ATIKSU YÖNETĠMĠ Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Recep AKDENĠZ ġube Müdürü Atıksu Yönetimi ve Planlama 12 Kasım 2010 - Bursa
TÜRKİYE DE ATIKSU MEVZUATI Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (2004) ÇEVRE KANUNU (2872-1983) (5491-2006) Kentsel Atıksu Arıtımı Yönetmeliği (2006) Tebliğler ve Genelgeler Numune Alma ve Analiz Metotları Teknik Usuller Tebliği İdari Usuller Tebliği İş Termin Planı Genelgesi Proje Onay Genelgesi Tebliğ Hassas ve Az Hassas Su Alanları Tebliği Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliği (2005) İçme ve Kullanma Suyu Elde Edilen ve Edilmesi Planlanan Yüzeysel Suların Kalitesine Dair Yönetmelik (2005) Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü
ATIKSU POLĠTĠKAMIZ Çevre Kanunu revizyonu ile su kaynaklarının korunmasında Bakanlığımızca inisiyatif alınmıştır. Bakanlık AAT ile ilgili yönlendirme ve onay yapmakla yükümlü tutulmuģtur. Atıksu arıtma tesisi teknoloji seçimi, belirlenmesi ve uygulanması hususlarında inisiyatif almıģtır. Uygulanacak para cezaları suç unsuru bazında düzenlenmiģ ve her aykırılık için ayrı ayrı tespit edilmiģ ve miktar olarak yüksek tutulmuģtur. Su kirliliğinin azaltılmasındaki temel politikamız; minimum atıksu deģarj yöntemlerin kullanılması ve kirliliğin kaynağında önlenmesidir Ġnsan ve Çevre Sağlığının Korunmasında Atıksu Kirliliğinin Kaynağında Önlenmesi önemlidir.
MEVCUT DURUM Organize Sanayi Bölgeleri Mevcut Durum Ülkemizde 268 adet OSB tüzel kişilik kazanmış olup, 148 adet OSB tamamlanarak faaliyete geçmiş durumdadır*. Türkiye genelinde mevcut verilerimiz doğrultusunda 4300 ( 2600 sanayi+ 1700 turizm) civarında müstakil arıtma tesisi mevcuttur. *İşletmede Olan OSB lerin Atıksu Arıtma Durumu (Kaynak: OSB Üst Kurulu) Atıksu Arıtma Durumu Mevcut AAT'si olan (1 adet başka OSB, 2 adet Koop) Adet 45 AAT olan Kanalizasyona bağlı 26 İnşaat Aşamasında 10 Proje Aşamasında (+ 5 adet İhale ) 17+5 AAT si çalışması olmayanlar 45
ÇEVRE KANUNU Sorumlu yönetimler(çk/md.11) Atıksu altyapı sistemlerinin kurulması, bakımı, onarımı, ıslahı ve işletilmesinden; Organize sanayi bölgelerinde organize sanayi bölgesi yönetimi, Serbest ve/veya endüstri bölgelerinde bölge müdürlükleri, Küçük sanayi sitelerinde kooperatif başkanlıkları, Mevcut yerleşim alanlarından kopuk olarak münferit tesis alanları vb. kullanım alanlarında ise tesis işletmecileri, sorumludurlar.
ÇEVRE KANUNU AAT Kurma Zorunluluğu (ÇK/Md.11) Faaliyetleri sonucunda oluşan atık sularını alıcı ortamlara vermeleri uygun görülmeyen sanayilerin atık sularını yönetmeliklerde belirlenen standart ve yöntemlere uygun olarak arıtmak ve bertaraf etmekle veya ettirmekle ve öngörülen izinleri almakla yükümlüdürler. OSB ve diğer sanayi tesisleri mevzuatta öngörülen arıtma tesis veya sistemlerini müstakil veya ortak olarak kurmak ve işletmeleri için 3 yıl süre verilmiş olup, Mayıs 2009 tarihinde bitmiştir.
ÇEVRE KANUNU TeĢvik (Madde 29) DAYANAK: Çevre Kanununun 29 uncu Maddesi gereği; Arıtma tesislerinde kullanılan elektrik enerjisi tarifesinde, sanayi tesislerinde kullanılan enerji tarifesinin yüzde ellisine kadar indirim uygulamaya, Bakanlığın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu yetkilidir. TeĢvik tedbirleri ile ilgili esaslar yönetmelikle belirlenir. Ayrıca Bakanlığımız tarafından ise arıtma tesisi eletrik tarifesinden yararlanılabilmesi için Atıksu Arıtma Tesisi Belgesi verilmektedir.
ÇEVRE KANUNUNUN 29 UNCU MADDESİ UYARINCA ATIKSU ARITMA TESİSLERİNİN TEŞVİK TEDBİRLERİNDEN FAYDALANMASINDA UYULACAK USUL VE ESASLARA DAİR YÖNETMELİK 01 EKĠM 2010 TARĠH VE 27716 SAYI
TEŞVİKTEN KİMLER FAYDALANABİLİR? 1. Sanayinin alıcı ortama deģarj etmesi, 2. AAT biyolojik, kimyasal veya ileri arıtma olması, 3. Geri Ödeme Belgesi alınması, 1. Çevre Ġzni veya DeĢarj izin belgesi alınması, 1. Elektrik saatinin AAT ait olması, 2. 2004 yılından sonraki AAT lerinde proje onayı alınması, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü
TEŞVİK GERİ ÖDEMESİ 3 AŞAMADAN OLUŞMAKTADIR.
1.AŞAMA BAKANLIKTAN GERİ ÖDEME BELGESİ ALINMASI
1. AġAMA GERĠ ÖDEME BELGESĠNĠN VERĠLMESĠ Proje Onayı (27 Nisan 2004 Tarihinden Sonra Yapılan Tesisler için) Elektrik Aboneliği (AAT Ġçin Ayrı) Çevre İzin veya Deşarj İzin Belgesi Geri ödeme belgesi ücreti makbuzu ATIKSU ARITMA TESİSİ (Biyolojik, Kimyasal, Ġleri Arıtma) İl Çevre ve Orman Müdürlüğüne Başvuru Komisyon Raporu Veri Tabanına Kayıt
VERİ GİRİŞİ Bakanlığımızın Çevresel Bilgiye EriĢim Veri Tabanında oluģturulan modül sayesinde depolanmaya baģlanmıģtır. Sisteme veri giriģi verilecek kullanıcı adı ve parola sayesinde iģletmeler tarafından yapılacaktır.
2.AŞAMA ENERJİ GİDERİNİN BİR KISMININ GERİ ÖDENMESİ İÇİN BAŞVURU
GERİ ÖDEME BELGESİ ÇEVRE CEZASI VAR MI? YOK MU? İÇOM YAZISI BAŞVURU DİLEKÇESİ TAAHHÜTNAME DOLDURULMUŞ EK-4 TABLOSU ELEKTRİK FATURALARININ VE ÖDEME BELGESİ Her yılın Nisan ayı sonuna kadar İÇOM a Başvuru
BAKANLIKCA ÖDEMESĠ YAPILACAK TUTAR KESİNTİLER VE VERGİLER
EK-4 ELEKTRİK TÜKETİM VE TUTAR TABLOSU Kurum, Kuruluş veya Türk Ticaret Sicil Gazetesi nde Kayıtlı Firma Adı/Unvanı/Adresi/Tel efonu Destek Dönemi (YIL) Toplam Elektrik Tüketimi kw/saat Banka Adı Para Aktarımı Yapılacak Şube Adı Hesap Numarası Bağlı Bulunduğu Vergi Dairesi Adı Vergi No'su Vergiler ve Kesintiler Hariç Elektrik Tüketimi Toplam Bedeli (TL) TĠC.LTD.ġTĠ 2010 1.000.000-.BAN KASI ANKARA 0000000001 ANKARA 000000001 200.000 TL
EK 3 TAAHHÜTNAME BEYAN VE TAAHHÜT Çevre Kanunun 29 uncu Maddesi Uyarınca Atıksu Arıtma Tesislerinin Teşvik Tedbirlerinden Faydalanmasında Uyulacak Usul ve Esaslara Dair Yönetmeliğe istinaden atıksu arıtma tesisi enerji gideri geri ödemesinden yararlanmak üzere Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğüne yaptığım/yaptığımız müracaat ekinde ibraz edilen bilgi ve belgelerin varlığını, muhteviyatı itibarıyla doğruluğunu, 29/1/2004 tarihli ve 5084 sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun veya diğer ilgili mevzuat kapsamında herhangi bir elektrik enerjisi desteğinden yararlanmadığımızı beyan; destek uygulamasının herhangi bir aşamasında hatalı ve yanlış ödeme yapılması veya yanlış bilgi verildiğinin tespiti hâlinde ise yararlanılan desteğin, genel hükümler çerçevesinde tahsil edileceğini, kabul ve taahhüt ederiz. Kurum-Kuruluş ve İşletme Adı/Unvanı Yetkili imzalar
3.AŞAMA GERİ ÖDEMENİN YAPILMASI
GERĠ ÖDEMENĠN YAPILMASI Geri ödemesi yapılacak elektrik enerjisi tutarı vergiler ve kesintiler hariç tüketim bedeli üzerinden yapılır. İÇOM lara yapılan başvurulardan uygun bulunanlar değerlendirilerek il genelindeki toplam talep miktarları, EK-5 te yer alan il genelinde enerji sarfiyatı tutar tablosu formu doldurularak her yıl Haziran ayı sonuna kadar Bakanlık, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğüne gönderilir. Bakanlar Kurulunca belirlenen geri ödeme oranlarına göre Bakanlık Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü tarafından hesaplanan ve il çevre ve orman müdürlükleri bütçelerine yapılacak toplam ödenek tahsisleri EK-6 da tablosu doldurulduktan sonra İÇOM hesaplarına Genel Müdürlükçe aktarılır ve tahsis edilen ödenekten İÇOM tarafından başvuru sahiplerine geri ödeme işlemleri gerçekleştirilir.
ÇEVRE KANUNU Katkı Payı (ÇK/Md.11)) Atıksu altyapı sistemlerini kullanan ve/veya kullanacaklar her türlü yatırım, işletme, bakım, onarım, ıslah ve temizleme harcamalarının tamamına kirlilik yükü ve atıksu miktarı oranında katılmak zorundadırlar. Bu fıkra uyarınca tahsil edilen ücretler, atıksu ile ilgili hizmetler dışında kullanılamaz. Arıtma ve bertaraf etme sistemleri ile atıksu altyapı sistemlerinin kurulması, onarımı, ıslahı, işletilmesi ve harcamalara katkı paylarının belirlenmesi ile ilgili usûl ve esaslar Bakanlıkça yönetmeliklerle düzenlenir.
Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü ATIKSU ALTYAPI VE EVSEL KATI ATIK BERTARAF TESĠSLERĠ TARĠFELERĠNĠN BELĠRLENMESĠNDE UYULACAK USUL VE ESASLARA ĠLĠġKĠN YÖNETMELĠK OSB yönetimleri evsel katı atık; Yatırım İşletme, Bakımı, Amortisman, izleme ve vergi giderleri, (27/10/2010/27742) Atıksu altyapı ve hususlarını karşılayacak tam maliyet esaslı tarifeleri belirleyebilecek ve atıksu ücretini toplayabileceklerdir. İŞLETME OSB Yönetimi FATURA KULLANICI YATIRIM
Yönetmeliğin Amacı Atıksu altyapı tesislerinin kurulması, bakımı, onarımı, işletilmesi, kapatılması ve izlenmesi, bu tesislerle ilgili olarak verilen tüm hizmetleri karşılayabilecek tam maliyet esaslı tarifelerin; atıksu altyapı yönetimleri, tarafından belirlenmesi ve uygulanması yoluyla çevresel altyapı hizmetlerinin sürdürülebilirliğini sağlamaktır. Toplam Sistem Maliyeti = Atıksu Hizmetleri Maliyeti + Özkaynak Getirisi
Hizmet Maliyeti Direkt Maliyetler Hizmete Özgü Paylaşılan Toplam Sistem Maliyeti İşletme Maliyeti Dolaylı Maliyetler Hizmete Özgü Paylaşılan Finansman Maliyeti Kurumlar Vergisi Özkaynak Getirisi Personel maliyetleri F Malzeme alımı F Hizmet alımı F Diğer maliyetler F Amortisman F Kredi geri ödemesi F Finansman maliyeti F Kurumlar vergisi F Özkaynak getirisi F Yeni bir yatırım olması durumunda işaretli olan kalemlerin sadece birisinin toplam sistem maliyetine eklenebileceği unutulmamalıdır.
Toplam Sistem Maliyeti ile Tarife Gelirleri Arasındaki İlişki Toplam Sistem Maliyeti Toplam Sistem Maliyeti = Tarife Gelirleri Tarife Gelirleri Mesken Ticari Ticari Kamu Kamu Sanayi Sanayi Değişken tarife tarife Sabit Sabit tarife tarife Bağlantı ücreti ücreti
Asgari Atıksu Bedeli Hesabı Atıksu Altyapı Maliyet Kalemleri Ortalama Değeri (TL/m³) 0,50 TL/m 3 İşletme Maliyeti 0,35 Kanalizasyon Bakım Onarım ve İşletme Maliyetleri 0,075 Amortisman 0,05 Arıtma Çamuru Bertarafı 0,016 Asgari Atıksu Bedeli 0,49
Temel Mogden Formülü Sanayi Tarifeleri Belirlenirken ; Temel Mogden formülüne göre; Ücret = R + V + B + S debi ve kirlilik yüküne göre değişken bir hesaplama yapılması önerilir. olarak tanımlanır. Yani formülün şekilde gösterildiği gibi dört ana değişkeni vardır. = B sanayi / B limit = S sanayi / S limit Ön arıtma Birincil arıtma İkincil arıtma (Biyolojik arıtma) R Deniz deşarjı İleri arıtma vb. V B Toplama Faaliyetleri Nakletme Faaliyetleri Pompalama Faaliyetleri Çamur arıtma ve uzaklaştırma S Arıtma Faaliyetleri
Temel Mogden Formülü R : Bağlantı ve taşıma maliyeti (TL/m 3 ) - Bu kısım atıksu toplama sisteminin maliyetini karşılayacak ücrettir. Bu ücret, deşarjın hacmi ile doğru orantılıdır. V : Atıksu üretimine bağlı (hacimsel) maliyet (TL/m 3 ) - İkincil arıtmadan önce uygulanan arıtma maliyetlerini yansıtmak için kullanılır. DDD veya Ön Arıtma B : Biyolojik arıtma maliyetleri (TL/m 3 ) - Biyolojik (ikincil) arıtma ile arıtılmasından kaynaklanan ücrettir. = B sanayi / B limit B sanayi : Sanayi kuruluşunun deşarj ettiği organik kirlilik konsantrasyonu (KOİ ya da BOİ, mg/l) B limit : Atıksu altyapı yönetimleri tarafından belirlenen organik kirlilik yükü limit konsantrasyonun yıllık ortalama değeri (KOİ ya da BOİ, mg/l). Eğer ölçüm yapılması mümkün değil ise tesisin tasarım değeri alınır. S : Çamur arıtma maliyetleri (TL/m 3 ) - Çamurun arıtılmasından kaynaklanan ücrettir. Deşarjdaki askıda katı madde (AKM) miktarını temel alır. = S sanayi / S limit S sanayi: Sanayi kuruluşunun deşarj ettiği AKM konsantrasyonu (mg/l) S limit : Atıksu altyapı yönetimleri tarafından belirlenen AKM limit konsantrasyon değeri (mg/l).
SU KĠRLĠLĠĞĠ KONTROLÜ YÖNETMELĠĞĠ Deşarj İzni ve Derin Deşarj İzni : SKKY 37 nci maddesi gereği deşarj izin belgesi ve 42 nci maddesi gereği derin deniz deşarj izni alınmalıdır. 5 yılda bir yenilenmelidir. Endüstriyel nitelikli atıksuların alıcı ortama deşarjı için idareden 1 Nisan 2010 tarihinden itibaren çevre izni alınması mecburidir. Bağlantı Kalite Kontrol İzin Belgesi: SKKY 44 üncü Madde gereği verilmesi gerekir. Proje Onayı: Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun un 9 ncu ve SKKY nin 53 üncü maddesi ile..kurulacak arıtım sistemlerinin projeleri onaylatılması gerekmektedir. Ön Arıtma Tesisleri:Atıksu altyapı tesisleri yönetimleri tarafından uygun görülmeyen endüstriler; bu Yönetmelikte tanımı yapılmış olan bir ön arıtma sistemini kurmak ve işletmek yükümlülüğündedirler.
DEŞARJ STANDARTLARI Sanayi tesisleri için SKKY (Tablo 5-25) sektör tablolarında belirtilen deşarj standartları geçerlidir. TABLO 19: KARIŞIK ENDÜSTRİYEL ATIK SULARIN ALICI ORTAMA DEŞARJ STANDARTLARI PARAMETRE BĠRĠM KOMPOZĠT NUMUNE 2 SAATLĠK KOMPOZĠT NUMUNE 24 SAATLĠK KĠMYASAL OKSĠJEN ĠHTĠYACI (KOĠ) (mg/l) 400 300 ASKIDA KATI MADDE (AKM) (mg/l) 200 100 YAĞ VE GRES (mg/l) 20 10 TOPLAM FOSFOR (mg/l) 2 1 TOPLAM KROM (mg/l) 2 1 KROM (Cr +6 ) (mg/l) 0.5 0.5 KURġUN (Pb) (mg/l) 2 1 TOPLAM SĠYANÜR (CNˉ) (mg/l) 1 0.5 KADMĠYUM (Cd) (mg/l) 0.1 - DEMĠR (Fe) (mg/l) 10 - FLORÜR (Fˉ) (mg/l) 15 - BAKIR (Cu) (mg/l) 3 - ÇĠNKO (Zn) (mg/l) 5 - CĠVA (Hg) (mg/l) - 0.05 SÜLFAT (SO 4 ) (mg/l) 1500 1500 TOPLAM KJELDAHL-AZOTU (mg/l) 20 15 BALIK BĠYODENEYĠ (ZSF) - 10 10 ph - 6-9 6-9
İZLEME Atıksu arıtma tesisi işletmecileri; arıtma tesislerinin verimli olarak çalıştığının izlenmesinden, kayıtlarının tutulmasından denetimlerde beyan etmekle yükümlüdürler (SKKY Madde 54) Atıksuların özellikleri ve miktarlarını izin belgesinde belirtilen aralıklarla numune almakla, ölçüm ve analiz yapmak suretiyle Bakanlıkca belirlenecek bir formatta ve dijital ortamda kaydetmekle,
ĠZLEME SIKLIĞI (İUT) ENDÜSTRĠYEL NĠTELĠKLĠ ATIKSULAR ĠÇĠN NUMUNE ALMA SIKLIĞI* Debi (m3/gün) Endüstriyel atık sular için iç izlemeye esas numune alma sıklığı** 50 Dört ayda bir Yılda bir Ġl Çevre ve Orman Müdürlüğü tarafından denetime esas asgari numune alma sıklığı 51-200 İki ayda bir Altı Ayda bir 201-1000 Ayda bir Dört Ayda bir 1001-10000 Onbeş günde bir Üç Ayda bir >10000 Haftada iki İki Ayda bir *- Evsel nitelikli atıksuyu olan endüstriyel tesislerde bu tablo kullanılacaktır. **- Eğer ilk yıl boyunca üç ardışık numune analiz sonuçlarının deşarj standartlarına uyulduğu gösterilebilirse, izleyen yıllarda ilgili sektör tablosunda yer alan ph, KOI, BOI, Yağ-Gres, AKM parametreleri dışındaki diğer parametrelere İl Çevre ve Orman Müdürlüğünü yazıyla bilgilendirmek kaydıyla yılda bir kez bakılması yeterlidir. Eğer parametrelerden biri deşarj standartlarına uymazsa takip eden yıl içerisinde tabloya göre numune alınmalıdır
DOLULUK ORANI DÜŞÜK OLAN OSB LERDE ATIKSU ARITIM SORUNLARININ ÇÖZÜM ÖNERİLERİ OSB içerisinde birkaç sanayi tesisi var ve Merkezi AAT kuramıyorsa bireysel arıtma yaptırılabilir. Atıksu altyapı yönetimi atıksularını AAT kapasitesi yeterli olan bir diğer atıksu altyapı yönetimi ile protokol yaparak atıksuyunu bertaraf edebilir, OSB merkezi AAT yapım aşamasında, bölgesinde bulunan büyük sanayilerin varsa AAT devrini alarak işletebilir, müstakil sanayi yatırım bedeline katılmaz, Atıksu debisi ve kirlilik yükü toplam atıksu debisi ve/veya kirlilik yükünün %10 dan büyük olan tesislere münferit tam arıtma kurdurulmalı, Merkezi arıtma henüz kurulmasa bile ön arıtmalar kurdurulmalı, Küçük debili OSB lerde Paket AAT ile geçici çözüm sağlanabilir,
TEŞEKKÜRLER Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü