TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş. EKONOMİK GELİŞMELER ÖZET DEĞERLENDİRME RAPORU HAZİRAN 2007/ II HAZIRLAYANLAR Mustafa ŞİMŞEK Fulya BAYRAKTAR Mustafa TOSUN EKONOMİK VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR MÜDÜRLÜĞÜ Haziran 2007
Haziran ayının ikinci ve üçüncü haftasında ekonomide yaşanan gelişmeler ve bunun piyasalara yansımaları, açıklanan son veriler ışığında aşağıda özetlenmiştir. Yurtiçi Piyasaları Etkileyen Gelişmeler Merkez Bankası Para Politikası Kurulu, 14 Haziran 2007 tarihli toplantısında; Banka bünyesindeki Bankalararası Para Piyasası ve İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Repo-Ters Repo Pazarı nda uygulanmakta olan kısa vadeli faiz oranının, %17,50 oranında sabit tutulmasına karar verdi. Para Politikası Kurulu, toplantı kararını; Son dönemde açıklanan iktisadi faaliyete ilişkin verilerin Nisan ayı Enflasyon Raporu nda ortaya konan görünüm ile büyük ölçüde uyumlu olduğu değerlendirmesini yapmıştır. Özel kesim tüketim talebindeki yavaşlama belirginleşirken, dış talep gücünü korumaktadır. Toplam talep koşullarının enflasyondaki düşüş sürecine verdiği destek artarak sürmektedir. Bu çerçevede, enflasyonda başlamış olan düşüş eğiliminin önümüzdeki dönemde güçlenmesi beklenmektedir. Bununla birlikte, enflasyon beklentilerinin henüz hedeflerle uyumlu olmaması ve geçmişe dönük fiyatlama davranışının sürmesi, petrol fiyatlarındaki artışlar ve belirsizlik algılamalarının devam etmesi, hizmet fiyat enflasyonuna ilişkin risklerin kalkmamış olması göz önüne alınarak, politika faizlerinin sabit tutulmasına, para politikasındaki sıkı duruşun devam etmesine karar verilmiştir. şeklinde açıklamıştır. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun (BDDK) Bankaların Likidite Yeterliliğinin Ölçülmesine ve Değerlendirilmesine ilişkin Yönetmelik te yaptığı değişiklik, Resmi Gazete'de yayımlandı. Yürürlülüğe 1 Haziran 2007 tarihinden geçerli olmak üzere giren değişiklik ile kasa efektif deposunun hesaplanmasında kullanılan değerlere, gerçeğe uygun değer farkı, kâr-zarara yansıtılan menkul değerler ile satılmaya hazır menkul değerler arasında izlenen Merkez Bankası'nca ihraç edilen likidite senetleri, Hazine Müsteşarlığı'nca, ülkelerin merkezi yönetimleri ile merkez bankalarınca ya da bunların kefaletiyle ihraç edilen kamu borçlanma senetleri, birinci sınıf olarak tasnif edilen ülke notlarını haiz yabancı ülkelerde bulunan birinci sınıf derecelendirme notunu haiz kredi kurumlarınca veya Türkiye'de kurulu bankalarca veya bunların kefaletiyle ihraç edilen bono ve tahviller eklendi. AB Komisyonu'nun bilim, teknoloji ve inovasyon raporuna göre gayri safi yurtiçi hasılasının %0,67'sini AR-GE'ye yatıran Türkiye; Yunanistan, Malta ve Polonya dahil olmak üzere 8 AB üyesini geride bıraktı. 2005 yılı verileri dikkate alınarak hazırlanan raporda AB içinde en yüksek AR-GE harcaması yapan ülkeler, gayri safi yurtiçi hasılasının %3,86'sıyla İsveç, %3,43'üyle Finlandiya, %2,51'iyle Almanya, %2,44'üyle Danimarka, %2,43'üyle Avusturya ve %2,13'üyle Fransa şeklinde sıralandılar. AB Komisyonu raporuna göre AR-GE harcamalarında Türkiye'nin ardında kalan AB üyeleri ise %0,61'le Yunanistan, %0,6'yla Malta, %0,57'yle Polonya ve Letonya, %0,51'le Slovakya, %0,5'le Bulgaristan, %0,4'le Kıbrıs Rum Kesimi ve %0,39'la Romanya oldu. Uluslararası Para Fonu (IMF), Türkiye ekonomisinin son yıllarda etkileyici şekilde düzeldiğini, ancak bazı makroekonomik sınavların hala sürdüğünü ve ekonominin yüksek sermaye girişlerine olan bağımlılığının, Türkiye'yi yatırımcı hissiyatındaki olası değişikliklerin yol açabileceği risklere açık hale getirdiğini 1
belirtti. IMF İcra Direktörleri Kurulunun, Türkiye ile 4'üncü Madde çerçevesinde yürüttüğü ve 18 Mayıs'ta sonuçlandırdığı danışmalara ilişkin raporu, IMF tarafından yayımlandı. Raporda, Türkiye'nin son yıllarda ekonomik açıdan etkileyici ilerleme sağladığı ve IMF ile yapılan düzenlemeler çerçevesinde uygulanan sağlıklı politikalar, siyasi istikrar ve pozitif dış koşullar sayesinde 2002'den bu yana ortalama %7,5'lik yıllık büyüme elde edildiği kaydedildi. Bu süre içinde ''enflasyon ve reel faiz oranlarının büyük ölçüde düştüğü, sermaye girişlerinde patlama yaşandığı, kredi büyümesi sağlandığı, verimliliğin arttığı, reel ekonominin önemli bir modernizasyondan geçtiği ve borç oranlarının büyük ölçüde azalarak kompozisyonlarının düzeldiğine'' işaret edildi. Dalgalı kur sisteminin şokları yumuşattığına dikkat çekildi. Yapısal konularda da, bankacılık alanındaki düzenlemelerin yanı sıra vergi reformları ve özelleştirme sayesinde özel kredilerin büyüdüğü, dış yatırımların arttığı ve rekabet gücünün ilerlediği dile getirildi. Bu olumlu gelişmelere karşın, ekonominin hala bazı makroekonomik sınavlarla karşı karşıya olduğunun anlatıldığı raporda, ''özellikle ekonominin büyük sermaye girişlerine olan bağımlılığı, Türkiye'yi yatırımcı hissiyatındaki değişikliklere karşı açık hale getiriyor, bu da son zamanlardaki piyasa dalgalanmalarında görüldü. Ayrıca hedefin oldukça üzerinde seyreden enflasyon, sıkı para politikasının sürmesini gerektiriyor'' denildi. Büyümede elde edilen ilerlemelerin sürdürülmesi ve geliştirilmesi için bazı yapısal sınavların üstesinden gelinmesi gerektiği belirtilen raporda, Merkez Bankasının sıkı para politikalarına destek verilerek, yapısal reformların önemi vurgulanırken, gözden geçirilmiş sosyal güvenlik yasasının mümkün olan en kısa sürede kabul edilmesi gerektiği ifade edildi. Raporun sonunda ise, borç azaltma hedefinden taviz verilmemesi koşuluyla çalışanlara uygulanan vergilerin azaltılması ve özelleştirme programının sürmesi gereğine işaret edilmiştir. 4 Nisan 2007 tarihli ve 2007/11963 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı gereğince, Yeni Türk Lirası ve Yeni Kuruşta yer alan Yeni ibareleri 1 Ocak 2009 tarihinde kaldırılacak olup, halen dolaşımda bulunan Yeni Türk Lirası banknotlar ise 1 Ocak 2010 tarihinde dolaşımdan kaldırılacaktır. Maliye Bakanlığı, kayıt dışı ekonomi oranını her yıl 2 puan aşağıya çekmeye yönelik, 15 adımdan oluşan bir çözüm paketi hazırladı. 2008-2012 yıllarını kapsayan stratejik planda yer alan başlıca tedbirler; kayıt dışı ekonominin yeniden tanımlanması, enflasyon oranının düşürülmesi, belge düzeninin yerleştirilmesi, vergi oranlarının düşürülmesi, mevzuatın sadeleştirilmesi, vergi denetimlerinin artırılması, uzlaşma müessesesinin yeniden değerlendirilmesi, vergi ahlakı ve bilincinin yerleştirilmesi vb. şeklinde sıralanmaktadır. Devlet Planlama Teşkilatı tarafından hazırlanarak Bakanlar Kurulu na sunulan, 2008-2010 dönemini kapsayan Orta Vadeli Program a göre, 2008 ve 2009 yılları enflasyon hedefi %4, yıllık ortalama büyüme hedefi %5,6 olarak belirlenirken, 1,4 milyon kişiye yeni istihdam yaratılması planlandı. 2010 yılı sonunda ihracatın 137,5 milyar dolara ulaşacağı tahmin edilirken, cari işlemler açığının GSYİH ya oranı %6 olarak öngörüldü. Program a göre, devlet tütün, elektrik dağıtımı ve petrokimya alanlarından çekilecek. Resmi Gazete de yayımlanan, jeotermal ve doğal mineralli su kaynaklarının etkin şekilde aranması, araştırılması ve üretilmesini düzenleyen kanuna göre; sanayi ve atık arıtma kuruluşu olarak değerlendirilecek jeotermal kaynak dağıtımı ve 2
üretimi yapan şirketler, başta elektrik tarifeleri olmak üzere tüm teşvik ve haklardan yararlanabilecek. Oyak Bank, 2 milyar euroya, Hollandalı ING Bank a satıldı. Satış, BDDK nın onayından sonra yürürlüğe girebilecek. Uluslararası Piyasalardaki Gelişmeler ABD de Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE), Mayıs ayında %0,6 olan beklentilerin üzerinde ve %0,7 artış kaydetti. 12 aylık TÜFE artışı %2,7 olarak gerçekleşti. Gıda ve enerji maliyetlerinin dışarıda bırakıldığı çekirdek tüketici fiyatlarındaki artış ise %0,2 olan beklentilerin altında %0,1 olarak açıklandı. ABD de Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE), Mayıs ayında %0,5 olan beklentilerin üzerinde ve %0,9 artış kaydetti. 12 aylık ÜFE artışı %4,1 seviyesinde gerçekleşti. Çekirdek üretici fiyatları ise beklentiler paralelinde %0,2 arttı. ABD de perakende satışlar, Mayıs ayında bir önceki aya göre %0,6 olan beklentilerin oldukça üzerinde ve %1,4 artış kaydetti. Çekirdek olarak kabul edilen otomobil hariç perakende satışlar da %0,7 lik beklentilerin üzerinde, %1,3 arttı. Japonya daki güçlü büyüme verilerine rağmen tüketici fiyatları endeksinin artarda üç ay gerilemesinin ardından, Japonya Merkez Bankası (BOJ) bu ayki toplantısında beklentiler paralelinde faiz oranlarını değiştirmeyerek %0,50 de bıraktı. Uluslararası kredi derecelendirme kurulusu Fitch, dünya bankacılık sisteminin, mali sorumluluklarını yerine getirmede, oldukça yetersiz durumda olduğunu bildirdi. Fitch tarafından, 17 yıllık bir süreçte, dünya genelindeki 1700 banka arasında yapılan araştırmaya göre, bankalar, mali sorumluluklarını yerine getirme açısından, şirketlerden daha kötü durumda bulunuyor. Araştırmaya göre, dünya genelinde, mali sorumluluklarını yerine getiremeyen bankaların oranı, şirketlere göre iki kat fazla bir düzeyde. Araştırmada, 2000'li yılların başında, küresel bankacılık sistemindeki yeniden yapılanma faaliyetleri sonucu, bankaların kırılganlıklarının azalma trendine girdiği vurgulandı. ABD de Mayıs ayında, yeni ev başlangıçları verisi 1.485 bin adet olan beklentilerin altında 1.474 bin adet olarak açıklandı. İki hedge fonun zor duruma düşmesiyle ABD kredi piyasasına yönelik kaygıların yeniden gündeme gelmesi, ABD 10 yıl vadeli tahvilinin faizinin tekrar yükselmesi ve petrol fiyatlarının yüksek düzeyini koruması başta ABD olmak üzere tüm uluslararası borsalarda Haziran ayının üçüncü haftasının düşüşlerle kapanmasına neden oldu. Brent türü petrolün spot fiyatı Haziran ayının ikinci haftasında %4,8 artarak 71,94 dolar/varile yükseldi. Bu gelişmede, ABD de rafineri kullanım oranlarının azalması nedeniyle benzin stoklarının yeterli olmayacağı yönünde beklentiler oluşmasının yanı sıra, ABD ve İran ın nükleer enerjiyle ilgili restleşmelerinin yeniden başlaması, Nijerya da militanların 24 işçiyi kaçırdıklarına yönelik haberler ve Kuzey Kore den kaynaklanan nükleer enerji probleminin devam edebileceği 3
endişeleri etkili oldu. Haziran ayının üçüncü haftasında ise Nijerya da 4 gün süren grev ve ABD de rafineri kapasite kullanım oranlarının istenen seviyeye ulaşmaması nedeniyle petrol fiyatlarının yükselişini, ivme kaybetmekle birlikte, sürdürdüğü görüldü. Brent türü petrolün spot fiyatı Haziran ayının üçüncü haftasında bir önceki haftaya göre 4 oranında artarak 72,23 dolar/varile yükseldi. Son Açıklanan Veriler TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2006 yılı Mayıs ayında %82,6 düzeyinde olan üretim değeri ağırlıklı, İmalat Sanayii Kapasite Kullanım Oranı (KKO), 2007 yılı Mayıs ayında %83,4 düzeyinde gerçekleşmiştir. İşyerlerinin tam kapasite ile çalışmamasının nedenleri olarak, önem sırasına göre, talep yetersizliği ilk sırada yer alırken, hammadde yetersizliği, mali imkânsızlıklar, işçilerle ilgili meseleler ve enerji yetersizliği diğer nedenler olmuştur. KKO, 2007 yılı Nisan ayında ise %81,7 idi. İşyerlerindeki üretim miktarı Mayıs ayında, bir % 85 80 75 70 İmalat Sanayi KKO 82.0 83.4 82.3 80.1 81.8 78.3 81.7 82.6 83.1 80.7 79.4 77.2 önceki aya göre %8,1 oranında artmıştır. 2007 yılı Haziran ayında üretim miktarının %2,8, satış miktarının %3,0, satış fiyatlarının %0,3 ve hammadde fiyatlarının %0,5 artacağı beklenmektedir. TÜİK tarafından açıklanan, Hanehalkı İşgücü Araştırması 2007 Mart Dönemi (Şubat, Mart, Nisan) Sonuçları na göre; 2007 yılı Mart döneminde, çalışma çağındaki nüfus geçen yılın aynı dönemine göre 876 bin kişi artarak 52 milyon 284 bin kişiye ulaşmıştır. İstihdam edilenlerin sayısı, geçen yılın aynı dönemine göre 725 bin kişi artarak 21 milyon 997 bin kişiye ulaşırken, işgücüne katılma oranı %47,0 olarak gerçekleşmiştir. İşsizlik oranı %10,9 dan %10,4 e düşerken, tarım dışı issizlik oranı %13,1 düzeyinde gerçekleşmiştir. Mart 2007 döneminde, istihdam edilenlerin %25,7'si tarım, %20 si sanayi, %5,1'i inşaat, %49,2 si ise hizmetler sektöründedir. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında, tarım sektöründe istihdamın payının 0,3 puan azaldığı, buna karşılık sanayi sektörünün payının ise 0,2 puan, inşaat sektörünün payının 0,1 puan arttığı, hizmetler sektörünün payının ise 0,1 puan azaldığı görülmektedir. TÜİK tarafından açıklanan, İmalat Sanayi Üretimde Çalışanlar, Üretimde Çalışılan Saat Endeksi 2007 Yılı I. Dönem Sonuçları na göre; 2007 yılının birinci döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre, üretimde çalışanlarda %2,5 ve çalışılan saatte %3,5 artış olmuştur. 2007 yılı I. döneminde üretimde çalışanlar sayısı, bir önceki yılın aynı dönemine göre; devlet sektöründe %2,9 azalış, özel sektörde %2,9 artış göstermiştir. 2007 yılı I. döneminde üretimde çalışılan saat sayısı ise bir önceki yılın aynı dönemine göre; devlet sektöründe %3,2 azalış, özel sektörde ise %3,8 artış göstermiştir. Üretimde çalışanlar 75.4 82.7 82.4 82.8 81.7 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Aylar 2006 2007 4
endeksi, 2006 yılı I. döneminde 82,8 iken 2007 yılı I. döneminde 84,9 olmuştur. Üretimde çalışılan saat endeksi ise 2006 yılı I. döneminde 80,7 iken 2007 yılı I. döneminde 83,5 olmuştur. TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2007 yılının Mayıs ayında, yeni kurulan şirket ve kooperatif sayısı, geçen yılın aynı ayına göre %1,6 artarak 4.999 dan 5.080 e yükselmiştir. Kapanan şirket ve kooperatif sayısı da bir önceki yılın aynı ayına göre %8,3 oranında artarak 652 den 706 ya yükselmiştir. TÜİK tarafından yapılan açıklamalara göre; 2007 yılı Mayıs ayında; geçen yılın aynı ayına göre giriş yapan yabancı ziyaretçi sayısı %19,2 oranında artarak 2.287.645 kişi olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam geçen yılın aynı ayında 1.918.809 kişiydi. Ülkemizden çıkış yapan yabancı ziyaretçiler de geçen yılın aynı ayına göre %20,0 oranında artarak 1.994.216 kişi olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam, bir önceki yılın aynı ayında ise 1.662.413 kişi seviyesindeydi. Türkiye İstatistik Kurumu ve Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen Aylık Tüketici Eğilim Anketi ne göre, 2007 yılının Nisan ayında 93,66 olan Tüketici Güven Endeksi, 2007 yılının Mayıs ayında, %1,38 oranında artarak 94,96 değerine yükselmiştir. Ankete göre, Güven Endeksindeki artış, tüketicilerin mevcut ve gelecek dönem satın alma güçlerine, gelecek dönem genel ekonomik duruma ve mevcut dönemin dayanıklı tüketim malı satın almak için uygunluğuna ilişkin değerlendirmelerinin iyileşmesinden kaynaklanmaktadır. Hazine Müsteşarlığı, Uluslararası Doğrudan Yatırımlar (UDY) 2006 raporunu yayınladı. Rapora göre, 2000 yılında ulaşılan 1,4 trilyon dolarlık tarihi rekor seviyesinden sonra 2003 yılına kadar düşüş eğilimi gösteren dünya toplam UDY akımları 2004 yılından itibaren tekrar artış trendine girdi. 2005 yılı içerisinde gelişmiş ülkelerin toplam UDY girişlerinden aldığı pay bir önceki yıla göre %37 lik bir artışla 542 milyar dolar olarak gerçekleşti. Gelişmekte olan ülkelere yapılan yatırım ise 334 milyar dolar ile söz konusu ülkeler için şu ana kadar gözlenen en yüksek seviyeye ulaştı. Gelişmiş ülkeler arasında ilk sırayı 177,3 milyar dolar ile ABD, 169,8 milyar dolar ile İngiltere ve 88,4 milyar dolar ile Fransa almaktadır. Gelişmekte olan ülkeler arasında ise Çin (70 milyar dolar), Hong Kong (41,4 milyar dolar), Singapur (31,9 milyar dolar), Rusya Federasyonu (28,4 milyar dolar) ve Türkiye (17,1 milyar dolar) ilk sıralarda yer almaktadır. UNCTAD tarafından 2007 yılı başında 17,1 milyar dolar olarak tahmin edilen Türkiye de UDY girişi, 2006 yılında 20,2 milyar dolar olarak gerçekleşti. Türkiye, en fazla UDY çeken ülkeler sıralamasında 2002 yılında 53 üncü sırada yer alırken, 2005 yılında 22 nci sıraya yükseldi. Türkiye ye 2006 yılı içerisinde gerçekleşen nakit sermaye girişinin %83,5 i (14,9 milyar dolar) AB ülkeleri kaynaklı olurken, bu oranın 2005 yılında %58,6 oranında bulunması dikkat çekmektedir. 2006 yılında en fazla UDY girişi gerçekleşen iller arasında %94,71 lik payla birinci sırada yer alan İstanbul u, Ankara ve İzmir takip etti. Adana, Kocaeli, Bursa, Kars ve Elazığ 50 milyon dolar üzerinde UDY çeken diğer iller oldu. Türkiye deki uluslararası sermayeli şirket sayısı 2006 yılında 3 bin 350 adet artarak toplamda 14 bin 955 e ulaştı. Hazine Müsteşarlığı ndan yapılan açıklamaya göre; 2007 yılı Mayıs ayı Hazine nakit gerçekleşmelerine ilişkin geçici sonuçlar alınmış olup, bu sonuçlara göre; Mayıs ayında nakit bazda toplam 20,7 milyar YTL gelir elde edilmiş, 13,4 milyar YTL faiz dışı harcama yapılmış ve 7,3 milyar YTL faiz dışı fazla oluşmuştur. 5
Toplam 4,3 milyar YTL faiz ödemesinden sonra Hazine nakit dengesi 2,9 milyar YTL fazla vermiştir. Maliye Bakanlığı ndan yapılan açıklamaya göre; Nisan 2007 de yaklaşık 2 milyar YTL açık veren Merkezi Yönetim Bütçesi, 2007 Mayıs ayında yaklaşık 2 milyar YTL fazla verdi. Yıl sonu bütçe açığı hedefi yaklaşık 16,8 milyar YTL olarak belirlenmişti. Mayıs ayında faiz dışı denge de 6,7 milyar YTL fazla verdi. Mayıs sonu itibarıyla oluşan faiz dışı fazla (20,3 milyar YTL), yılın tamamı için hedeflenen 36,1 milyar YTL nin yaklaşık olarak %56 sına karşılık gelmektedir. 2007 yılı Mayıs ayında, bütçe harcamaları 17,7 milyar YTL, bütçe gelirleri ise 19,7 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Faiz harcamalarının 4,6 milyar YTL olduğu bu ayda, vergi gelirleri 15,4 milyar YTL ile merkezi yönetim bütçe gelirlerinin yaklaşık %78 ini oluşturmuştur (bir önceki ay bu oran %75 idi). Hazine Müsteşarlığı ndan yapılan açıklamaya göre; 31.05.2007 itibariyle, Merkezi Yönetim Toplam Borç Stoku, 348,1 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Toplam borç stokunun 227,1 milyar YTL tutarındaki kısmı Türk Lirası cinsinden, 119,3 milyar YTL tutarındaki kısmı döviz cinsinden ve geriye kalan 1,7 milyar YTL tutarındaki kısmı ise dövize endeksli borçlardan oluşmaktadır. 2007 Mayıs sonu itibariyle toplam borç stokunun %53,3 ü iç piyasaya, %21,1 i ise kamu kesimine olan iç borçlardan oluşurken, dış borçların ağırlığı %25,6 olarak gerçekleşmiştir. Merkezi yönetim toplam borç stoku, 2007 yılı Nisan ayına göre hem YTL bazında hem de dolar bazında bir miktar azalış göstermiştir. İç borç stokunun alacaklılara göre dağılımına baktığımızda; 2007 yılı Nisan ayında %71,7 olan piyasa payının, Mayıs 2007 sonu itibarıyla da aynı oranda gerçekleştiği görülmektedir. İç borç stokunun ortalama vadeye kalan gün sayısı ise, 2007 yılı Nisan ayı itibarıyla 24,8 ay iken Mayıs ayı itibarıyla 26,1 ay olarak gerçekleşmiştir. T.C. Merkez Bankası nın mali ve reel sektörden katılımcılarla gerçekleştirdiği Haziran ayı II. Dönem Beklenti Anketi sonuçlarına göre; Türkiye ekonomisinin 2007 yılında %4,9 büyüyeceği, tüketici fiyatlarının %7,67 oranında artacağı, cari işlemler açığının 31,5 milyar dolar ve dolar kurunun 1,4206 YTL civarında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Önümüzdeki 12 ve 24 ay sonrasının yıllık TÜFE beklentileri ise sırasıyla %6,58 ve %5,39 düzeyindedir. 12 ay sonrası için, 6 ay vadeli hazine bonosunun yıllık bileşik getirisi %16,12, 5 yıl vadeli, 6 ayda bir ödemeli devlet tahvillerinin yıllık bileşik getirisi de %15,93 olarak beklenmektedir. Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemlerindeki Gelişmeler 1-15 Haziran 2007 döneminde Merkez Bankası Analitik Bilânçosu aktif büyüklüğü, 2,3 oranında genişleyerek 107.767 milyon YTL seviyesine yükselmiştir. Bu dönemde Dış Varlıklar kalemi 5,7 düzeyinde artarken, İç Varlıklar kalemi %1,95 oranında gerilemiştir. Bilânçonun pasif kalemleri incelendiğinde ise bu dönemde Merkez Bankası Toplam Döviz Yükümlülüklerinin 3,6 oranında yükseldiği görülmektedir. Toplam Döviz Yükümlülükleri kaleminin alt ayırımına bakıldığında, Dış Yükümlülükler kaleminin 8,7 düzeyinde azalırken, İç Yükümlülükler kaleminin ise %1,12 oranında artış kaydettiği göze çarpmaktadır. Maaş ödemeleri nedeniyle artan nakit ihtiyacına bağlı olarak bu dönem Rezerv Para kalemi ve Emisyon Hacminde sırasıyla %12,64 ve %8,58 oranlarında artışlar 6
kaydedildiği görülmektedir. Buna karşılık geçen dönem %46,37 oranında gerileyen Açık Piyasa İşlemlerinden Doğan Borçlar kalemi, bu dönemde de %57,53 düzeyinde daralarak 1,9 milyar YTL seviyesine inmiştir. Diğer yandan geçen dönem %288,26 gibi yüksek bir oranda artış gösteren Kamu Mevduatı kaleminin, bu dönem %28,70 düzeyinde daraldığı dikkati çekmektedir. Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemleri (Milyon YTL.) 30.06.06 01.06.07 15.06.07 Son Yıl Değişim Dönem AKTİFLER 107.027 107.515 107.767 740 252 1.DIŞ VARLIKLAR 96.918 93.266 93.796-3.122 530 2.İÇ VARLIKLAR 10.109 14.249 13.971 3.862-278 PASİFLER 107.027 107.515 107.767 740 252 1.TOPLAM DÖVİZ YÜKÜMLÜKLERİ 62.111 58.614 58.826-3.285 212 1.1. DIŞ YÜKÜMLÜKLER 27.436 22.369 22.174-5.262-195 1.2. İÇ YÜKÜMLÜKLER 34.674 36.245 36.652 1.978 407 1.2.1. Döv. Ol. Takip Ol. Mev. 16.541 18.588 18.788 2.247 200 1.2.2. Bankaların Döviz Mevduatı 18.133 17.657 17.864-269 207 2.MERKEZ BANKASI PARASI 44.916 48.901 48.941 4.025 40 2.1. REZERV PARA 36.780 36.869 41.531 4.751 4.662 2.1.1. Dolaşıma Çıkan Banknot 23.276 23.491 25.507 2.231 2.016 2.1.2. Bankalar Mevduatı 13.344 13.086 15.900 2.556 2.814 2.1.3. Diğer Kalemler 160 292 124-36 -168 2.2. DİĞER MB PARASI 8.136 12.032 7.410-726 -4.662 2.2.1. APİ den Doğan Borçlar 5.066 4.325 1.915-3.151-2.410 2.2.2. Kamu Mevduatı 3.070 7.707 5.495 2.425-2.212 TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $) 56.732 66.826 66.643 9.911-183 Kaynak: TCMB 1-15 Haziran 2007 döneminde TCMB brüt döviz rezervleri, 183 milyon dolar azalarak 66.643 milyon dolar seviyesine gerilemiştir. Tahvil-Bono Piyasası Haziran ayının ikinci haftasına %18,60 düzeyinden başlayan piyasanın gösterge kâğıdı niteliğindeki 4 Şubat 2009 itfa tarihli tahvilin yıllık bileşik faizi, ABD de açıklanan verilerin ABD ekonomisine ilişkin beklentileri olumlu yönde etkilemesine bağlı olarak piyasaya gelen alımlar sonucunda haftayı 29 baz puanlık düşüşle %18,31 seviyesinden kapattı. Uluslararası piyasalardaki olumlu havanın etkisiyle Haziran ayının üçüncü haftasına da düşüşle başlayan gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizi, Getiri oranı (%) 18.80 18.70 18.60 18.50 18.40 18.30 18.20 18.10 18.00 17.90 Gösterge tahvilin yıllık bileşik getirisi ilerleyen günlerde ABD de iki hedge fonun zor duruma düşmesiyle ABD 10 yıl vadeli tahvilinin faizinin tekrar yükselmesine bağlı olarak artış gösterdi. Haftanın son iki gününde etkili olan satışlarla piyasanın gösterge kâğıdının yıllık bileşik 08.06 11.06 12.06 13.06 14.06 15.06 Tarih 18.06 19.06 20.06 21.06 22.06 7
faizi, 22 Haziran tarihli işlem gününü bir önceki hafta kapanışına göre 1 baz puan yükselişle %18,32 seviyesinden kapattı. Döviz Piyasası Haziran ayının ikinci haftasına 1,3516 YTL seviyesinden başlayan dolar kuru, alternatif piyasalara para girişinin sürmesi neticesinde haftanın son işlem günü itibariyle 1,3235 YTL düzeyine geriledi. 18-22 Haziran haftasının ilk günlerinde de hissedilen piyasadaki satış baskısı sonucunda 1,3021 YTL seviyesine kadar gerileyen dolar kuru, hafta sonuna doğru ABD 10 yıl vadeli tahvilinin faizinde görülen artışa bağlı olarak yükselişe geçerek 22 Haziran tarihli Merkez Bankası gösterge kuru itibariyle 1,3090 YTL düzeyinden haftayı kapattı. Dolar bu dönemde YTL karşısında %3,15 oranında değer kaybederken, euronun kaybı ise %2,73 olarak gerçekleşmiştir. Haziran ayının ikinci haftasına 1,3369 seviyesinden başlayan /$ paritesi, Avrupa Merkez Bankası nın faizleri artırmaya devam edeceği yönündeki beklentilerin güçlenmesiyle bu dönemde artış göstererek 22 Haziran tarihli Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1,3427 düzeyine yükselmiştir. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) Haziran ayının ilk haftasında %3,86 oranında değer kaybeden İMKB Bileşik Endeksi, Haziran ayının ikinci haftasına tepki alımlarıyla başladı. Bu alımlarla 44.332 puandan 45 bin puan seviyesine kadar yükselen bileşik endeks, hafta boyunca oldukça dar bir bantta hareket etti. Ancak ABD ekonomisine ilişkin olumlu beklentilerin güçlenmesiyle bileşik endeks, haftanın son işlem gününü yaklaşık 1.300 puanlık artışla 45.972 puan düzeyinden kapattı. Haziran ayının üçüncü Endeks YTL 1.39 1.36 1.33 1.30 1.27 48000 46000 44000 42000 08.06 ABD Dolar Denge Kuru haftasına da alımlarla başlayan İstanbul Menkul Kıymetler Borsası nda Bileşik Endeks, 46.550 puana kadar yükseldiyse de hafta sonuna doğru ABD 10 yıl vadeli tahvilinin faizindeki yükselişe bağlı olarak uluslararası piyasalarda görülen düşüşlerin etkisiyle değer kaybederek 22 Haziran tarihli işlem gününü 45.705 puandan kapattı. İMKB Bileşik Endeksi bu dönemde %3,10 oranında değer kazanırken, yabancı portföylerin piyasa içerisindeki payı ise %71,07 düzeyinden %70,95 seviyesine gerilemiştir. 08.06 11.06 11.06 12.06 12.06 13.06 14.06 15.06 Tarih 18.06 İMKB Bileşik Endeksi 13.06 14.06 15.06 Tarih 18.06 19.06 19.06 20.06 20.06 21.06 21.06 22.06 22.06 8
Türk Bankacılık Sektörü Gelişmeleri 4-18 Haziran 2007 döneminde bankacılık sektörü toplam mevduat hacmi %1,4 oranında artış göstererek 335 milyar YTL düzeyini geçmiştir. Toplam mevduatın dağılımına bakıldığında, vadeli mevduatlardaki artışın 8 seviyesinde kalırken, vadesiz mevduatların %4,2 oranında bir yükseliş kaydettiği görülmektedir. Ancak bunun kamu maaş ödemelerinin ertesi iş gününe rastlaması nedeniyle arızi bir durum olduğu düşünülmektedir. Bankacılık Sektörü * İle İlgili Seçilmiş Göstergeler (Milyon YTL.) Değişim (%) 29.12.06 04.06.07 18.06.07 Yıl Sonuna Göre Dönem MEVDUAT VE FONLAR TOPLAM MEVDUAT VE FONLAR 319.608 331.239 335.754 5,1 1,4 Vadeli 263.345 277.725 279.997 6,3 0,8 Vadesiz 56.263 53.514 55.757-0,9 4,2 KREDİLER TOPLAM KREDİLER 224.239 242.361 245.491 9,5 1,3 YTL 165.500 180.818 182.826 10,5 1,1 YP 58.531 61.542 62.665 7,1 1,8 YP Krediler/Toplam Krediler (%) 26,1 25,4 25,5 Krediler ** /Mevduat (%) 72,8 75,9 75,8 Takipteki Alacaklar (Brüt) 8.512 8.924 8.969 5,4 0,5 Takipteki Alacaklar / Krediler (%) 3,66 3,55 3,52 Menkul Değerler Portföyü 158.876 162.262 165.120 3,9 1,8 MDP/ Mevduat (%) 49,7 49,0 49,2 (*): 30 Mayıs tarihinden itibaren BDDK nın yayınladığı verilere katılım bankaları rakamlarının da dahil edilmesi nedeniyle yukarıdaki değerler önceki raporlarımız ile farklılık göstermektedir. (**): Krediler=Toplam Krediler+Takipteki Alacaklar (Brüt) Kaynak: BDDK Mayıs ayı içerisinde %1,3 düzeyinde artış gösteren bankacılık sektörü toplam kredi hacminin, bu dönemde de yine aynı oranda yükseliş kaydettiği görülmektedir. Döviz sepetinin 8 seviyesinde değer kaybettiği bu dönemde, yabancı para cinsinden kredilerde kaydedilen %1,8 oranındaki artış dikkat çekicidir. Toplam kredi hacminde gerçekleşen artışa bağlı olarak, sektördeki tahsilât sorununun boyutunu gösteren takipteki alacakların kredilere oranı, 18 Haziran tarihi itibariyle %3,52 seviyesine gerilemiştir. Nisan ve Mayıs aylarında %1,4 oranında düşüşler kaydeden bankacılık sektörü menkul değerler portföyü büyüklüğü, bu dönem %1,8 düzeyinde artış göstermiştir. DİBS faizlerinde volatilitenin geçmiş dönemlere göre azalmış olmasının bunda etkili olduğu düşünülmektedir. Bankacılık sektörü menkul değerler portföyündeki bu artışa bağlı olarak MDP/ Mevduat oranının, 18 Haziran tarihi itibariyle %49,2 düzeyine yükseldiği görülmektedir. 9
MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER 2005 2006 2007 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs GSMH (Milyon $) 360.876 399.673 - - - - - Büyüme Oranı 7,6 6,0 - - - - - İmalat Sanayi KKO (%) 80,3 81,0 78,3 80,3 81,9 81,8 83,4 İşsizlik Oranı (%) 10,3 9,9 11,0 11,4 10,4 - - Enflasyon (ÜFE) (%) 2,66 11,58-0,05 0,95 0,97 0,8 0,39 Enflasyon (TÜFE) (%) 7,72 9,65 1,00 0,43 0,92 1,21 0,50 TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksi 171,4 160,2 165,0 167,9 165,6 170,4 173,3 Cari İşlemler Dengesi (Milyon $) -22.824-31.316-2.910-3.211-3.007-3.130 - Dış Ticaret Dengesi (Milyon $) -43.298-51.890-3.012-2.695-3.028-3.417 - - İhracat-FOB (Milyon $) 73.476 85.142 6.946 8.055 9.385 8.791 - - İthalat-FOB (Milyon $) 116.774 137.032 9.958 10.750 12.413 12.208 - İhracatın İthalatı Karşılama Oranı (%) 62,9 62,1 69,8 74,9 75,6 72,0 - Bütçe Gelirleri (Milyon YTL) 137.981 171.309 12.392 13.236 20.481 14.315 19.725 - Vergi Gelirleri (Milyon YTL) 106.929 137.474 11.077 11.540 11.330 9.859 15.423 - Diğer Gelirler (Milyon YTL) 31.052 33.835 1.315 1.696 9.151 4.456 4.302 Bütçe Harcamaları (Milyon YTL) 146.098 175.304 18.488 15.314 15.641 16.363 17.689 - Faiz Harcamaları (Milyon YTL) 45.680 45.945 7.021 4.967 3.979 3.080 4.618 - Faiz Hariç Harcamalar (Milyon YTL) 100.418 129.359 11.467 10.347 11.662 13.282 13.071 Bütçe Dengesi (Milyon YTL) -8.117-3.995-6.096-2.077 4.841-2.048 2.036 - Faiz Dışı Denge (Milyon YTL) 37.563 41.951 925 2.890 8.820 1.032 6.654 Merkezi Yönetim Top. İç Borç Stoku (Milyon $) 182.428 178.906 180.965 189.028 191.090 197.632 195.403 Merkezi Yönetim Top. Dış Borç Stoku (Milyon $) 64.643 66.576 66.983 68.170 68.226 67.918 67.217 Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı, DPT İletişim Bilgileri Oktay Küçükkiremitçi Müdür 0312 4179200/2340 oktay-k@tkb.com.tr Mustafa Şimşek Müdür Yardımcısı 0312 4179200/2340 m-simsek@tkb.com.tr Fulya Bayraktar Kıdemli Uzman 0312 4179200/2356 f-bayraktar@tkb.com.tr Mustafa Tosun Kıdemli Uzman 0312 4179200/2355 mustafa-t@tkb.com.tr 10