ERGENE 1 ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ

PROJENİN TEKNİK OLMAYAN ÖZETİ Ergene Havzasındaki kirlenmenin kontrol altına alınması ve kabul edilebilir sınırlar içine çekilebilmesi Ergene Havzası ile ilgili olarak kamu kurumları, havzadaki mahalli idareler, sanayici ve sivil toplum kuruluşları başta olmak üzere ilgili kesimlerle bir araya gelinmiş ve birçok çalışma yapılmıştır. Söz konusu çalışmalar neticesinde elde edilen tespitlerle Ergene Havzası Koruma Eylem Planı (EHKEP) hazırlanmış olup, eylem planında bütün tarafların üzerine düşen görevler belirtilmiş ve yapılacak faaliyetler bir iş takvimine bağlanmıştır. Söz konusu eylem planı, 06.05.2011 tarihinde Tekirdağ Çorlu da kamuoyuna açıklanmıştır. Ergene Havzası Koruma Eylem Planı doğrultusunda hazırlanan 15 maddelik planlar belirlenmiş ve bu doğrultuda işlemlere başlanmıştır. Bu eylem planının 9. Maddesine göre arıtma tesisleri kurulmaya başlanmıştır. Proje; 03.10.2013 tarih ve 28784 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği Ek-I Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesi; Madde 18- Kapasitesi 150.000 eşdeğer kişi ve/veya 30.000 m3/gün üzeri kapasiteli atık su arıtma tesisleri kapsamında yer almaktadır. Bu bağlamda ÇED Başvuru Dosyası hazırlanarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığına sunulmuş ve proje için özel format alınmıştır. ÇED Raporu; Çevre ve Şehircilik Bakanlığından alınan özel formata göre hazırlanmıştır. Bu proje EHKEP nın 9. Maddesine göre Ergene 1 OSB Atıksu Arıtma Tesisi Projesi için hazırlanmıştır. Islah çalışmalarımızım tamamlanması sonucunda, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı' nın incelemeleri neticesinde 11.10.2013 tarihinde ERGENE 1 ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ kuruluş protokolü bakanlıkça onaylanmıştır. Proje kapsamında inşaa edilecek tesisin atıksu arıtma kapasitesi 60.000 m 3 /gün olması planlanmaktadır. Ergene 1 Organize Sanayi Bölgesinde mevcutta 61 adet tesis yer almaktadır. OSB bünyesinde yer alan firma sayısı 2030 yılına kadar artacağı düşünülmektedir. AAT dizaynı 2030 yılında toplam debinin 60.000 m 3 /gün olmasına göre yapılmıştır. 1

Projenin Ömrü Projenin süresi 2045 yılına kadardır. Tesis iki kademede yapılacaktır. İlk kademede öngörülen tesisler 2030 yılı ihtiyaçlarına göre projelendirilmiştir. Bunun ilk bir yılı proje yapımı ve ihale dönemi ile diğer bir yılı (2013) yatırımların yapılmasıdır. İkinci kademe tesisleri ise 2030 yılından önce devreye alınacak, bu çerçevede tüm debi projeksiyonları da gözden geçirilerek gerekirse revizyondan geçirilip ikinci kademe tesislere ait ihale çalışmalarına başlanacaktır. Bu program çerçevesinde tesislerin işletme süresi yaklaşık olarak 30 yıl olarak belirlenmiştir. Ancak bu süre içinde tesisler için gerekli bakım ve onarımın hassas bir biçimde ve arzulanan nitelikte yapılması halinde proje süresinin daha da uzun olacağı öngörülmektedir. Arıtma tesisi kapsamında yapılması planlanan üniteler ve proses akım şeması bilgileri aşağıda verilmiştir. Kaba ve ince ızgara terfi merkezi Kum ve yağ tutucular Havalandırma havuzu Son çöktürme Kimyasal arıtma Dezenfeksiyon UV (opsiyonel) Toplama hattı Proje yeri Tekirdağ İli, Çorlu İlçesi, Sağlık Mahallesi civarında yer almakta olup, arıtma tesis etrafında şuan için tesis bulunmamaktadır. Sağlık Mahallesi arıtma tesisinin kurulacağı alana 750 metre mesafede bulunmaktadır. Çorlu Deri Organize Sanayi Bölgesi Arıtma Tesisi Velimeşe OSB AAT ye 2 km mesafededir Atıksu arıtma tesisinden çıkan atıksular tesise 20 km mesafede bulunan derin deniz deşarjı sistemine verilecek olup, bu sisteme gelen atıksular kıyıdan 4500 metre uzakta ve -47,5 metre kotundan denize deşarj edilecektir. AAT de OSB den meydana gelen atıksular arıtılacaktır. Etki alanı OSB sınırları olarak kabul edilecektir. Koku; Atıksu arıtma tesislerinde oluşan rahatsız edici koku, yoğunlukla fiziksel arıtmanın yapıldığı ve arıtma çamurunun bulunduğu ünitelerden kaynaklanır. Izgaralar, çökeltme 2

tankları, havalandırma tankları, çamur yoğunlaştırma ve susuzlaştırma tesisleri yakın çevrede olumsuz etkiler yaratabilecek olan kötü kokuların oluşmasına sebep olmaktadır. Tesise ulaşan atıksuyun içinde yüksek miktarda organik madde bulunmaktadır. Organik maddeler biyolojik arıtma tesisinde bulunan bakteriler tarafından kötü kokulu bileşiklere ayrıştırılır. Biyolojik atıksu arıtma tesisinde bulunan aktif çamur da çok yüksek miktarda bakteri ve organik madde içerir. Aktif çamurun içerisinde yer alan organik maddeler bakteriler tarafından çok kısa sürede ayrıştırılabilir. Bu ayrıştırma sonucu oluşan bileşikler de kokuya neden olmaktadır. En belirgin kokuya yol açan gaz hidrojen sülfür gazıdır. Eger tesiste çamur arıtımı yapılıyorsa, arıtma esnasında oluşan amonyak, amin, sülfür içerikli bileşikler, yağ asitleri, aromatik bileşikler ve bazı hidrokarbonlar da kokuya neden olur. Bunun dışında, yağlar, petrol ve organik çözücüler de kötü koku oluşturur. Atıksu arıtma tesisinde öncelikle iyi işletimsel koşullar sağlanacak ve koku giderimi için gerekli önlemler alınacaktır. Önlemler kötü koku oluşturan sebepleri ortadan kaldırarak kokuyu kaynağında yok etmeyi, bu önlemler ile tamamen giderilemeyen kötü kokuyu azaltmayı ve rahatsız edici kokunun alıcılara ulaşmasını engellemeyi hedeflemektedir. 3

BÖLÜM 1: PROJENİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ 1.1. Proje Konusu Yatırımın Tanımı, Özellikleri, Hizmet Maksatları, Ekonomik ve Sosyal Yönden Ülke, Bölge ve/veya İl Ölçeğinde Önem ve Gerekliliği 1.1.1. Proje Konusu Yatırımın Tanımı, Özellikleri, Hizmet Maksatları Ergene Havzasındaki kirlenmenin kontrol altına alınması ve kabul edilebilir sınırlar içine çekilebilmesi Ergene Havzası ile ilgili olarak kamu kurumları, havzadaki mahalli idareler, sanayici ve sivil toplum kuruluşları başta olmak üzere ilgili kesimlerle bir araya gelinmiş ve birçok çalışma yapılmıştır. Söz konusu çalışmalar neticesinde elde edilen tespitlerle Ergene Havzası Koruma Eylem Planı (EHKEP) hazırlanmış olup, eylem planında bütün tarafların üzerine düşen görevler belirtilmiş ve yapılacak faaliyetler bir iş takvimine bağlanmıştır. Söz konusu eylem planı, 06.05.2011 tarihinde Tekirdağ Çorlu da kamuoyuna açıklanmıştır. Plansız ve kontrolsüz bir şekilde gelişen sanayi bölgeleri, Ergene Havzası ndaki su kaynaklarının hızlı bir şekilde tüketilmesine ve günde 400.000 m3 ten daha fazla su kullanımıyla su bütçesinin olumsuz yönde etkilenmesine yol açmıştır. Diğer taraftan, bazı sanayi tesislerinin atıksuları arıtılsa bile, Ergene Nehri ne tabii debisinin takriben 3 katı ve bazı zamanlarda daha fazla atıksu verilmesi ve o bölgede yaşayan 1.150.000 civarındaki nüfusun günde yaklaşık 230.000 m 3 evsel atıksuyun hiç arıtılmadan, doğrudan alıcı ortama boşaltılması yüzünden Ergene Havzası ileri derecede kirlenmiştir. Dolayısıyla havzadaki tüm tesisler atıksularını mevcut mevzuatta yer alan deşarj standartlarına uygun olarak arıtsalar dahi, Ergene Nehri nin tabii debisinin standartlara uygun boşaltımlardan gelen kirlilik yükünü kaldıramayacağı, dolayısıyla kirliliğinin önlenmesi ve su kalitesinin hedeflenen II nci sınıf su kalitesi sınıfına yükselmesinin mümkün olamayacağı tespit edilmiştir. Ergene Havzası Koruma Eylem Planı Maddeleri; 1. Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmekte olan dere yataklarının temizlenmesi ve ıslahı çalışmaları, Eylem Planına uygun olarak zamanında tamamlanacaktır. 2. Nüfusu 10.000 in üzerindeki belediyelerin atık su arıtma tesisleri DSİ Genel Müdürlüğünce; nüfusu 10.000 in altındaki belediyelerin kanalizasyon şebekeleri, kolektör hatları ve atık su arıtma tesisleri ise; talep edilmesi halinde, İller Bankası (İLBANK) 4

tarafından yürütülen Belediyelerin Su ve Kanalizasyon Altyapı Projesi (SUKAP) kapsamında yapılacak ve bu faaliyetler hızlandırılarak Eylem Planında öngörülen sürede tamamlanacaktır. 3. DSİ tarafından inşa edilmekte olan atık su arıtma tesislerinin 2013 yılı sonu ile 2014 yılı başında işletmeye alınabilmesi için; ilgili belediyelerin ve İLBANK ın kanalizasyon şebekeleri ve kolektör hatları inşaatlarını hızlandırarak atık su arıtma tesisleri ile aynı zamanda işletmeye almaları gerekmektedir. Bu çalışmalara, ihtiyaç duyulması halinde, ilgili mevzuat çerçevesinde, İLBANK tarafından proje ve finansman desteği sağlanacaktır. 4. Orman Genel Müdürlüğü ve Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü tarafından yürütülen Ergene Havzasının ağaçlandırılması ve erozyonla mücadele çalışmaları; Eylem Planı takvimine uygun olarak zamanında tamamlanacaktır. 5. Su kalitesini etkileyen faaliyetler üzerinde gerekli izleme ve denetimlerin sistematik ve disiplinli bir şekilde yapılması sağlanacaktır. Nehir ve derelerin su kalitesinin izlenmesi çalışmalarına; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve DSİ Genel Müdürlüğü tarafından devam edilecektir. Havzadaki kirlenme kontrolü için gerekli denetimler Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından sürekli ve düzenli bir şekilde yapılacaktır. 6. Havzada meydana gelen taşkınların önüne geçilmesi maksadıyla DSİ Genel Müdürlüğü ile Meteoroloji Genel Müdürlüğü tarafından Taşkın Erken Uyarı Sisteminin kurulması çalışmaları süratle neticelendirilecektir. 7. Düzensiz ve yoğun sanayileşmenin kontrol altına alınması, altyapı hizmetlerinin daha iyi yürütülmesi, çevre hassasiyetinden mahrum, alt yapısı yetersiz ve çarpık sanayi yapılanmalarının ıslah edilmesi gibi maksatlarla Ergene Havzasında, Islah Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) kurulmaktadır. Islah OSB lerin kuruluş ve faaliyete geçmeleri için yürütülen iş ve işlemlerin hızlandırılması maksadıyla gerekli tedbirler ilgili bakanlık ve kurumlarca alınacaktır. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı nın uygun görüşü alınmadan yeni sanayi alanları açılmayacaktır. OSB lerde kurulması mümkün olan tesislerin öncelikle mevcut ve planlı OSB lere yönlendirilmesi için stratejiler, plan şartları ve uygulama araçları ilgili kurumlarca belirlenecektir. 8. Sanayide daha az su, daha az enerji ve daha az kirletici hammadde kullanılan üretim süreçlerine geçiş çalışmaları; Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile Çevre ve Şehircilik 5

Bakanlığı tarafından özendirilecektir. Bu konuda sanayicilerin de sorumlu ve duyarlı davranmaları için gerekli çalışmalar yapılacaktır. 9. Islah OSB ve diğer OSB ler tarafından; sanayi atık sularının, havza dışına verilse dahi, müşterek atık su arıtma tesislerinde ileri arıtmaya tabi tutularak alıcı ortama deşarj edilmesi çalışmaları hızlandırılacaktır. Bu çalışmalara, gerektiğinde Orman ve Su İşleri Bakanlığı ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından teknik destek verilecektir. Bu kapsamdaki faaliyetlerde OSB ve Islah OSB ler arasındaki koordinasyon ilgili Valilikler tarafından sağlanacaktır. 10. Havza Çevre Düzeni Planı ve diğer planların; su kalitesini düşüren ve yüksek oranda çevreyi kirleten nitelikte yeni tesisler kurulmasına izin verilmeyecek hale getirilmesi ve tavizsiz bir şekilde uygulanmasında gerekli hassasiyet gösterilecektir. Ergene Havzasında Çevre Düzeni Planlarında talep edilen değişiklikler için, öncelikle koordinatör kurum olan Orman ve Su İşleri Bakanlığı nın uygun görüşü alındıktan sonra diğer işlemlere geçilecektir. 11. Katı atık belediye birlikleri, belediyeler ve sanayiciler tarafından; çevre ve insan sağlığının korunması maksadıyla katı ve tehlikeli atıkların bertarafına ilişkin görev ve sorumlulukların yerine getirilmesine ve bu konuda Eylem Planındaki iş takvimine uyulmasına özen gösterilecektir. 12. Zirai kaynaklı kirliliğin kontrolü, bitki koruma ürünü ve gübre bayilerinin denetlenmesi, iyi tarım uygulamaları ve bu maksatla çiftçilerin eğitim ve bilinçlendirilmesi, tarım dışı kullanım için izin verilen yerlerde Toprak Koruma Projeleri nin denetimi çalışmaları Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından yürütülecektir. 13. Yer altı suyu çekiminin kontrol altına alınması maksadıyla yer altı kuyularına ölçüm cihazı takılması çalışmalarına ivme kazandırılacaktır. Yer altı suyu seviyesindeki azalmanın önüne geçilmesi ve içme, kullanma ve sulama suyu ihtiyacının karşılanması maksadıyla; havzadaki baraj ve göletler ile sulama tesislerinin inşaat çalışmaları DSİ Genel Müdürlüğü tarafından hızlandırılacaktır. 14. Su kaynaklarının bütüncül havza yönetimi anlayışı çerçevesinde korunması için gereken tedbirleri belirlemek, havza planlarında kamu kurum ve kuruluşlarınca yerine getirilmesi gereken hususların uygulanmasını değerlendirmek, üst düzeyde koordinasyonu ve işbirliğini sağlamak üzere 2012/7 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile oluşturulan Su Yönetimi 6

Koordinasyon Kurulu tarafından; Eylem Planlarının ilgili kurumlarca uygulanması düzenli olarak takip edilerek değerlendirilecektir. 15. Ergene Havzası Koruma Eylem Planının başarıyla uygulanabilmesi için, Eylem Planında yer alan her bir eylemden sorumlu bakanlık, kurum ve kuruluşlar tarafından üstlenilen görev ve sorumluluklar; hassasiyetle ve zamanında yerine getirilecektir. Meriç-Ergene Havzası Endüstriyel Atıksu Yönetimi Ana Planı Final Raporu 2010 yılının Kasım ayında sunulmuştu.r Bu çalışmaya göre, Ergene Nehri nde su kalitesini iyileştirmek maksadıyla yapılan hesaplamalarda; Kimyasal Oksijen İhtiyacı Parametresinde % 99 giderim, Toplam Azot Parametresinde % 96 giderim, Toplam Fosfor parametresinde % 99 giderim yapılması gerekmektedir. Diğer taraftan, Ergene Havzası Koruma Eylem Planında Ergene Nehri nin; Kısa Vade (3 yıl): KOI, İletkenlik ve Renk -III. Sınıf Su Kalitesine Orta Vade (5 yıl): KOI, İletkenlik ve Renk-II. Sınıf Su Kalitesine Uzun Vade (10 yıl): Tüm Parametrelerde-II. Sınıf Su Kalitesine yükseleceği hedeflenmiştir. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı nca, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Tekirdağ Valiliği ve Ergene Havzası ndaki Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) ve OSB Müdürlüklerinin katkı ve katılımları ile geliştirilen Meriç-Ergene Havzası OSB Müşterek Atıksu Arıtma Tesislerinde İleri Biyolojik Arıtma Uygulanmış Atıksuların Marmara ya Deşarj Sistemi Projesi başlıca aşağıdaki bileşenleri ihtiva etmektedir. Marmara Derin Deniz Deşarj Sistemi: Velimeşe OSB Atıksu Arıtma Tesisi (AAT) çıkışındaki Atıksu Ana Toplama Yapısı (ATY) Ana Toplama Yapısı ile HES arasındaki Tünel ve basınçlı iletim hattı Boru Tipi HES Tesisi ve deşarj kanalı Deniz Deşarj Sistemi Yükleme bacası ile kara ve deniz boru hatları birleşim bacası arasındaki basınçlı iletim hattı Derin Deniz Deşarj Hattı ve Difüzörü 7

Arıtılmış Atıksu Ana Toplama Hatları: Ergene I ve Ergene II I OSB AAT çıkışlarındaki Terfili İletim Hatları birleşimindeki Yükleme Odası (Ergene II Yükleme Odası) ile Velimeşe OSB AAT çıkışındaki Ana Toplama Yapısı (ATY) arasındaki (Ergene I OSB AAT nden gelecek ilave debiyi de iletecek kapasiteli) ana bağlantı hattı Çerkezköy OSB AAT çıkışı ile Çorlu Deri OSB AAT çıkışı katılımı arası ana toplama hattı; Çorlu Deri OSB AAT çıkışı katılımı ile ATY arası toplama hattı Meriç-Ergene Havzası ndaki OSB ler ve Meriç-Ergene Havzası OSB Atıksu Arıtma Tesislerinin çıkış sularını Marmara Denizi ne taşıyacak iletim ve deniz deşarj hattı genel vaziyet planı Şekil I-1 de verilmektedir Bu proje EHKEP nın 9. Maddesine göre Ergene 1 OSB Atıksu Arıtma Tesisi Projesi için hazırlanmıştır. Islah çalışmalarımızım tamamlanması sonucunda, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı' nın incelemeleri neticesinde 11.10.2013 tarihinde ERGENE-1 ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ kuruluş protokolü bakanlıkça onaylanmıştır. Proje kapsamında inşaa edilecek tesisin atıksu arıtma kapasitesi 60.000 m 3 /gün olması planlanmaktadır. Ergene 1 Organize Sanayi Bölgesinde mevcutta 61 adet tesis yer almaktadır. OSB bünyesinde yer alan firma sayısı 2030 yılına kadar artacağı düşünülmektedir. AAT dizaynı 2030 yılında toplam debinin 60.000 m 3 /gün olmasına göre yapılmıştır. Projenin başlıca hedefleri, öncelikle Ergene Havzası nda dağınık durumda kurulu endüstrileri OSB yapılanması ile bir araya getirerek atıksuların büyük kapasiteli ve iyi işletilen ileri arıtma tesislerinde arıtımını sağlamak; iyi ve verimli işletilemeyen çok sayıda küçük endüstriyel atıksu arıtma tesisini kapatmak; fiziko-kimyasal ön kademeli ve C, N, P giderimli merkezi ileri biyolojik arıtma tesislerinde, renk ve iletkenlik parametreleri hariç, Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (SKKY) Tablo 19 ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Ergene Tebliği kriterlerini sağlayacak şekilde arıtılan endüstriyel atıksuların, Ergene den Marmara ya aktarma iletim hattı ile Marmara Denizi ne derin deşarj sonrası renk ve iletkenlik parametrelerinin Marmara Denizi ortamındaki seyrelme ile kontrolü ve böylece Ergene Nehri su kalitesinin iyileştirilmesi olarak özetlenebilir. 8

Bu ve benzeri projelerle alıcı ortamın tüm özellikleri dikkate alınarak sürdürülebilir kalkınma ilkeleri çerçevesinde koruma ve kullanmayı sağlayacak Havza Koruma Planı na ulaşılması hedeflenmektedir. 9

Şekil I.1 OSB AAT lerin yerleri, Toplama Hatları ve Denize Deşarj Hattı (1/100 000) 10

1.1.2. Ekonomik ve Sosyal Yönden Ülke, Bölge ve/veya İl Ölçeğinde Önem ve Gerekliliği, Gelişmekte olan ülkeler kalkınma çabası içinde genellikle çevre korumacılığını göz ardı etmekte, doğal kaynaklarını dikkatsizce kullanarak, gerek dünyada gerekse ülkemizde su ihtiyacı gittikçe artarken, su kaynakları kirlenmekte ve tükenmektedir. Su kaynaklarını belirlemek ve incelemek amacıyla Türkiye 25 ana akarsu havzasına ayrılmıştır. Türkiye de bulunan su havzalarına ilişkin bilgiler Şekil I.1 de verilmiştir. Şekil 1.2 Türkiye de Bulunan Havzalar Su havzalarındaki yüzeysel suların kirlilik düzeyinin incelenmesi ve bu inceleme sonuçlarına göre su kalite sınıflarının belirlenmesi amacıyla 1980 yılından bu yana Çevre Bakanlığı nca havza projeleri yürütülmektedir. Yapılan çalışmalar kıta içi su kaynaklarımızdan göllerimizin, nehirlerimizin ve yeraltı sularımızın, evsel ve endüstriyel atıklar ile sürekli olarak kirletildiğini göstermektedir. Türkiye nin önemli havzalarından biri olan ve içerisinde Tekirdağ ın da yer aldığı Ergene Havzası, tarımsal ve endüstriyel faaliyetler açısından önem arz etmektedir. Havza genelinde tarımsal ve endüstriyel faaliyetlerin yoğunluğu nedeniyle önemli miktarda diğer bölgelerimizden göç almış ve bu etkenlerden dolayı doğal kaynakları kirlenmiştir. Yapılması planlanan atık su arıtma tesisi Ergene Havzası koruma eylem planı doğrultusunda gerçekleştirilecektir. Böylece Ergene Havzası korunmuş olacak ve Ergene 11

Nehri nin su kalitesi yükseltilecektir. AAT nin yapılmasıyla OSB içinde yer alan boş parsellerde de üretimin önü açılacak, yeni fabrikalar daha çok istihdam sağlayacaktır. Atık su arıtma tesisinin yapılması işlemleri için gerekli olan çalışanların büyük çoğunluğu bölgeden alınacak olup, bölge halkı için yeni istihdam sahası açacaktır. 1.2. Tesisi Kullanacak Yerleşim Birimleri, Nüfusları, Nüfus Projeksiyonları, Projeksiyonun Kriterleri AAT, OSB den kaynaklanacak atıksuları arıtacaktır. Yerleşim birimlerine hizmet vermeyecektir. Dolayısıyla nüfus projeksiyonları yapılmamıştır. OSBde faaliyet gösteren ve kurulması muhtemel tesislere göre hesaplar yapılmıştır. Projelendirme çalışmalarında Ergene 1de yer alan 61 adet endüstriyel tesislerin debileri kullanılmıştır. Ergene Havzası koruma eylem planı doğrultusunda tesisler yeni teknolojiler kullanarak atıksu miktarlarını azaltacaklar ve su kullanımında kısıtlamalar uygulanacaktır. Bu kapsamda OSB genelinde mevcut atıksu miktarı azalacak ve yeni tesislerin kullandığı sular denetim altında tutulacaktır. TOPLAM ATIKSU AAT DİZAYN DEŞARJ YERİ DEBİSİ (m3/gün) DEBİSİ (m3/gün) Ergene 1 50083,9 60.000 Marmara Denizi Derin Deşarj Debi projeksiyonu yapılırken mevcut tesislerden kaynaklanan atıksular ve OSB dolduğunda meydana gelecek atıksu debisi alınmıştır. Proje kapsamında inşaa edilecek tesisin atıksu arıtma kapasitesi 60.000 m 3 /gün olması planlanmaktadır. Tablo 1.1 Mevcut Atıksu Debisi Atıksu Kaynakları Evsel Kaynak Endüstriyel Kaynk Endüstri Tesisleri (m3/gün) 2262,56 47821,3 Toplam Atıksu Debisi 50.083,9 AAT ye gelen endüstri ve sanayi tesislerinde evsel kullanım sonucu oluşan atıksular alınacaktır. 12

1.3. Tesise Kabul Edilecek Atıksuların Özellikleri, Atıksuları Kabul Edilecek Sanayi Türleri, Tesise Kabul Edilecek Diğer Atıksuların Kaynağı, Miktarları, Özellikleri, Atıksu Projeksiyonu Tesise kabul edilecek atıksular, Organize Sanayi Bölgesinde yer alan tesislerden gelecektir. Ergene 1 Organize Sanayi Bölgesinde mevcutta 61 adet tesis bulunmakta olup, bu tesislerden kaynaklı atıksu debisi 50.083,9 m 3 /gün olarak hesaplanmıştır. Bu atıksuların özellikleri ve miktarları hakkındaki bilgi aşağıda ki tabloda verilmiştir. Tablo 1.2 Ergene 1 OSB ye Atiksuyunu Verecek İşletme Türleri İmalat Türleri Atıksu Miktarı (m3/gün) AAT'ye Girişte Atıksu Özellikleri Parametre (g/gün) Alüminyum Boş, Depo veya Faaliyet Yok İlaç Kağıt Sanayi Kimya Sanayi Metal ve Elektrikli Aletler Ürt Taş ve Toprağa Dayalı Sanayi Tekstil (Tekstil Boyama+Kuru Üretim) 2012 yılı 50.083,9 2030 yılı 60.000 KOI BOI AKM Yağ ve Gres TKN TP Cr Cn Toplam Sülfür SO4 : : : : : : : : : : 90.000 42.000 36.000 3.000 4.500 300 300 600 120 60.000 13

1.4. Proje Kapsamında Atıksu Toplama Sistemi Proje yeri Tekirdağ İli, Çorlu İlçesi, Misinli Belediyesi Mevkii civarında yer almakta olup, arıtma tesis etrafında sanayi tesisler bulunmaktadır. Misinli Belediyesi, arıtma tesisine 3,5 km mesafededir. Tesisin kurulacağı alan organize sanayi alanı içerisinde yer almaktadır. Tesise atıksular cazibe ile gelecektir. Ergene Havzası Koruma Eylem Planı kapsamında; Meriç Ergene Havzasında bulunun OSB sanayilerinden kaynaklanan atıksuların müşterek arıtma tesisinde arıtıldıktan sonra çıkış sularını Marmara Denizi ne taşıyacak Kollektör, Tünel ve Marmara ya Deşarj hattı ile Ergene 1 OSB Atıksu Arıtma Tesisi eş zamanlı olarak bitirilecek olup, arıtılan su Marmara Denizi ne Derin Deşarj Sistemi ile verilecektir. OSB içi altyapı projeleri ihalesi yapılmış olup EHKEP dahilinde atıksu toplama sistemi oluşturularak atıksular arıtma tesisine getirilecektir. 1.5. Proje Kapsamındaki Faaliyet Ünitelerinin Konumu, Özellikleri ve Kapasiteleri (Bütün İdari ve Sosyal Ünitelerin, Teknik Altyapı Ünitelerinin Varsa Diğer Ünitelerin Proje Alanı İçindeki Konumlarının Vaziyet Planı Üzerinde Gösterimi, Tesis İçi Makine, Ünite, Tank, Depolama Alanı vb.nin Yerleşim Planı Üzerinde Gösterilmesi, Bunlar İçin Belirlenen Kapalı ve Açık Alan Büyüklükleri, Binaların Kat Adetleri ve Yükseklikleri) ile Faaliyet Üniteleri Dışındaki Diğer Ünitelerde Sunulacak Hizmetler Ergene 1 Atıksu Arıtma Tesisi Projesi kapsamında Kaba Izgara ve Terfi Merkezi, İnce Izgara, Kum ve Yağ Tutucu, Dengeleme Havuzu, Bio-P Anaerobik Tank, Havalandırma Havuzları, Biyolojik Çökeltme Havuzu, Hızlı Karıştırma Tankı, Flokülsayon Havuzu, Kimyasal Çökeltme Havuzu, Çamur Depolama Ve Yoğunlaştirma Tanki, İdari Bina yapılması öngörülmektedir. Proje kapsamında faaliyet ünitelerin konumu, özellikleri ve kapasiteleri projenin ekinde yer alan proses akım şeması ve tesis yerleşim planında ayrıntılı şekilde verilmektedir. Proses akım şeması Ek-3 de, tesis yerleşim planı Ek-2 de verilmiştir. 14

1.6. Arıtma Tesisi Akım Şeması, Girdi-Çıktı ve Proses Atıkları, Arıtma Tesisinin Tasarımı (Tasarıma İlişkin Tüm Esaslar, Otomasyon Bilgileri, Tank Boyutları vs.), Her Faaliyet İçin Her Bir Ünitede Gerçekleştirilecek İşlemler, Her Bir Ünitenin Kirlilik Giderme Verimleri Arıtma tesisi kapsamında yapılması planlanan üniteler ve proses akım şeması bilgileri aşağıda verilmiştir. Kaba ve ince ızgara terfi merkezi Kum ve yağ tutucular Havalandırma havuzu Son çöktürme Kimyasal arıtma Dezenfeksiyon UV (opsiyonel) Toplama hattı Şekil 1.3. Atıksu Arıtma Tesisi Proses Akım Şeması Tekstil Atıksuyu ağırlıklı Endüstriyel atıksuların arıtılmasında kullanılan sistemler fiziksel arıtma + biyolojik arıtma + kimyasal arıtma + çamur susuzlaştırma sistemleridir. Fiziksel arıtma olarak kullanılacak sistemler ızgaralardır. Izgara olarak giriş pompa istasyonu öncesinde mekanik kaba ızgara ve giriş pompa istasyonu sonrasında mekanik ince ızgara kullanılacaktır. Kaba ızgara atıkları zemin kotunda bulunan konteynere konveyör ile aktarılırken, ince ızgara atıkları ise konveyör ile önce ızgara presine iletilecek ve yine zemin kotunda konulan konteynere bant konveyör ile aktarılacaktır. 15

Fiziksel Arıtma sonrası atıksuyun debi ve kirlilik olarak dengelenebilmesi amacı ile iki gözlü bir dengeleme tankı planlanmıştır. Dengeleme sonrasında atıksu, dengeleme terfi istasyonu ile biyolojik arıtma dağıtım yapısına aktarılacaktır. Her ne kadar atıksuyun dengeleme sonrasında ph ayarlama ihtiyacı olmayacağı düşünülmüş ise de, dengeleme terfi istasyonu çıkışına atıksuyun nötralizasyon ihtiyacı olasılığına karşı asit dozlama imkanı da ilave edilmiştir. Biyolojik arıtma olarak aktif çamur sistemi ve damlatmalı filtreler kullanılabilir. Günümüzde kullanılan sistem ise aktif çamur sistemidir. Bu sistemlerin karşılaştırılması aşağıdaki tabloda verilmiştir. Biyolojik arıtma sistemi, biyolojik fosfor ve azot giderimini de yapabilecek şekilde A2O prosesi olarak tasarlanmıştır. Her bir havalandırma havuzu Çerkezköy OSB de olduğu gibi 4 tanktan oluşacak şekilde tasarlanmış olup, sistem proses ve işletme açısından oldukça esnektir. Her bir havalandırma havuzu için 2 adet biyolojik çökeltme tankı tasarlanmış olup, geri-devir çamuru biyolojik arıtma girişindeki dağıtım yapısına transfer edilecektir. Fazla çamur ise çamur depolama/yoğunlaştırma tankına aktarılacaktır. Deşarj edilecek arıtılmış suyun kalitesinin artırılması amacı ile kullanılacak olan Kimyasal arıtma için dağıtım yapısı sonrası hızlı karıştırma, (koagülasyon) + yavaş karıştırma (flokülasyon) + kimyasal çöktürme sistemleri kullanılmıştır. Hızlı karıştırmaya renk giderimi de sağlayabilen kimyasallar, yavaş karıştırmaya ise polielektrolit dozlaması yapılacaktır. Çökelen çamur ise pompalar ile alınarak çamur depolama tankına aktarılacaktır. Çamur susuzlaştırma için kullanılabilecek sistemler; Yoğunlaştırma, stabilizasyon, kurutma ve mekanik susuzlaştırma ekipmanları. sistemidir. Seçilen sistemler; Çamur depolama ve yoğunlaştırma ve mekanik susuzlaştırma Asıl olarak çamur deposu olarak kullanılacak olan tanktaki dalgıç karıştırıcının ve jet aeratörün durması ve belirli süre çamurun çökelmeye bırakılması sonrası, üstte kalan suyun otomatik olarak tahliye edilmesini sağlayan bir motorlu vana ile depolama tankında aynı zamanda kısmi çamur yoğunlaştırma da sağlanacaktır. Yoğunlaştırma işlemi için yerçekimi kullanılacaktır. Bu sistemin seçilmesinin nedeni diğer sistemlere göre daha ekonomik olması 16

ve çamur susuzlaştırma sisteminin aslında yoğunlaştırmaya gerek duymadan da çalışabilmesidir. Daha az yer kaplaması ve elde edilen çamur keki kuruluğunun daha yüksek olması sebebi ile çamur susuzlaştırma için santrifüj dekantör seçilmiştir. Atıksu Arıtma Prosesinin Tanımı Fiziksel Arıtım Şekil 1.4. Proses Akım Şeması Cazibe ile gelen endüstriyel nitelikteki atıksular, giriş terfi pompaları öncesinde, kaba malzemelerin tutulması, daha sonraki ekipmanların (giriş atıksu pompaları ve ızgaralar, sıyırıcılar ve diğer pompalar) korunması amacıyla, ızgara açıklığı 20 mm olan, Mekanik Temizlemeli Kaba Izgaralardan geçirilir. Izgara üzerinden taranan kaba malzemeler bant konveyörler vasıtası ile konteynere aktarılacak ve diğer atıklarla birlikte tesisten uzaklaştırılacaktır. Giriş Kollektör akar kotu 100.00 m de olup, bu istasyondan alınacak kaba ızgara atıkları doğrudan zemin seviyesine çıkarılacaktır. Bir bant konveyör ile konteynere aktarılacak olan atıklar diğer katı atıklar ile birlikte tesisten uzaklaştırılacaktır. 17

Her bir ızgara kanalında ızgara öncesinde ve sonrasında motorlu kapaklar bulunacak, gerektiğinde atıksu girişi diğer kanallara yönlendirilebilecek, ya da mekanik ızgaraların olduğu bölüm bakım için izole edilebilecektir. Maksimum giriş debisine göre tasarlanan kaba ızgaralar ana terfi merkezi ile müşterek düşünüldüğünden tüm kademelerin inşaat işleri yapılacak olup, tüm kademeler için gerekli olan kaba ızgara ve motorlu kapak mekanik aksamları yerleştirilecektir. İlk kademe aşamasında tek ızgara yeterli olmasına karşın, sonraki kademelerde ızgara montajının zorlukları düşünülerek bu karar alınmış olup, inşaat aşamasında idarenin tercihine göre bu ızgaraların biri ikinci kademede de yerleştirilebilir. Kaba Izgara sonra, Giriş Terfi Pompa İstasyonundaki dalgıç pompalar ile atıksu, zemin üzerindeki bir sonraki ünite olan ince ızgara ünitesine aktarılacaktır. Atıksularda bulunan katı maddeler çeşitli ızgara tipleri kullanılmak suretiyle iyi bir şekilde kontrol edilebilirler. Kullanılacak ince ızgara donanımının tipi, malzemenin büyüklüğü, konsantrasyonu, sonraki arıtma prosesleri, müsaade edilen askıda katı madde konsantrasyonu ve biraz da işletme ve bakım masraflarına bağlı olarak değişir. İnce ızgara olarak mekanik ince ızgara kullanılacaktır. İnce Izgaraların aralığı, biyolojik arıtma ve çamur susuzlaştırma ünitelerinin daha verimli çalışması ve için 6,0 mm. olarak seçilmiştir. Maksimum giriş debisine göre tasarlanan ince Izgara yapısı da atık konveyörü ve Izgara Presi ile teçhiz edilecektir. Preslenmiş ızgara atıkları zemin seviyesine yerleştirilen ve ızgara ünitesinin yanında duran konteynerin içine atılacaktır. Atıksu, her bir ince ızgaranın önünde motorlu sürgülü kapakların yer aldığı kanallara ayrılmaktadır. Izgaralarda tutulan atıklar, Bant Konveyörler ile ızgara atık preslerine ve oradan da ızgara atıkları konteynerlerine aktarılacaktır. Kum ve yağ giderim ünitesinin ana amacı organik maddelerden daha büyük çökelme hızına sahip veya daha yüksek özgül ağırlığı olan kum, çakıl, cüruf veya diğer ağır maddeleri gidermektir. Izgara kanalı sonrasında, atıksu içeriğindeki kum ve yağın giderilmesi amacıyla, üzerinde kum pompası bulunan sıyırıcı köprüsü ile dikdörtgen betonarme havuz olarak 18

tasarlanan Kum ve Yağ Tutucu Ünitesinin hemen yanında 1 adet Kum Ayırıcı ekipmanı teçhiz edilecektir. Atıksu pik debisine göre hesaplanan, paralel çift gözlü, dikdörtgen kesitli kum tutucu üniteleri teşkil edilecektir. Her bir çift gözlü ünite; iki adet paralel kum tutucu ve iki adet paralel yağ giderme havuzundan oluşmaktadır. Kum ve Yağ Tutucu ünitesi betonarme olarak inşaa edilecektir ve herbir tank girişte birbirinden motorlu kapaklar vasıtasıyla ayrılabilir olacaktır. Bir gözün devre dışı kalması durumunda diğer ünite işletmede devam edecek şekilde ekipmanlar teçhiz edilmiştir. Tankın uygun şekilde boyutlandırılması ile atıksu, kontrol edilebilen belirli bir hızda (pik debide < 0,2 m/s) tanka giriş yapmaktadır. Atıksu tank uzunluğu boyunca doğrusal akış göstermekte ve girişe paralel olarak çıkmaktadır. Tankın tabanında bulunan kum toplama kanalı içinde biriken kum, kum pompası ile önce ünitenin yan tarafındaki kum kanalına, oradan da kum ayırıcıya iletilmektedir. Kum Tutucu, eğimli yan duvarları ile mineral yapıdaki ağır inorganik maddelerin (kum) en yüksek verim ile ayrılabilmesi için en ideal ortamı sağlarken, daha büyük ve hafif katı maddelerin atıksu akımı içinde kalmasını sağlamaktadır. Yağ toplama kanalı ise yağ toplama bölümünün çıkış tarafında yer almakta ve bu kanala sıyırılan yağ ve yüzer maddeler bir şut vasıtası ile doğrudan yağ toplama haznesi içine iletilmektedir. Sıyrılan yağın kanal içinden yağ toplama haznesine kadar aktarımı için, köprünün hareketine bağlı olarak açılıp kapanan mekanik bir vanadan kanala giren su kullanılacaktır. İki kum tutucu ünite için ortak bir köprü kullanılacak, köprüye asılı bulunan kum pompaları, çöken malzemeyi emerek kum kanalına ve burgulu tip kum ayırıcıya ileteceklerdir. Her bir kum tutucu için bir adet, 20 m³/h kum pompası kullanılacak, ayrıca bir adet depo yedeği temin edilecektir. Aynı köprüye monteli yağ sıyırma kolları da yüzeyden sıyırdığı yağlı suları, ünitenin çıkış tarafına yakın olan yağ toplama kanalına aktaracaklardır. Yağ Toplama kanalı ile toplanan yağlı sular, yağ toplama haznesine iletilmeden önce bir burgulu elekten geçirilerek içerdiği yüzer maddeler ayrılacak ve burgulu eleğin sıkıştırma bölümünde preslenerek bir konteynere alınacak ve ızgara atıkları ile birlikte 19

uzaklaştırılacaktır. İçerdiği yüzer maddeler bir elek-pres ile ayrıldıktan sonra yağ toplama haznesine geçen yağlı sular burada gravite ile konsantre hale getirilecek, süzüntü suları tesisin başına dönerken, konsantre hale gelen gelen yağlı sular vidanjör ile çekilerek tesisten uzaklaştırılacaktır. Hava ihtiyacı, Kum Tutucu Hava Körüğü Binası nda yer alan hava körükleri ile sağlanmaktadır. Tank içinde hava dağıtım difüzör sistemi kurulmuştur. Hava dağıtım borusu orta perde boyunca uzanmaktadır. Havanın yarattığı eksantrik akımla kum yıkanarak tabanda çökelmektedir. Hareketli köprü ve ona bağlı kum pompası otomatik olarak çalışacaktır. Ön-arıtma üniteleri atıksu ile gelen kaba parçaların (ızgara atıkları ve 0,2 mm den büyük kum ve çakıl) tutulması amacı ile yapılmakta olup, (AKM) askıda katı madde tutma özellikleri yoktur. Askıda katı madde, su ile birlikte sonraki ünitelere transfer olmaktadır. Literatürde de ön-arıtmada AKM ya da organik madde giderim verimleri alınmamakta olduğundan, tesisin ön-arıtma bölümünde ana kirlilik parametreleri için bir giderim verimi göz önüne alınmamıştır. Dengeleme Tanki Ve Dengeleme Terfi Istasyonu Kum Tutucudan geçirildikten sonra atıksu, dengeleme tankına alınır. Dengeleme tankında atıksular debi ve kirlilik yönünden dengelenecektir. Çökelmenin önlenmesi için dalgıç karıştırıcılar teşkil edilecektir. İki gözlü olacak dengeleme tankının her bölümünün giriş ve çıkışında yer alacak motorlu kapaklar ile, tankın bakım ihtiyacı için bir bölümün devre dışı bırakılması mümkün olabilecektir. Dengeleme tankından sonra atıksu dengeleme terfi pompaları ile biyolojik arıtmaya verilir. Biyolojik Aritma Biyolojik Arıtma üniteleri olarak dağıtım yapıları, biyolojik fosfor giderim üniteleri, biyolojik azot ve karbon giderim üniteleri (havalandırma havuzları), hava körüğü binası, biyolojik çöktürme üniteleri, aktif çamur geri-devir pompa istasyonu, ve köpük toplama hazneleri bulunmaktadır. 20

Biyolojik arıtma havuzlarının boyutlandırması ATV-131 e uygun olarak yapılmış olup, havuzların boyutlandırılmasında Tesisteki çamur süzüntü sularından geri dönüş debi ve kirlilik yükleri de göz önüne alınmıştır. Biyolojik Fosfor Giderme Tankları, oksijensiz ortamda, fosfor gideren bakterilerin (asinobakter) gelişimine uygun ortamın sağlandığı anaerobik havuzlardır. Anaerobik bakteriler atıksu içindeki uçucu organik asitleri (VFA) tüketirken, bünyelerindeki polifosfatı ortofosfat olarak atıksuya bırakırlar. Anaerobik tankın hemen ardından gelen aerobik/anoksik ortamın sağlandığı Havalandırma Havuzları nda da su fazındaki ortofosfatlar tekrar polifosfat olarak bakteri bünyesine geçer ve tesisten atılan fazla çamurla birlikte uzaklaştırılmış olur. Yani biyolojik fosfor giderimi iki aşamadan oluşmaktadır: elektron alıcısız (anaerobik) ortamda fosfor salınımı ve elektron alıcısı varlığında (anoksik ve oksik tanklar) salınan fosforun aşırısının depolanması. Fosfor salınımının gerçekleşmesi için giriş suyundaki kolay ayrışabilir çözünmüş organik karbonun hücre içinde depolanması gerekmektedir; elektron alıcısı bulunduğunda mikro organizma faaliyetlerinin devamı için depo karbonu kullanılacak ve yeniden ATP üretimi için aşırı fosfor depolaması gerçekleşecektir. Biyolojik fosfor giderimi amacıyla, Havalandırma havuzu öncesinde yer alacak betonarme tanklar inşaa edilecektir. Biyolojik Fosfor Giderme Tankı hacmi, kuru hava maksimum debisi ve geri devir debisi için yaklaşık 1 saat bekletme süresi gözönüne alınarak hesaplanmıştır. 2 adet seri ya da paralel çalışabilecek anaerobik tank inşa edilecektir. İşletme ihtiyacına göre karar verilecek çalışma yöntemleri için havuzların giriş ve çıkışlarında ve iç bağlantılarında motorlu kapaklar olacaktır. Her havuzun giriş-çıkışındaki ve havuzlar arasındaki kapaklar sayesinde, her bir havuzun ayrı ayrı çalıştırılması veya devre dışı bırakılması mümkündür. Havuz çıkışlarındaki savak tipi çalışacak, aktüatörlü motorlu kapaklar ile havuzdaki su seviyesini ayarlamak mümkün olacaktır. Anaerobik havuzlar içinde, çamurun çökelmesini engellemek amacıyla düşük hızlı, muz tipi Dalgıç Karıştırıcılar kullanılacaktır. Karıştırıcılar havuzlarda ortalama 0,3 m/sn hızı sağlayabilecek kapasitede seçilecektir. Anoksik bölgenin oluşumunu takip etmek amacıyla havuzların içinde birer adet ORP metre yer alacaktır. 21

Havalandırma Havuzları, biyolojik olarak karbon (KOI, BOI) ve azot giderimi esasına göre tasarlanmıştır. Nitrifikasyon/denitrifikasyon methodu ile tam azot ve fosfor giderimi uygulanacaktır. Havalandırma Havuzu tanklarının hacmi nitrifikasyon/denitrifikasyon prosesinin gerektirdiği ölçüde hesaplanmıştır. Ön- Denitrifikasyonlu, Simültane Denitrifikasyonlu, Kademeli Denitrifikasyonlu ve 5 Kademeli (Modifiye) Bardenpho prosesine uygun olarak işletilebilecek havuzların tasarımı buna uygun olarak yapılmış, her proses alternatifine uygun savak-kapak ve geçişler bırakılmış, yarış pisti tipinde, kenarları yuvarlatılmış havuzlar olarak tasarlanmıştır. Anoksik ve oksik bölgelerden oluşan Havalandırma Havuzlarında çamur çökelmesini engellemek için ortalama 0,3 m/s hızın sağlanması amacıyla dalgıç karıştırıcılar kullanılacaktır. Havalandırma Havuzu içinde, aerobik bölgede nitrata çevrilen azotun bir kısmı, İçsel Geri Devir Pompaları yardımı ile anoksik bölgeye döndürülmektedir. Yapılacak olan dört tanklı havalandırma havuzu sistemindeki işletme sırasında seçilecek prosese göre zaman zaman anoksik olan havuzlar da dahil tüm havuzlar paralel olarak anoksik / oksik prosesinde çalışabilecek şekilde gerekli difüzörler ile donatılacaktır. Havalandırma Havuzu nda çamur yaşı, kış dönemi için 25 o C, yaz dönemi için 32 o C, atıksu tasarım sıcaklığı esas alınarak hesaplanmıştır. Nitrifikasyon : Amonyak azotunun ototrof bakteriler tarafından biyolojik oksidasyon ile, ilk olarak nitrite ve ardından nitrata dönüştürülmesidir. 2NH 4 + 3O 2 (nitrosomonas) 2NO 2 + 2H 2 O + 4H + yeni hücre 2NO 2 + O 2 (nitrobakter) 2NO 3 + yeni hücre Denitrifikasyon : Nitrat azotunun fakültatif hetetrof bakteriler tarafından Azot (N 2 ) gazına dönüştürülmesidir. NO 3 + CH 3 OH 3N 2 + 5CO 2 + 7H 2 O + 6OH Havalandırma Havuzu içinde, anoksik hacmin toplam hacme oranı tasarım sıcaklığı için öndenitrifikasyon için % 25 olarak seçilmiştir. Ancak, tüm proses tanklarının paralel çalışabilmesine de imkan tanımak için anoksik tanklara da difüzörler döşenecektir. Havalandırma havuzları 4 gözlüdür ve havuzlar ortada, havuz uzunluğu boyunca yer alan bir ayırma duvarı ile bölünmüştür. Herbir Havalandırma Havuzu içinde, belirli yerlerde temin edilecek orifis ve kapaklar sayesinde, işletme şartlarına göre bakım ve onarım 22

gerektiğinde herbir tankın devre dışı kalması sağlanabilmektedir. Ayrıca, (A2O sisteminde 4. Havuzdan 1. Havuza, 5 kademeli Bardenpho sisteminde 3. Havuzdan 1. havuza) nitrat dönüşü sağlayan iç resirkülasyon pompaları da temin edilecektir. Havalandırma havuzları, biyolojik prosesin yürütülmesi için gerekli oksijen ihtiyacını karşılamak üzere, ince kabarcıklı 9 inçlik membran difüzörler, hava dağıtım boruları ve hava körüklerinden oluşan havalandırma sistemi ile donatılmıştır. Bu difüzörlerden maksimum 5 m 3 /h hava geçirileceği kabul edilerek gerekli difüzör sayısı belirlenmiştir. Havalandırma havuzu için bir hava körüğü binası teşkil edilecektir. Ana hava dağıtım borusu hava körüğü istasyonundaki ana kollektöre bağlanmaktadır. Havuzlardaki ortalama su yüksekliği 6,0 m. seçilmiştir. Hava körüğü binasında bir adet hava körüğü emniyet için, arıza durumunda kullanılmak üzere yedek olarak bulunacaktır. Turbo tipi hava körüklerinin çalışma şekli ve verdiği hava debisi, kollektör üzerinde yer alan basınç kontrolü ile ve havuzlardaki oksijenmetreler ile otomatik olarak ayarlanacaktır. Bu amaçla her bir havuza hizmet veren ana hava hattı üzerinde birer otomatik vana teşkil edilmiştir. Ayrıca hava körüklerinin de kendi içinde debilerini ayarlayabilme sistemleri olacaktır. Ayrıca, biyolojik arıtma prosesini kontrol etmek amacıyla havuzun belirli bölgelerinde oksijen, ORP (oksidasyon-redüksiyon potansiyeli), Nitrat, ph ve sıcaklık değerleri sürekli olarak ölçülecektir. ATV-131 standardına göre gerekli olan 1.45 değerindeki asgari Emniyet Faktörüne (SF) dikkat edilerek ve tasarım sıcaklıklarında aerobik stabilizasyonun da sağlanabileceği şekilde çamur yaşı hesaplanmış, bunu takiben denitrifikasyon hacmi ile aerobik hacim arasındaki oran (bu değer ATV-DVWK-1 131E uyarınca denitrifikasyon kapasitesinin bir fonksiyonu olarak seçilmiştir) dikkate alınmıştır. Arıtmadaki azot dengesine dayalı olarak inorganik azot, denitrifiye edilmesi gereken nitrat azotu ve denitrifikasyon kapasitesi hesaplanmıştır. Gerekli olan geri devir azotunun debisi ATV-DVWK-1 131E uyarınca inorganik azotun biyolojik arıtmadan çıkan nitrat azotu arasındaki orana dayalı olarak hesaplanmıştır. 23

Çamur üretimi, karbonun bertaraf edilmesi suretiyle üretilen günlük çamur miktarı ile birlikte ilave biyolojik fosfor bertarafı sebebi ile üretilen günlük çamur miktarı da dikkate alınarak hesaplanmıştır. Gerekli fiili oksijen transferi (AOTR) karbon bertaraf etme talebine, nitrifikasyon talebine ve denitrifikasyon yolu ile oksijen geri kazanımına dayalı olarak en kötü şartlar altında karbon ve amonyak pik yükleri anlamında hesaplanmıştır. Biyolojik arıtma için gerekli oksijen suya hava körüğü+difüzör ile verilirken aynı zamanda havuzlarda tam karışımda sağlanır. Havanın daha az gerektiği durumlarda çamurun çökelmesini önlemek için ayrıca dalgıç karıştırıcılar da ilave edilmiştir. Havalandırma havuzlarındaki atıksu/çamur karışımı daha sonra Biyolojik Çökeltme Havuzları na cazibe ile alınmaktadır. Biyolojik Çökeltme Havuzları, merkezi çamur toplama çukuru, çamur ve köpük giderimi için sıyırıcı mekanizmasına sahip dairesel betonarme tanklar olarak ATV-DVWK-131E standardına uygun olarak boyutlandırılmıştır. 2 adet paralel çalışan havuz teşkil edilecektir. Her bir havuz son çökeltme havuzu dağıtım yapısında bulunan kapaklarla ayrılabilmektedir. Aktif çamur/atıksu karışımı her bir havuzun merkezindeki ters sifon ile havuza giriş yapmaktadır. Arıtılmış su çevresel savaklarla toplanmakta ve cazibe ile arıtılmış çıkış suyu kanalına ve devamında da arıtılmış su toplama haznesine geçmektedir. Çökelen çamur, döner köprülü sıyırıcıya bağlı taban sıyırıcıları ile merkezi çamur toplama çukuru içine atılmaktadır. Sıyırıcının tam köprülü sıyırıcı olması gereklidir. Çamur konilerinde toplanan çamur hidrostatik basınç ile Çamur Geri Devir Pompa İstasyonu na doğru akış göstermektedir. Havuz yüzeyinde birikecek köpük ise yüzeyde sıyırıcıya monteli manuel olarak seviyesi ayarlanabilen köpük toplama kanalı mekanizması ile yine sıyırıcıya bağlı köpük haznesine iletilecek ve hazne içindeki pompa ile sonçökeltme tankı dışındaki köpük pompa haznesine iletilecektir. Betonarme Köpük pompa haznesindeki pompalar ise, toplanan köpüklü suları çamur depolama/yoğunlaştırma tankına aktaracaklardır. 24

Biyolojik Çökeltme Tanklarından alınan geri devir çamurunun biyolojik arıtma girişine pompalanması amacıyla geri-devir pompa istasyonu tasarlanmıştır. İki kademe için ayrı birer adet Çamur geri devir pompa istasyonu bulunmakta olup, biyolojik çökeltme Havuzları tabanından Geri Devir Pompa İstasyonu na cazibe ile akan aktif çamur, Geri Devir Pompaları ile Anaerobik Bio-P Tanklarının girişine pompalanmaktadır. Çökeltmelerden çekilen çamur geri-devir çıkış hattı üzerinde bulunan manyetik debimetre ve motorlu teleskobik vanalar ile, çamur geri-devir miktarı ölçülebilmekte ayarlanabilmektedir. İşletme şartlarına göre belirlenecek orandaki çamurun geri devri sağlanacaktır. Geri Devir Çamur Pompaları kolon tip dalgıç pompalar olarak seçilmiştir. Aktif çamur % 100 oranında geri devrettirilecektir Eğer çıkış parametrelerinin daha da düşürülmesi tercih edilirse, arıtılmış su, çıkış debi ölçüm kanalından önce bir kimyasal arıtma sistemine yönlendirilir. Kimyasal Aritma Kimyasal arıtma sistemi deşarj edilecek arıtılmış suyun kalitesini iyileştirmek amacıyla kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Kimyasal arıtma sistemi : hızlı karıştırma + Yavaş karıştırma ve Kimyasal çöktürme işlemlerinden oluşmaktadır. Kimyasal arıtmanın ilk kademesi olan Hızlı karıştırma havuzunda atıksuya işletme aşamasında ortaya çıkacak ihtiyaca uygun olarak koagülant dozlamaları yapılır. Sistemdeki kimyasal madde depolama tankları ve dozlama pompaları çeşitli kimyasal maddelerin kullanımına uygundur. İşletme sırasındaki ihtiyaca göre polimerik bazlı renk giderim kimyasalları, FeCl 3, Polialüminyumklorür ya da ph ayarlama için kostik (NaOH) kullanılabilir. Karıştırma ve koagülasyon işlemlerinden sonra atıksu flokülasyon işleminin gerçekleştirileceği yavaş karıştırma havuzuna alınır. Flokülasyon işleminde dozlanan flokülant yardımıyla koagülasyon havuzunda oluşan flokların büyütülmesi sağlanır. Bu havuzun içerisinde yavaş karıştırma işlemini gerçekleştirmek amacı ile yavaş karıştırıcı kullanılır. Flokülant olarak ise, anyonik tip polielektrolit dozlaması yapılır. 25

Atıksu daha sonra irileşen flokların çöktürülmesi amacıyla kimyasal çöktürme havuzuna alınır. Karışımın olmadığı bu havuzda oluşan floklar (çamur), tankın dibine doğru çökelirler. Havuzun dibinde, konik kısımda biriken çamur, kimyasal çamur pompaları ile çamur depolama ve yoğunlaştırma tankına verilir. Kimyasal arıtmaya tabi tutulmuş atıksu ise, çöktürme havuzundan savaklar vasıtası ile alınarak çıkış debi ölçüm kanalından geçerek deşarja gönderilir. Çamur Susuzlaştirma Biyolojik Arıtma ve Kimyasal Arıtma Sisteminden fazla çamur pompaları ile ayrılan fazla aktif çamur ve kimyasal çamur, çamur depolama ve yoğunlaştırma tankına transfer edilir. Fazla çamurun mekanik susuzlaştırma sistemine aktarılmasından önce, ekipmanlarda olabilecek her türlü arıza durumuna karşı ve ekipmanların günlük çalışma süreleri haricinde çamurun depolanabilmesi ve dengelenebilmesi amacı ile iki adet çamur depolama ve yoğunlaştırma tankı projelendirilmiştir. Biyolojik çamurun çamur susuzlaştırma ekipmanlarının çalışmadığı zamanlarda depolamaya aktarılmaması da mümkündür. Çamur depolamada çökelebilecek çamurun birikim yapmasını önlemek amacıyla zaman zaman çalıştırılmak üzere dalgıç karıştırıcı ve havalandırıcı bulunacak, ancak normal çalışma sırasında çamurun çökelerek yoğunlaşması sağlanacak, üst kısımda oluşan duru faz ise otomatik olarak tahliye edilerek dengeleme tankına dönmesi sağlanacaktır. Çamur havuzundan çamur, santrifüj dekantör susuzlaştırma sistemine çamur pompaları vasıtası ile verilip susuzlaştırılır ve % 25 lik kek haline getirilip bant konveyör ile doğrudan kamyona yüklenerek uzaklaştırılır. Çamurun katı madde yüzdesini artırmak ve çamur susuzlaştırma sisteminden verim almak amacıyla dekantöre verilirken çamur hattına katyonik polielektrolit dozlaması yapılır. Sistemden çıkan filtrat suları süzüntü suyu pompaları ile dengeleme havuzuna geri gönderilir. Kati Atik Ve Çamur Bertarafi Tesisten kaynaklanacak olan kaba ve ince ızgara atıkları, kum tutucuda tutulan kum, çamur susuzlaştırmadan elde edilen çamur keki, ilgili mevzuata uygun olarak bertaraf edilecektir. 26

Aritma Tesisi Proses Üniteleri Tablo 1.3.Kaba Izgara Ve Giriş Terfi Istasyonu Malzeme: Adet Genişlik Uzunluk Yükseklik Betonarme 1 ünite 8,70 m 14,25 m 5,70 m Tablo 1.4 Ince Izgara Kanali Malzeme: Adet Genişlik Uzunluk Derinlik Betonarme 4 adet 1,50 m 6,40 m 0,74 m Tablo 1.5 Kum Ve Yağ Tutucu Ünitesi Malzeme: Adet Genişlik Uzunluk Derinlik Betonarme 4 adet 5,75 m 25,00 m 4,60 m Tablo 1.6 Dengeleme Havuzu Malzeme: Betonarme Adet 2 adet Genişlik 20.0 m Uzunluk 73,00 m Su yüksekliği (maksimum) 6.0 m Hacim 2 x 8245 = 16.490 m 3 Bekletme süresi 6.0 saat Tablo 1.7 Bio-P Anaerobik Tank Malzeme: Betonarme Adet 2 adet Genişlik 8.00 m Uzunluk 68.00 m Derinlik 5.0 m Hacim 2 x 2.651 = 5.302 m 3 Bekletme süresi 1.0 saat 27

Tablo 1.8 Havalandirma Havuzlari Malzeme: Betonarme Adet 4 adet Genişlik 20.0 m Uzunluk 183,5 m Su yüksekliği (maksimum) 6.0 m Hacim 4 x 21.500 = 86.000 m 3 Bekletme süresi 32.3 saat Tablo 1.9 Biyolojik Çökeltme Havuzu Malzeme: Betonarme Adet: 2 adet Çap: 51,0 m Su Yüksekliği (2/3D derinlikte) 4.2 m Hacim: 2 x 8.580 = 17.160 m 3 Bekletme süresi (geri devir debisi 3,2 saat dahil) Tablo 1.10 Hizli Kariştirma Tanki Malzeme: Betonarme Adet 2 adet Genişlik 4,00 m Uzunluk 4,00 m Derinlik 4,00 m Hacim 64,00 m 3 Bekletme süresi 3,04 dk Tablo 1.11 Flokülasyon Havuzu Malzeme: Betonarme Adet 2 adet Genişlik 9,5 m Uzunluk 9,5 m Derinlik 5,0 m Hacim 451 m 3 Bekletme süresi 21,5 dk 28

Tablo 1.12 Kimyasal Çökeltme Havuzu Malzeme: Betonarme Adet: 2 adet Çap: 33.0 m Derinlik : 3,00 m Hacim: 2 x 2.880 = 5.759 m 3 Bekletme süresi 2.23 saat Tablo 1.13 Çamur Depolama Ve Yoğunlaştirma Tanki Malzeme: Betonarme Miktar : 2 adet Genişlik 10,00 m Uzunluk 10,00 m Derinlik : 5.0 m Çamur hacmi 500 m 3 29

Tablo 1.14 Arıtılmış Atıksu Kalitesi ve Verimliliği PARAMETR E BİRİ M GİRİŞ DEĞERLER İ BİYOLOJİK ARITMA VERİMLİLİĞ İ (%) BİYOLOJİ K ARITMA ÇIKIŞI KİMYASAL ARITMA VERİMLİLİĞ İ (%) KİMYASA L ARITMA ÇIKIŞI LİMİT * Ph 6-10 6-9 Sıcaklık 0C 25 32 - KOI mg/lt 1500 86 200 30 140 200 BOI mg/lt 700 - - - - - AKM mg/lt 500 80 100 50 50 100 Yağ ve gres mg/lt 50 80 10 30 7 10 Toplam fosfor mg/lt 5 80 1 50 0,5 1 Toplam krom mg/lt 5 80 1 50 0,5 1 Krom+6 mg/lt 0,4 0 0,4 0 0,4 0,5 Kurşun mg/lt 1 0 1 50 0,5 1 Toplam siyanür mg/lt 2 90 0,2 0 0,2 0,5 Kadmiyum mg/lt 0,09 0 0,09 0 0,09 0,1 Demir mg/lt 15 33 10 50 5 10 Florür mg/lt 15 0 15 0 15 15 Bakır mg/lt 2 0 2 50 1 2 Çinko mg/lt 5 0 5 50 2,5 5 Civa mg/lt 0,04 0 0,04 0 0,04 0,04 Sülfat mg/lt 1500 0 1500 0 1500 1500 TKN mg/lt 60 75 15 0 15 15 Renk ptco 1000 50 500 50 250 260 *31.Aralık.2004 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan, Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği'nde istenen şartları sağlayacak düzeyde arıtma yapabilecek şekilde dizayn edilmiştir. Ergene 1 OSB AAT tasarımında Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (SKKY Tablo 19) esaslarına uyulacaktır. 30

Tablo1.15: SKKY Tablo 19 Karışık Endüstriyel Atık Suların Alıcı Ortama Deşarj Standartları PARAMETRE BİRİM SKKY (31.12.2004 Resmi Gazete Sayı:25687) (*) KOMPOZİT NUMUNE 2 SAATLİK (mg/l) KOMPOZİT NUMUNE 24 SAATLİK (mg/l) Kimyasal Oksijen İhtiyacı (KOI) (mg/l) 400 300 Askıda Katı Madde (AKM) (mg/l) 200 100 Toplam Kjeldah Azotu (TKN) (mg/l) 20 15 Toplam Fosfor (TP) (mg/l) 2 1 Renk (Pt-Co) 280 260 Yağ ve Gres (mg/l) 20 10 Toplam Krom (mg/l) 2 1 Krom (Cr+6) (mg/l) 0.5 0.5 Kurşun (Pb) (mg/l) 2 1 Toplam Siyanür (CNˉ) (mg/l) 1 0.5 Kadmiyum (Cd) (mg/l) 0.1 - Demir (Fe) (mg/l) 10 - Florür (Fˉ) (mg/l) 15 - Bakır (Cu) (mg/l) 3 - Çinko (Zn) (mg/l) 5 - Civa (Hg) (mg/l) - 0.05 Sülfat (SO4 ) (mg/l) 1500 1500 Balık Biyodeneyi (ZSF) 10 10 ph 6-9 6-9 31