V. ULUSAL MAKINA MÜHENDİSLİĞİ VE EĞİTİMİ SEMPOZYUMU

tmmob makina mühendisleri odası V. ULUSAL MAKINA MÜHENDİSLİĞİ VE EĞİTİMİ SEMPOZYUMU RAPOR VE BİLDİRİLER KİTABI 7-8 Kasım 2003 İSTANBUL Yayın No: E/2003/341

tmmob makina mühendisleri odası Sümer Sok. No: 36/1 -A Kızılay / ANKARA Tel: (0312) 231 31 59-231 31 64 Fax: (0312) 231 31 65 ISBN : 975-395-656-8 Bu kitabın yayın hakkı MMO'ya aittir. Kitabın hiçbir bölümü değiştirilemez, MMO'nun izni olmadan kitabın hiçbir bölümü elektronik, mekanik fotokopi vs. yollarla kopya edilip kullanılamaz. Kaynak göstermek şartıyla kitaptan alıntı yapılabilir. Baskı: Mart Matbaacılık Sanatları Tic. ve San. Ltd. Şti. Tel. : (0212)321 23 00

TMMOB Makina Mühendisleri Odası ULUSAL MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ VE EĞİTİMİ SEMPOZYUMU 07-08 Kasım 2003 MMO MÜHENDİSLİK DİSİPLİNLERİ ANKET SONUÇ RAPORU MMO İstanbul Şubesi

MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI'NIN MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ EĞİTİMİNDEKİ YERİ SUNUŞ Ülkemizde genelde üniversite eğitimi, özelde ise mühendislik eğitimi, sanayi gelişiminden üniversite yönetimlerine, genel devlet politikalarından eğitim politikalarına kadar pekçok sorunla birlikte gelişmiş, şekillenmiştir. Bu yıl beşincisi düzenlenen bu sempozyumda Makina Mühendisleri Odası'nın makina mühendisliği eğitimindeki yerinin fotoğrafı makina mühendisleri tarafından nasıl görülüyor izlemeye çalıştık. j Ülkemizin dört bir tarafında makina mühendisleri işyerlerinde ziyaret edilerek geniş bir anket çalışması yapıldı, bu çalışmanın makina mühendisliği eğitimini içeren kısımlarını raporda sunuyoruz. Rapor sonuçları Makina Mühendisleri Odası'nın gelecek dönemlerdeki çalışmalarına ışık tutacaktır. GENEL BİLGİ Araştırma; Haziran - Ağustos 2003 tarihleri arasında Türkiye genelinde 39 İl'de, yüz yüze görüşme metoduyla gerçekleştirilmiştir. Örneklemin ve anket formunun hazırlanmasını A&G Araştırma Şirketi, saha çalışmalarını ise TMMOB Makina Mühendisleri Odası üstlenmiştir. Veri girişi ve raporlama yine A&G Araştırma tarafından yapıl- j mıştır. ; İllere ve bölgelere göre sonuçlar detaylı incelenmiş, araştırmanın tutarlılığı gözlemlenmiştir. Ekte, araştırma raporunun mühendislik eğitimi ile ilgili bölümleri yer almaktadır. Araştırma raporunun tümü daha sonra Odamız tarafından kitap olarak yayınlanacaktır. ÖZET MESLEKİ BİLGİLER Görüşülen Mühendislerin %88,3'ü Makina, %9,1'i Endüstri veya sanayii mühendisidir. Endüstri veya sanayii mühendisleri arasında kadınların oranı diğer mühendislik dallarındaki kadınların oranından fazladır. i Makina Mühendislerinin yaş ortalaması 37,3 olurken Uçak ve Uzay mühendislerinin yaş ortalaması 29,7'dir. Ankete katılan mühendislerin %29,4'ünün mesleki uzmanlık alanı Tesisat, %21,4'ünün Makina, % 12,7'sinin İşletme vs.dir. Görüşülen mühendislerin % 62,8'i lisans eğitiminden sonra alanında bir eğitim gördüğünü söylemiştir. Mühendislerin öğrencilik yıllarında en çok takip ettikleri yayın %21,4 ile TMMOB'nin yayınlarıdır. Bunu %13,2 ile üniversite yayınları %3,0 ile yabancı kaynaklı yayınlar takip etmektedir. Mezun olduktan sonra takip edilen yayınlar arasında da öğrencilik yıllarında olduğu gibi TMMOB'nin yayınları ilk sırada yer almakta (%35,4). Ankete katılan mühendislerin %31,1'i Eğitimi sırasında aldığı bilgiyi "Orta ölçüde" kullandığını söylerken %4,7'si "Hiç kullanmadığını" ifade etmiştir. Makina mühendisleri bu soruya ortalamanın üzerinde "tecrübemle işyerimde kazandım" cevabını ve- i rirken İşletme mühendisleri "Orta - Sınırlı ölçüde" cevaplarını ortalamanın üzerinde söylemiştir. Ankete katılan mühendislerin % 19,1'i eğitimini aldığı mühendislik dalını seçtiği için pişmanlık duyduğunu belirtmiştir. "Mühendislik mesleğini seçmiş olmaktan pişman mısınız?" sorusuna "Evet pişmanım" diyen mühendislerin %28,8'i Ücretlerin tatminkar olmamasından dolayı bu mesleği seçmekten pişman olduklarını belirtmişlerdir. Mühendislerin %64,7'si mesleki doyuma ulaşabilmek için en önemli kriterin "Ücret" olduğunu düşünmekte. Bu cevabı sırasıyla "Yetki ve sorumluluk" (%46,8) ve "Projeleri gerçekleştirme özgürlüğü" 12

(%41,6) cevapları takip etmektedir. Yaş yükseldikçe "Projeleri gerçekleştirme özgürlüğü" ile "Yetki ve sorumluluk" cevapları ortalamanın üzerine çıkarken, 30 yaş altı gençler "Kariyer ve ilerleme politikası" ile "Çalışma şartları" cevaplarım ortalamanın üzerinde söylemektedir. Aylık gelir azaldıkça "Ücret" cevabı ortalamanın üzerine çıkarken, aylık gelirin yükselmesiyle "Kariyer ve ilerleme politikası" ile "Projeleri gerçekleştirme özgürlüğü" cevapları ortalamanın üzerine çıkmaktadır. "Ücret" sadece Evli mühendisler tarafından ortalamanın üzerinde söylenmiştir (%65,3). Mühendislerin %36,7'si kendisini hem sosyo - kültürel hem de gelir olarak orta dilimde görmektedir. Kendisini hem sosyo kültürel hem de gelir olarak üst dilimde gören mühendislerin aylık ortalama gelirleri 3,450 Milyar TL. olurken, sosyo - kültürel olarak üst gelir olarak alt dilimde olduğunu düşünen mühendislerin ise ortalama aylık gelirleri 1,273 Milyar TL.'dir. ÜNİVERSİTELERDE VERİLEN MÜHENDİSLİK EĞİTİMİ VE TMMOB'NİN TUTUMU "Üniversitelerde mühendislik eğitim programları uygulanırken Makina Mühendisleri Odasının görüş ve önerileri de alınmalı" - %72,6 Tamamen katılıyorum, %5,3 Kesinlikle katılmıyorum - Bu görüşe tamamen katılıyorum diyenler ortalamanın üzerinde Makina mühendisleri (%75,6). - Yaş yükseldikçe tamamen katılıyorum diyenler ortalamanın üzerine çıkmakta (-30 yaş %70,7, 40-50 yaş %77,0 tamamen katılıyorum). - Makina Mühendisleri Odasına üye olanlar ortalamanın üzerinde bu görüşe kesinlikle katıldığını ifade ederken (%75,7) üye olmayanlar ise ortalamanın üzerinde bu görüşe kesinlikle katılmamaktadır (%6,9). "Mesleki disiplinsizlik, üniversitelerdeki eğitim programlarına Makina Mühendisleri Odasının müdahale edememesinden kaynaklanıyor" - %18,0 Tamamen katılıyorum, %26,4 Kesinlikle katılmıyorum - Bu görüşe tamamen katılıyorum diyenler ortalamanın üzerinde Makina mühendisleri (% 19,3). - Yaş yükseldikçe tamamen katılıyorum diyenler ortalamanın üzerine çıkmakta (-30 yaş %14,4, 30-40 %15,4, 40-50 yaş %24,0 tamamen katılıyorum). - Makina Mühendisleri Odasına üye olanlar ortalamanın üzerinde bu görüşe kesinlikle katıldığım ifade ederken (%19,1) üye olmayanlar ise ortalamanın üzerinde bu görüşe kesinlikle katılmamaktadır (%27,8). "Çok sayıda niteliksiz mühendis yetiştirecek üniversiteler yerine az sayıda nitelikli mühendis yetiştirecek üniversiteler açılmalı" - %75,6 Tamamen katılıyorum, %5,8 Kesinlikle katılmıyorum - Bu görüşe tamamen katılıyorum diyenler ortalamanın üzerinde Uçak, Uzay, Endüstri ve Sanayii mühendisleridir. - Makina Mühendisleri Odasına üye olanlar ortalamanın üzerinde bu görüşe kesinlikle katıldığını ifade ederken (%77,5) üye olmayanlar ise ortalamanın üzerinde bu görüşe kesinlikle katılmamaktadır "Üniversite eğitimi paralı olmalı" - %6,8 Tamamen katılıyorum, %72,5 Kesinlikle katılmıyorum - Bu görüşe tamamen katılıyorum diyen mühendislerin aylık ortalama geliri 1,872 Milyar iken kesinlikle katılmıyorum diyen mühendislerin aylık ortalama gelirleri 1,585 Milyar TL.dir. "Üniversite eğitim - öğretim dili Türkçe olmalı, Yabancı dil eğitimi ayrıca verilmeli" - %57,7 Tamamen katılıyorum, %17,8 Kesinlikle katılmıyorum - Yabancı dil bilmeyen mühendisler bu görüşe ortalamanın üzerinde katıldıklarını ifade ederken, en az bir yabancı dil bilen mühendisler bu görüşe katılmadıklarını ortalamanın üzerinde söylemiştir. "Üniversitelerde mühendislik eğitiminde meslek dersleri azaltılıp, uygulamalı derslere ağırlık verilmeli, yani eğitim uygulamalı olmalı" - %62,0 Tamamen katılıyorum, %6,1 Kesinlikle katılmıyorum 13

YAYINLARIN TAKİBİ En çok okunan dergi türleri %58,6 ile Mühendislik dergileri - Bültenler, %38,4 ile Bilim - Teknik dergileri, %18,6 ile Ekonomi dergileri. En çok takip edilen teknik ya da sektörel yayın Mekanik Tesisat dergileri (%11,4), TMMOB yayınları (%10,8), İmalat dergileri (%5,7). MESLEKİ BİLGİLER MESLEĞİNİZ NEDİR? Soru: Mesleğiniz nedir? Makina Mühendisi Endüstri veya Sanayi Mühendisi Uçak veya Uzay Mühendisi işletme Mühendisi Toplam Mühendis sayısı 1255 129 21 17 1422 % 88,3 9,1 1.5 1.2 100,0 Görüşülen Mühendislerin %88,3'ü Makina, %9,1'i Endüstri veya sanayi mühendisidir. Endüstri veya sanayi mühendisleri arasında kadınların oranı diğer mühendislik dallarındaki kadınların oranından fazladır. MESLEKİ UZMANLIK ALANI? Soru: Mesleki uzmanlık alanınız nedir? 40.0 35.0 29.4 20.0 3O.O- 25.0-15.0-9.1 10.0 5.0 O.O Tesisat M akin a İ şlet me İ malat M üh on d. En er ji hizmetleri Kafit e D iğ er C ev ap y o k 1 Asansör, iş makinaları, otomotiv, hidrolik-pnomatik vs. 14

Ankete katılan mühendislerin %29,4'ünün mesleki uzmanlık alanı Tesisat, %21,4'ünün Makina, %12,7'sinin İşletme vs.dir. LİSANS EĞİTİMİNDEN SONRA ALANINDA EĞİTİM GÖRDÜ MÜ? Soru: Lisans eğitiminizden sonra alanınızda bir eğitim gördünüz mü? Sentner vöya ssrtitıka prcg Hlzmst tt egrtın çalışmaları Yurtdışında agıtim Birden fazla cevap verilebildiği için toplam 100,0'den farklıdır. Görüşülen mühendislerin % 62,8'i lisans eğitiminden sonra alanında bir eğitim gördüğünü söylemiştir. Soru: Öğrencilik yıllarında mesleğinizle ilgili faydalandığınız en önemli yayınlar nelerdi? Hatırlıyor musunuz söyler misiniz? 15

Soru: Peki mezun olduktan sonra, iş hayatında mesleğinizle ilgili faydalandığınız en önemli yayınlar nelerdir? MMO yayınları, Tesisat ve Mühendis Yabancı kaynaklı yayınlar, Isısan yayınları s üniversite yayınları Doğalgaz Teknik yayınlar Termodinamik Makina elemanları Makina Metal Demirdöküm Ashcrea handbook Endüstri mühendisliği el kitabı Bilgi işlem dergileri Otomasyon MPM yayınları Bilim -Teknikdergisi i % i 35,4 \ \ 8,2 4,6! 4,1 i 3,2 i İ 3,2! 2,3 i 1.7! 1,3 ; i 1,1! 1,1 '! 1,1 0,9 0,7 0,7 ; 0,6 0,5 I: Asansör H Isıtma-Soğutma dergileri I i Makina fek \\ Tekstil kitapları ' i 0,4 \\ Makina-Metal Magazin i Ch ip I: Renault yayınları \\ Mühendislik bilgileri \\ Power Engineerzing \\ Âfarko yayınları i: Automaticdisayn Pulp and Paper Mukavemet Diğer Cevap yok 0,5 [r 0,5: İ 0,4! 0,4 \ 0 :,3 0,2! > 1 i < 1 j : : Ö:I 0,1 0.1 0.1 7.7 40,0 16

Mezun olduktan sonra takip edilen yayınlar arasında da öğrencilik yıllarında olduğu gibi TMMOB'nin yayınları ilk sırada yer almakta (%35,4). Soru: Mühendislik eğitimi sırasında aldığınız bilgiyi ne oranda kullanıyorsunuz? Hiç kullanmıyorum Tecrübemle işyürimde kaz and im Büyük ölçüde Sınırlı ölçüde Orla ölçüde Ankete katılan mühendislerin %31,1'i Eğitimi sırasında aldığı bilgiyi "Orta ölçüde" kullandığım söylerken %4,7'si "Hiç kullanmadığını" ifade etmiştir. ÜNİVERSİTELER - MMO Soru: Şimdi size okuyacağım cümlelerin her birine katılıp katılmadığınızı lütfen söyler misiniz? "Üniversitelerde Mühendislik eğitim programlan uygulanırken, Makina Mühendisleri Odasının görüş ve önerileri de alınmalı." Tamamen katılıyorum Kısmen katılıyorum Kesinlikle katılmıyorum Ne katılıyor no katılmıyorum Bu görüşe tamamen katılıyorum diyenler ortalamanın üzerinde Makina mühendisleri (%75,6). Yaş yükseldikçe tamamen katılıyorum diyenler ortalamanın üzerine çıkmakta (-30 yaş %70,7, 40-50 yaş %77,0 tamamen katılıyorum). 17

Makina Mühendisleri Odasına üye olanlar ortalamanın üzerinde bu görüşe kesinlikle katıldığını ifade ederken (%75,7) üye olmayanlar ise ortalamanın üzerinde bu görüşe kesinlikle katılmamaktadır (%6,9). "Mesleki disiplinsizlik, üniversitelerdeki eğitim programlarına Makina Mühendisleri Odasının müdahale edememesinden kaynaklanıyor." 26.4 17.8 Kısmen katılıyorum Kesinlikle Tamamen katılıyorum Ne katılıyor ne katılmıyorum katılmıyorum Bu görüşe tamamen katılıyorum diyenler ortalamanın üzerinde Makina mühendisleri (%19,3)- Yaş yükseldikçe tamamen katılıyorum diyenler ortalamanın üzerine çıkmakta (-30 yaş %14,4, 30-40 %15,4, 40-50 yaş %24,0 tamamen katılıyorum). Makina Mühendisleri Odasına üye olanlar ortalamanın üzerinde bu görüşe kesinlikle katıldığını ifade ederken (%19,1) üye olmayanlar ise ortalamanın üzerinde bu görüşe kesinlikle katılmamaktadır (%27,8). "Çok sayıda niteliksiz mühendis yetiştirecek üniversiteler yerine az sayıda nitelikli mühendis yetiştirecek üniversiteler açılmalı" 'Vo Tamamen katılıyorum Kısmen katılıyorum Kesinlikte katılmıyorum Ne katılıyor ne katılmıyorum 18

'Üniversite eğitimi paralı olmalı' 72.5 Kesinlikle Kısmen katılıyorum Tamamen katılıyorum Ne katılıyor ne katılmıyorum katılmıyorum "Üniversitelerde eğitim - öğretim dili Türkçe olmalı, Yabancı dil eğitimi ayrıca verilmeli 1 57.7 Tamamen katılıyorum Kısmen katılıyorum Kesinlikle Ne katılıyor ne katılmıyorum katılmıyorum "Üniversitelerde mühendislik eğitiminde meslek dersleri azaltılıp, uygulamalı derslere ağırlık verilmeli, yani eğitim uygulamalı olmalı" 19

62.0 Tamamen katılıyorum Kısmen katılıyorum Kesinlikle katılmıyorum Ne katılıyor ne katılmıyorum TMMOB ÜYELİK - GÖRÜŞ VE ÖNERİLER TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASINA ÜYELİK? Soru: TMMOB Makina Mühendisleri Odasına üye misiniz? % ' Evet üyeyim Hayır üye değilim Toplam 77,8! 22,2 i 100,0 i Soru: Daha çok hangi amaçlarla TMMOB Makina Mühendisleri Odasına gidersiniz? 41.9 39.4 38.0 Seminer İşle ilgili Fikir sorma Sohbet Komisyonda Seçimler Gezi, kurslar sorun görev sinema 20

TMMOB Makina Mühendisleri Odasına giden mühendislerin %41,9'u Seminer ve kurslara katılmak, %39,4'ü İşiyle ilgili çeşitli sorun olduğunda, %38,0'i Fikir sorma, danışma vs. amacıyla odaya gittiklerini belirtmişlerdir. Gençler seminer ve kurslara katılmak, fikir sorma - danışma, işimle ilgili çeşitli sorun ve zorluklardan dolayı giderim cevaplarını ortalamanın üzerinde söylerken 40 yaş ve üzerindekiler sohbet, dinlenme, arkadaş görme, seçimlere katılma ve komisyonlardaki görevlerinden dolayı odaya gittiklerini ortalamanın üzerinde söylemiştir. Soru: Sizce Türkiye'nin çözülmesi gereken en önemli 3 sorunu nedir? ' O 6.5 Adalot Yolsuzluk Gelir Siyasvt Faiz ~ YAYINLARIN TAKİBİ Soru: Dergi okur musunuz? Okuyorsanız ne tür dergiler okursunuz? O 1O 2O 3O 4O SO 6O 7O Mühendistik dergileri / Bültenler Bilim.' Teknik dergileri ekonomi dtarjjtterl Aktüel / Magazin aergllmri Sanat / Edebiyat d Politik dergilet Dergi okumuyor İ1O.9 Görüşülen mühendislerin %10,9'u herhangi bir dergi okumamaktadır. 21

KİŞİSEL ÖZELLİKLER Soru: Yabancı dil biliyor musunuz? Biliyorsanız hangi yabancı dili I dilleri biliyorsunuz? Frans. ttaly. Rusça Arapça Diğer Bilmiyor Ankete katılan mühendislerin %94,2'si en az bir yabancı dil bilmektedir. Ne düzeyde yabancı dil biliyor? ingilizce Fransızca Almanca Topl Mühendislikle ilgili yayınları izleyebilecek düzeyde 49,2 30.8 30,0 44,4 Günlük konuşmaları sürdürecek düzeyde Çeviri yapabilecek düzeyde 46,8 28,3 19,2 11,5 27,5 16,3 42,2 25,4 Çok iyi düzeyde biliyorum Çok az biliyorum 9,4 21,6 7,7 50,0 11,3 51,3 8,9 22,6 22

DEMOGRAFİK VERİLER GÖRÜŞÜLEN MÜHENDİSLERİN DEMOGRAFİK VERİLERİ % Cinsiyet Erkek Kadın 89,2 10,8 Yaş - 30 yaş 30-40 yaş arası 40-50 yaş arası 50 yaş ve üzeri Ortalama Yaş 31,6 32,4 22,3 13,7 36,6 Medeni Durum Evli Bekar Boşanmış/ Dut Çocuk sayısı (Evli - Boşanmış/Dul) 1 çocuk 2 çocuk 3 ve üzeri çocuk Çocuğu yok Ortalama Çocuk sayısı Eşinin mesleği (Evli) Çalışıyor Çalışmıyor 66,4 32,1 1,5 30,8 39,6 9,3 20,2 1,76 42,7 57,3 Aylık Getir -1 Milyar 1-1,5 Milyar 1,5-2 Milyar 2-3 Milyar 3 Milyar ve üzeri Cevap yok Ortalama Gelir ( Milyar TL) Bötge Marmara iç Anadolu Ege Akdeniz Karadeniz Güneydoğu Doğu Anadolu 18,6 18,4 16,1 14,3 7,7 25,0 1,639 35,9 30,9 16,9 8,3 5,2 1,5 1,3 23

ARAŞTIRMA KAPSAMINDA GÖRÜŞÜLEN MÜHENDİSLERİN İLLERE GÖRE DAĞILIMI i İstanbul ; Ankara I izmir i Manisa ; Eskişehir i Adana i Konya Kayseri 1 Denizli i Bursa Mersin i Samsun! Hatay i Diyarbakır! Zonguldak! Kocaeli İ Edirne i Antalya i Muğla 1 Trabzon ; Sakarya i Erzurum I Aydın i Çankırı Kırıkkale Yalova Uşak Balıkesir Giresun Elazığ Rize Karabük Bartın Malatya Tekirdağ Çanakkale Kastamonu Kırklareli Siirt Toplam i; Görüşülen i mühendis sayıst i 418 i 288 i 107! 74! 58! 55 \ 42 İ 38! 33! 30! 26 j 24 i 22 i 21 I 21 i 19 16 15 12 10 9 8 8 8 6 6 6 5 5 5 5 4 4 4 V 3 1 1 1 7422! % ; 29,4 i 20.3 i 7,5 i 5,2 J 4 ' 1... i 3,9 I 3,0! 2,7 i 2,3 i 2,1 ; L 8 i 1,7 i 1.5 i 1,5 1,5 i 1.3 : 1,1 ; 1,1 : i 0,8 i : 0,7! I 0,6 i : 0.6!! 0,6 ı i 0,6 ; j - 4 I j - 4 i i 0,4 ; i 0.4 i I 0,4 I i 0,4 i s 0,4 ; i 0,3 i i 0,3 i i 0,3 i! 0,3 I i 0,2 ; i 0.1 i i 0,1 : 0,1 ; J 1OO ' \ 24

SONUÇLAR Üniversitelerde mühendislik eğitim programlan uygulanırken Makina Mühendisleri Odası'nın görüş ve önerileri alınmalıdır. Çok sayıda niteliksiz mühendis yetiştirecek üniversiteler yerine az sayıda nitelikli mühendis yetiştirecek üniversiteler açılmalıdır. Üniversite eğitimi parasız olmalıdır. Üniversitelerde eğitim-öğretim dili Türkçe olmalı, yabancı dil eğitimi ayrıca verilmelidir. Üniversitelerimizde mühendislik eğitiminde uygulamalı derslere ağırlık verilmeli, eğitim uygulamalı olmalıdır. Makina mühendislerinin öğrencilik yıllarında faydalandıkları en önemli yayınlar sıralamasında Oda yayınları en fazla oranla ilk sıradadır. Üniversitelerimizde Oda yayınları referans kaynağı olmuştur. Makina mühendislerinin iş hayatlarında meslekleriyle iglüi olarak faydalandıkları yayınlar MMO yayınlandır. Ülkemizde çözülmesi gereken en önemli üç sorundan (1. ekonomi, 2. Eğitim, 3. İşsizlik) eğitim, ikinci sırada gelmektedir. Yukarıda belirtilen ve sampozyum sürecinde çıkacak sonuçların üzerinde oda olarak durmayı, mühendislerimizin ve mühendis adaylarımızın sorunlarının çözümünde onlarla uğraş vermeyi görev biliyoruz. Bu sorunların aynı zamanda ülkemizin Eğitim, Ekonomi ve Sanayi politikalarıyla içice olduğunun bilinciyle, ülke gündeminde mühendisliği bu güne kadar olduğu gibi bu günden sonra da üyelerimizle, meslektaşlarımızla birlikte gerçekleştirmeye çalışacağız. Sempozyumda ortaya çıkacak sonuçların toplumumuza, mühendislerimize yararlı olmasını diliyoruz. Makina Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi 25

TMMOB Makina Mühendisleri Odası ULUSAL MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ VE EĞİTİMİ SEMPOZYUMU 07-08 Kasım 2003 TMMOB MAKINA MÜHENDİSLERİ ODASI ÖĞRENCİ ÜYE KURULTAYI 2003 SONUÇ BİLDİRGESİ (8 Mart 2003/Ankara) 27

i Son yirmi yıldır bilgi çağına girdiğimiz için, göz kamaştırıcı teknolojik ve bilimsel gelişmelerin yol açtığı, sanayi ve zirai verimlilikteki muazzam artışlara, dünyanın her köşesini birbirine bağlayan iletişim ağlarına kadar birçok olgularla çevrelendik. Servet, refah, zenginlik, verimlilik artıyor, küreselleşme söylemi herkese bunlardan pay düşebileceğini söylüyor, ancak bir koşulla, "serbest piyasa, küçük devlet, liberal demokrasi" üçlüsüne dayanan bir model uygulanırsa: "kamu verimsizdir ve israftır, devlet elini girişimcilikten çekmelidir. Refah ancak özelleştirme ile mümkündür. Pazar iyidir ve eşitleyicidir; serbest piyasa demokrasi, serbest ticaret ise barış getirir" söylemleri ile geçen 20 yılın ardından, daha da adaletsiz bir dünyada bulduk kendimizi. Milyonlarca insan işsiz, milyonlarca insan en temel ihtiyaçlarını bile karşılayabilecek bir gelire sahip değil. Yiyeceğe, temiz suya, barınağa, sağlığa, eğitime, kültüre ve iletişime ulaşmanın lüks olduğu geniş yoksullar okyanusu dünya nimetlerinden yararlanamıyor, iletişim ağlarıyla j ve pazarla birbirine bağlanan dünyamız eskiden olduğundan çok daha fazla çatışmalara, bölgesel savaşla- f : ra ve yersiz yurtsuzlaşmaya tanık olmakta. Daha çok zenginleşme ile yoksulun yoksulu haline gelme, aşı- ' rı çalışma ve işsizlik aynı süreç içinde gerçekleşmektedir. Siyasal iktidarlar, ülkemizde üretim ekonomisi yerine uzun dönemdir rant ekonomisini tercih etmektedirler. Bu da mühendislik mimarlık eğitiminde ve uygulamalarında nitel bir gerilemeye neden olmaktadır. Dünya bilim ve teknoloji alanında çok hızlı bir gelişim ve değişim süreci yaşarken, ülkemizin mühendis ve mimarı bu plansızlık ve nitel gerileme ile gerek mesleki, gerek meslek sonrası eğitim ve uygulamada bu değişim ve gelişim sürecine sürekli olarak uzak kalmaktadır. Neo-liberal anlayışın üniversiteleri götüreceği yer; piyasaya açık, paralı ve sermayenin temel pazar alanı haline getirilmiş bir üniversite olacaktır. Üniversitelerin ticarethane (şirket), öğrencilerin müşteri ve bilgi- 4 nin meta haline dönüştürülmesini amaçlayan yaklaşımları onaylamıyor ve doğru bulmuyoruz. Böyle bir üniversite oluşturulmasına üniversitelerin tüm bileşenleri ile karşı duracağımızın da bilinmesini istiyoruz. Ülkelerin gelişmelerinde bilim, teknoloji ve sanayileşme politikalarının öneminin bilinmesine karşın, mühendislik ve mimarlık uygulamaları ve ülke gelişimi için yaşamsal önemi bulunan bilimsel teknolojik araştırma (AR-GE) yatırımlarına çok az kaynak ayrılmaktadır. Üniversitelerimizde bilimsel araştırmalara gerekli kaynaklar ayrılmayarak, bilimsel gelişmelerin önüne geçilmektedir. Sanayi ile ilişkiler toplumun ihtiyaçlarına göre değil, sadece sermayenin ihtiyaçlarına göre yapılanmakta, bilim piyasa ekonomisinin belirlediği amaca yönelik kullanılmaktadır. Dolayısıyla sanayici AR-GE faaliyetlerine yatırım yapmamakta, ihtiyaç duyduğunda üniversitelerin projelerini satın almaya çalışmaktadır. 2001 yılında gerçekleştirmiş olduğumuz öğrenci üye kurultayında tartıştığımız küreselleşmenin üniversitelere yansımaları konusu bugünkü gündemimiz çerçevesinde üniversitelere ve bilimsel çalışmalara egemen bakış açısının ipuçlarını bizlere vermektedir. Küresel kapitalist dünyaya entegrasyon çalışmalarının hızla yürütüldüğü günümüzde ülkemize biçilen rolleri irdelediğimiz zaman en son yapılan GATS ( Hizmet Ticareti Genel Anlaşması) müzakerelerinde eğitim ve öğretim hizmetlerinin halen kamusal olarak sunulduğu ülkelerde piyasaya açılması ve bu alanın IMF / DB'nin koyduğu şartlar doğrultusunda sermayenin hizmetine sunulması (Eğitimin metalaştırılması) noktasında geri dönülemez bir yola girmek gibi bir seçenek önümüze konmaktadır. Öncelikle günümüzde üniversite öğrencileri ve tüm kamuoyu tarafından kurulduğu yıldan itibaren tartışmalı bir kurum olan YÖK'ün, 58. hükümet tarafından yeni bir tasarı hazırlanarak YEK'e (Yükseköğretim Eşgüdüm Kurulu) dönüştürülmesi planlanmaktadır. Oysa bizlerin istediği YÖK'ün tamamen kaldırılması ve üniversitelerin üniversite bileşenleri tarafından yönetilmesidir. Hazırlanan tasarıda üniversiteler sermayenin denetimine sunulmakta, siyasal iktidarların müdahalesinin yine açık olduğu görülmektedir. Aynı zamanda YÖK uygulamalarının ve YÖK'ün kendisinin demokratikleşmesi gerektiği anlayışıyla oluşturulduğu öne sürülen YEK tasarısı herhangi bir demokratikleşme getirmemekte ve YÖK'ün devamı niteliğini korumaktadır. Özellikle "Özerk üniversite" talebine bir cevap olarak sunulan "mali özerklik" tanımı üniversitelerin özerkliği noktasında gerçek niyetleri ortaya koymaktadır. Bu yolla devletin yüksek öğretim kurumlarının bilim üretmek yerine kaynak bulmak için kendi kaynaklarını pazarlaması işi ile görevlendirilmesinin getireceği sorunlar aşikar olup bu mantık bugün de benzer şekilde uygulanmaktadır. Devlet j f ' j >. 28

üniversitelerine bütçelerden yeterince kaynak ayrılmamakta, Vakıf üniversitelerine ayrılan kaynaklar devlet üniversitelerine ayrılan kaynaklardan daha fazla olmaktadır. Böylece devlet üniversiteleri kendi kaderine terk edilerek eğitimin paralı hale gelmesi için gerekli zemin hazırlanmaktadır. Oysa eğitim ve öğretim hakkı din, dil, ırk ve sosyal statü farkı gözetmeksizin temel yurttaşlık hakkıdır. Bu temel hakkın kullanılması için eğitim alanının, bilimsel ve demokratik düşünceler ışığında ülkenin ve halkın çıkarları doğrultusunda yeniden düzenlenmesi gerekmektedir. Mühendislik-Mimarlık alanındaki eğitimde gerek açılan okullar gerek arttırılan kontenjanlar açısından planlama anlayışının olmaması özellikle belirli bölümlerden mezun mühendis ve mimarların istihdam sorununu arttırdığı gibi bu kitlenin mesleki kimliklerinde erozyon yaratmaktadır. Üretim süreçlerinde ortaya çıkan değişim, mühendis ve mimarları yeniden biçimlendirmekte, mesleki formasyonlarını değiştirmekte. İstihdamı daraltmaktadır. İşsizliğin artması ücret politikalarını olumsuz yönde etkilemekte ve mühendisin ve mimarın emeği ile orantılı ücret almalarını engellemektedir. Odamız disiplinindeki bölümlerde de farklı bir durum gözlenmemektedir. Mühendis ancak iyi eğitim almış ve yeterli sayıda öğretim üyesi, yeterli laboratuvar ve altyapı olanakları ve çağa uygun bir eğitim programı ile yetişir. Her kente bir üniversite açmak yerine mevcut olanların eş ve yeterli olanaklara kavuşması sağlanmalıdır. Ülkemizdeki üniversiteler planlı bir anlayış içerisinde öncelikle sayı bakımından değil, öğretim kalitesi, kütüphane, anfi, laboratuvar ve yurt gibi imkanlar ve en önemlisi yeterli ve nitelikli öğretim üyesi bakımından geliştirilmelidir. Politik tercihler sonucu sayıları hızla artan alt yapısı oluşturulmamış üniversiteler açılmakta, yetersiz eğitim programlan. Öğretim görevlileri, laboratuvar, kütüphane, araştırma olanaklarının eksikliğinden kaynaklanan eğitimde eşitlik ilkesinin ihlali söz konusu olmaktadır. Eğitim programlarının hazırlanması sırasında öğrenciler ve öğretim görevlileri söz sahibi olamamaktadırlar. Programlar üniversitelere göre merkezi idarenin denetiminde yapılmakta ve farklılıklar ortaya çıkmaktadır. Eğitim sistemimiz bu programlarla, ağırlıklı teorik, halkın ihtiyaçlarından uzak olup öğrenciyi ezberciliğe itmektedir. Öğrenci sayısının fazlalığı pek çok üniversitelerde dersliklerin ihtiyaçları karşılayamamasına neden olmaktadır, mevcut üniversitelerimizde birçok eksiklikler bulunmaktadır. Bununla birlikte uygulama eğitimin vazgeçilmez bir parçasıdır. Teorik bilgiler laboratuvar uygulamaları ile desteklenmelidir. Ancak üniversitelerimizin hemen hemen hepsinde laboratuvarlar ya çok yetersiz ya da sadece adının varlığı olarak mevcuttur. Uygulamanın önemli parçalarından bir tanesi de stajlardır. Günümüzde öğrencilerimiz uygun koşullarda staj yerleri bulamamakta, ücret ve özlük haklan yok sayılmakta iş kazalarına karşı korunmamaktadırlar. Mühendislik öğrencileri ezberciliğe itilmek yerine araştırmacı bir eğitim verilmelidir. Bu amaçla kütüphanelerin düzenlenmesi ve öğrencilerin kitap ihtiyaçları karşılanmalıdır. Ancak bugün birçok üniversitede kütüphaneler yetersiz olmakta ve öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılayamamaktadır. Ülkemiz üniversitelerinde beslenme, barınma ve gelişmeyi sağlayacak olanağı yaratacak parasız eğitim yoktur. Yurtların öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılamadığı açıktır. Mevcut ihtiyaç karşılanmadığı gibi var olanlar koğuş sistemi ve kışla mantığıyla askeri disiplinlerle yönetilmektedir. Ülkemizde mühendislik mimarlık eğitiminden uygulamaya ve istihdama kadar yaşanan ve biriken sorunlar mesleki hizmetlerin düzeyini düşürmüş, mühendislerin mesleki kimliklerini aşınmaya uğratmıştır. Kamuda yatırımsızlık politikaları ve çağ dışı bir kamu yönetimi anlayışı ile sürekli olarak işlevsizleştirilen, mesleki kimliğine yabancılaştırılan mühendis ve mimarlar da diğer bir gizli işsiz kesimi durumuna düşürülmüştür. Eğitim bir bütün olarak düşünülmelidir. Mühendislik eğitimi de öğrencinin teknik eğitimi yanında sosyal, kültürel eğitimi tamamlandığında anlamlı olmaktadır. Ancak üniversitelerimizde yönetim tarafından öğrencilerin belirli sosyal faaliyetlerin dışında etkinliklerle ilgilenmesi istenmemekte ve olanaklar sağlanmamaktadır. TMMOB Makina Mühendisleri Odası olarak 1996 yılından günümüze kadar yürütmüş olduğumuz öğrenci üye çalışmalarının bir parçası olan öğrenci üye kurultaylarının üçüncüsünü tamamlamaktayız. Mesleki sorunların ve biz makina, endüstri, işletme, uçak, havacılık ve uzay mühendisliği bölümlerinde okuyan 29

öğrencilerin sorunlarının ülke sorunlarından bağımsız olmadığı bilinciyle çalışmalarımızı yürütüyor ve öncelikle üniversitelerin özerk demokratik ve bilimsel bir yapıya kavuşmasını istiyoruz. Taleplerimiz 1. Üniversitelerdeki düzen ve mevcut işleyiş özgürlükçü bir ortamı gerekli kılmaktadır. İstediğimiz eğitimin gerçekleşmesi için üniversiteler özerk ve demokratik bilimsel bir yapıya kavuşturulmalıdır. Üniversite üzerinde, gerek siyasi iktidar ve gerekse YÖK aracılığıyla gerçekleştirilen tüm baskı ve uygulamalar bir an önce durdurulmalı, disiplin yönetmelikleri ve işlemleri sonuçlarıyla birlikte ortadan kaldı- j almalıdır. Devam zorunluluğu yüzünden kalma ve atılma kaldırılmalıdır. / 2. Üniversitelerde söz ve karar hakkı üniversitelerin üç ana unsuru olan öğretim üyeleri, üniversite emekçileri ve öğrencilerde olmalıdır. Sermaye çevrelerine üniversitenin hiçbir organında yer verilmemeli, üniversite bileşenlerinin üniversiteye ilişkin bütün söz ve karar süreçlerine, aşağıdan yukarıya doğru müdahalesine olanak tanınmalıdır. Üniversite organlarının oluşumu, üniversite bileşenlerinin dengeli ve eşit katılımını sağlayacak biçimde düzenlenmelidir. Bu bileşenlerin örgütlenme haklarını kısıtlayan her türlü engeller ortadan kaldırılmalıdır. 3. Yükseköğretimin kamusal ve herkes için ulaşılması gereken bir hak olduğu kabulünden yola çıkarak; harç, ikinci öğretim ücreti ve hizmetlerin taşeronlaştırılması uygulamasına son verilmelidir. Üniversitelerdeki tüm öğretim ve sosyal haklar parasız olmalıdır. 4. Topluma dönük eğitimin yerleştirilmesi doğrultusunda, sadece sanayi ile değil toplumsal yaşamla ve < emekçi sınıflarla karşılıklı etkileşim sağlanmalıdır. / 5. Yabancı dilde öğretime son verilmeli, ana dilde eğitim yapılmalıdır. Yabancı dil öğreniminin daha uy- V gun koşulları yaratılarak geliştirilmelidir. 6. Mühendislik öğrencilerine AR GE çalışmaları üniversite öğretim görevlileri ve öğrencilerin direk katılımı ile topluma hizmet ve kamu yararını gözetmeye yönelik öğretim sağlanmalıdır. Üniversitelerde öğretim sistemi ithalinden vazgeçilerek ülke koşullarına uygun, ülke sorunlarına yönelik öğretim yapılmalıdır. 7. Fırsat eşitsizliğini derinleştireni, yaratan kurumlar (Vakıf Üniversiteleri, Özel eğitim Kurumlan ve dershaneler) kaldırılmalı ve bu uygulamalara son verilmelidir. Eğitim İlköğretimden itibaren yetenekler tespit edilerek yönlendirilmeli, Mesleki ve Teknik okullarla birlikte Meslek Yüksek Okulları yaygınlaştırılmalı, Üniversiteler bilimsel araştırma alanları olarak tanımlanmalı ve isteyen her öğrenciye öğrenim hakkı sağlanmalıdır. i 8. Öğrenciler, kimin için ne üretildiğinin bilinciyle ürettiğine yabancılaşmayan insanlar olarak yetişmelerini sağlayacak öğretim programları çerçevesinde üretime katılmalıdır. Öğrenciye teorik teknik bilgiler yanında uygulamalı ve sosyal gelişmeye yönelik bir eğitim verilmelidir. 9. Eğitim kadrolarının ekonomik sorunları insanca yaşayabilecekleri ve hak ettikleri seviyede çözülerek zamanlarını tamamen öğretime ve araştırmaya vermelerinin koşulları yaratılmalı, bilimsel yayınları izleme ve meslekte gelişmeye dönük kurslar devlet tarafından desteklenip teşvik edilmelidir. 10.Mühendislik ve mimarlıkla ilgili yüksek öğrenimin planlanmasında (yeni fakülte ve bölümlerinin açılması, eğitim programlarının oluşturulmasında) TMMOB'nin görüş, öneri ve onayı alınmalıdır. 11. Ülkemizdeki üniversitelerin tek tek akreditasyon çalışmaları yürütmeleri yerine üniversiteler arasında eşitsizliklerin ortadan kaldırılması için merkezi politikalar geliştirilerek uygulanmalıdır. Biz TMMOB Makina Mühendisleri Odası Öğrenci Üyeleri olarak, üniversitelerde, ülkede ve dünyada var * olan güncel ve toplumsal sorunları ve bu sorunların üniversitelinin kendi yaşam alanına yansımasını ken-.'. di özgün bakış açımızla yorumlamaktayız Öğrencilerin oluşturduğu komisyonlarımız öz yönetim ilkesiyle ve gönüllülük temelinde çalışma yürütmekteyiz. Üniversitelerde demokrasi, özgürlük ve bağımsızlık mücadelesi veren tüm muhalif öğrencilerle birlikte karşı duruşu yaratmayı hedefleyen bir mücadele içinde olacağız. YÖK'E YEK'E HAYIR. ÜNİVERSİTELER ÜNİVERSİTE BİLEŞENLERİNİNDİR. TMMOB Makina Mühendisleri Odası Öğrenci Üye Kurultayı 2003 Delegeleri 30 /