COUNCIL OF EUROPE AVRUPA KONSEYİ AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ İKİNCİ DAİRE YER VE GÜNGÖR/TÜRKİYE (Başvuru no. 21521/06 ve 48581/07 KARAR STRAZBURG 7 Aralık 2010 İşbu karar AİHS nin 44/2 maddesinde belirtilen koşullar çerçevesinde kesinleşecektir. Şekli düzeltmelere tabi olabilir.
USULİ İŞLEMLER Türkiye Cumhuriyeti Devleti aleyhine açılan iki davanın (no. 21521/06 ve 48581/07 nedeni her ikisi de 1976 doğumlu Türk vatandaşları Şerafettin Yer ve Ayhan Güngör ün ( başvuranlar, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ne Avrupa İnsan Hakları ve Temel Özgürlükler Sözleşmesi nin ( AİHS 34. maddesi uyarınca yapmış olduğu başvurudur. Başvuru tarihleri ve başvuranların avukatlarının isimleri ekte kaydedilmektedir. OLAYLAR I. DAVA KOŞULLARI Başvuranlar yakalanan ve müteakiben tutuklu olarak yargılanan Türk vatandaşlarıdır. Çeşitli tarihlerde serbest bırakılmış ya da mahkum edilmişlerdir. Başvuranların yakalanmalarına, tutuklu yargılanmalarının öngörülmesine, iddianamelere, yerel mahkeme kararlarına ilişkin tarihlerin, toplam tutuklu yargılanma sürelerinin, ilgili durumlarda toplam cezai takibat nin, serbest bırakılma tarihlerinin ve tutukluluklarının devam etme gerekçelerinin ayrıntıları ekte kaydedilmiştir. HUKUK I. BİRLEŞTİRME Konularının benzerliklerini göz önüne alan AİHM, başvuruları birleştirmeye karar vermiştir. II. AİHS NİN 5/3 MADDESİNİN İHLAL EDİLDİĞİ İDDİASI 21521/06 no lu başvuruyu yapan başvuran, AİHS nin 5/3 maddesine dayanarak ivedilikle kanunlar n yargı gücünü kullanmakla yetkilendirilen bir hakim ya da yetkili önüne çıkarılmadığından şikayetçi olmuştur. Başvuranlar AİHS nin 5/3 maddesine dayanarak tutuklu yargılanma sürelerinin aşırı olduğundan şikayetçi olmuşlardır. Ayrıca 21521/06 no lu başvuruyu yapan başvuran, AİHS nin 6/2 maddesine dayanarak aşırı uzun süreyle tutuklu yargılanması nedeniyle suçsuz varsayılma hakkının ihlal edildiğinden şikayetçi olmuştur. AİHM, bu şikayetleri yalnızca 5/3 madde açısından incelemenin uygun olduğu kanaatindedir. Hükümet başvuranların iddialarına itiraz etmiştir. A. 21521/06 no lu başvuruyu yapan başvuranın polis n gözaltında tutulma AİHM başvuru 27 Mayıs 26 da yapıldığı halde başvuranın polis n 4 Ocak 21 e kadar gözaltında tutulduğunu; bu durumda, aradaki sürenin altı aydan fazla olduğunu gözlemlemektedir (bkz. Ege/Türkiye (karar, no. 47117/99, 10 Şubat 24, ve Doğan/Türkiye (karar, no. 67214/01, 7 Haziran 25. Bu nedenle sözkonusu şikayet zamanaşımına uğramıştır ve AİHS nin 35. maddesinin 1. ve 4. paragrafları uyarınca reddedilmelidir.
B. Tutuklu yargılanma Şikayetin, AİHS nin 35/3 maddesi bağlamında açıkça dayanaktan yoksun olmadığını kaydeden AİHM, başka açılardan bakıldığında da kabuledilemez olmadığı kanaatindedir. Bu nedenle, kabuledilebilir olduğu sonucuna varılmalıdır. Hükümet esasa ilişkin olarak başvuranların suç işledikleri şüphesini doğrulayan makul gerekçelerin mevcudiyetine dayanarak tutuklandıklarını ve tutuklanmalarının, ilgili mevzuat gereklerine uygun olarak yetkili bir makam n gereken titizlikle ve belirli aralıklarla incelendiğini ileri sürmüştür. Başvuranların itham edildikleri suçların ciddi nitelikte olduğunu ve tutuklu yargılanmalarına devam edilmesinin suçun önlenmesi ve kamu düzeninin muhafaza edilmesi için gerekli olduğunu ileri sürmüştür. AİHM, başvuranların tutuklu bulundukları toplam süreden, AİHS nin 5/1 (a maddesi uyarınca mahkum edilmeleri ardından tutuklandıkları süre düşüldüğünde, göz önüne alınması gereken sürecin 21521/06 no lu başvuruda dört yıl on bir aydan ve 48581/07 no lu başvuruda beş yıl dört aydan fazla olduğunu kaydetmektedir (bkz. Solmaz/Türkiye, no. 27561/02, paragraflar 36-37. AİHM mukayese edilebilir derecede uzun tutuklu yargılanma sürelerinin görüldüğü davalarda sıklıkla AİHS nin 5/3 maddesinin ihlal edildiğini tespit etmiştir (bkz., Gökçe ve Demirel/Türkiye, no. 18623/03, 28. paragraf, 7 Temmuz 29. Sunulan delilleri inceleyen AİHM, Hükümet in mevcut davada farklı bir sonuca varmasını sağlayacak deliller sunmadığı ya da iddialar ileri sürmediği kanaatindedir. Konuya ilişkin içtihadını göz önüne alan AİHM, mevcut davada başvuranın tutuklu yargılanma nin aşırı olduğu sonucuna varmıştır. Dolayısıyla AİHS nin 5/3 maddesi ihlal edilmiştir. III. AİHS NİN 6. MADDESİNİN İHLAL EDİLDİĞİ İDDİASI A. Cezai takibat nin uzunluğuna ilişkin şikayet Başvuranlar, aleyhlerinde başlatılan cezai takibat nin AİHS nin 6/1 maddesinde ortaya konan makul süre gereğine uygun olmadığından şikayetçi olmuştur. Sözkonusu başvurunun AİHS nin 35/3 maddesi bağlamında açıkça dayanaktan yoksun olmadığını kaydeden AİHM, başka açılardan bakıldığında da kabuledilemez olmadığı kanaatindedir. Bu nedenle, kabuledilebilir olduğu sonucuna varılmalıdır. Hükümet esasa ilişkin olarak davanın karmaşıklığı, sanık sayısı ve başvuranların itham edildiği suçların niteliği göz önüne alındığında yargılama nin makul olmadığı sonucuna varılamayacağını kaydetmiştir. AİHM, göz önüne alınması gereken sürenin 21521/06 no lu davada yedi yıl altı aydan ve 48581/07 no lu davada altı yıl yedi aydan fazla olduğunu kaydetmektedir. Sunulan tüm delilleri inceleyen AİHM, yargılama nin aşırı olduğu ve makul süre gereğini karşılamadığı kanısındadır (bkz. Daneshpayeh/Türkiye, no. 21086/04, 28. paragraf, 16 Temmuz 29. Dolayısıyla, AİHS nin 6/1 maddesi ihlal edilmiştir.
B. Başvuranın polis n gözaltında tutulduğu sırada adli yardım alamaması 48581/07 no lu başvuruda başvuran, polis n gözaltında tutulduğu sırada adli yardım alamadığından şikayetçi olmuştur. Hükümet, polis n gözaltında tutulduğu sırada başvuranın adli yardımdan yararlanmış olması nedeniyle bu başlık altında ihlalin sözkonusu olmadığını ileri sürmüştür. İddiasını desteklemek için başvuranın ve avukatının imzaladığı ve başvuranın polis n gözaltında tutulduğu sırada adli yardımdan yararlandığını gösteren tutukluluk formunu sunmuştur. Polis n gözaltında tutulduğu 22 Eylül 20 tarihinde adli yardımdan yararlandığını gösteren belgeyi göz önüne alan AİHM, başvuranın iddiasını ispatlamadığı sonucuna varmıştır. Sonuç olarak, sözkonusu şikayet dayanaktan yoksundur ve AİHS nin 35. maddesinin 3. ve 4. paragrafları uyarınca reddedilmelidir. C. AİHS nin 6. maddesi bağlamındaki diğer şikayetler 48581/07 no lu başvuruda başvuran AİHS nin 6. maddesi uyarınca, polise baskı altında verdiği ifadelere dayanılarak mahkum edilmesi, DGM n yapılan yargılama ve ilk derece mahkemesinin görgü tanığını dinlememesi nedeniyle adil olarak yargılanmadığından şikayetçi olmuştur. AİHM sunulan deliller ışığında başvuranın yukarıda kaydedilen iddialarının AİHS de ya da ek Protokolleri nde ortaya konan hakların ve özgürlüklerin ihlal edildiğini göstermediği kanaatindedir. Bu nedenle, AİHS nin 35. maddesinin 3. ve 4. paragrafları uyarınca açıkça dayanaktan yoksun olmaları nedeniyle sözkonusu şikayetlerin kabuledilemez olduklarına karar verilmelidir. IV. AİHS NİN 41. MADDESİNİN UYGULANMASI AİHS nin 41. Maddesi şöyledir: Mahkeme işbu Sözleşme ve protokollerinin ihlal edildiğine karar verirse ve ilgili Yüksek Sözleşmeci Tarafın iç hukuku bu ihlali ancak kısmen telafi edebiliyorsa, Mahkeme, gerektiği takdirde, hakkaniyete uygun bir surette, zarar gören tarafın tatminine hükmeder. A. Zarar 21521/06 no lu başvuruda başvuran maddi tazminat olarak 50,0 Türk Lirası (yaklaşık 25,271 Euro ve manevi tazminat olarak 40,0 Türk Lirası (yaklaşık 20,217 Euro talep etmiştir. 48581/07 no lu başvuruda başvuran manevi tazminat olarak 15,0 Euro talep etmiştir. Hükümet bu taleplere itiraz etmiştir.
Tespit edilen ihlal ve ileri sürülen maddi zarar arasında illiyet bağı bulunmadığı sonucuna varan AİHM, talebi reddetmektedir. Ancak, başvuranların manevi zarara uğramış olmaları gerektiği kanaatindedir. AİHM nin içtihadı ışığında ve hakkaniyet temelinde, (i 21521/06 no lu başvuruda başvurana 8,0 Euro; ve (ii 48581/07 no lu başvuruda başvurana 8,5 Euro ödenmesine karar vermiştir. B. Yargılama masraf ve giderleri 21521/06 no lu başvuruda başvuran, avukatlık ücreti ve ulusal mahkemeler ve AİHM önündeki yargılamalar sırasında yaptığı masraf ve harcamalar için telefon konuşmaları, posta, çeviri ücretleri, kırtasiye ve seyahat masrafları da dahil olmak üzere 122,625 Türk Lirası (yaklaşık 61,978 Euro talep etmiştir. Taleplerini desteklemek için İstanbul Barosu nun ücret çizelgesini ve avukat ücreti karşılığında alınan makbuzu göstermiştir. 48581/07 no lu başvuruda başvuran avukatlık ücretleri için 4,270 Türk Lirası (yaklaşık 2,160 Euro ve yargılama masraf ve harcamaları için 90 Türk Lirası (yaklaşık 45 Euro talep etmiştir. Taleplerini desteklemek için, avukat ücreti karşılığında alınan makbuzu göstermiştir. Hükümet bu taleplere itiraz etmiştir. AİHM içtihadına göre bir başvuran ancak gerçekten ve gerekli olduğu için yaptığı ve meblağın makul olduğu müddetçe masraf ve harcamaların tazminine hak kazanmaktadır. Sunulan belgeleri ve yukarıda kaydedilen kriterleri göz önüne alan AİHM, bu başlık altında aşağıda kaydedilen tazminatların ödenmesine karar vermiştir: (i 21521/06 no lu başvuruda başvurana 5 Euro; ve (ii 48581/07 no lu başvuruda başvurana 10 Euro. C. Gecikme Faizi AİHM, gecikme faizinin, Avrupa Merkez Bankası nın marjinal kredi faiz oranına üç puanlık bir artış eklenerek belirlenmesini uygun görmektedir. BU GEREKÇELERE DAYANARAK, AİHM OYBİRLİĞİ İLE 1. Başvuruları birleştirmeye; 2. Tutuklu yargılama ve cezai takibat sürelerine ilişkin şikayetlerin kabuledilebilir ve diğer başvuruların kabuledilemez olduğuna; 3. AİHS nin 5/3 maddesinin ihlal edildiğine; 4. AİHS nin 6/1 maddesinin ihlal edildiğine;
5. (a Savunmacı devletin, 44. maddesinin 2. paragrafı gereğince kararın kesinleştiği tarihten itibaren üç ay içinde, ödeme tarihindeki döviz kuru üzerinden Türk Lirası na çevrilmek üzere başvuranlara aşağıda kaydedilen meblağları ve ödenebilecek her tür vergiyi ödemesine; (i Şerafettin Yer e manevi tazminat olarak 8,0 Euro (sekiz bin Euro ve yargılama masraf ve giderleri için 5 Euro (beş yüz Euro; (ii Ayhan Güngör e manevi tazminat olarak 8,5 Euro (sekiz bin beş yüz Euro ve yargılama masraf ve giderleri için 1,0 Euro (bin Euro; (b Yukarıda belirtilen üç aylık sürenin sona erdiği tarihten ödemenin yapılmasına kadar geçen süre için, sözkonusu meblağlara, Avrupa Merkez Bankası nın anılan dönem için geçerli olan marjinal kredi faiz oranına üç puanlık bir artış eklemek suretiyle belirlenecek basit faiz uygulanmasına; 6. Adil tatmine ilişkin diğer taleplerin reddine, KARAR VERMİŞTİR. İşbu karar İngilizce olarak hazırlanmış ve AİHM İç Tüzüğü nün 77. maddesinin 2. ve 3. paragrafları uyarınca 7 Aralık 2010 tarihinde yazılı olarak tebliğ edilmiştir.
Başvuru 1-21521/06 27/05/20 06 tarihinde Ercan Kanar n temsil edilen Şerafetti n Yer n yapıldı 2-48581/07 22/10/20 07 tarihinde Metin Altan n temsil edilen Ayhan Güngör n yapılmışt ır Yakalam a tarihi 28/12/20 19/09/20 Tutuklu yargılam a emri tarihi 04/01/20 01 25/09/20 İddianam e tarihi 08/01/20 01 02/11/20 İlk derece mahkeme si kararların ın tarihi İstanbul Ağır Ceza Mahkem esi 27/04/20 07 (E: 21/23, K: 27/208 1. İstanbul DGM 21/11/20 03 (E: 20/254, K: 23/325 2. İstanbul DGM 26/09/20 06 (E: 24/248, K: 26/207 Yargıtay kararların ın tarihi Uygulanab ilir hallerde başvuranın salıverilme tarihi 09/07/20 08 (E: 28/943 5, K: 28/888 1 (onandı 30/11/25 1. 12/07/20 04 (E: 24/150 7, K: 24/387 8 (feshedil di 2. 07/05/20 07 (E: 27/311 3, K: 27/383 0 (onandı Toplam tutuklu yargılama (dava dosyasınd aki bilgilere dayanılara k 4 yıl 11 ay (tutuklu yargılama 7 yıl 6 ay (yargılama 5 yıl 4 ay (tutuklu yargılama 6 yıl 7 ay (yargılama Tutukluluğ un devam etmesinin gerekçeleri (dava dosyasında ki bilgilere dayanılara k - delillerin durumu - suçun niteliği - toplam tutuklu yargılama - suçun niteliği - delillerin durumu - toplam tutuklu yargılama - CMK nın 1. maddesind e belirtilen tutukluğun devamı için gerekçeleri n sürerliği