Sınıfta Davranış Sorunları. Sınıfta etkili bir öğrenme ortamı oluşmasını önleyen olumsuz öğrenci davranışları nelerdir? Disiplin Modelleri

Transkript

1 Sınıfta Davranış Sorunları SINIF YÖNETİMİ VE DİSİPLİN MODELLERİ Yrd. Doç. Dr. Çetin ERDOĞAN Sınıfta etkili bir öğrenme ortamı oluşmasını önleyen olumsuz öğrenci davranışları nelerdir? 2 Sınıfta Davranış Sorunları Disiplin Modelleri Sınıfta etkili bir öğrenme ortamı için disiplin ve kontrol gereklidir. Derse ilgisizlik, dinlememe. Etkinliklere dahil olmama Sınıf kurallarına uymama Konuşma veya başka şeylerle ilgilenme Başkalarını rahatsız etme Sınıfta gezinme, izinsiz dışarı çıkma vb. davranış ve disiplin sorunları sınıf yönetiminin en önemli sorunları arasındadır. Amaç: Öğrenci davranışlarının yönetimi ve kontrolü Dreikurs Modeli Glasser Modeli Kounin Modeli Skinner Modeli Canter Modeli Ginnot Modeli Jones Modeli Redl & Wattenberg Modeli Gordon Modeli Örnek Sorunlar ve Çözüm Yolları 3 4 1

2 İnsanların temel ihtiyacı: Gruba aidiyet veya kabul edilme Bütün insan davranışları amaçlıdır. İstenmeyen bazı davranışların temelinde tanınma, dikkat çekme, güç arama vb. istekler vardır. Davranış Gerekçesi Dikkat Çekme -Tanınma Güç elde etme İntikam Alma Kaçınma Sonucu Dikkat çekemezse güç arar Güç bulamazsa intikam İntikam alamazsa iletişime kapanır Cesaretini, özgüvenini kaybeder Dreikurs a göre; Disiplin, bir cezalandırma yöntemi değil, öğrenciye kendi sınırlarını belirlemeyi öğretmektir. Öğrencilerde sorumluluk duygusu geliştirilmelidir Etkili disiplin = içsel denetim Öğretmen, öğrencilerin ihtiyaçlarına göre davranmalı Her zaman anlaşılır dil, açık yönergeler, açık iletişim Güven ve saygıya dayalı iletişim Hatalara karşı hoşgörü: hatalar düzeltilebilir, affedilebilir, unutulabilir. Hoşgörünün sınırları! (hatanın boyutu, sıklığı vb.) 5 6 Üç Tip Öğretmen: 1. Otoriter Öğretmen: İsteklerini içsel motivasyon yerine baskı ve otoriteyle kabul ettirir. Öğrenciler sevmez ve düşmanca tavır takınır. Olumsuz davranışlar çoğunlukla devam eder. Üç Tip Öğretmen: 2. Aşırı Hoşgörülü Öğretmen: Sınıfı kontrol edemez, Kurallar koyup uygulayamaz. Öğrenciler özgürce ve istedikleri gibi davranabilecekleri yanılgısına düşer. Toplumsal hayatla çelişki yaratır

3 Üç Tip Öğretmen: 3. Demokratik Öğretmen: Hoşgörü ve otorite arasında dengeyi korur. Her bir öğrenciyle güven ve saygıya dayalı ilişki kurar. Sınıf kurallarını öğrencilerle birlikte belirler. Öğrencilere söz hakkı tanır. Öğrencilere özdenetim özelliği kazandırmak esastır. İşbirliği özendirilir. Uygun davranışı seçme sorumluluğu öğrenciye aittir. Kabul görme ve gruba aidiyet duygusu geliştirilir. William Glasser (Gerçeklik Terapisi Kuramı) Katılımcı Model veya Kontrol ve Tercih Kuramı Disiplin için iki temel nokta: 1. Öğretmen öğrencilerin yaşamını sürdürme, ait olma(sevgi), güç elde etme (kontrol), özerklik ve eğlenme ihtiyaçlarını karşılamalı. 2. Öğrencilerin başarı için uygun tercihler yapmalarına yardımcı olmalıdır. Glasser a göre insanlar akıl sahibidir ve mantıklı seçimler yapabilirler. Öğrenciler tercihlerinin ve davranışlarının sonucunu anlarsa ona göre davranabilir William Glasser (Gerçeklik Terapisi Kuramı) Sınıfta etkili disiplin için öğretmenin yapması gerekenler: Öğrencilere sorumluluk vermek Sınıf kurallarını birlikte belirlemek. Öğrencilerin özgürlük, güç, ait olma ihtiyaçlarını karşılamak Eğlenerek öğrenebilecekleri bir ortam hazırlamak Uygun alternatifler sunmak, mantıklı seçimler yaptırmak Sabırlı ve metanetli olmak Gerektiğinde toplantılar yapmak William Glasser (Gerçeklik Terapisi Kuramı) Öğrencilerin temel ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik, sınıf dışında oluşturulması önerilen Küçük Öğrenme Grupları Öğrencilerde bir gruba aidiyet, sevgi duygusu gelişir Motivasyon artar Güçlü öğrenciler güç elde etme ve arkadaşlık ihtiyaçlarını zayıf olanlara yardım ederek giderirler Öğretmenden bağımsız olma özgürlük hissi verir

4 Jacob S. Kounin (Dalga Etkisi Modeli) Dalga Etkisi: Öğretmen bir olumsuz davranışı düzelttiğinde, cesaret veya kınama belirttiğinde dalga etkisiyle diğer öğrencilere de etki eder. Özellikle ilköğretim düzeyinde daha etkilidir. Şahitlik: Öğretmen sınıfın her bir noktasında neler olduğunu bilmelidir! Öğretmen Herşeyi Görür! Öğretmenin her şeyden haberdar olduğunu bilen öğrenciler yanlış davranıştan kaçınır. Örtüşme: Aynı anda birden fazla iş yapabilme, bir taşla iki kuş! Hareket yönetimi: Etkinlikler arası dikkat dağılmadan yumuşak geçişler yapma. Jacob S. Kounin (Dalga Etkisi Modeli) Öğretmen Ne Yapmalı? Öğretmen her zaman ilkeli, tutarlı ve kararlı olmalıdır. Öğrencilerin dikkatini canlı tutacak, monotonluğu azaltacak etkinlik ve yöntemler Öğretim programında çeşitlilik sağlanmalıdır. Grup etkinliklerine herkesin dahil olması sağlanmalıdır. Öğretmeni seven, saygı duyan öğrenciler daha olumlu davranır. Ceza, istenmeyen davranışı önlemede yeterli olmaz Frederic Skinner (Davranış Değiştirme Modeli) Frederic Skinner (Davranış Değiştirme Modeli) Davranışçı yaklaşıma dayalı model Öğrenci davranışını etkilemede ödül-ceza gibi dışsal faktörlerin kullanımı Ödüllendirme davranışı pekiştirir (not, yıldız, övgü, gülümseme, onaylama, beden dili) Ödüllendirilmeyen, onaylanmayan, görmezden gelinen davranış zamanla söner. Cezalandırma davranışı yok eder Sosyal pekiştireç: Kelimeler, jest ve mimikler (övgü, onaylama, gülümseme, göz kırpma, dokunma vb.) Sembol pekiştireçler: Yıldız, sayı, not, gülen yüz, çıkartma Terry Tate Yöntemi Etkinliğe dayalı pekiştireç: Öğretmen masasında oturma, ayrıcalıklı konumlar, oyun oynama, arkadaşıyla çalışma, ödevden muaf olma vb

5 Marlene Canter (Kendine Güvene Dayalı Disiplin Modeli) Demokratik ve İşbirlikçi Model olarak da bilinir. Dışsal kontrol yerine içsel kontrol ve disiplin Kontrol, düzgün kullanılırsa insancıl ve özgürleştiricidir. Destekleyici disiplin, Güvene dayalı ilişki, Davranışlarıyla model olma, Cesaretlendirme ve ödüllendirme Gerektiğinde aile ve okul yönetimiyle işbirliği yapma Marlene Canter (Kendine Güvene Dayalı Disiplin Modeli) Canter a göre disiplin konusunda doğru bilinen yanlışlar: İyi öğretmen sorunları kendi başına çözer Sıkı disiplin, öğrencilerde psikolojik sorunlara yol açar Öğrencilerin isteklerini karşılayan etkinlikler disiplin sorunlarını azaltır. Yanlış davranışlar öğretmen davranışlarından kaynaklanır. DOĞRUSU: Psikolojik güven, güvenlik, etkili öğrenme ve davranışların kontrolü için disiplin gereklidir Hiam Ginnot (Etkili İletişim Odaklı Model) Hiam Ginnot (Etkili İletişim Odaklı Model) Öğrenci öğretmen arasında etkili iletişime vurgu yapar Ruhsal/duygusal çöküntü yaşayan öğrenci öğrenemez. Öğrencilerin duygularıyla uyumlu iletişim kurulmalıdır. Öğretmen duygusal emek sarfetmelidir Disiplindeki en önemli bileşen öğretmenin öz-disiplinidir Öğretmen öğrencilere davranışlarıyla model olmalıdır. İstenmeyen davranışlar karşısında öğretmen «ben» dili ile davranışın kendisi üzerindeki olumsuz etkilerini ifade etmelidir. Sınıfa geç girince ben derse odaklanamıyorum. Bu davranışın beni çok üzüyor. Arkadaşlarının öğrenmelerine engel olduğun için kızıyorum. 19 İyi Öğretmenler Kızgınlığını uygun şekilde yansıtır İşbirliğini destekler Öğrencilerin duygularıyla ilgilenir Etiketlemekten kaçınır Fazla ve gereksiz övgüden kaçınır Öğrencileri için örnek bir insandır. Kötü Öğretmenler Asabi ve saldırgandır Kontrolü kaybeder Öğrencinin kişiliğine saldırır. Duyguları görmezden gelir Öğrencilere lakaplar etiketler takar. Öğrencilere kötü örnek oluşturur. Bir kişinin hatasını sınıfa geneller. 20 5

6 Sınıf yönetiminde beden dilinin etkili kullanılması, güdüleme ve etkili yardıma vurgu yapar. Öğrenciler öncelikle göreve motive edilmelidir. Ödüller, pekiştireçler kullanılmalıdır. Öğrencilerde sorumluluk duygusu geliştirilmelidir. Sınıfta dolaşarak, göz temasıyla, bakışlarla davranışlar kontrol edilmelidir. Etkinliklerde öğrenciye uygun ve yerinde yardım etmelidir. Herkese rahat ulaşabilecek sınıf düzeni kurulmalıdır. Görsel malzeme ve farklı teknikler kullanılmalıdır. Lee Jones ve Fred Jones (Sınıf Yönetimi Modeli) 21 Fritz Redl ve William Wattenberg Modeli Davranışları etkileyen sınıf içi sosyal ve psikolojik faktörlere odaklanmıştır. Grup davranışı bireysel davranıştan farklıdır. İstenmeyen davranış sınıfta çabuk yayılacaksa önlem alınmalı, yoksa görmezden gelinmelidir. Beden dili, mizah, göz kontağı ile kontrol Öğretmen grubu ve grup dinamiklerini iyi bilmelidir. Hemen her grupta Lider, Palyaço, Kabadayı, Kışkırtıcı vardır. 22 Thomas Gordon (Öğretmen Merkezli Model) Ödül ve ceza gibi otoriter anlayışla davranışlar kontrol edilemez! Öğretmen öğrenci arasında etkili iletişim kurulmalı Öğretmen öğrenci sorunlarına empati ile yaklaşmalıdır. «Ben» dili kullanarak öğrenciden beklentiler açıkça dile getirilmeli. Öğrencide özdisiplin ve özdenetim özelliği geliştirilmeli. Öğrencilere problem çözme becerisi kazandırılmalıdır