TÜRK KARA KUVVETLERİ NİN BUGÜNÜ VE YARINI. E. Orgeneral Oktar ATAMAN ile Söyleşi Emine AKÇADAĞ BİLGE SÖYLEŞİ - 14

Transkript

1

2 TÜRK KARA KUVVETLERİ NİN BUGÜNÜ VE YARINI E. Orgeneral Oktar ATAMAN ile Söyleşi Emine AKÇADAĞ - 14 Ocak 2013

3 TÜRK KARA KUVVETLERİ NİN BUGÜNÜ VE YARINI E. Orgeneral Oktar ATAMAN ile Söyleşi Emine AKÇADAĞ BİLGESAM YAYINLARI Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi Wise Men Center For Strategic Studies Mecidiyeköy Yolu Caddesi (Trump Towers Yanı) No:10 Celil Ağa İş Merkezi Kat:9 Daire:36-38 Mecidiyeköy / İstanbul / Türkiye Tel: Faks: Atatürk Bulvarı Havuzlu Sok. No:4/6 A.Ayrancı / Çankaya / Ankara / Türkiye Tel : Faks: bilgesam@bilgesam.org Copyright OCAK 2013 Bu yayının tüm hakları saklıdır. Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi nin izni olmadan elektronik veya mekanik yollarla çoğaltılamaz.

4 SUNUŞ BİLGESAM ın amaçlarından birisi de uluslararası ilişkiler, iç ve dış güvenlik gibi konularda ülkemizin önde gelen akil insanları ile söyleşiler yapmak ve bunları devletin üst kademe yöneticileri ile kamuoyunun dikkatine sunmaktır. Bilge Söyleşi adı altında gerçekleştirilen söyleşilerin ondördüncüsü olan Türk Kara Kuvvetleri nin Bugünü ve Yarını başlıklı söyleşi, NATO Askeri Komitesi nezdinde Türk Askeri Temsil Heyeti Başkanlığı, 6 ncı Kolordu Komutanlığı, NATO Güneydoğu Avrupa Müşterek Kuvvetler Komutanlığı ve 3 üncü Ordu Komutanlığı görevlerinde bulunan E. Orgeneral Oktar ATAMAN ile yapılmıştır. Söyleşi BİLGESAM Güvenlik Uzmanı Emine AKÇADAĞ tarafından gerçekleştirilmiş ve yayına hazırlanmıştır. Başta E. Orgeneral Oktar ATAMAN olmak üzere Uzman Emine AKÇADAĞ ve emeği geçen diğer BİLGESAM personeline teşekkür ederiz. Doç. Dr. Atilla SANDIKLI BİLGESAM Başkanı

5

6 TÜRK KARA KUVVETLERİ NİN TÜRK KARA BUGÜNÜ KUVVETLERİ NİN VE YARINI BUGÜNÜ VE YARINI SORU: Sayın Komutanım, söyleşimize son derece köklü bir geçmişe sahip olan Türk Kara Kuvvetleri nin geçmişten günümüze Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesindeki rolü ile başlayabilir miyiz? CEVAP: Kuruluşu MÖ 209 yılına uzanan Kara Kuvvetleri köklü bir geçmişe sahiptir. Bu yönüyle Kara Kuvvetleri dünyanın en eski düzenli ordusu niteliğini taşımaktadır. Kara Kuvvetleri kuruluşundan itibaren daima yeniliklerin ve gelişmelerin öncüsü olmuş, kahramanlığı ile öne çıkmış, her dönemde çağın gerektirdiği uygun yapılanma, etkili silah, donanım ve eğitimin önemini kavramış, bu sayede şanlı tarihimizin oluşumu ve nice imparatorluklar kurmamızda en büyük etken olmuştur. Yine milletçe topyekûn yürüttüğümüz İstiklal Harbi nde tüm Kara Kuvvetleri eşsiz bir kahramanlık sergileyerek Kurtuluş Savaşından zaferle çıkmayı başarmıştır. Cumhuriyetin ilanından sonra Kara Kuvvetleri çağın değişen koşullarına kısa sürede ayak uydurmuş, sürekli kendini geliştirerek dünyanın en büyük ve güçlü orduları arasında yerini almıştır. Dünyanın en istikrarsız bölgeleri ile çevrili olmamıza rağmen, TSK ve dolayısıyla Kara Kuvvetleri nin sağladığı 1

7 caydırıcılıkla ülkemiz istikrar adası olarak çatışma ve savaşlardan uzak durabilmiştir. Soğuk Savaş sonrası genel olarak tüm dünyada orduların yapısı ve gerekliliği tartışmaya açılmış, bazı ülkeler artık çatışma ortamının sona erdiğini düşünerek, savunma harcamalarını azaltma yönünde, özellikle Kara Kuvvetleri bazında önemli seviyede küçülme yoluna gitmiştir. Ancak Soğuk Savaş ın sona ermesi beklentilerin aksine çatışma ortamını ortadan kaldıramadığı gibi dünyanın pek çok yerinde, özellikle de Türkiye yi çevreleyen coğrafyada belirsizlik, istikrarsızlık, çatışma ve savaşları beraberinde getirmiştir. Artık tehlikenin nereden, ne zaman ve ne şekilde geleceği belli değildir. Günümüzde bilgi teknolojilerindeki gelişmeler, iletişim yeteneklerinin yaygınlaşması ve enerji ihtiyacına dayalı küresel ve bölgesel mücadelelerin artması tehdit ortamını daha da büyütmüş, çok boyutlu hale getirmiş ve belirsizlikleri artırmıştır. Küçük terörist grupların toplum ve devlet üzerindeki asimetrik etki oluşturması mümkün hale gelmiştir. Dünyada yaşanan bu hızlı değişim ile egemenlik mücadelelerinin çok taraflı ve çok boyutlu olması, halen yaşadığımız tehdit ve risklerin gelecekte nasıl bir şekil kazanacağı konusunda tüm toplumlar gibi bizi de düşünmeye sevk etmektedir. O halde bugün ve gelecekte Kara Kuvvetleri nin rolü, her türlü belirsizliğe rağmen, bu tehdit ve risklere karşı ülkesini savunmak için daima hazır olmak, kuvvet yapısını ve imkân kabiliyetlerini buna göre geliştirmek, tüm bu hazırlıkları yürütürken de devletin tahsis ettiği kaynakları en etkin ve verimli olarak kullanmak olacaktır. Bu kapsamda tehdit ve risk değerlendirmeleri yapılırken daima dikkate alınması gereken husus, ülkelerin birbirlerine karşı bugün için sergiledikleri iyi niyet ve dostça yaklaşımlarla birlikte sahip oldukları potansiyel güçleridir. Unutulmamalıdır ki uluslararası ilişkilerde önemli olan ülkelerin kalıcı yetenekleridir. Niyetler ise ortam ve çıkarlara bağlı olarak çok kısa süre içinde değişiklik gösterebilir. Bu bilince sahip olan Kara Kuvvetlerimizin; Türk Silahlı Kuvvetleri nin en önemli unsurlarından birisi olarak, kendisine tevdi edilen görevleri en iyi şekilde yerine getirebilecek gücünü daima koruyacağına gönülden inanıyorum. 2

8 SORU: Bu görev ve harekât ortamına uygun olarak Kara Kuvvetleri nasıl bir yapılanma içerisinde olmalıdır? İHA lar tarafından tespit edilen teröristler için Genelkurmay Başkanlığı na kadar uzayan aşamalı vur izni bürokrasisinin geçtiğimiz yıl kaldırılmasının özellikle askeri bürokrasi bağlamında yeni bir yapılanma ihtiyacını ortaya koyduğu söylenebilir mi? CEVAP: Kara Kuvvetleri Komutanlığı (K.K.K.); uzun yıllardır bütün dünya ordularında olduğu gibi, değişen uluslararası siyasi ve askeri ortam ile gelişen teknolojiye bağlı olarak modern muharebe ortamına uyum sağlayacak yeteneklere sahip olmayı hedeflemektedir. Öteden beri mevcut kaynakları en iyi şekilde kullanarak envanterindeki harp silah ve araçlarını bir plan dâhilinde modernize etmeyi ve ihtiyaç duyduğu her türlü modern silah, teçhizat ve aracı en uygun koşullarda temin etmeyi amaçlar. Bu yapılanma ve modernize olma sürecinin, sadece ihtiyaç duyulması halinde değil, süreklilik arz eden bir faaliyet olarak sürdürüldüğü bilinen bir gerçektir. Kara Kuvvetlerimiz bugün sürekli gelişen ulaştırma olanaklarından yararlanarak; ülkemizin ihtiyaç duyulan herhangi bir bölgesine hızla büyük çaplı kuvvet sevk edebilecek, gidilen yeni bölgede kısa sürede konuşlanarak harekata hazır olabilecek esnek bir yapıya sahip duruma gelebilmiştir. Kriz yönetimi ve barış sağlama, destekleme ve koruma amaçlı Birleşmiş Milletler görevleri ve mensubu bulunduğumuz ittifak sorumlulukları çerçevesinde milli menfaatlerimizin gerektirdiği durumlarda sınırlarımızın ötesinde, hatta stratejik uzaklıktaki coğrafi bölgelerde de görev icra edebilmek için konuşlanma yeteneklerimizin daha da geliştirilmesinin yararlı olabileceğini düşünüyorum. Vur izni ile ifade edilen Hava Kuvvetleri nin kullanım yetkisinin daha ast kademelere devredilmesi hususudur. Harekât ortamındaki değişim, terör örgütünün taktikleri, teknolojik gelişmeler, TSK nın konsept ve doktrininde yapılan değişiklikler ve arazide bulunan unsurların ihtiyaçları doğrultusunda buna benzer düzenlemeler her zaman yapılır. Bu değişikliğin de muhtemelen böyle bir değerlendirmenin sonucunda yapıldığı kanaatindeyim. Birleşmiş Milletler görevleri ve mensubu bulunduğumuz ittifak sorumlulukları çerçevesinde milli menfaatlerimizin gerektirdiği durumlarda sınırlarımızın ötesinde, hatta stratejik uzaklıktaki coğrafi bölgelerde de görev icra edebilmek için konuşlanma yeteneklerimizin daha da geliştirilmesinin yararlı olabileceğini düşünüyorum. 3

9 Askerî gücün hızlı konuşlanabilmesi, konuşlanma mahallinde idamesi, uzak mesafeden muhasımı tespit, teşhis, takip edebilmesi, yüksek hassasiyetle vurabilmesi, etkin bir komuta kontrol sistemine sahip olması, yoğun elektronik harp, siber savaş ve yüksek riskli tehdit ortamlarında, gece ve gündüz, her türlü iklim şartlarında müşterek ve birleşik harekât yürütebilmesine yönelik ihtiyaçlara öncelik verildiği bilinmektedir. SORU: Günümüzde pek çok alanda olduğu gibi askeri teknoloji alanında da dünyada devrim niteliğinde gelişmeler yaşanmaktadır. Türk Kara Kuvvetleri nin envanteri göz önünde tutulduğunda bu gelişmelere ne ölçüde ayak uydurulmaktadır? Askeri teknoloji bağlamında, kara havacılığı, uydu ve füze sistemleri de dahil, Kara Kuvvetleri nin öncelikli ihtiyaçları nelerdir? CEVAP: K.K.K.lığının ihtiyaç duyduğu silah, sistem ve malzemeyi teknolojide meydana gelen gelişmeleri göz önünde bulundurarak planladığı görülmektedir. Devam eden modernizasyon projeleri ve bu kapsamda kazanılacak yetenekler ile çağın gerektirdiği teknolojik imkânlara sahip olmak hedeflenmektedir. Askerî gücün hızlı konuşlanabilmesi, konuşlanma mahallinde idamesi, uzak mesafeden muhasımı tespit, teşhis, takip edebilmesi, yüksek hassasiyetle vurabilmesi, etkin bir komuta kontrol sistemine sahip olması, yoğun elektronik harp, siber savaş ve yüksek riskli tehdit ortamlarında, gece ve gündüz, her türlü iklim şartlarında müşterek ve birleşik harekât yürütebilmesine yönelik ihtiyaçlara öncelik verildiği bilinmektedir. Söz konusu bu ihtiyaçlar doğrultusunda; Millî İmkânlarla Modern Tank Üretimi (ALTAY) Projesi, Taarruz ve Taktik Keşif Helikopteri (ATAK) Projesi, Genel Maksat Helikopteri, Yük Helikopteri Projesi, Hava Savunma Sistemleri, İnsansız Hava Aracı, Uydu Sistemleri, Roket ve Füze Sistemleri gibi birçok projenin yürütüldüğü kamuoyuna da yansımıştır. Bir zamanlar silah ve teçhizatının çok büyük bir bölümü için dışa bağımlı durumda olan Kara Kuvvetlerimizin hızla bu durumdan uzaklaşmakta olduğunu izlemekten kıvanç duymalıyız. Türk savunma sanayii ürünü modern kundağı motorlu toplar, zırhlı muharebe araçları, tekerlekli zırhlı araçlar, her tonajdaki taktik tekerlekli araçlar, yüzücü köprü setleri, modern muhabere vasıtaları, gece görüş cihazları ve burada sayamayacağım daha bir çok silah, mühimmat ve teçhizat envanterimize girmiş ve girmeye devam etmektedir. Yerli savunma sanayiinin ihtiyacı karşılama oranı %50 nin üzerine çıkmış olup burada bahsettiğimiz projeler gerçekleştikçe bu oran yükselmeye devam edecektir. 4

10 SORU: Milli modern piyade tüfeği, nöbetçi robotlar, ATAK taaruztaktik savaş helikopteri ve Altay milli tank projelerinde önemli gelişmeler sağlanmış, hatta yakın tarihte seri üretime geçme kararı alınmıştır. Milli projelerdeki bu gelişmeleri nasıl yorumluyorsunuz? Kara Kuvvetleri nin öncelikli ihtiyaçlarına cevap verecek nitelikte midir? CEVAP: Millî İmkânlarla Modern Tank Üretimi (ALTAY) Projesi ile; K.K.K.lığı envanterinde bulunan eski nesil tanklardan ekonomik ve teknolojik ömrünü doldurmuş olanların yerini alacak modern bir millî tank üretilmesinin planlandığı bilinmektedir. Üretilen atış ve hareket testi prototip tankları 15 Kasım 2012 tarihinde Başbakan ın da katıldığı törenle tanıtılmıştır. Taarruz ve Taktik Keşif Helikopteri (ATAK) Projesi ile; sahip olduğu ateş gücü ve manevra kabiliyetinin gündüz/gece her türlü hava şartlarında etkili olarak kullanımına imkân sağlayabilecek, taarruz ve taktik keşif helikopteri tedarik edilmesinin hedeflendiği anlaşılmaktadır. Modern Piyade Tüfeği Projesi ile, K.K.K.lığı birliklerine, kara muharebelerinin öngördüğü yakın muharebe görevlerinde; etkin, süratli ve sıhhatli ateş gücü sağlayacak modern piyade tüfeğinin tedarik edilmesinin amaçlandığını değerlendiriyorum. Basına Nöbetçi Robotlar şeklinde yansıyan projenin aslında İç Güvenlik Harekât ihtiyaçları kapsamında; modüler bir yapı esas alınarak, geçici üs bölgelerinin kurulması ve birlik alarm-ikaz-emniyet sisteminin geliştirilmesi maksadıyla yürütülen Modüler Geçici Üs Bölgesi Tedariki Projesi olduğu anlaşılmaktadır. Söz konusu projelerin, K.K.K.lığının öncelikli ihtiyaçlarını karşılayabilecek nitelikte olduğunu değerlendiriyorum. Bununla birlikte Kara Kuvvetlerimizin TSK nın diğer unsurları ile birlikte çağımızın gereklerine sürekli ayak uydurabilmesi, hatta daha da ilerisine 5

11 erişebilmesi için savunma sanayii kapsamında halen araştırma ve geliştirmeye (ARGE) ayrılabilen kaynakların da imkanlar zorlanarak ileri teknolojilere sahip ülkeler seviyesine yaklaştırılması hayati önem taşımaktadır. SORU: Barış koruma ve sağlama operasyonlarının ön plana çıktığı günümüzde Kara Kuvvetleri nin uluslararası ilişkilerdeki rolünü nasıl değerlendiriyorsunuz? CEVAP: Uluslararası sistemde çatışmaların çözümü, akademisyenlerden politikacılara kadar geniş bir kesim için önemli meselelerin başında gelmektedir. Bilhassa Soğuk Savaş sonrası dönemde küreselleşmenin de hızıyla değişen koşullar uluslararası toplumu çatışmaların çözümünde birlikte hareket etmeye ve barışçı müdahalelerde bulunmaya daha fazla zorlamıştır. Bu durum barış operasyonlarının küresel güvenliğin sağlanmasında artan bir öneme kavuşmasına neden olmuş, orduların teşkilatlanmalarında barışı destekleme harekâtına ayrı bir önem verilmesini sağlamıştır. Barışı destekleme harekâtı; diplomatik, politik ve askeri yönleri bulunan bir harekâttır ve tüm barışı destekleme harekâtı içerisinde bu unsurların birlikte kullanılması esastır. Hatta icra edilen harekatın ihtiyaçlarına göre sivil-asker işbirliği kapsamında Sivil Toplum Kuruluşlarının özel yeteneklerinden yararlanmak da gerekebilir. Askeri unsurlar barışı destekleme harekâtının, dolayısıyla uluslararası güvenliğin sağlanmasında önemli ve tamamlayıcı bir unsurdur. TSK, dünya barışının desteklenmesine 1950 Kore Harbi nden beri katkı sağlamaktadır. Halen TSK; Kosova da, Bosna-Hersek te, Lübnan da, Afganistan da, Somali açıklarında Hint Okyanusu nda ve Akdeniz de çeşitli çok uluslu harekâtlar içerisinde yer almaktadır. Bu harekâtların önemli bölümünde Kara Kuvvetleri Komutanlığı birlikleri görev yapmaktalar. Bu açıdan bakıldığında Kara Kuvvetleri Komutanlığı, uluslararası alanda icra ettiği görev ve üstlendiği sorumluluklar itibarıyla, Türkiye nin uluslararası arenadaki etkinliğine önemli katkılar sağlıyor denilebilir. 6

12 SORU: İmzalanan ikili anlaşmalar doğrultusunda farklı coğrafyalardan dost ve müttefik ülkelerle askeri eğitim faaliyetlerinin yürütüldüğü bilinmektedir. Bu faaliyetler özellikle belli bölgelerde mi yoğunlaşmaktadır? Bugün özellikle öne çıkan iki bölge olarak Afrika ve Güneydoğu Asya yı da kapsamakta mıdır? CEVAP: TSK nın halen birçok ülke ile askeri eğitim işbirliği antlaşması bulunduğu bilinmektedir. Bu ülkelerin bir bölümü Afrika da ve Güneydoğu Asya da bulunmaktadır. Eğitim faaliyetlerinin; öteden beri Türkiye ile ikili ilişkilerini geliştirmek isteyen ve uygun görülen tüm ülkelerle icra edildiği, herhangi bir coğrafi bölge ayrımı gözetilmediği bilinmektedir. SORU: Kara Kuvvetleri nin terörle mücadelede kilit rol üstlendiğini görüyoruz. Bu bağlamda Kara Kuvvetleri nin imkân ve kabiliyetleri konusundaki değerlendirmenizi alabilir miyim? Söz konusu imkân ve kabiliyetlerin geliştirilmesinde göz önünde bulundurulması gereken hususlar nelerdir? CEVAP: K.K.K.lığı birlikleri; İl İdaresi Kanunu nun ilgili maddesi uyarınca, genel kolluk kuvvetlerinin, mevcut iç tehdit karşısında imkân ve kabiliyetleri açısından yetersiz kalması durumunda, ilgili il valilerinin talepleri üzerine, iç güvenliğin sağlanmasında teröristlerle mücadelede görevlendirilmektedir. Kırsal alanda halen var olan terörist tehdidi, genel kolluk kuvvetleri tarafından kontrol altına alınıp yok edilebilecek boyutlara indirgeninceye kadar Kara Kuvvetleri nin bu mücadelede kilit rol üstlenmeye devam etmek zorunda olduğunu düşünüyorum. Teröristle mücadele harekâtının hukuksal çerçevede ve etki odaklı yürütülmesi için nitelikli istihbaratın temini en öncelikli ve vazgeçilmez unsurdur. Bu çerçevede, istihbarat birimleri ile askeri ve mülki makamlar arasındaki uyumun arttırılarak devam ettirilmesi ve elde edilen bilgilerin süratle paylaşılmasına yönelik kolaylaştırıcı tedbirlerin alınması, bu mücadelede başarının sağlanmasında büyük önem taşımaktadır. 7

13 Tespit edilen teröristlerin hızla ateş altına alınabilmesi için önemli bir vasıta olan taarruz helikopterlerinin miktarının arttırılması ihtiyacı halen devam etmektedir. Sivil halkın can güvenliğinin sağlanması için, il/ilçe merkezlerinde düzenlenebilecek saldırıların önlenmesi önem arz etmektedir. Bu çerçevede; mülki makamlar ve kolluk kuvvetleri ile koordineli olarak il/ilçe giriş ve çıkışlarının etkili şekilde kontrol altına alınmasına yönelik çalışmaların devam ettiğini görmekteyiz. Teröristle mücadele harekâtının icrasında; kırsal alanda askeri birliklerin hareket serbestisinin muhafazası ve Bölücü Terör Örgütü (BTÖ) unsurlarının serbestçe hareket etme ve eylem yapma imkânının ortadan kaldırılması, teröristlerin bulunup etkisiz hâle getirilmesinin çok önemsendiğini görüyoruz. Bunun için çoğunluğu profesyonel personelden oluşan mevcut kuvvetlerin özelliklerine uygun hedef ve görevlerin verildiğini memnuniyetle izliyoruz. Teröristle mücadele harekâtının, hudut hattından itibaren gerekli tedbirler alınarak, çok boyutlu olarak yürütüldüğü bilinmektedir. Bu harekâtta alan kontrolü/alan hâkimiyetinin tesis edilmesinde üs bölgelerinin önemli rol oynadığı geçmişten gelen tecrübeler ile sabittir. Bu açıdan özellikle konumları itibari ile hudut hattında bulunan üs bölgelerinin, gözetleme ve erken ihbarikaz sistemleri ile donatılması, kendine yeterli hale getirilmesi, ateş gücünün arttırılması ve personele azami korunak sağlayacak şekilde yeniden düzenlenmesi faaliyetlerinin bir kısmının tamamlandığını ve çalışmaların aralıksız devam ettiğini çeşitli vesileler ile öğrenmekteyiz. Güvenlik kuvvetleri ile doğrudan çatışmaya girmekten kaçınan BTÖ nün, son dönemlerde mayın/eyp olaylarına ağırlık verdiği, bu tehdide karşı öncelikle tehdidin tespitinin ve önlenmesinin esas alındığı, bu çerçevede, mayın/ EYP tespit sistemleri ile tespit edilen mayın/eyp lerin etkisiz hale getirilmesinde görev alan personelin kullanmakta olduğu modern teçhizat ve malzemenin geliştirilmesi ve tedarik faaliyetlerinin sürdüğü bilinmektedir. Birlikler tarafından kullanılan zırhlı araçların, miktar ve kalitesinin arttırıldığını da görüyor ve bu alandaki gelişmelerden gurur duyuyoruz. Son derecede zor coğrafi engebeleri içeren bölgelerden geçen sınırların daha etkin kontrolünü sağlamak maksadıyla; insanlı ve insansız hava araçlarının devreye sokulduğu ve terörist faaliyetlerin erkenden tespiti ve süratle müdahale imkânının artırılmasının hedeflendiğini söylemek mümkündür. Ancak her türlü hava aracından yararlanma olanaklarının belli ölçüde görüş ve mete- 8

14 orolojik şartlara bağımlı olduğu gerçeği de daima göz önünde bulundurulması gereken bir husustur. Buna karşılık tespit edilen teröristlerin hızla ateş altına alınabilmesi için önemli bir vasıta olan taarruz helikopterlerinin miktarının arttırılması ihtiyacı halen devam etmektedir. Türk yapımı taarruz helikopterlerimizin muhtemelen bu yıl içerisinde seri üretime başlamasıyla bu sıkıntının da giderileceğini düşünüyorum. K.K.K.lığının, geçmişte olduğu gibi günümüzde de hukuka uygunluk ilkesi çerçevesinde, mülki makamlarla koordineli olarak teknolojik imkânları en üst seviyede kullanarak kendisine tevdi edilen teröristle mücadele görevine kararlılıkla devam ettiği görülmekte ve bu durum dünya ve Türk kamuoyu tarafından yakından takip edilmektedir. SORU: Terörle mücadeleyi daha etkin şekilde yürütmek amacıyla özel eğitimli operasyonel birliklerden yararlanılmaya başlandı. Hakkari-Şemdinli sınır hattının 5 bin kişilik profesyonel birliklerce korunması kararlaştırıldı. Tüm bu gelişmeler dikkate alındığında profesyonel orduya geçiş sizce orta vadede mümkün müdür? Bu geçişin fayda ve mahsurları nelerdir? CEVAP: TSK da zorunlu askerlik yerine uygulanabilecek alternatifler, askerlik süreleri ve Profesyonel Askerlik ile ilgili konuların değişik zamanlarda, çeşitli seviyelerde gündeme getirildiği ve incelendiği bilinmektedir. Hâlihazırda subay, astsubay, uzman jandarma, uzman erbaşlar ve sözleşmeli erbaş/erler, TSK nın profesyonel statüdeki personelini oluşturmaktadır. TSK nın personel mevcudunun yaklaşık üçte birinin profesyonel statüdeki personelden oluştuğu görülmektedir. Kanaatimce, tamamen profesyonel bir ordudan söz ederken gözden kaçırılmaması gereken husus; profesyonel askerlik ile yükümlü askerliğin birbirlerine olan 9

15 Millet vatan savunması bilincinden ve sorumluluğundan uzaklaştırılmamalı, ordusuna yabancılaşmamalıdır! üstün ve zayıf yanlarının bilinmesi ve konuya bilinçli ve dengeli olarak yaklaşılmasıdır. Profesyonel askerlik; ileri teknoloji ürünü harp silah, araç ve gereçlerinin verimli kullanılması, karmaşık ve uluslararası harekâtlarda etkinliğin artırılması, eğitim ve bakım maliyetlerinin azaltılması, özel sektör ve kamuda işgücü kaybına neden olunmaması bakımlarından, Yükümlü askerlik ise; savaş zamanında asker temini sorunu yaşanmaması, bir işgal tehdidi karşısında topyekûn savaşı sürdürebilecek eğitimli çok sayıda yedek askerin mevcut olması, farklı katmanlardan vatandaşların bir araya gelmesi ile ulusal birliğin güçlenmesi bakımlarından diğerine karşı üstünlük sağlamaktadır. Bugün uluslararası güç dağılımdaki değişim ve iç güvenlik durumu, yeterli müşterek kuvvetlerle TSK nın gerektiğinde sınırlarımızın ötesinde harekât icra etmeye ve aynı zamanda ülkemizin bekası için uzun süreli bir savunma harbini sürdürmeye muktedir olmasını zorunlu kılmaktadır. Toplumun beklentilerini de olabildiğince dikkate alan, yükümlü ve profesyonel asker dengesini sağlayan, milli birlik ve beraberliği güçlendiren karma bir askerlik sisteminin ülkemiz için uygun bir model olabileceğini düşünüyorum. Benim düşünceme göre; bunlardan çok daha önce dikkate alınması gereken husus vatandaşlarımızın ülke güvenliğine bakış açısı olmalıdır. Türkiye nin güvenliği ve gerektiğinde her türlü tehdide karşı savunulması sadece profesyonel askerlerin değil, tüm vatandaşların ortak sorumluluğu ve ödevi olmalıdır. Anayasamızın 72. maddesi vatan hizmetinin ne şekilde yerine getirileceğini belirtmiştir. Anlaşılacağı gibi bu hizmet; tüm vatandaşlarımız tarafından duyarlılık gösterilerek bir hak ve ödev olarak algılanması gereken bir olgudur. Diğer taraftan 211 sayılı TSK İç Hizmet Kanunu nun 2. maddesinde askerlik: Türk Vatanını, İstiklal ve Cumhuriyetini korumak için harp sanatını öğrenmek ve yapmak mükellefiyetidir. şeklinde ifade edilmiştir. Vatana hizmetin elbette birçok şekli vardır. Ancak Türk milli örf ve geleneklerine ve tarihimize bakıldığında; askerlik hizmetinin en büyük önceliğe sahip olduğu hemen fark edilir. Askerlik; ulusal birliğin sağlanmasında çeşitli etnik gruplar ve toplum katmanları arasında tutkal vazifesi görür. Millet yaşamında kaderde, kıvançta, tasada birlik ve beraberlik içinde olabilmemizin en güçlü sağlayıcısıdır. Yaşları elveren vatandaşlarımız, 1974 Kıbrıs Barış Harekatı döneminde 10

16 halkımızın büyük bir duyarlılıkla, devlet tarafından bir çağrı yapılmadığı halde kendiliklerinden nasıl askerlik şubelerine koştuklarını hatırlayacaklardır. Tamamı ile profesyonel askerlerden oluşan bir ordu kurup ülke savunmasını bu orduya havale etmek, benzetmek gerekirse bir kurum, fabrika veya şirketin güvenliğinin bir özel güvenlik şirketi tarafından üstlenilmesini çağrıştırır. Burada bir güvenlik ihlali ve zarar ziyan oluştuğunda sorumlu olanlar özel güvenlik personelidir. Diğer çalışanlar olayı sadece izleyip kayıtsız kalabilirler. Çünkü netice itibarı ile kendileri bir zarar görmemiş olup sorumluluk da taşımamaktadırlar. Millet hayatında böyle bir anlayışın yeri olmamalıdır. Ülkenin bir tehdit ile karşılaşması durumunda milletçe bu tehlike hissedilebilmeli, ülkenin savunulmasına milletçe katkıda bulunmaya hazır olunmalıdır. Bir cümle ile ifade etmek gerekirse: millet vatan savunması bilincinden ve sorumluluğundan uzaklaştırılmamalı, ordusuna yabancılaşmamalıdır! Bu ise; ancak askerlik mükellefiyetini yerine getirmek ve gerekli eğitimi almakla sağlanabilecek bir husustur. Barış döneminde dahi profesyonel ordu için gereken kriterlere uygun gönüllü personel bulmak sanıldığı kadar kolay değildir. Bunun örneği sorunuzda belirttiğiniz sınır bölgelerinde görevlendirilmek üzere sözleşmeli personel temini çalışmaları sırasında açıkça görülmüştür. Adaylara sunulan maddi olanaklar ne kadar cazip olursa olsun, bölge koşulları ve karşılaşılması muhtemel riskler planlanan sayılara ulaşılmasına elvermemiştir. Kaldı ki uzun süreli bir savaşın devamınca zorunlu askerlik sistemi ve eğitilmiş yedek personel olmadan savaşı idame ettirebilmek hiç mümkün değildir. NATO nun ikinci büyük ordusuna sahip olan ülkemiz, büyük çoğunluğu Müslüman olan bir müttefik olma özelliği ile de NATO içerisinde özgün bir konuma sahiptir. Bu kapsamda Türkiye, NATO nun işbirliğine dayalı ortaklık faaliyetlerinin özellikle Kuzey Afrika, Orta Doğu ve Orta Asya gibi bölgelerde uygulanmasında önemli bir rol oynamaktadır. Örnek vermek gerekirse; Amerika Birleşik Devletleri Ordusu Vietnam Savaşı nın ardından zorunlu askerlik sistemini terk ederek profesyonel orduya dönüştü. Önceleri işler iyi gidiyordu. Barış döneminde yeterli sayıda kaliteli personel bulmak mümkün olabiliyordu. Bunda yaşanan ekonomik krizler ve işsizliğin de katkısı vardı. Ne zamanki Irak ve Afganistan da verilen zayiatlar artmaya başladı, sıkıntılar baş gösterdi. Artık kimse profesyonel asker olmak istemiyordu. Geçici bir çözüm olarak yabancı uyruklular dahi paralı asker olarak kullanılmaya başlandı. Sonuçta disiplin ve göreve bağlılık sorunları ortaya çıktı. Bugün Amerika da alınan dersler çerçevesinde yeniden zorunlu askerliğe dönüş tartışmaları başlamış durumda. Buraya kadar açıklamaya çalıştığım nedenlerle ülkemizin güvenlik sorununun yanında, gelecekte sözleşmeli er temininde de güçlükler çekileceği göz 11

17 önünde bulundurulmadan, profesyonel askerliği sürekli gündemde tutmak uygun olmayacaktır. Ne kısa, ne orta ne de uzun vadede bütünü ile profesyonel bir yapıya dönüşmek Türk Ordusu için geçerli bir hareket tarzı değildir. Farklı koşulları olan diğer ülkelerdeki profesyonel askerlik modellerinin ülkemiz için örnek gösterilmesinin gerçekçi olmayacağını değerlendirmekteyim. Sonuç olarak; öncelikle mevcut yükümlülük sisteminde iyileştirmelere gidilmelidir. Yükümlülerin geride bıraktıkları ailelerinin ihtiyaçlarını gözeten, erbaş ve erlere daha iyi bir yaşam standardı getiren, bir taraftan milli güvenliğin ve askeri ihtiyaçların gereğini karşılarken, diğer taraftan giderek modern yaşama alışmakta olan toplumun beklentilerini de olabildiğince dikkate alan, yükümlü ve profesyonel asker dengesini sağlayan, milli birlik ve beraberliği güçlendiren karma bir askerlik sisteminin ülkemiz için uygun bir model olabileceğini düşünüyorum. SORU: Uzun yıllar NATO bünyesinde üst düzey pozisyonlarda görev aldınız. Görevde bulunduğunuz süre boyunca edindiğiniz deneyimler ışığında gelecekte Türkiye-NATO ilişkilerinin nasıl bir seyir izleyeceğini öngörüyorsunuz? CEVAP: Sizin de bildiğiniz gibi NATO, ülkemizin tam yetkiyle söz sahibi olduğu güçlü bir siyasi ve askeri uluslararası ittifaktır. Bu bakımdan NATO üyeliği Türkiye için önemlidir. Ülkemiz 1952 yılından bu yana NATO ya üyedir ve 2012 yılında üyeliğimizin 60. yılını kutladık. Türkiye nin NATO üyeliği, ülkemizin itibarına ve uluslararası ağırlığına katkı yaparken, Washington Antlaşmasının kolektif savunma olarak bilinen 5. maddesi kapsamında diğer müttefikler için olduğu gibi, Türkiye için de değerli bir güvenlik teminatı sunmaktadır. NATO, şu anda yaşanmakta olan Suriye krizinde görüldüğü gibi Türkiye nin talebi üzerine sağladığı ve sağlayacağı füze savunması gibi bir takım yeteneklerle Türkiye nin güvenliğine katkıda bulunmaktadır. Ayrıca NATO platformu, uluslararası güvenlik konularına ilişkin görüş ve beklentilerimizin ortaya koyulmasını da mümkün kılmaktadır. 12

18 Öte yandan, Türkiye de NATO için önemlidir. Ülkemiz Soğuk Savaş süresince, İttifak ın güneydoğu kanadının savunmasında önemli bir sorumluluk üstlenmiştir. Soğuk Savaş sonrasında ise, kriz yönetimi ve barışı koruma harekâtlarına Türkiye nin yaptığı katkı ve izlediği aktif dış politika paralelinde, ülkemizin NATO için önemi artarak devam etmektedir. NATO nun ikinci büyük ordusuna sahip olan ülkemiz, büyük çoğunluğu Müslüman olan bir müttefik olma özelliği ile de NATO içerisinde özgün bir konuma sahiptir. Bu kapsamda Türkiye, NATO nun işbirliğine dayalı ortaklık faaliyetlerinin özellikle Kuzey Afrika, Orta Doğu ve Orta Asya gibi bölgelerde uygulanmasında önemli bir rol oynamaktadır. Türkiye ayrıca, Kosova, Afganistan, Etkin Çaba ve Deniz Haydutluğu ile Mücadele gibi devam eden NATO harekâtlarına önemli katkıda bulunmaktadır. NATO; Soğuk Savaş tan başarı ile çıktıktan sonra üyelerinin güvenlik ihtiyaçları ve istikrarsızlık, belirsizliklerin hakim olduğu yeni güvenlik ortamının gerekleri doğrultusunda sürekli olarak yeniden yapılandırılarak dinamizmini korumaktadır. Bu dinamik güç; İttifak üyelerinin bireysel bazda sahip oldukları yeteneklerin gerektiği yer ve zamanda birleştirilerek yaratılan sinerjinin ürünüdür. Sadece birkaç üyenin sahip olduğu füzesavar sistemlerinin Türkiye nin talebini karşılamak üzere ittifak içi dayanışmanın bir göstergesi olarak gönderilmesi bunun tipik bir örneğini oluşturmaktadır. Bu sinerji gelecekte de sürdürülebildiği takdirde NATO daha uzun müddet var olmaya devam edebilecektir. NATO nun önümüzdeki dönemde de değişen güvenlik ortamında güvenlik ve istikrar sağlayıcı en önemli unsur olacağını değerlendiriyorum. NATO sorumluluk sahasında güvenlik sorunlarının yaşandığı bölgelerin Türkiye ye yakınlığı dikkate alındığında, NATO nun Türkiye ye olan ihtiyacının kısa ve orta dönemde de devam edeceğini, dolayısıyla Türkiye-NATO ilişkilerinin karşılıklılık prensibi çerçevesinde daha da gelişeceğini söyleyebiliriz. 13

19 Oktar ATAMAN Emekli Orgeneral Oktar ATAMAN 1939 yılında istanbul da doğmuştur yılında Kara Harp Okulu ndan, 1963 yılında Topçu Okulundan mezun olmuştur yılına kadar Kara Kuvvetleri Komutanlığı na bağlı çeşitli birliklerde Topçu Batarya Subaylığı ve Batarya Komutanlığı yapmış, yıllarında güney Kore Cumhuriyeti nde Birleşmiş Milletler Komutanlığı nezdinde Türk irtibat subayı, Askeri Mütareke Komisyonu Temsilci Yardımcısı ve Askeri Ataşe Yardımcılığı görevlerinde bulunmuştur. Yurda dönüşünü müteakip 1973 yılına kadar yine topçu birliklerinde görev almıştır yılında Kara Harp Akademisi nden mezun olmuş, kurmay subay olarak; Genelkurmay Plan ve Harekat Daire Başkanlığı nda karargah subaylığı ve Kara Harp Akademisi nde öğretim üyesi olarak görev yapmış, bu arada 1977 yılında İngiltere Kraliyet Harp Akdemisi nden de mezun olmuştur yılları arasında Belçika/Mons da Nato Avrupa Müttefik Kuvvetleri Yüksek Karargahı (shape) Plan ve Prensipler Başkanlığında karargah subaylığı, Kara Kuvvetleri Komutanlığı genel sekreterliği, Kara Harp Okulu öğrenci alay komutanlığı ve Kara Harp Akademisi öğretim başkanlığı görevlerini yürütmüştür yılında tuğgeneralliğe terfi ederek Genelkurmay Plan ve Harekat Daire Başkanlığı, 14. Mekanize Piyade Tugay Komutanlığı görevlerinde bulunmuş, 1992 yılında tümgeneralliğe terfi ederek; Genelkurmay Strateji ve Kuvvet Plan Daire Başkanlığı ve 1. Mekanize Piyade Tümen Komutanlığı görevlerini yürütmüş, 1997 yılında korgeneralliğe terfi etmiştir. Bu rütbe ile; Genelkurmay Harekat Başkanlığı, Belçika Brüksel de Nato karargahında Nato Askeri Komitesi nezdinde Türk Askeri Temsil Heyeti (TMR) Başkanlığı ve 6. Kolordu Komutanlığı görevlerinde bulunduktan sonra, 2001 yılında orgeneralliğe terfi etmiştir. Orgeneral rütbesi ile İzmir de Nato Güneydoğu Avrupa Müşterek Komutanlığı ve Erzincan da 3. Ordu Komutanlığı görevlerinde bulunmanın ardından, 1 eylül 2004 tarihinde yaş haddi nedeni ile emekliye ayrılmıştır. Emekli orgeneral oktar ataman evli olup iki çocuk ve bir torun sahibidir. 14

20 Emine AKÇADAĞ 1984 yılında İstanbul da doğdu. Notre Dame de Sion Lisesi nden mezun olduktan sonra Yeditepe Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü nde lisans eğitimine başladı yılında Erasmus öğrenci değişim programı ile Strasbourg Marc Bloch Üniversitesi Sosyoloji bölümüne gitti yılında Fransız hükümeti bursu ile gittiği Strasbourg Robert Schuman Üniversitesi Yüksek Avrupa Bilimleri Enstitüsü nden yüksek lisans derecesini aldı. Halen Strasbourg Siyasal Bilimler Enstitüsü'nde Avrupa Savunma Politikası üzerine doktora eğitimine devam etmektedir.avrupa Birliği Güvenlik ve Savunma Politikası, Transatlantik ilişkiler ve uluslararası güvenlik hakkında çalışmalar yapmaktadır. Haziran 2010 tarihinden itibaren BİLGESAM Güvenlik Araştırmaları Enstitüsü nde Uzman olarak çalışmaktadır. İngilizce, Fransızca ve İspanyolca bilmektedir. 15

21 BİLGESAM YAYINLARI Kitaplar Çin Yeni Süper Güç Olabilecek mi? Güç, Enerji ve Güvenlik Boyutları (Ed.) Doç. Dr. Atilla SANDIKLI Değişen Dünyada Türkiye nin Stratejisi Doç. Dr. Atilla SANDIKLI Türkiye nin Bugünü ve Yarını E. Bakan-Büyükelçi İlter TÜRKMEN Türkiye Cumhuriyeti nin Ortadoğu Politikası E. Bakan-Büyükelçi İlter TÜRKMEN Türkiye nin Vizyonu: Temel Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Ed.) Doç. Dr. Atilla SANDIKLI İleri Teknolojiler Çalıştayı ve Sergisi (İTÇ 2010) Bildiri Kitabı Prof. Dr. M. Oktay ALNIAK IV. Ulusal Hidrojen Enerjisi Kongresi ve Sergisi Bildiri Kitabı Prof. Dr. M. Oktay ALNIAK Özgür, Demokratik ve Güvenli Seçim Kasım ESEN, Özdemir AKBAL Terörle Mücadele Stratejisi Bilge Adamlar Kurulu Raporu Hazırlayan: Doç. Dr. Atilla SANDIKLI Türkiye de Kürtler ve Toplumsal Algılar Dr. Mehmet Sadi BİLGİÇ, Dr. Salih AKYÜREK Teoriler Işığında Güvenlik, Savaş, Barış ve Çatışma Çözümleri (Ed.) Doç. Dr. Atilla SANDIKLI 16

22 Raporlar Rapor 1: Küresel Gelişmeler ve Uluslararası Sistemin Özellikleri Prof. Dr. Ali KARAOSMANOĞLU Rapor 2: Değişen Güvenlik Anlayışları ve Türkiye nin Güvenlik Stratejisi Doç. Dr. Atilla SANDIKLI Rapor 3: Avrupa Birliği ve Türkiye E. Büyükelçi Özdem SANBERK Rapor 4: Yakın Dönem Türk-Amerikan İlişkileri Prof. Dr. Ersin ONULDURAN Rapor 5: Türk-Rus İlişkileri Sorunlar-Fırsatlar Prof. Dr. İlter TURAN Rapor 6: Irak ın Kuzeyindeki Gelişmelerin Türkiye ye Etkileri E. Büyükelçi Sönmez KÖKSAL Rapor 7: Küreselleşen Dünyada Türkiye ve Demokratikleşme Prof. Dr. Fuat KEYMAN Rapor 8: Türkiye de Bağımsızlık ve Milliyetçilik Anlayışı Doç. Dr. Ayşegül AYDINGÜN Rapor 9: Laiklik, Türkiye deki Uygulamaları Avrupa ile Kıyaslamalar Politika Önerileri Prof. Dr. Hakan YILMAZ Rapor 10: Yargının İyileştirilmesi/Düzeltilmesi Prof. Dr. Sami SELÇUK Rapor 11: Yeni Anayasa Türkiye nin Bitmeyen Senfonisi Prof. Dr. Zühtü ARSLAN Rapor 12: Türkiye nin 2013 Yılı Teknik Vizyonu Prof. Dr. M. Oktay ALNIAK 17

23 Rapor 13: Türkiye-Ortadoğu İlişkileri E. Büyükelçi Güner ÖZTEK Rapor 14: Balkanlarda Siyasi İstikrar ve Geleceği Prof. Dr. Hasret ÇOMAK, Doç. Dr. İrfan Kaya ÜLGER Rapor 15: Uluslararası Politikalar Ekseninde Kafkasya Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY Rapor 16: Afrika Vizyon Belgesi Hasan ÖZTÜRK Rapor 17: Terör ve Terörle Mücadele M. Sadi BİLGİÇ Rapor 18: Küresel Isınma ve Türkiye ye Etkileri Doç. Dr. İrfan Kaya ÜLGER Rapor 19: Güneydoğu Sorununun Sosyolojik Analizi M. Sadi BİLGİÇ, Dr. Salih AKYÜREK, Doç. Dr. Mazhar BAĞLI, Müstecep DİLBER, Onur OKYAR Rapor 20: Kürt Sorununun Çözümü İçin Demokratikleşme, Siyasi ve Sosyal Dayanışma Açılımı E. Büyükelçi Özdem SANBERK Rapor 21: Türk Dış Politikasının Bölgeselleşmesi E. Büyükelçi Özdem SANBERK Rapor 22: Alevi Açılımı, Türkiye de Demokrasinin Derinleşmesi Doç. Dr. Bekir GÜNAY, Gökhan TÜRK Rapor 23: Cumhuriyet, Çağcıl Demokrasi ve Türkiye nin Dönüşümü Prof. Dr. Sami SELÇUK Rapor 24: Zorunlu Askerlik ve Profesyonel Ordu Dr. Salih AKYÜREK 18

24 Rapor 25: Türkiye-Ermenistan İlişkileri Bilge Adamlar Kurulu Raporu Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖZBAY Rapor 26: Kürtler ve Zazalar Ne Düşünüyor? Ortak Değer ve Sembollere Bakış Dr. Salih AKYÜREK Rapor 27: Jeopolitik ve Türkiye: Riskler ve Fırsatlar Doç. Dr. Atilla SANDIKLI Rapor 28: Mısır da Türkiye ve Türk Algısı M. Sadi BİLGİÇ, Dr. Salih AKYÜREK Rapor 29: ABD nin Irak tan Çekilmesi ve Türkiye ye Etkileri Doç. Dr. Cenap ÇAKMAK, Fadime Gözde ÇOLAK Rapor 30: Demokratik Açılım ve Toplumsal Algılar Bilge Adamlar Kurulu Raporu Dr. Salih AKYÜREK Rapor 31: Ortadoğu da Devrimler ve Türkiye Doç. Dr. Cenap ÇAKMAK, Mustafa YETİM, Fadime Gözde ÇOLAK Rapor 32: Güvenli Seçim: Sorunlar ve Çözüm Önerileri Kasım ESEN, Özdemir AKBAL Rapor 33: Silahlı Kuvvetler ve Demokrasi Prof. Dr. Ali L. KARAOSMANOĞLU Rapor 34: Terör Önleme Birimleri Kasım ESEN, Özdemir AKBAL Rapor 35: İran, Şii Hilali ve Arap Baharı Doç. Dr. Atilla SANDIKLI, Emin SALİHİ Rapor 36: Yeni Anayasadan Toplumsal Beklentiler BİLGESAM 19

25 Rapor 37: Etnik Çatışma Teorileri Işığında Dağlık Karabağ Sorunu Yrd. Doç. Dr. Reha YILMAZ, Elnur İSMAYILOV Rapor 38: Çağcıl Hukuk Sistemlerinde ve Türkiye de Tutuklama Bilge Adamlar Kurulu Raporu Rapor 39: Afrika da Türkiye ve Türk Algısı BİLGESAM Rapor 40: Kaos Senaryolarının Merkezinde İran Doç. Dr. Atilla SANDIKLI, Bilgehan EMEKLİER Rapor 41: Ermenistan da Türkiye ve Türk Algısı Dr. Salih AKYÜREK Rapor 42: Yasa dışı Göç ve Türkiye Bilge Adamlar Kurulu Raporu Emine AKÇADAĞ Rapor 43: Kırgızistan da Türkiye ve Türk Algısı Dr. Salih AKYÜREK Rapor 44: Kazakistan da Türkiye ve Türk Algısı Dr. Salih AKYÜREK Rapor 45: Çatışma Çözümü ve Türkiye de Kürt Meselesi Doç. Dr. Atilla SANDIKLI, Erdem KAYA Rapor 46: Afganistan da Sivil Ölümleri Dr. Salih AKYÜREK, Nursema KIBRIS, Dilara ÜNAL Rapor 47: İran Nükleer Krizinin Türkiye ye Olası Etkileri Bilge Adamlar Kurulu Raporu Doç. Dr. Atilla SANDIKLI, Bilgehan EMEKLİER Rapor 48: Çağcıl Hukuk Sistemleri ve Türkiye de İşkence Erkam MALBELEĞİ 20

26 Rapor 49: Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı Dr. M. Sadi BİLGİÇ, Dr. Salih AKYÜREK Rapor 50: Suriye Sorunu ve Türk Dış Politikasına Toplumsal Bakış Dr. Salih AKYÜREK, Prof. Dr. Cengiz YILMAZ Rapor 51: Terörle Mücadelede Toplumsal Algılar Dr. Salih AKYÜREK, Mehmet Ali YILMAZ Rapor 52: Bütün Boyutlarıyla Suriye Krizi ve Türkiye Bilge Adamlar Kurulu Raporu Doç. Dr. Atilla SANDIKLI, Ali SEMİN Rapor 53: İnsansız Hava Araçları: Muharebe Alanında ve Terörle Mücadelede Devrimsel Dönüşüm Dr. Salih Akyürek, Mehmet Ali Yılmaz, Mustafa Taşkıran Rapor 54: Türkiye nin Dış Yardım Stratejisi Sorunlar ve Öneriler Hasan ÖZTÜRK, Sevinç ÖZTÜRK Demokratikleşme ve Sosyal Dayanışma Açılımı Bilge Adamlar Kurulu Raporu İleri Teknolojiler Çalıştayı ve Sergisi (İTÇ 2010) Sonuç Raporu BİLGESAM İleri Teknolojiler Çalıştayı ve Sergisi (İTÇ 2011) Sonuç Raporu BİLGESAM BİLGESAM Heyeti nin Çin Halk Cumhuriyeti Ziyareti Sonuç Raporu BİLGESAM 21

27 Dergiler Bilge Strateji Dergisi Cilt 1, Sayı 1, Güz 2009 Bilge Strateji Dergisi Cilt 2, Sayı 2, Bahar 2010 Bilge Strateji Dergisi Cilt 2, Sayı 3, Güz 2010 Bilge Strateji Dergisi Cilt 3, Sayı 4, Bahar 2011 Bilge Strateji Dergisi Cilt 3, Sayı 5, Güz 2011 Bilge Strateji Dergisi Cilt 4, Sayı 6, Bahar 2012 Bilge Strateji Dergisi Cilt 4, Sayı 7, Güz 2012 Söyleşiler Bilge Söyleşi-1: Türkiye-Azerbaycan İlişkileri Doç. Dr. Atilla SANDIKLI ile Söyleşi Elif KUTSAL Bilge Söyleşi-2: Nabucco Projesi Arzu Yorkan ile Söyleşi Elif KUTSAL, Eren OKUR Bilge Söyleşi-3: Nükleer İran E. Bakan-Büyükelçi İlter TÜRKMEN ile Söyleşi Elif KUTSAL Bilge Söyleşi-4: Avrupa Birliği Dr. Can BAYDAROL ile Söyleşi Eren OKUR Bilge Söyleşi-5: Anayasa Değişikliği Doç. Dr. Atilla SANDIKLI ile Söyleşi Merve Nur SÜRMELİ Bilge Söyleşi-6: Son Dönem Türkiye-İsrail İlişkileri E. Büyükelçi Özdem SANBERK ile Söyleşi Merve Nur SÜRMELİ 22

28 Bilge Söyleşi-7: BM Yaptırımları ve İran Doç. Dr. Abbas KARAAĞAÇLI ile Söyleşi Sina KISACIK Bilge Söyleşi-8: Füze Savunma Sistemleri ve Türkiye Doç. Dr. Atilla SANDIKLI ile Söyleşi Eren OKUR Bilge Söyleşi-9: Gelişen ve Değişen Türk Deniz Kuvvetleri nin Bugünü ve Yarını E. Oramiral Salim DERVİŞOĞLU ile Söyleşi Emine AKÇADAĞ Bilge Söyleşi-10: Soru ve Cevaplarla Yeni Anayasa Kasım ESEN ile Söyleşi Özdemir AKBAL Bilge Söyleşi-11: Türk Hava Kuvvetleri nin Bugünü ve Yarını E. Hv. Korgeneral Şadi ERGÜVENÇ ile Söyleşi Emine AKÇADAĞ Bilge Söyleşi-12: Arap Baharı Süreci, Mısır Seçimleri, Türkiye-Suriye Krizi Doç. Dr. Atilla SANDIKLI ile Söyleşi Ali SEMİN Bilge Söyleşi-13: Esed Sonrası Suriye Halit Hoca ile Söyleşi Ali SEMİN, Tuğçe ERSOY ÖZTÜRK 23

29