, kireç ve mermerin yapısında ve kemiklerde bulunur. Kalay: Çekiçle dövülebilen, kolayca tel ve levha haline gelebilen bir metaldir. Paslanmaya karşı dirençli olduğundan diğer metallerin kaplanmasında kullanılır. Kurşun: Yumuşak, ağır, dövülebilen ve zehirli bir elementtir. İnşaat sektöründe, pil yapımında, mermi yapımında, lehim ve diğer alaşımlarda kullanılır. Çinko: Demir, Bakır ve Alüminyumdan sonra en çok kullanılan elementtir. Otomotiv endüstrisinde, döküm kalıplarında, pil gövdelerinin İyot: Çoğu canlının az miktarda iyoda gereksinimi vardır. İlaç yapımında, antiseptiklerde, gıda katkılarında, boyalarda ve fotoğrafçılıkta kullanılır. Cıva: Oda koşullarında sıvı halde bulunan bir elementtir. Oldukça tehlikeli bir maddedir. Termometrelerde ve pil Krom: Sanayide birçok alanda kullanılan bir elementtir. Özellikle kaplamacılıkta yaygın olarak kullanılır. Nikel: Çatal, bıçak takımları, çekiç, pense gibi birçok ev ve hastane aletlerinin yapımında, uçak ve gemi sanayinde, motorlu araç ve parçalarının yapımında kullanılır. Yeryüzünde Bulunan Elementlerin Oranları Yaygın Kullanılan Bazı Elementler Periyodik tablonun ilk 20 elementinden başka sıkça kullanılan bazı elementlerin özelliklerine bakalım. Demir: Tabiatta en çok yaygın olarak bulunan elementtir. Dayanıklı ve sert olmasından dolayı inşaatlarda yapı malzemesi olarak kullanılır. Bakır: Mutfak eşyalarının ve süs eşyalarının yapımında kullanılır. Elektrik akımını ileten en ucuz element olduğundan elektrik tesisatlarında kullanılır. Altın: Doğada az bulunan değerli bir elementtir. Süs eşyalarının ve mücevherlerin Gümüş: Tabiatta az bulunan değerli bir elementtir. Daha çok süs eşya Oksijen % 46,6 Silisyum % 27,7 Alüminyum %8,1 Demir %5 Kalsiyum %3,6 Sodyum %2,8 Potasyum %2,6
Magnezyum 2,1 Diğerleri %1,5 İnsan Vücudunda Bulunan Elementlerin Oranları Sodyum (natrium) Na Ancak birinci harfle üçüncü, dördüncü hatta beşinci harflerinde kullanıldığı olur. Magnezyum (Magnesium) Mg Oksijen %65 Karbon %18 Hidrojen %10 Azot %3 Kalsiyum % 2 Fosfor %1,1 Potasyum %0,35 Kükürt %0,25 Sodyum %0,15 Diğerleri %0,15 Element Sembolleri Elementlerin adları genelde elementin özelliklerine göre veya elementi bulan kişinin adı verilmiştir. Elementlerin isimleri ortak bilim dili kabul edilen Latince olarak verilir. Bilimsel çalışmalarda elementler sembolleri ile gösterilirler. Elementleri sembollerle göstermek bilimsel iletişimi kolaylaştırır. Elementlerin sembolleri oluşturulurken; Öncelikle Latince adlarının ilk harfleri tercih edilmiştir. Hidrojen (Hydrogen) H Oksijen ( Oxygen) O İlk harfleri aynı olan birden fazla element varsa bu durumda sonradan bulunan elementin öncelikle ilk iki harfi sembol olarak kullanılır. İlk 20 Elementin sembol, Türkçe ve Latince Adları Nu Sembol Latince Adı Türkçe Adı 1 H Hydro-genes Hidrojen 2 He Helios Helyum 3 Li Lithium Lityum 4 Be Berylium Berilyum 5 B Borium Bor 6 C Carboneum Karbon 7 N Nitrogenium Azot 8 O Oxygenium Oksijen 9 F Fluorum Flor 10 Ne Neon Neon 11 Na Natrium Sodyum 12 Mg Magnesium Magnezyum 13 Al Aluminium Alüminyum 14 Si Silicium Silisyum 15 P Phosphorus Fosfor 16 S Sulphurium Kükürt 17 Cl Chlorium Klor 18 Ar Argon Argon 19 K Kalium Potasyum 20 Ca Calcium Kalsiyum Yaygın Olarak Kullanılan Elementlerin Latince Adları Elementin Adı Sembolü Latince Adı Demir Fe Ferrum Bakır Cu Cuprum Altın Au Aurum Gümüş Ag Argentum Krom Cr Chromium İyot I Iodium Çinko Zn Zincum Kalay Sn Stannum Kurşun Pb Plumbum Civa Hg Hydrogyrum Nikel Ni Niccolum Numarası Sembolü 6 C Karbon CARBONEUM Elementin Adı Latince Adı
Bütün elementlerin sembolleri dünyanın bütün ülkelerinde aynı harfle gösterilir. Soru:2008 SBS Semboller elementlerin atomik ya da moleküler yapıda mı olduğunu belirtmez. Bu yüzden molekül yapıda olan elementlerin moleküllerinin kaç atomdan oluştuğunu belirtmek için formüller kullanılır. Hidrojen Atomu H Hidrojen Molekülü H 2 Molekül formülü olan bazı elementler Flor Molekülü F 2 Oksijen Molekülü O 2 Hidrojen Molekülü H 2 İyot Molekülü I 2 Klor Molekülü Cl 2 Brom Molekülü Br 2 Bileşikler Birden fazla elementin atomlarının belirli oranlarda bir araya gelmesiyle oluşan yeni ve saf maddeye bileşik denir. Bir bileşiğin, elementlerinin kaçar tane atomun bir araya gelmesiyle oluştuğunu göstermek için sembol değil formüller kullanılır. CO 2 (Karbondiokdit) bileşiğinde 1 tane C atomu, 2 tane O atomu bir araya gelmiştir. Hangi eşyaların aynı maddeden yapıldığı sorulmaktadır. Maddelerin aynı olabilmesi için taneciklerinin aynı olması gereklidir. Şekillere bakıldığında cezve ve vazonun taneciklerinin aynı olduğu görülür. Doğru cevap A seçeneğidir. H 2 O (Su) bileşiğinde 2 tane H atomu 1 tane O atomu ile birleşmiştir.
Soru: 2009 SBS Soru: 2010 SBS Bütün dillerde elementin adı farklı ancak sembolü aynı olduğu çizelgeden anlaşılmaktadır. Doğru cevap da A seçeneğidir. Soru: 2010 SBS Element ve Bileşiği temsil eden molekül modellerini çizmek istemektedir. Bu duruma uyan tek cevap B seçeneğidir. Be: Berilyum N: Azot Mg: Magnezyum Na: Sodyum Alfabetik sıralaması ise N, Be, Mg, Na olmalıdır. 2. Sırada Be olmalıdır. Doğru cevap C seçeneğidir.