6. Türkiye Rüzgar Enerjisi Kongresi, 01-02 Kasım 2017, JW Marriott, Ankara Rüzgar Enerji Santralleri ve Karasal Memeli Faunası Dr. Yasin İLEMİN Yaban Hayatı Uzmanı Öğretim Görevlisi Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Fethiye A.S.M.K. Meslek Yüksekokulu Çevre Koruma Teknolojileri Bölümü
Temiz Enerji: Doğa İle Barışık Enerji Bilindiği gibi yapılan her yatırımın doğa üzerinde mutlaka bir etkisi olmaktadır. Bu yatırımlar temiz enerji projeleri de olsa, doğa üzerine olası etkileri önceden tespit edilmeli ve olası etkileri azaltıcı önlemler alınmalıdır. Böylece sürdürülebilir bir kalkınma yani doğa ile barışık bir kalkınma mümkün kılınabilir.
Rüzgar Enerjisi Santrallerinin (RES) Omurgalı Havanlar Üzerine Etkileri Kuşlar Yarasalar Karasal Memeli Hayvanlar???
Rüzgar türbinlerinin karasal memeli hayvan türleri üzerine etkileri günümüze değin çok az araştırılmıştır ve ilgili çalışmalar yok denecek kadar azdır. Bununla birlikte son yıllarda bu yönde çalışmalar görülmeye başlanmıştır. Ülkemizde ise konu ile ilgili yapılan bilimsel çalışma yoktur.
Herbivor türler Karnivor türler
Herbivor Türler Olumsuz etkiler Karaca gibi herbivor türler rüzgar türbinlerinden uzak durmaktadırlar. Yollar ve enerji nakil hatları rengeyiği populasyonlarını ayırabileceği görülmüştür. Sese bağlı olarak yer sincaplarında tetikte olma davranışında artış gözlenmiştir.
Herbivor Türler Norveç te yabani ve yarıevcil rengeyikleri (Rangifer tarandus) ile yapılan incelemelerde rüzgar türbinleri ve elektrik hatlarından çıkan seslerden etkilenmedikleri görülmüştür. Elk yani kanada geyiği (Cervus canadensis) ve diğer geyik türlerinin inşaat sırasında geçici olarak alandan uzaklaştığı görülmüş ancak direk ve büyük çapta habitat kayıpları görülmemektedir. Populasyon düzeyinde bir etki gözlenmemektedir. Türbinlerin işletme aşamasında herbivorlardan, yaban domuzu, yaban keçisi gibi türlerin pek etkilenmediği hatta türbinlere çok yakın alanlarda beslenmeye devam ettikleri görülmüştür. Bununla birlikte mutlaka inşaat öncesinde durum değerlendirmesi yapılmalıdır.
Karnivor Türler Olumsuz etkiler Portekizde kurtlarda, türbin yakınlarında insan aktivitesinin artması sonucu, üretkenlikte düşüş ve bölge belirlemek için koku bırakma davranışında azalma görülmektedir. Bu düşüş özellikle inşaat aşamasında ve işletmenin ilk yıllarında görülmektedir. Aynı zamanda bu dönemde yuvalama alanları rüzgar türbini alanlarından 2,5 km nin üzerinde bir mesafe taşınmıştır. Bu çalışmadan çıkan sonuca göre yeni planlanan rüzgar türbini sahalarının kurtların yuvalama bölgesine en az 2 km uzakta olmalıdır. Rüzgar türbinleri ve ayılar arasındaki ilişkinin özellikle inşaat aşamasında olduğu görülmüştür. Siyah ayıların (Ursus americanus) inşaat alanlarından uzaklaştığı görülmüştür. Siyah ayıların 1 km ye kadar olan insan faaliyetlerinden etkilendiği anlaşılmıştır.
Karnivor Türler Kızıl tilki ile rüzgar türbinleri arasında bir ilişki görülmemiştir. Kızıl tilki ve çakallarda olduğu gibi bazı karnivor türler rüzgar türbinlerinden yararlandıkları da görülmüştür. Türbin yollarında hareket ederek yol ve türbin kaynaklı ölümler üzerinden beslenebilmektedirler. Hatta Romanya da bir alanda rüzgar türbini inşaatından sonra çakallar görülmeye başlamıştır.
RES lerin negatif etkileri Türbinlerin çıkardığı sesler memelilerin alarm ve sosyal seslerini maskeleyebilir. Büyük boyutlu kurt ve ayı gibi karnivorlarda rüzgar türbinlerine ulaşan yollar çiftleşme ve yavru büyütme zamanında rahatsızlık kaynağı olabilir. Türbin yol ağı habitat bölünmesi anlamında bir tehdit oluşturabilir. Bir alanda büyük çapta bir rüzgar türbini çiftliği kurulduğunda bahsi geçen düşük olumsuz etkiler büyük boyutlara ulaşabilir hatta bu sonuçlar populasyon düzeyinde bile hissedilebilir.
ÖTE YANDAN (nötr veya pozitif etkiler) Habitat değişimleri bazı türler için problem olmaktan çok yeni otlakların oluşması ve açık alanların artması anlamında yararlı bile olabilmektedir. Bazı türler için bu yollar hayvanların yer değiştirme hareketine fayda sağlamakta veya hayvanların parazitik böceklerden kurtulmasına ve hızlı hareket etmesine yardımcı olabilmektedir. Ses emisyonuna bağlı rahatsızlık teorik olarak mümkün görünmekle birlikte çok az çalışma bu konuya işaret etmektedir. Hali hazırda insan etkisi altında olan alanlarda (tarım alanları gibi) rüzgar türbinleri, mevcut türler üzerinde bir etkiye sahip değildirler.
Görüldüğü gibi RES lerin otçul (herbivor) türlerden çok, büyük karnivor (etçil) türler üzerinde etkisi olabilmektedir. Bu etki ise büyük oranda habitat kaybı ile ilişkilidir. Memeliler üzerindeki etkinin tam olarak ortaya çıkarılması için ilgili çalışmaların uzun soluklu olması ve gelecekte yoğun bir şekilde araştırılması gerekmektedir.
ÇÖZÜM Bilgi ve araştırma eksiğini kapatmak için memeli türleri için izleme programlarının uzun vadeli tutulması çok önemlidir (En az 5 yıl). Foto-kapan ile nadir türlerin tespiti ve izlenmesi GPS vericili tür izleme programları
ÇÖZÜM Olumsuz etkilenebilecek canlıların olup olmadığı türbin alanında önceden tespit edilmesi faydalı olacaktır. Halihazırda insan etkisinde olan bölgeler RES inşaatında değerlendirilmelidir.
Teşekkür ederim