Afganistan ın Beş Yılı A.B.D. Savunma Bakanlığı Raporu

Transkript

1 Afganistan ın Beş Yılı A.B.D. Savunma Bakanlığı Raporu Sonsuz Özgürlük Operasyonunun başlangıcının 5. yıldönümü yaklaştıkça, Afganistan a gözlerimizi çevirmek doğaldır. Dikkatimiz genelde Irak üzerine odaklanırken, Afganistan Teröre Karşı Savaş taki merkezi cephelerden birini oluşturmaya devam etmektedir. Afganistan, ne de olsa sadece beş yıl öncesine kadar Usame bin Ladin in öldürücü El- Kaide ağına eğitim ve sığınma alanı sağlamakta olan kanunsuz bir bölge idi. Günümüzde çoğu zaman ilerleme ölçeğimizi gerçekleşme olasılığı bulunmayan bir ideale göre belirliyoruz önceden var olan koşulları dikkate almayan bir vakum içerisinde gelişmelerin gerçekleşmesini bekliyoruz yılında Afganistan ın ne kadar sefil bir durumda olduğunu ve o zamandan bu yana kaydettiği büyük gelişmeyi kavramak zordur. Afganistan, gelişmemiş bir altyapısı olan, dünyanın en fakir ülkelerinden biriydi; gaddar, totaliter bir rejim ile yönetilmekteydi; kuraklık tarımsal dayanaklarını önemli ölçüde yok etmişti; ekonomisi altüst olmuştu; ve onyıllarca sürmekte olan savaşlar ardında kırık ve kanunsuz bir ulus bırakmıştı. Ancak şimdi, bazı bölgelerinde halen sürmekte olan şiddete rağmen, güvenlikten eğitim ve sağlık hizmetlerine kadar, geniş bir yelpazede umut verici işaretler bulunmaktadır. Afganistan şu anda hassas bir demokrasi olmakla birlikte Teröre Karşı Savaş ta güçlü bir müttefiktir. Hükümet ise ülkenin uzun süredir ihmal edilen bölgelerine barış ve nizam elini uzatmaya devam etmektedir. Bütün bunlar Afganistan da halen mevcut olan çok gerçek tehditleri önemsizleştirmez. Ancak misyonun samimi bir biçimde değerlendirilmesi yapılırken, o değerlendirmede durumun iyi yönleri ile birlikte, kötü yönlerinin de ele alınması gerekir. Beş yılın sonunda iyi haberlerin çoğunlukta olması, silahlı kuvvetlerimizin, uluslararası toplumun, ve en önemlisi de Afgan halkının yoğun çabası ve kendilerini bu misyona adamış olmalarının kanıtıdır. Demokratik Reformlar Taleban kaba kuvvet ile hükmederken, radikal İslam anlayışlarını da halkın tümü üzerine zorla yüklemiştir. Kayda değer özgürlükler- özellikle kadınlar için- yok denilecek kadar azdı. Televizyon, çeşitli oyun ve sporlar, hatta uçurtma uçurma gibi faaliyetlere çeşitli yasaklar konulmuştu. Devlet izni ile yayın yapan bir tek radyo istasyonu vardı. Rejime karşı gelenlere uygulanan cezalar arasında uzuv kesme, taşlama ve halk önünde idam etme cezaları vardı yılında yürürlüğe giren Afganistan anayasasında -özellikle kadınlar içinbireysel hakların korunmasını öngören maddeler bulunmaktadır.

2 2004 başkanlık seçimlerinde %41 i kadın olmak üzere 8 milyondan fazla Afganlı oy kullandı parlamento seçimlerinde oy kullanabilecek olan nüfusun %50 sinden fazlası oy kullanmıştır. Parlamentonun alt kanadındaki 188 sandalyenin 68 inde kadınlar bulunmaktadır parlamento seçimleri için yurtiçinden yaklaşık gözlemci eğitildi. En az 40 adalet merkezi inşa edildi veya onarıldı, ve yaklaşık 600 hakim eğitildi. Şu anda 32 bağımsız radyo istasyonu halkın %60 ına ulaşıyor. Afganistan a dönüş yapan mülteci sayısı en az 4,7 milyondur. Eğitim Taleban ın kadınlara eğitim verilmesine karşı olduğu bilinen bir gerçektir. Ancak Taleban ın Afgan halkını ihmal etmesi sadece kadınlarla sınırlı değildi. Taleban rejiminin sonuna kadar Afganistan da okuma-yazma bilmeyenlerin oranı %70, hasarlı veya yıkılan okulların oranı ise %80 idi yılında okul çağındaki çocukların okullara kaydolma oranı sadece %32 iken, kız çocukların %92si okumuyordu yılına kıyasla %500 lük bir artış ile en az 5 milyon öğrenci okula kaydolmuştur. Bunun %40 ını bayan ve kız ögrenciler oluşturmaktadır den fazla ögretmen eğitilmiştir. En az öğretmen her gün yayınlanmakta olan bir radyo eğitim programını dinlemektedir öğrenciye hizmet veren 500 den fazla okul inşa edilmiştir. Bunların tümü yerel uzmanların desteğinden yararlanarak ve yerel malzemeler kullanılarak yapılmıştır. Aynı zamanda depreme karşı dayanıklıdırlar. Amerika Birleşik Devletleri, Taleban döneminde kaybolan eğitim yıllarından kaynaklanan açığı kapatmak üzere Afganistan İlköğretim Programı nın kurulmasına destek olmuştur. Programın doruk noktasında, % 58 i bayan olmak üzere, günde öğrenci eğitim programına katılmaktaydı. Amerika Birleşik Devletleri 48 milyondan fazla ders kitabının basılmasına, ve 42 milyondan fazla ders kitabının dağıtılmasına destek olmuştur.

3 Sağlık Hizmetleri 2001 yılında Afganistan halkının sadece %8 i sağlık hizmetlerinden faydalanabiliyordu. Ülke, dünya genelinde en yüksek anne ölüm oranına sahipti. Sağlık hizmetleri altyapısı yoktu. Halkın asgari % 80 i, en azından temel sağlık hizmetlerinden faydalanabiliyor. Ayda hastaya hizmet veren 500 sağlık kliniği inşa edilmiştir. Bu klinikler yaklaşık 7,4 milyon vatandaşa hizmet sunmaktadır. Kırsal kesimlere hizmet vermek üzere en az halk sağlık personeli eğitilmiştir, ve bu personel yukarıda gösterilen hasta sayısının dışında, ayda hastaya hizmet vermektedir yılından bu yana 1-2 yaş grubu çocuklara aşı uygulamasında %150 oranında bir artışla, halkın %37 sine ulaşılmıştır. Amerika Birleşik Devletleri en az 5 milyon çocuğun aşı olmasına destek olmuştur. Amerika Birleşik Devletleri sıtma vakasını tedavi etmiştir. Birleşmiş Milletler Çocuk Fonu ve Dünya Sağlık Örgütü çocuk felci ile mücadele kapsamında 9,9 milyon çocuğa aşı sağlamıştır. Ekonomi 25 yıl süren savaşlar sonrasında 2001 yılında Afganistan ın ekonomisi neredeyse yoktu. Çok zayıf bir altyapı ile birlikte ekonomik politikaları tesis edecek bir merkezi hükümet hatta resmi bir bankacılık sistemi bile- bulunmuyordu. Mevcut olan ticari faaliyetler ulusal veya uluslararası yapıların dışında gerçekleşiyordu. Afgan halkının durumlarını iyileştirme fırsatları çok sınırlıydı yılında Afganistan ekonomisinin değeri 2,4 milyar dolar olarak belirlendi yılı için bu rakam 7,3 milyar dolar olup, önumüzdeki yıl 8,8 milyar dolara çıkması bekleniyor. Kişi başına gayri safi milli hasıla 2001 yılından bu yana ikiye katlanmıştır.

4 yılında Afganistan hükümeti 177 milyon dolar, yılında 300 milyon dolar gelir elde edip, % 70 lik bir artış göstermiştir. Başkan Karzai yılı gelirinin 500 milyon dolar olmasını bekliyor yılından bu yana 3 milyondan fazla arsa tapusu ve den fazla ticari kuruluş kayıt altına alınmıştır. Emlak tapularının en az % 85 i yeniden kayıt edilerek veya düzenlenerek arsa mülkiyeti ile ilgili ihtilaflar azaltmıştır. Bugün Afganistan ın 32 ilinde bilgisayarlı şubeleri bulunan bir Merkez Bankası vardır. Merkez Bankasının döviz rezervi 2 milyar dolardır. Taleban ın düşüşünden bu yana kilometreyi aşkın yol yapılmış veya onarılmıştır. En az kilometrelik yol inşaat halindedir. Yolların çoğunda ortalama hız %300 artmıştır. Kabil Kandahar otoyolunun tamamlanması ülkenin %30 u için ulaşımı kolaylaştırmış, bu iki şehir arasındaki ulaşım süresini ise 15 saatten 6 saate indirmiştir. Kabil Herat otoyolunun A.B.D. bölümü bu iki büyük şehir arasındaki ulaşım süresini 10 saatten 4,3 saate indirmiştir. Kacaki Barajı ve çevresindeki iletim hatlarının onarılması ile birlikte kritik bir güvenlik bölgesinde ikamet eden 1,7 milyon Afganlıya enerji sağlanacaktır. Dünya Bankasına göre, Afganistan iş kurma kolaylığı açısından dünya sıralamasının en üst seviyelerinde yer almaktadır. Coca-Cola Kabil de 500 Afganlıya istihdam kaynağı olan, 25 milyon dolarlık bir şişeleme fabrikası kurmuştur. Ford, 3M ve Boeing, Afganistan daki ticari fırsatları değerlendiriyor. Altyapı ve güvenlik durumunun iyileştirildiği her bölgede Taleban a olan destek gittikçe azalmaya devam ediyor. Altyapıyı iyileştirmeye yönelik bir çok proje sürerken, planlanmış olan diğer projelerin de hayata geçirilmesi için gereken fonlar taahhüt edilmiştir.

5 Tarım Tarım uzun zaman Afganistan ekonomisinin dayanağı olmuştur, ve halkın % 70 inin toprak üzerinden geçimlerini sağladığı tahmin ediliyor. Afyon üretimi halen sorun olmakla beraber, altyapı ve güvenliğin iyileştirildiği yerlerde ve alternatif geçim kaynakları programlarının başlatıldığı bölgelerde- afyon üretiminde bir düşüş eğiliminin olduğu söylenebilir. Tarımsal faaliyetler için mikro-kredi işlemi gerçekleşmiştir. En az 140 çiftlik marketi inşa edilmiştir. Çiftlik verimliliğini arttırmak amacı ile düzenlenen programlardan en az 1 milyon çiftçi yararlanmıştır. Çiftlikleri pazara bağlayan sulandırma ve yol yapımı projelerinden en az 2,5 milyon Afganlı faydalanmıştır. 210 dan fazla sulandırma tesisi inşa edilip, yaklaşık kilometre kanal temizlenmiştir yılından bu yana tahıl üretiminde % 40, buğday üretiminde ise % 46 artış olmuştur. Doğu bölgesinde yaklaşık dönüm meyve ve fıstık bahçeleri ekilmiştir. Kümes hayvancılığı ve idaresinin geliştirilmesi konusunda den fazla bayan eğitim görmüştür. En az 14 milyon büyükbaş hayvan aşılanmış veya tedavi edilmiştir. USAID in [Amerika Birleşik Devletleri Uluslararası Kalkınma Kuruluşu] tarıma yatırıdığı her dolar karşılığında, 11 dolar geri dönüşüm kaydedilmiştir. Nüfusun sadece %8 i afyon ticaretinden geçimini sağlamaktadır. Güvenlik Güvenlik konusunun halen önemli derecede zorluk teşkil ettiği şüphesizdir. Taleban rejiminin kalıntıları ve El Kaide unsurlarının ülke çapındaki ilerlemeyi raydan çıkarma çabaları sürmektedir. Ancak 5 yıl öncesine baktığımızda ülkede, hukukun üstünlüğünün resmileştirilmemiş olduğunu; saygı duyulan ulusal bir ordu ya da ulusal polis teşkilatının olmadığını görüyoruz. Ülke, neredeyse 30 yıl süren savaşlardan harap

6 olmuş ve uluslararası toplumdan dışlanmıştı. Dünyada sadece üç devlet Afgan hükümetini diplomatik olarak tanımaktaydı. Ayrıca, Afganistan içinde asayiş yoktu. Taleban, dünya nın en öldürücü terör örgütlerinden biri olan El Kaide yi barındırmak ve desteklemekteydi. Afganistan artık El Kaide için açık bir sığınak değildir. Afgan Ulusal Ordusu (ANA) bünyesinde den fazla eğitimli ve donanımlı asker; Afgan Ulusal Polisinde de den fazla eğitimli ve donanımlı polis personeli bulunmaktadır. Yaklaşık Afgan güvenlik gücü mensubu halen eğitim sürecindedir. ANA, bünyesine ayda civarında mensup katarak büyürken, toplam personel sayısının e çıkabileceği tahmin ediliyor. ANA, çarpışma operasyonlarını bağımsızca ve başarıyla yürütmüş ve çarpışma yeteneklerini geliştirmeye devam etmektedir. ANA, beş kolordu ve on tugaydan oluşmaktadır. Ayaklanmaya karşı mücadele üzerine odaklanmış piyade-ağırlıklı bir güçtür. Taleban ın düşüşünden sonra aşiret reisleri ve savaş lordları ndan oluşan özel milisler önce Savunma Bakanlığının kontrolü altına alınıp, sonra da silahsızlandırılıp tesirsiz hale getirilmiştir. Afganistan da şu anda Amerikan asker bulunuyor de bu sayı den az, 2003 yılında yaklaşık civarındayken, 2004 ve 2005 yıllarında benzer sayılarda asker bulunmuştur. Afganistan da 40 ülke asker bulundurmakta, yaklaşık uluslararası asker görev yapmaktadır. Tarihte ilk kez NATO askerleri geleneksel Avrupa sınırları ötesinde görev yapmaktadır. NATO nun Afganistan komutası olan Uluslararası Güvenlik Destek Gücü (ISAF) Temmuz ayında Afganistan ın güney bölgesini de kapsayacak biçimde genişletilmiştir. Sonsuz Özgürlük Operasyonu Koalisyonu tüm güvenlik operasyonlarının yetkilerini 5 Ekim tarihinde NATO/ISAF a devretmiştir. Böylece Afganistan içinde komuta, kontrol ve koordinasyon geliştirilecektir.

7 Ülke çapında NATO denetiminde faaliyet göstermekte olan 24 Geçici Yeniden Yapılandırma Ekibi (PRT) bulunmaktadır. Ordu ve sivillerden oluşan bu ekipler altyapı iyileştirme projelerinde yer alıyor. Bazı ortamlarda Afganistan ı unutulmuş savaş olarak nitelendirmek, veya Amerika Birleşik Devletleri nin odak noktasını kaybettiğini iddia etmek moda haline gelmiş olsa bile, gerçekler bu söylentileri yalanlıyor. Şüphesizdir ki hiç kimse büyük engellerin halen var olduğunu inkar edemez; şiddet olaylarında son günlerde görülen artış, istikrarlı ve barışcıl bir Afganistan a düşman unsurların ısrarlı ve motive oldukları gerçeğini tekrar gözler önüne seriyor. Buna rağmen, dünya da bulunan özgür ülkelerin güçlü desteği ile, Afgan halkı kendi ülkelerinde güven ve refah içinde yaşadıkları, yurtdışında saygı gördükleri, gurur duyabilecekleri bir gelecek inşa etmektedir.