> 55 Başkan Obama, İsrail de hükümet kurma çabaları sürerken Netanyahu liderliği için Barış Süreci şimdiki durumdan daha kolay olmayacak demişti. > Oytun ORHAN ORSAM Ortadoğu Uzmanı oytunorhan@orsam.org.tr İSRAİL DE YENİ HÜKÜMET VE DIŞ POLİTİKA New Government in Israel and Foreign Policy Abstract Nationalist right declared victory over center left in the early parliament elections in Israel. Likud leader Benyamin Netanyahu, assigned to form the new government, struggled to include the moderate Labour Party into the coalition government in order to save the appereance of coalition s extreme right outlook and gain international support. Thus Netanyahu government, secured 69 of 120 members of parliament, commenced on 1 April. Now the question is how the Israel foreign policy will be shaped. It is intensely debated if the Annapolis Process and the Israel-Syria peace negotiations will continue. In this brief paper, it is going to be studied the future of Peace Process in the framework of new colaition partners foreign policy visions.
56 > Filistin siyasetindeki ikili yapı, HAMAS-El Fetih uzlaşmasının gerçekleşmemesi zaten görüşmeler konusunda isteksiz olduğu bilinen Likud- Evimiz İsrail partilerinin elini güçlendirebilir. Likud un ekonomi odaklı yaklaşımı uzun vadede soruna kalıcı çözüm açısından olumlu olmakla birlikte, müzakere sürecinin sürüncemeye bırakılması sonucunu da doğurabilir. Giriş Şubat ayında gerçekleşen İsrail erken genel seçimlerinden Kadima Partisi nin birinci çıkması sürpriz olarak değerlendirilse de genel eğilim açısından sonuçlar beklendiği gibi gerçekleşmiştir. Seçim öncesi anketlerde Likud az farkla birinci parti gözükürken, genel olarak milliyetçi sağ bloğun, merkez sol karşısında zafer kazanacağı düşünülüyordu. Gerçekten de seçimler sonrasında İsrail Meclisi ndeki (Knesset) denge milliyetçi-dinci sağ lehine değişmiştir. Bir önceki Knesset te merkez solun 70 e 1 50 üstünlüğüne karşın seçimler sonrasında denge 65 e 55 merkez sağ lehine değişmiştir. Sağın yükselişi İsrailli seçmenlerin siyasi tercihlerinde güvenlik arayışının öne çıkması ile açıklanabilir. İran da İsrail e yönelik radikal söyleme sahip yönetimin nükleerleşme çabaları, Hizbullah ın kuzeyde yarattığı tehdit, Gazze de HAMAS ın iktidarı ele geçirmesi ve İsrail yerleşim merkezlerine düzenlediği roket saldırıları bu arayışın temel gerekçeleridir. Partilerin aldığı oyların bölgesel dağılımına bakıldığında güvenlik kaygıları daha net biçimde görülmektedir. İsrail-HAMAS ateşkesinin sona ermesinin ardından HAMAS ın ve 2006 İsrail-Lübnan Savaşı nda Hizbullah ın roket saldırılarına maruz kalan yerleşim yerlerinde her türlü saldırıya karşı net ve kararlı yanıt sözü veren sağ partiler büyük başarı sağlamıştır. Likud böylece bir önceki Knesset te 12 olan sandalye sayısını 27 ye yükseltmiştir. İsrail in Güney Lübnan ve Gazze Şeridi nden tek taraflı geri çekilmesinin yarattığı güç boşluğunu Hizbullah ve HAMAS ın doldurduğu ve dolayısıyla güçlendikleri inancı da, çekilme planlarına karşı çıkan merkez sağ partilerin güçlenmesini sağlamıştır. Hükümetin Kurulma Süreci İsrail Cumhurbaşkanı Şimon Perez yeni dağılım sonrasında Knesset e giren tüm parti liderleri ile görüşmüş ve hükümet tercihlerini dinlemiştir. Görüşmeler sonucunda her ne kadar Kadima birinci parti olsa da Knesset e girmeyi başaran sağ blok partilerin, Likud liderliğindeki bir hükümette yer almayı tercih edecekleri yönünde görüş belirtmesi Perez in görevi Benyamin Netanyahu ya vermesine neden olmuştu. Netanyahu ilk aşamada Kadima ve İşçi Partisi nin içinde olacağı bir hükümet için çabalamış ancak her iki parti de Barış Süreci konusunda çıkan anlaşmazlıklar nedeniyle hükümet içinde yer almak istemediklerini belirtmişti. Kadima ile yapılan ikinci tur görüşmelerden de sonuç alınamazken, Netanyahu nun İşçi Partisi ne verdiği birtakım politika 2 ve bakanlık koltuğu tavizleri 3, Barak ın liderlik koltuğunu kaybetme kaygıları ile birleşince partinin tavrında bir yumuşama ortaya çıkmıştı. Sonuçta, İşçi Partisi delegeleri arasında yapılan oylama 4 sonucunda, Likud hükümetine katılım kararı alınmıştı. Evimiz İsrail ve Şas Partileri ile koalisyon uzlaşısında zorlanmayan Netanyahu, İşçi Partisi nin katılımı ile hükümeti kurmak için gerekli sandalye sayısına ulaşmıştı. Likud en son, Yahudi yerleşimcilerin desteklediği sağcı Yahudi Evi Partisi ile anlaşarak 120 kişilik parlamentoda 69 milletvekilinin desteğini arkasına almış oldu. Netanyahu liderliğindeki yeni İsrail hükümeti, Nisan ayı başında Knesset te yapılan güven oylamasının ardından resmen göreve başladı. Netanyahu, parçalı koalisyonu bir araya getirebilmek için çok fazla bakanlık tavizi vermek zorunda kaldı ve böylece İsrail tarihinin en fazla üyeli hükümeti kurulmuş oldu. Başbakan Netanyahu ve 3 devlet bakanının yanı sıra 30 bakanın yer aldığı hükümette Likud 15, Evimiz İsrail ve İşçi Partisi 5, Şas 3, Yahudi Evi Partisi de 1 bakanlık üstlendi. Yeni hükümette Dışişleri Bakanlığı nı Evimiz İsrail lideri Avigdor Lieberman, Savunma
> 57 Şas ın kurucusu Rabbi Ovadiah Yosef (ortada), Evimiz İsrail in lideri Lieberman için şeytan benzetmesinde bulunmuştu. Dinin siyasetteki rolü konusunda iki parti arasında derin bir görüş ayrılığı var. Bakanlığı nı bir önceki dönem olduğu gibi İşçi Partisi lideri Ehud Barak ve İçişleri Bakanlığı nı da Şas Partisi lideri Eliyahu Yishai yürütecektir. Likud un, İşçi Partisi nin koalisyona katılımı için yoğun çaba sarf etmesinin ardında bu partinin koalisyon içinde yer almasının hükümetin geleceği ve başarısı için büyük önem taşıması yatmaktadır. Netanyahu nun sadece sağ partilerden oluşacak bir hükümet kurma şansı bulunuyordu. Ancak böyle bir hükümetin uluslararası desteği çok zayıf olacaktı. ABD de Ortadoğu Barış Süreci ni bölgesel önceliklerinden biri olarak belirleyen ve diplomasi yoluyla sorunun çözümünü savunan Başkan Barack Hüseyin Obama yönetimine karşılık sertlik yanlısı milliyetçi bir hükümetin İsrail de işbaşında olması, beraber çalışılabilme açısından sıkıntı yaratacaktı. Başkan Obama, İsrail de hükümet kurma çabaları sürerken Netanyahu liderliği için Barış Süreci şimdiki durumdan daha kolay olmayacak 5 ifadesini kullanarak kaygısını dile getirmişti. İşçi Partisi nin koalisyona katılımı Netanyahu üzerindeki baskıları azaltacak, barış görüşmeleri konusunda uluslararası alanda daha fazla destek görmesini sağlayacaktır. Netanyahu, hükümetinin geniş tabanlı olduğu ve İsrail in çoğu kesimini temsil ettiği iddiasını daha güçlü seslendirebilecektir. Bu gerekçeler Netanyahu yu, İşçi Partisi ne politik tavizler vermeye yöneltmiştir. İşçi Partisi nin koalisyona katılım kararı parti içinde anlaşmazlıklara neden olmuştur. İşçi Partisi nde koalisyona katılım konusunda yapılan oylamada delegeler 680 Evet e karşılık 507 hayır oyu vermiştir. Dolayısıyla karar az sayılabilecek bir farkla alınmıştır. Bunun temel nedeni, koalisyonda sadece imaj düzeltme işlevi üstlenileceği ve önemli kararlarda fazla söz sahibi olunamayacağı yönündeki kaygılardır. Diğer bir faktör, ılımlı ve barış yanlısı bir seçmen tabanına sahip partinin, aşırı sağ politikaların hâkim ola-
58 > Netanyahu Hükümeti nin geleceği, 69 milletvekili desteğine rağmen sıkıntılı gözükmektedir. En önemli risk faktörü iç ve dış politik meselelere çok farklı bakış açısına sahip partilerin bir arada olmasıdır. İç politik konuların yanı sıra Barış Süreci nde çıkabilecek anlaşmazlıklar da hükümetin sonunu getirebilir. cağı bir hükümette yer almasının partiye desteği daha da azaltacağı düşüncesidir. İlk tur görüşmelerde muhalefeti tercih eden İşçi Partisi nin karar değiştirmesinde ise verilen tavizlerin yanı sıra, muhalefette kalınması durumunda Barak ın liderlik koltuğunu kaybedebileceği düşüncesi de etkili olmuştur. Koalisyona katılım çabalarının başını Ehud Barak çekmiştir. İşçi Partililerin bir kısmı Barak ın kişisel çıkarlarını parti çıkarlarının önüne geçirdiği 6 düşüncesini dile getirmiştir. Yeni Hükümet Yeni Dış Politika (mı?) Yeni hükümetin alacağı dış politik kararlarda gerek koalisyon içindeki ağırlıkları gerekse elde ettikleri bakanlıklar açısından üç partinin daha fazla etkili olması beklenebilir. Bunlar Likud, Evimiz İsrail ve İşçi Partisi dir. Likud zaten büyük ortak olarak ve başbakanlık aracılığı ile dış politikada en başta gelen karar alıcılardan olacaktır. Evimiz İsrail 15 milletvekilliğine sahip ikinci büyük ortak ve lideri Lieberman ın Dışişleri Bakanlığı aracılığı ile etkili olacaktır. Son olarak İşçi Partisi 13 milletvekilliği ve Savunma Bakanlığı görevini üstlenen Ehud Barak vasıtası ile ulusal güvenlik-dış politika konularında söz sahibi olacaktır. Dolayısıyla önümüzdeki dönem İsrail dış politikası hakkında öngörü yapabilmek açısından bu üç partinin genel yaklaşımlarına bakmak açıklayıcı olabilir. Likud 7 : Likud un ulusal güvenlik ve dış politika önceliklerinde İran tehdidi ön plandadır. Parti, İran ı sadece İsrail in değil tüm uygar dünyanın karşı karşıya olduğu en büyük tehdit olarak tanımlamaktadır. İrrasyonel ve sorumsuz hareket eden bir ülke olarak İran ın nükleer silaha sahip olmasının her türlü yola başvurularak engellenmesi partinin birinci önceliğidir. Her türlü yol vurgusu ekonomik ve diplomatik yaptırımların sonuç vermemesi durumunda askeri seçeneği de içermektedir. İsrail-Filistin konusunda partinin temel yaklaşımı müzakerelerden önce Filistinlilerin ekonomik koşullarının düzeltilmesi yönündedir. Zaten Netanyahu seçim döneminde yaptığı açıklamalarda, Filistin tarafının ekonomik koşullarının iyileştirilmesine sürekli olarak vurgu yapmıştır. 8 Tek taraflı geri çekilmeler konusunda eleştirel yaklaşıma sahip parti, bu planların Hizbullah ve HAMAS ı güçlendirdiğini düşünmektedir. Bunun yanında geri çekilmeler zayıflık ve teslimiyet mesajı vereceği gerekçesiyle de son derece hatalı politikalar olarak görülmektedir. Parti Filistinli mülteciler ve Kudüs konusunda da katı bir tutuma sahiptir. Filistinli mültecilerin dönüş hakkına karşı çıkan Likud, Kudüs ün bölünmemiş olarak İsrail egemenliği altında kalması gerektiğini savunmaktadır. İsrail e yönelik saldırılara açık ve kararlı karşılık sözü verilmektedir. Seçim beyannamesinde yer alan bu ifadeler partinin dış politikada genel yaklaşımlarını göstermekle birlikte İşçi Partisi ile imzalanan koalisyon anlaşması Likud un politikalarındaki esneme payını görme açısından önemlidir. Bu anlaşmaya göre Netanyahu Barak a İsrail in daha önce imzalamış olduğu tüm diplomatik ve uluslararası anlaşmalara bağlı kalma sözünü vermiştir. Bunun açılımı, Likud un Annapolis Zirvesi nde alınan kararlara uyacağıdır. 2007 yılında gerçekleşen Annapolis Zirvesi nde İsrail ve Filistin tarafları barış ve güvenlik içinde yan yana yaşayacak iki devlet hedefi doğrultusunda müzakerelere devam edilmesi konusunda anlaşmıştı. Evimiz İsrail 9 : Parti, Ortadoğu Barış Süreci konusunda farklı bir yaklaşıma sahiptir. Toprak karşılığı barış ilkesinin başarısız olduğunu, ancak barış karşılığı barış ve toprak karşılığı toprak yaklaşımı ile kalıcı bir istikrar sağlanabileceğini düşünmektedir. Parti; Kudüs, Batı Şeria ve Golan da daha fazla Yahudi yerleşim birimleri
> 59 Yahudi yerleşimciler sorunu, İsrail iç ve dış politikasının en temel meselelerinden biri. inşa edilmesini savunmaktadır. İsrail içinde Arap vatandaşların yaşadığı yerleşim birimlerinin Filistin sınırlarına dâhil edilmesine karşılık Batı Şeria ve Kudüs teki Yahudi yerleşim birimlerinin İsrail sınırlarına çekilmesini İsrail-Filistin sorununa çözüm modeli olarak sunmaktadır. Ayrıca Gazze ve Batı Şeria arasındaki bağlantının tamamen koparılması diğer bir politika önerisidir. Batı Şeria ve Gazze ye iki farklı siyasal varlık olarak bakılması gerektiğinin düşünen parti, Batı Şeria daki yönetim ile müzakere edilebileceğini ancak Gazze ile ilişkinin kesilmesi ve düşman bir komşu olarak davranılmasını savunmaktadır. Barış Süreci nin Suriye ayağında yine tavizsiz bir tutuma sahiptir. Parti, Suriye den doğrudan ya da Lübnan üzerinden dolaylı gelecek her türlü saldırının ağır şekilde cezalandırılacağını ifade etmektedir. Suriye nin barış anlaşması imzalayarak İsrail in kazanacaklarından daha fazla kazanacağını dolayısıyla Suriye ile barış müzakerelerinin barış karşılığı barış ilkesi temelinde yürümesi gerektiğini savunmaktadır. Golan Tepeleri nin yenilenebilir bir anlaşma ile 99 yıllığına İsrail e verilmesi karşılığında anlaşma imzalanması istenmektedir. Tek taraflı geri çekilme planlarına karşı çıkmaktadır. Şiddet saldırılarına karşılık Likud gibi ağır bedel ödetilmesi ni savunmaktadır. Partinin diğer bir dış politik hedefi de İsrail in Avrupa Birliği ve NATO ya üye olmasıdır. Koalisyonun geleceği açısından önem taşıyan diğer bir politikası da dinin siyasal ve toplumsal yaşamdaki rolüne ilişkindir. Evimiz İsrail aşırı milliyetçi sağ olarak bilinmektedir. Ancak parti Yahudiliğin dini unsurlarından ziyade milli unsurlarını daha fazla öne çıkarmaktadır. Bu açıdan radikal dinci partilerden farklılık arz etmektedir. Parti, modern bir toplum yaratma hedefi çerçevesinde İsrail kanunları ve değerleri ile uyuştuğu sürece dini yaklaşımlara saygılı olmayı savunmaktadır. Evlenme ve boşanma gibi konularda Şas Partisi nden farklı yaklaşımlara sahiptir. İşçi Partisi: İşçi Partisi, hükümet içindeki tek
60 > Koalisyon Partileri Bakanlıkların Partilere Göre Dağılımı Açıklama Likud Milliyetçi Sağ 27 Milletvekili Başbakan, 2 Başbakan Yardımcılığı, Başbakan Vekilliği, 2 Devlet Bakanlığı, Bilgi ve Diaspora Bakanlığı, Ekonomik Strateji Bakanlığı, İletişim Bakanlığı, Kültür ve Spor Bakanlığı, Eğitim Bakanlığı, Çevre Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Kamu Hizmetleri Geliştirme Bakanlığı, İstihbarat ve Atom Enerjisi Bakanlığı, Emekliler Bakanlığı, Bölgesel Gelişim Bakanlığı, Stratejik İşler Bakanlığı, Negev ve Galil Geliştirme Bakanlığı, Ulaştırma Bakanlığı. Başbakanlığı üstlenen Netanyahu, Ekonomik Strateji ve Sağlık Bakanlığını da yürütecektir. Likud, başbakan yardımcılıkları ve devlet bakanlıkları sayılmazsa 15 bakanlık üstlenmiştir. Evimiz İsrail Seküler-Aşırı Milliyetçi 15 Milletvekili İşçi Partisi Merkez Sol 13 Milletvekili Şas Ultra Ortodoks 11 Milletvekili Yahudi Evi Dinci - Siyonist - Yerleşimci Hakları 3 Milletvekili Başbakan Vekilliği, Dışişleri Bakanlığı, Göçmen Bakanlığı, İç Güvenlik Bakanlığı, Ulusal Altyapı Bakanlığı, Turizm Bakanlığı. Başbakan Vekilliği, Savunma Bakanlığı, Tarım ve Kırsal Gelişim Bakanlığı, Sanayi- Ticaret ve İşçi Bakanlığı, Azınlıklar Bakanlığı, Sosyal Hizmetler Bakanlığı. Başbakan Vekilliği, İçişleri Bakanlığı, Devlet Bakanlığı, İskân Bakanlığı, Din Hizmetleri Bakanlığı. Bilim ve Teknoloji Bakanlığı Koalisyonun 2. büyük ortağı Evimiz İsrail Partisi 5 bakanlık elde etmiştir. Kendisi de Moldova Göçmeni olan Lieberman Göçmen Bakanlığını almıştır. İşçi Partisi, Evimiz İsrail den az sayıda sandalyeye sahip olmasına rağmen eşit sayıda bakanlık almıştır. Azınlıklar Bakanlığı, Arap kökenli İsrail vatandaşlara sert tutumları ile bilinen Evimiz İsrail yerine İşçi Partisi ne verilmiştir. Geçen seçimlere göre sandalye sayısı bir azalarak 11 e düşen Şas Partisi, Devlet Bakanlığı nın yanı sıra 3 bakanlık üstlenmiştir. Kendileri açısından önem taşıyan Din Hizmetleri Bakanlığı nı elde etmişlerdir. Knesett te 3 sandalyeye sahip Yahudi Evi Partisi nin aldığı tek bakanlık görevini parti lideri Daniel Hershkowitz yürütecektir. Knesset Dışı Adalet Bakanlığı Knesset üyesi olmayan Yaakov Neeman 1996-1999 arasında yine Knesset dışı üye olarak Netanyahu hükümetinde Adalet ve Maliye Bakanı olarak görev yapmıştır. Not: Başbakan Yardımcılığı ve Vekilliği resmi bir makamdan ziyade fahri bir görevdir. Bu nedenle üstlenilen toplam bakanlık hesaplamalarında yardımcılık ve vekillik pozisyonları dikkate alınmamıştır. Kaynak: İsrail Parlamentosu (Knesset) Resmi İnternet Sitesi, Eighteenth Knesset: Government 32, http://www.knesset.gov.il/govt/eng/govtbynumber_ eng.asp.
> 61 merkez sol partidir. Diğer partilerin nispeten birbirine yakın dış politika yaklaşımlarının aksine ılımlı bir tutuma sahiptir. İki devletli çözüm temelinde Filistinlilerle müzakerelerin sürdürülmesi, Annapolis kararlarına bağlılık, Suriye ile müzakerelerin sürdürülmesi ve barış karşılığı toprak ilkesinin savunulması partinin genel yaklaşımları olarak sıralanabilir. Bu açılardan ABD de Obama yönetiminin bölgeye yaklaşımına nispeten yakın olan tek partidir. Ancak gerektiğinde sert tedbirlere başvurma konusunda sağ partiler gibi karar alabilmektedir. 2006 İsrail- Lübnan Savaşı ve son Gazze Operasyonları kararlarının İşçi Partili Savunma Bakanları 10 zamanında alındığını unutmamak gerekir. İşçi Partisi ni önemli kılan koalisyon içindeki tek merkez sol partisi olması ve bu nedenle politikaların yumuşaması açısından kilit rol üstlenecek olmasıdır. Parti, bu önem sayesinde bazı politik tavizler koparmayı başarabilmiştir. Karar alma süreçlerinde, özgül ağırlığının sahip olduğu milletvekili potansiyelinden daha fazla olması beklenebilir. Savunma Bakanlığı görevini devam ettirecek olan Ehud Barak, Barış Süreci ve İran la mücadele konusunda diplomatik fırsatları kaçırmayacağız ve geri dönülmez askeri maceralara atılmayacağız diyerek farklı çizgisini ortaya koymaktadır. Netanyahu döneminde İsrail dış politikasında değişim beklentisi haklı gerekçelere dayanmakla birlikte, iktidarda olmanın getireceği sorumluluk, muhalefet sırasındaki sert söylemlerde sapmalara neden olabilir. En azından parti beyannamelerinde yer alan aşırı taleplerde bir törpülenme olabilir. Netanyahu nun İşçi Partisi ne verdiği müzakerelerin devamı ve Annapolis e bağlılık taahhüdü bu kapsamda görülebilir. Ancak Likud ve diğer sağ partilerin yukarıda anlatılmaya çalışılan genel yaklaşımları düşünüldüğünde, nihai barış anlaşmasına mevcut hükümet ile ulaşılması neredeyse imkânsız gibidir. Likud ve Evimiz İsrail in Kudüs, Yahudi yerleşim yerleri, Golan ın iadesi, mültecilerin dönüşü konularındaki yaklaşımları nihai barış anlaşmasını imkânsız kılmanın ötesinde müzakerelerin devamını da riske edecektir. Hatta sert ve tavizsiz yaklaşımlar Filistin tarafında HAMAS ın siyasal söylemine zemin oluşturarak, güçlenmesini sağlayabilir. Ancak; ABD baskıları, Filistin siyasetinin alacağı şekil, bölgesel ortamın gerektirdiği zorunluluklar nedeniyle Filistin ya da Suriye ile görüşmeler başlayabilir. Sürecin Suriye ayağında olumlu gelişmelerin olması daha muhtemeldir. ABD nin Suriye açılımındaki gelişmeler ve Obama yönetiminin baskıları karşısında Suriye ile görüşmelere devam edilebilir. 11 Ancak Netanyahu ve Lieberman stratejik Golan Tepeleri ni Suriye ye verilmesinin siyasi sorumluluğunu muhtemelen alamayacaktır. Bu sürecin de nihai aşamada başarısızlıkla sonuçlanması kesin gibidir. Şu an Golan ın 99 yıl süre ile İsrail e devrini savunan bir Dışişleri Bakanı işbaşındadır. Lieberman görevi devralır almaz yaptığı ilk konuşmada Filistinlilerle müzakereleri öngören Annapolis kararlarının İsrail Parlamentosu tarafından onaylanmadığı, dolayısıyla İsrail hükümetini bağlamadığını, Suriye ye ilişkin de barış karşılığında Golan Tepeleri nden çekilmelerinin söz konusu olamayacağını söylemesi baştan barış umutlarını azaltmıştır. Filistin siyasetindeki ikili yapı, HAMAS-El Fetih uzlaşmasının gerçekleşmemesi zaten görüşmeler konusunda isteksiz olduğu bilinen Likud- Evimiz İsrail partilerinin elini güçlendirebilir. Likud un ekonomi odaklı yaklaşımı uzun vadede soruna kalıcı çözüm açısından olumlu olmakla birlikte, müzakere sürecinin sürüncemeye bırakılması sonucunu da doğurabilir. İran ile ilişkiler konusunda zaten gergin olan ilişkilerin daha da gerilebileceği söylenebilir. İran a yönelik bir askeri saldırı olasılığı halen düşük ihtimal olmakla birlikte önceki döneme göre daha yüksektir. Ehud Barak ın koalisyonda dengeleyici olacağız ifadesi, partisinin hükümete olumlu imaj sağlama ötesinde politikaların yumuşaması açısından önemli bir işlev üstleneceğine olan inancını gösterse de, hükümetin milliyetçi sağ ağırlıklı olacağını unutmamak gerekir. İşçi Partisi nin varlığı müzakerelerin başlayıp belli bir süre devam etmesine imkân sağlasa da orta vadede İsrail- Filistin ve İsrail-Suriye barış görüşmelerinin başarısızlıkla sonuçlanması ve yeni şiddet olayları-
62 > nın yaşanması sürpriz olmayacaktır. Sonuç Yerine: Hükümetin Geleceği Netanyahu Hükümeti nin geleceği, 69 milletvekili desteğine rağmen sıkıntılı gözükmektedir. En önemli risk faktörü iç ve dış politik meselelere çok farklı bakış açısına sahip partilerin bir arada olmasıdır. Eğitim, siyasette dinin rolü, medeni kanun, Yahudi yerleşimcilerinin geleceği gibi iç politik konuların yanı sıra Barış Süreci nde çıkabilecek anlaşmazlıklar da hükümetin sonunu getirebilir. Örneğin Evimiz İsrail ile Şas Partisi sağ blok içinde değerlendirilmekle birlikte dinin siyasetteki rolü konunda çok farklı düşünceye sahiptirler. Farklılık, Şas Partisi kurucusu Rabbi Ovadiah Yosef in seçimler öncesinde söylediği Lieberman a oy veren şeytana oy verir ifadesinden anlaşılacağı üzere çok derindir. Bunun yanında İşçi Partisi ile diğer sağ partiler arasında Ortadoğu Barış Süreci ne ilişkin görüş ayrılık- ları çıkması en olası senaryodur. Hatta krizin ilk işaretleri Evimiz İsrail lideri Lieberman Dışişleri Bakanlığı görevini devralır almaz yaptığı açıklamalarla baş göstermiştir. Netanyahu bir taraftan İşçi Partisi ile imzaladığı koalisyon anlaşmasında Annapolis e bağlılık sözü verirken diğer taraftan Lieberman ile Batı Şeria da yeni yerleşim birimlerinin inşası konusunda anlaştığı iddia edilmektedir. 12 Bunlar doğru ise Filistin tarafı ile kalıcı sınırlar konusunda zaten sorunlu olan durum daha da karmaşıklaşacaktır. Müzakereler başlasa bile böyle bir zeminde sürmesi imkânsızdır. İşçi Partisi nin kararlarda belirleyici olamaması parti içindeki rahatsızlığı daha da artırabilir. Ve son risk faktörü Likud içi muhalefetin artmasıdır. Netanyahu çok farklı yaklaşımları içinde barındıran koalisyonu dengede götürebilmek için zaman zaman tavizler vermek zorunda kalacaktır. Bu durum zaten var olan parti içi rahatsızlığı körükleyebilir. 1 Merkez sola ait 70 sandalyelik dağılımda Arap vatandaşların desteklediği partilerin de 10 sandalyelik payı bulunmaktadır. Bu partiler sol blok içinde değerlendirilmekle birlikte koalisyonlarda yer almamaktadır. 2 Likud ile İşçi Partisi arasındaki koalisyon anlaşması ve Likud un verdiği politika tavizleri için bkz.: Attila Somfalvi, Netanyahu, Barak Strike Coalition Deal, Yedioth Ahronot, 24 Mart 2009, http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,l-3691220,00.html, (Son Erişim: 17 Nisan 2009). 3 Evimiz İsrail Partisi sahip olduğu 15 sandalyeye karşılık 5 bakanlık elde etmişken İşçi Partisi 13 milletvekilliği ile aynı sayıda bakanlık üstlenmiştir. 4 İşçi Partisi delegeleri arasında yapılan oylamada, koalisyona katılım için 680 Evet e karşılık 507 Hayır oyu çıkmıştır. 5 Natasha Mozgovaya, Obama: Peace won t be Easier under Netanyahu, But just as Necessary, Haaretz, 26 Mart 2009, http://www.haaretz.com/hasen/spages/1073765.html, (Son Erişim: 17 Nisan 2009). 6 Ehud Barak Leads Labour into Coalition to Tame the Israeli Hawks, The Times Online, 25 Mart 2009, http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/middle_east/article5970892.ece, (Son Erişim: 17 Nisan 2009). 7 Likud un dış politika yaklaşımları, partinin resmi internet sitesinde ilgili bölümlerden alınmıştır. Ayrıntılı olarak incelemek için bkz.: http://en.netanyahu.org.il/, (Son Erişim: 17 Nisan 2009). 8 Gil Hoffman, Netanyahu Vows Rapid Palestinian Economic Growth, Jerusalem Post, 19 Kasım 2008, http://www.jpost.com/servlet/satellite?pagename=jpost%2fjparticle%2fshowfull&c id=1226404780901, (Son Erişim 16 Nisan 2009) 9 Evimiz İsrail in dış politika yaklaşımları, partinin resmi internet sitesinde ilgili bölümlerden alınmıştır. Ayrıntılı olarak incelemek için bkz.: http://www.beytenu.org/, (Son Erişim: 17 Nisan 2009). 10 2006 İsrail-Lübnan Savaşı sırasında İşçi Partisi lideri Amir Peretz Savunma Bakanlığı görevini yürütüyordu. 2008 yılının son ayında başlayan Gazze Operasyonlarının kararını alanlardan biri o dönemde de Savunma Bakanlığını görevini yürüten İşçi Partisi lideri Ehud Barak tı. 11 Leslie Susser, Bibi s Second Coming, Jerusalem Post, 13 Nisan 2009, http://www.jpost.com/servlet/ Satellite?cid=1239618129863&pagename=JPost/JPArticle/ShowFull, (Son Erişim: 17 Nisan 2009). 12 Netanyahu, Lieberman Struck Secret Deal for West Bank Construction, Haaretz, 25 Mart 2009, http:// www.haaretz.com/hasen/spages/1073771.html, (Son Erişim: 17 Nisan 2009). DİPNOTLAR