EXPO 2105 İZMİR PROJELERİ ŞEHİRCİLİK, PLANLAMA VE İNŞAAT MÜDÜRLÜĞÜ İZMİR Ağustos 2007
EXPO 2015 İN GERÇEKLEŞECEĞİ ALAN EXPO 2015 İzmir alternatif alanlar içinde öncelik İnciraltı (Dalyan ve Otoyol arasında kalan alan) ve Çiğli de (Mavişehir ve arıtma tesisi arasında kalan alan) bulunan alanlara verilmelidir. EXPO organizasyonu İnciraltı ve Çiğli de düzenlendiği takdirde körfezde her iki kıyı arasındaki 6 km mesafe asma köprü ile bağlanabilir ve Ragıp Paşa Dalyanı nın olduğu sığ bölgede yaklaşık 200 ha. büyüklüğünde bir ada konumlanabilir. Bu ada EXPO Adası şeklinde kurgulanabilir. Adaya asma köprüden bağlantı sağlanabilir. Ayrıca bu adaya İzmir in simgesi haline gelecek dev bir heykel, kaide, vb. bir sanatsal yapıt inşa edilmeli. EXPO 2015 ve SONRASI Çiğli deki EXPO alanında organizasyon sonrasında 1973 İzmir Nazım İmar Planında öngörülen ve halen İzmir in ihtiyacı olan 1500 dönümlük bir konteyner limanı, sağında ve solunda tema parkları, rekreasyon alanları ve doğal yaşam parkları konumlanabilecektir. EXPO adası (su şehri) teknopark veya dünya medeniyetlerinin sergileneceği açık hava müzesi haline dönüştürülebilecektir. İnciraltı ndaki alan ise fuar, kongre merkezi, rekreasyon ve tema parkı alanı haline getirilebilecektir. KAKLIÇ HAVAALANI NIN SİVİL HAVALİMANI HALE GETİRİLMESİ Çiğli de bulunan iki adet askeri havaalanından Kaklıç Havaalanı Sivil Havalimanı haline getirilmeli. ADNAN MENDERES HAVALİMANI ve ULAŞIM Adnan Menderes Havalimanı nın her türlü gereksinimi giderilmeli, tam anlamıyla uluslararası bir havalimanı hüviyetine dönüştürülmeli. Adnan Menderes Havalimanı ndan kent merkezine yer altından karayolu bağlantısı yapılmalı. KENT MERKEZİ VE ÇEPERİNİN METRO AĞI İLE ÖRÜLMESİ (BERGAMA-SELÇUK VE KONAK-ÇEŞME HIZLI TREN HATLARI) Aliağa-Menderes Banliyö hattının metro sistemine dönüştürülmesi yanı sıra hat kuzeyde Bergama, güneyde Selçuk a kadar uzatılmalı. Hızlı raylı sistem Urla, Çeşme ve Seferihisar a kadar saçaklanmalı; Konak Çeşme hızlı tren sistemi kurulmalı. Bu sistem otoyol arasındaki orta refüjdeki boş alana kurulabilir. Kent içindeki metro hatları, DEÜ Hastanesi, Bornova merkez, Otogar, Işıkkent, Buca merkez ve Alsancak Gar a kadar uzatılmalı. 1
TARİHİ DOKUNUN AÇIĞA ÇIKARTILMASI VE YAŞANARAK KORUNMASI Konak Merkez, Kemeraltı, Mimar Kemalettin, Çankaya, Basmane, Altınpark, Oteller Sokağı, Anafartalar Caddesi, Aya Vukla ve çevresi, Agora, Sinagoglar, Antik Tiyatro, Stadyum, Roma Yolu, Kadifekale ve çevresindeki tarihi değerler ortaya çıkartılmalı. Antik tiyatroda konserler düzenlenebilmeli, ulaşım için Agora dan Kadifekale ye teleferik sistemi kurulmalı. Bu tarihi alanlar ve eserler arkeolojik tarih parkları, rekreasyon alanları, açık hava ve kapalı müze, sergi salonları, kültür, sanat ve eğitim merkezleri haline dönüştürülmeli, canlılığını korumalı. Bu amaçla, kazı, kamulaştırma, restorasyon, kentsel tasarım, plan-proje, yeni fonksiyon verme, uygulama vb. tüm çalışmalar gerçekleştirilmeli. Geleneksel ticaret merkezi Kemerlatı yeniden yapılandırılmalı ve tüm çirkinliklerinden ve problemlerinden kurtularak tarihle bütünleşen canlı bir çarşı haline gelmeli. Kemeraltı ve Agorada yaklaşık 500 m. lik bir mesafede bulunan cami, sinagog, kilise ve çok tanrılı dini yapıtları dünya kardeşliğinin ve barışının simgesi haline gelecek şekilde düzenlenmeli. İzmir in elinde kalmış, çok kültürlü, farklı dönemlere ve inançlara ait izler taşıyan bu tarihi alanlar mutlaka dünya kültürüne açılmalı. BAYRAKLI, ESKİ SMYRNA ANTİK KENTİ Bayraklı da bulunan İzmir in ilk yerleşim birimi Eski Smyrna antik kenti tümüyle ayağa kaldırılmalı, arkeolojik park haline getirilmeli, deniz ile bağlantısı kurularak eski dönemlerde olduğu üzere liman kenti haline dönüştürülmeli. Smyrna antik kent dışında Homeros, Tantolos gibi efsanevi kişilikler, eserleri ve yaşam mekânları canlandırılmalı. AGAMEMNON TERMAL KENTİ Baçova da termal tesislerin bulunduğu alanda, tarihi Agamemnon kaplıcaları izlerini taşıyan termal bir kent kurulmalı. Bu kent kuzeyde Mitahapaşa Caddesi (DEÜ Hastanesi) güneyde Teleferik Dağı sırtları arasında yer almalı. Bu kent içerisinde termal turizmle ilgili olarak akla gelebilecek her türlü faaliyet, hizmet ve fonksiyon bulunmalı. Yapılaşma gerçekleştirilirken potansiyel kuyu noktalarına dikkat edilmeli. YENİ KENT MERKEZİ Alsancak Liman Arkası, Salhane, Turan kesimini kapsayan kültür, turizm, ticaret ve merkezi iş alanı olarak tarif edilen bölgede yeni bir kent merkezi kurulmalı, bu kent merkezinde ulaşım yeraltından sağlanmalı. 2
Oteller, kongre merkezleri, kültür-sanat merkezleri, iş merkezleri, alış veriş merkezleri, eğlence merkezleri bu yeni kent merkezinde inşa edilmeli. ŞEHİRLERARASI ULAŞIM İzmir Ankara, İzmir İstanbul, İzmir Antalya arası otoyol projeleri bitirilmeli; İzmir Ankara, İzmir İstanbul, İzmir Antalya arası hızlı tren sistemi kurulmalı. Aynı hızlı tren sistemi İstanbul Ankara Antalya arasında da kurulmalı. EFES ANTİK KENTİ VE MERYEMANA EVİ Efes Antik Kenti deniz ile birleştirilmeli, antik kanal kazı prensiplerine göre açılmalı, antik liman açığa çıkartılmalı ve yat limanı olarak düzenlenmeli. Yatları ile seyahate çıkan turistler antik kente kadar ulaşabilmeli. Efes Antik Kentinde tüm kazılar ve restorasyon çalışmaları 2015 e kadar büyük bir hızla devam etmeli. Efes Antik Kentten Meryemana Evine teleferik hattı kurulmalı. Antik kent karşısındaki turizm alanlarına dev turizm tesisleri ve golf merkezleri kurulmalı. BUCA KAYNAKLAR DA DİSNEYLAND Buca Kaynaklar Belediyesi sınırları içinde kalan ve planlarda fuar alanı olarak işaretlenen alanda Disneyland kurulmalı. YEŞİL KUŞAK VE KENT ORMANI PROJESİ Kent merkezini (çanağı) çevreleyen volkanik dağların tümünde ve özellikle körfeze bakan yamaçlarda yeşil kuşak oluşturulmalı ve kent ormanları meydana getirilmeli. Körfezden geçen asma köprüden veya EXPO adasından bakıldığında İzmir ormanların arasında kalmış bir kent şeklinde görülmeli. KÖRFEZİN TEMİZLİĞİ İç körfezin temizlenmesiyle ile ilgili olumlu gelişim EXPO 2015 e kadar aksatmadan devam edilmeli. İzmir iç körfezin zemin yüzeyinde bulunan çamur tabakası alınmalı, akıntı engelleri ortadan kaldırılmalı ve sirkülasyon sağlanmalı. Gediz ve Nif Çayı başta olmak üzere tüm kirletici unsurlardaki problemler giderilmeli; kirletici nehirlerin denizle kavuştuğu noktada arıtma konumlandırılarak kirletme oranı sıfır olmalı. Sonuç olarak İnsanlar masmavi körfezden yemyeşil tepe ve dağları seyredebilmeli. 3
ULUSLARARASI SPOR ORGANİZASYONLARI EXPO 2015 organizasyonu gerçekleşinceye kadar Universiade 2005 için yapılan spor tesislerinde uluslararası büyük spor organizasyonları düzenlenmeli ve bu çalışmalar EXPO provası şeklinde olmalı. İZMİR VE ÇEVRESİNDEKİ İONİA (İYON) KENTLERİ İzmir in çevresindeki iyon (antik dönem) kentlerinin güneyde Efes antik kent başta olmak üzere, Artemis tapınağı, Yedi Uyurlar, Teos, Heraklia, Lebedos, Klaros, Kolophon, Notion, Metropolis, batıda Klazomenai, Erythrai, kuzeyde Phokaia (Foça), Kyme, Pergamon (Bergama), Asklepion, Allianoi, Aydın daki Didyma, Milet, Priene nin kazı ve restorasyon çalışmaları hemen başlamalı (devam etmeyenler hariç) ve bu çalışmalar duraksız devam etmeli. Bu kentler arası ulaşım, dinlenme ve alış-veriş tesis problemleri özel teşvikler sağlanarak giderilmeli. Hayırseverlerin ve sponsor firmaların yapacağı kazı ve restorasyon yardım giderleri % 100 ü vergiden düşürülmeli. EXPO 2015 için gelen turistler İzmir kent merkezindeki ören yerlerini gezdikten sonra çeperlerdeki ören yerleri ve doğal güzellikleri görmeli. OSMANLI MİMARİ ZENGİNLİKLERİ İyon kent izleri yanı sıra İzmir merkez, Kemeraltı, Ödemiş, Birgi, Tire, Selçuk ta izleri var olan Osmanlı mimari eserleri ve Osmanlı kültürü açığa çıkartılmalı, yaşatılmalı ve EXPO ziyaretçilerinin ilgisine sunulmalı. TURİZM MERKEZLERİ Başta Çeşme, Foça, Seferihisar, Menderes olmak üzere tüm ilçelerde ve hinterlanttaki her türlü turizm potansiyeli (doğa, kış, kum-deniz, güneş, üçüncü yaş, dağ, yayla, golf, yat, gençlik, hava sporları, su altı dalış, botanik, av ve inanç turizmi) değerlendirilmeli. Bu amaçla turizm master planı hazırlanmalı, projeler üretilmeli, alt ve üst yapı sorunları giderilmeli, yatırımlar gerçekleştirilmeli. Konaklama olanaklarını artırmak için yatırımlara özel teşvik sağlanmalı. Özellikle bugüne kadar turizm ve kültür açısından bir cazibe merkezi haline gelememiş Foça nın cazibe merkezi haline gelebilmesi için çalışmalar yapılmalı. İZMİR KENT MERKEZİNDEKİ TESCİLLİ BİNALARIN KENTE KAZANDIRILMASI İzmir kent merkezinde tescili durumda olan ve mimari, kültürel ve tarihsel açıdan kentte önemli yapılar arasında sayılan hava gazı fabrikası, sigara fabrikası, elektrik fabrikası, Forbes Köşkü, Peterson Köşkü vb. gibi binalar kente kazandırılmalı. 4
İzmir için önemli sayılabilecek bu binalar tespit edilmeli, varsa mülkiyet problemleri giderilmeli, restore edilmeli ve yeni fonksiyonlar verilerek kente kazandırılmalı. PASAPORT LİMANI DALGAKIRAN PROJESİ İzmir kent merkezinde atıl bir konumda, yok olmaya yüz tutmuş bir şekilde kaderine terk edilen Pasaport Limanı Dalgakıran ı kültür, eğitim, sanat, eğlence, yemek, dinlenme, konaklama, rekreatif vb. spor amaçlara hizmet verecek şekilde projelendirilmeli. İçerisinde Kültür, sanat, sergi ve gösteri mekânları, Sualtı müzesi, Amfi tiyatro, su ve ışık oyunları, Kafeterya, bar, restoran, İzmir Evi, Marina ve yat fuarı Tünel ve akvaryum, Yürüyüş ve seyir alanları Butik otel gibi fonksiyonlar olacak proje İzmir halkının ve ziyaretçilerin kullanımına sunulmalı. CAZİBE MERKEZİ YARATACAK FONKSİYONLARIN KENTE KAZANDIRILMASI İzmir deki cazibe merkezlerini artırmak için kentte tema parkları geliştirilmeli, arkeoloji ve tarih parkları, hayvanat bahçesi, botanik bahçesi, dev bir müze, bilim merkezi, sanat merkezi, oyun parkı, konser salonları, sergi salonları, modern ve sağlıklı gece eğlence merkezleri, Lego Land veya İstanbul daki gibi minyatürk tarzında değişik bir maket dünyası merkezi vb. fonksiyonlar kente kazandırılmalı. KENTSEL DÖNÜŞÜM, ESTETİK VE KENT KİMLİĞİ İzmir kent merkezi ve çevresi maalesef sağlıklı kentsel fonksiyonlara ve donatılara sahip olmaktan uzaktır. Çarpık kentleşme, estetik olmayan binalar, peyzaj düzenlemesi ve donatı eksikliği, araçlarla işgal edilmiş yol ve meydanlar, beton yığınları kentin işlevsel, görsel ve niteliksel performansını düşürmektedir. EXPO 2015 ile birlikte önem derecesine göre problemli bu alanlar belirlenmeli, sağlıklı yaşam normlarına uyan ve İzmir kimliği oluşturan yapılaşma koşullarıyla kentsel dönüşüm sağlanmalıdır. Tüm kentte görüntü kirliliği yaratan her türlü unsur ortadan kaldırılmalı. Belediyeler, mülk sahipleri, işletmeler ve vatandaşlar üstüne düşen görevi yerine getirmeli evini, işletmesini, cephelerini, yolunu, kaldırımını ve çevresini elden geçirmeli, İzmir kimlik uyandıran yeni bir görünüme sahip olmalı. Hedefe ulaşma konusunda en önemli konulardan bir tanesi de yöre insanımızda kentlilik bilincinin oluşmasını sağlamaktır. 5
Kentine, mirasına, yatırımlarına, hedeflerine ve vizyonuna sahip çıkmayan bir kentli ile ortak amaçlara ulaşabilmek imkansızdır. Bu nedenle kentin aktörleri halkla ve onu temsil eden örgütlerle sıkı temas halinde bulunmalı ve kentlilik bilincini oluşmalı. İZMİR EXPO 2015 İÇİN BELİRLENECEK TEMAYA YAPILACAK KATKI Dünyamız, mesafelerin hızla küçüldüğü dijital bir bilgi küresine olma yolunda ilerlemektedir. Teknolojinin sunduğu muazzam olanaklar, önündeki engellemelerin kalkmasıyla süratle devrini tamamlayan sermaye hareketleri, mobilize olan nüfus dalgaları ve küresel normlara dönüşen değerler sistemi yaşadığımız yer küreyi giderek küresel bir köy haline getirmektedir. Ancak halihazırda yaşanan reel küreselleşme hareketi beraberinde ciddi sorunları da getirmektedir. Bölgeler arası eşitsizlik giderek artmakta hatta bilgi uçurumu denilen yeni bir kavram doğmaktadır. Diğer yandan hegomonik siyasi güçlerin devreye girmesiyle dünya kültürel bir çatışma alanına dönmektedir. Bütün bunların diyalektik sonucu olarak etki tepkiyi doğurmakta küresel olumsuzluklar yine küresel çapta sorunlara yol açmaktadır. Bunun belki de en çarpıcı sonucu dünyayı saran küresel terörizmdir. Geleceğimizi bekleyen belki de en büyük felaket medeniyetler arası bir çatışmada yatmaktadır. İşte İzmir tam da bu noktada 5 bin yılı aşan medeniyet tarihi ve içinde taşıdığı potansiyelle bir inci gibi parlamaktadır. İzmir, tarih boyunca farklı medeniyetlerin ve farklı kültürlerin bir arada barış içinde yaşadığı bir barış körfezidir. Kentte ve çevresinde Helenistik, İyon, Roma, Bizans, Selçuklu, Osmanlı kültür izlerini bulmak mümkündür. İzmir çok kültürlülüğün, medeniyetler arası uzlaşmanın ve dinler kardeşliğinin canlı bir örneğidir. Örneğin İzmir Agorası kazıldığında Yunan, Roma ve Osmanlı medeniyetlerinin aynı mekanı kullandığı görülmektedir. İzmir'de birbiriyle bir taş atımı mesafede Havra, Kilise ve Cami yapıları görülebilir. İzmir çok kültürlülüğün, barışın, uzlaşmanın, hoş görünün ve uygarlığın şehridir. İzmir bu özellikleriyle ve barındırdığı tüm asli yerel unsurlarıyla aslında insanlığın özlediği küreselleşen dünyaya örnek bir modeldir. EXPO 2015 için belirlenecek ana temaya çok kültürlülük, medeniyetler arası barış, kültürler arası kardeşlik konuları alt başlık olarak eklenmelidir. Bu konular İzmir in özünde yer almaktadır. EXPO tema belirleme kriterleri arasında düzenleneceği kente özgü olma kavramı yer almaktadır. Bu nedenle bu alt konu EXPO ruhunu, temasını ve İzmir i bütünleştirebilecektir. 6
İç körfezde İnciraltı ve Çiğli arasında konumlanacak olan EXPO adası su şehri veya diğer bir temaya uygun olarak kurgulanabilir. Bu kurgunun içerisinde pek çok farklı medeniyetin ve kültürün izlerini ve simgesini taşıyan bir açık hava medeniyetler müzesi yer almalıdır. Bu açık hava medeniyetler müzesi tıpkı Walt Disney World de yer alan Epcot tema parkında olduğu üzere Astek, Maya, Uzak Doğu, Afrika, Amerika, Orta Asya, Tayland, Çin, Arap, Avrupa, İyon, Mısır, Roma, Bizans, Selçuklu, Osmanlı, Helenistik gibi dünya kültürlerin izlerini ve örneklerini taşıyan bir mekan olabilir. EXPO sonrası bu ada teknoloji parkı yanı sıra Dünya Medeniyetleri Açık Hava Müzesi sıfatı ile kullanılabilir. Özetle İzmir in karakteristiğinde yer alan çok kültürlülük, medeniyetler arası barış, kültürler arası kardeşlik olgusu EXPO 2015 için belirlenecek her temaya monte edilebilir nitelikte olup bu özellik mutlaka kullanılmalıdır. ANA GAR TESİSİ İNŞASI VE ALSANCAK BASMANE İSTASYONLARININ YENİDEN İŞLEVLENDİRİLMESİ TCDD Alsancak ve Basmane İstasyonları yerine Halkapınar da ana gar tesis edilmesini daha önce öngörmüş fakat bu yatırım gerçekleştirilememiştir. EXPO 2015 çerçevesinde bu yatırım gerçekleştirilmeli. İnşa edilecek ana gar tesisi İzmir in şehirlerarası hızlı tren hatlarına, ilçeler arası hafif raylı sistemlerine ve metro hatlarına hizmet verebilecek nitelikte olmalıdır. Alsancak ve Basmane istasyonları ise restore edilerek, açık sahaları da kullanılarak otel, kültür-sanat merkezi, sergi salonu haline getirilmeli. Her iki istasyonda metro istasyonları da yer almalı. 7