KÜRESEL EĞİLİMLER 2030: ALTERNATİF DÜNYALAR BAŞLIKLI RAPORA İLİŞKİN İNCELEME 1

Transkript

1 KÜRESEL EĞİLİMLER 2030: ALTERNATİF DÜNYALAR BAŞLIKLI RAPORA İLİŞKİN İNCELEME 1 1. ABD de 17 istihbarat örgütünün çatısında yer alan Ulusal İstihbarat Direktörlüğü Ofisi nin analitik kolu olarak faaliyet gösteren Ulusal İstihbarat Konseyi tarafından, ilk olarak döneminde hazırlanan ve her Başkanlık seçiminden sonra güncellenerek, yeni ABD Yönetimi ne uzun dönemli stratejik planlamada yardımcı olmayı amaçlayan Küresel Eğilimler raporlarının sonuncusu Aralık 2012 de yayımlanmıştır. Rapora, Ulusal İstihbarat Direktörlüğü Ofisi nin internet sitesinden ( ulaşılması mümkündür. Ulusal İstihbarat Direktörlüğü Ofisi nin internet sitesinde Küresel Eğilimler 2030: Alternatif Dünyalar raporunun, günümüz dünyasını şekillendiren hızlı ve büyük çaplı jeopolitik değişiklikler ile önümüzdeki 15 yılı şekillendirecek muhtemel küresel yörüngeler üzerinde düşünmeyi teşvik etmek maksadıyla hazırlandığı ve hazırlık sürecinde yaklaşık 20 ülkedeki düşünce kuruluşları, bankalar, kamu kurumları ve iş çevrelerinden uzmanların katkısından yararlanıldığı belirtilmektedir Rapor; Mega Eğilimler, Oyun Değiştiriciler ve Alternatif Dünyalar olmak üzere üç ana bölüm ve bu bölümlerin altında yer alan çeşitli alt başlıklardan oluşmaktadır. Raporun içeriği aşağıda sunulmaktadır: 1 inci Bölüm; Mega Eğilimler Bireylerin Güçlenmesi Gücün Dağılması Demografik Yapılar Artan Gıda, Su ve Enerji Bağlantıları 2 inci Bölüm; Oyun Değiştiriciler Krizlere Açık Küresel Ekonomi Yönetişim Zaafı Artan Çatışma Potansiyeli Bölgesel İstikrarsızlığın Kapsamının Genişlemesi Yeni Teknolojilerin Etkisi ABD nin Rolü 3 üncü Bölüm; Alternatif Dünyalar Aksayan Motorlar Füzyon Gini nin 3 Şişeden Çıkması Devletsiz Dünya 1 Bu inceleme notunda rapor kelimesi kelimesine değil, aslına sadık kalınmak suretiyle genel hatlarıyla tercüme edilmiştir Raporda Gini terimiyle gelir eşitsizliğini ölçmede kullanılan istatistiksel bir ölçü birimi olan Gini Katsayısı nın kastedildiği belirtilmektedir. Gini katsayısı 0 ile 1 arasında değişen bir sayıdır ve sıfıra yaklaştıkça gelir dağılımı eşitliğinin, bire yaklaştıkça gelir dağılımı eşitsizliğinin arttığını gösterir. 1/42

2 a giderken dünyayı şekillendireceği belirtilen Mega Eğilimler başlıklı birinci bölümünde özetle aşağıdaki hususlara yer verilmektedir: a. 1 inci Mega Eğilim; Bireylerin Güçlenmesi: Bireylerin güçlenmesi ya da bireysel güçlenme, küresel ekonominin genişlemesi, gelişmekte olan ülkelerin hızla büyümesi, iletişim ve üretimde yeni teknolojilerin hızla yaygınlaşması gibi diğer akımları da etkilediğinden, belki de en önemli mega eğilimdir. Bu gücün artmasıyla, bir tarafta gelecek yılda küresel sorunlarla mücadelede daha fazla bireysel girişim potansiyeli ortaya çıkarken, diğer taraftan bireysel ya da küçük grupların öldürücü ve yıkıcı teknolojilere erişim ve kullanım imkanları (özellikle siber araçlar, bio-terör silahlar vb.) da artmaktadır. Bireysel güçlenme, yoksulluğun azalması, küresel orta sınıfın büyümesi, eğitim imkânlarına daha kolay ulaşılması, sağlık koşullarının iyileşmesi gibi faktörlerin etkisiyle kayda değer ölçüde ivme kazanacaktır. Yoksulluğun azalması: Günümüzde yaklaşık 1 milyon kişi, günde 1,25 ABD Doları nın altında kazanç elde ederek, aşırı yoksulluk içinde ve yetersiz beslenme şartlarında yaşamaktadır. Bu nüfus bir süredir durağan olmakla birlikte, yoksulluk oranlarında düşme görülmektedir. Rakamlara bakıldığında, Doğu Asya da, özellikle de Çin de yoksullukta kayda değer bir azalma söz konusudur. Bu bölgelerde gözlemlenen bahse konu düşmenin, gelecek yıllarda da devam etmesi beklenmektedir. Yine rakamlara göre; Güney Afrika da, Ortadoğu da, Kuzey Afrika da yoksulluk oranlarında düşüşler beklenmektedir. Bununla birlikte, Sahra altı Afrika ülkelerinde önümüzdeki yıl içinde aşırı yoksulluk devam edecektir. En kötü senaryo hariç, çoğu senaryoya göre, 2030 da dünyada yoksullukla mücadelede önemli başarı elde edilecektir. Bununla birlikte, uzun süreli küresel ekonomik durgunluğun oluşması halinde, aşırı yoksulluk içinde yaşayanların oranında beklenen % 50 azalmaya ulaşmak zorlaşacak ve 300 milyon kadar insanın, beslenme bozukluğu, açlık ve aşırı yoksulluk durumu devam edecektir. Düşük büyüme senaryolarına göre ise, aşırı yoksullukta küçük bir düşüş olacak ve daha az sayıda unsur küresel orta sınıfa dahil olacaktır. Büyüyen küresel orta sınıf : 2030 da orta sınıf her yerde büyümekle birlikte, bütün analizler en fazla artışın Hindistan dan, Çin e doğru, Asya da olacağına işaret etmektedir da 330 milyon olan orta sınıf, 2030 da 679 milyon olacaktır. Hızla büyüyen orta sınıf beraberinde mallara talebi de arttıracaktır (araba gibi). Büyüyen orta sınıf, sosyo-politik değişimlere de yol açacak, daha fazla demokrasi talep edilecektir. Şehirlerde orta sınıfın ekonomik kazancının artması, kırsalda yaşayanları, şehirlere göç etmeye yöneltecektir. 2/42

3 Ekonomik durgunluk yaşayan özellikle OECD ülkeleri, Asya daki artan orta sınıfın ve ihtiyaçlarının yol açtığı ekonomik büyümeden, rahatsız olacaktır. Örneğin, 2030 da Kuzey Amerika ve Avrupa nın tüketimi % 0,6 olurken, Asya da bu oran % 9 olacaktır. Eğitim ve cinsiyet farkı: 2030 da bireylerin ve ülkelerin ekonomik durumları eğitim düzeylerine bağlı olacaktır. Ortalama tamamlanmış resmi eğitim süresi Ortadoğu ve Kuzey Afrika da yükselerek, 7,1 yıldan, 8,7 yıla çıkacaktır. Hatta bu bölgelerde kadınların eğitim sürelerinin 5 yıldan 7 yıla çıkması beklenmektedir. Kadınlar ile erkeklerin eğitim süreleri arasındaki fark azalacaktır. Cinsiyetler arasındaki eğitim ve sağlığa ilişkin farkın kapanması, yine cinsiyetler arasında var olan ekonomik hayata katılım ve politik güç arasındaki farkın kapanmasına da etki edecektir. Bu durum yönetim alanında daha çok kadının yer almasına olanak sağlayacaktır. Dünya Ekonomik Forumunun Cinsiyet Farkları bölümüne göre, 2012 de cinsiyetler arasındaki farkın ekonomik alanda sadece % 60 ı, siyasi alanda ise sadece % 20 si küresel planda kapanabilmiştir. Buna göre henüz hiçbir ülkede ekonomik hayatta ya da politik güçte cinsiyetler arasındaki fark tam olarak kapanmamıştır. Sadece Nordik ülkeleri, bu farkın en az olduğu (eşite yakın) ülkelerdir. Ortadoğu, Güney Asya ve Sahra altı Afrika ülkeleri ise bu farkın en fazla olduğu bölgelerdir. Bu farkı azaltan diğer bölgeler, Doğu Asya ve Latin Amerika dır. Zengin olan Kuzey Amerika ve Avrupa ülkelerindeyse bu fark 2030 da daha az olmaya devam edecektir. İletişim araçlarının ve teknolojinin rolü: İkinci nesil kablosuz iletişim gibi gelişen teknolojiler, bireysel imkân ve kabiliyetleri daha da arttıracaktır. Kırsal ve kentsel alandaki teknolojik gelişmişlik farkı azalacaktır. Gelişen Sağlık Durumu: 2030 yılında sürekli daha iyiye giden bir sağlık eğilimi beklenmektedir. Buna özellikle yaşlananların hayat kalitesinin yükselmesi de eklenebilir. HIV/AIDS hastalığına rağmen, küresel hastalıkların ağırlığı, birkaç on yıldan bu yana, bulaşıcı hastalıklardan bulaşıcı olmayan hastalıklara kaymaktadır da AIDS, sarılık, solunum hastalıkları gibi bulaşıcı hastalıkların %30 azalacağı, ölümlerin daha çok bulaşıcı olmayan rahatsızlıklardan (kalp krizi, kanser, diyabet gibi) kaynaklanacağı öngörülmektedir. İlerleyen yıllarda çocuk ölümlerinde de önemli düşüşler olacaktır ve ortalama yaşam süresi artmaya devam edecektir. Bununla birlikte zengin ile fakir arasındaki ortalama yaşam süresi farkı hâlâ devam edecektir. Daha Çatışmacı Bir İdeolojik Görünüm: Orta sınıfın büyümesi, ekonomik potansiyellerin değişmesi ve politik gücün daha fazla yayılması giderek çeşitlenen bir ideolojik görünüm ortaya çıkaracaktır. Ekonomik küreselleşme Batı nın bilimsel düşünce, bireyselcilik, laik yönetim ve kanunların üstünlüğü gibi fikirlerini, 3/42

4 Batı nın maddi ilerlemesini gerçekleştirmek isteyen toplumlarda yayılmasını sağlayacak; ancak bu toplumlar kültürel ve politik kimliklerinden taviz vermek konusunda isteksiz olacaklardır. Batının mevcut ideolojileri ile gelişmekte olan ülkelerin ilişkisi, işbirliğinin ve ekonomik çıkarların öne çıkacağı yeni melez ideolojiler ortaya çıkaracaktır. AB nin son küresel eğilimler çalışması da, farklı toplumların benzer siyasi ve ekonomik sınamalarla karşılaştıkça, norm ve değerlerde ayrışmadan çok uzlaşmanın ortaya çıkacağına işaret etmektedir. Milliyetçilik Uzak Doğu gibi, çözülmemiş toprak ihtilaflarının yaşandığı alanlarda artacaktır. Ayrıca, Sahra altı Afrika ülkeleri gibi gelişmekte ve kırılgan olan ülkelerde de doğal kaynakların kıtlığından ve iklim değişikliğinden kaynaklanan etnik ve kabile çatışmaları artacaktır. b. 2 inci Mega Eğilim; Gücün Dağılması: 2030 yılına kadar, gücün ülkeler arasında ve ülkelerden gayri resmi ağlara dağılımı, Batı nın 1750 den bu yana yaşanan tarihi yükselişini büyük ölçüde tersine çevirmek ve Asya nın küresel ekonomi ve dünya politikalarındaki ağırlığını güçlendirmek suretiyle, çok önemli bir etki yaratacaktır a kadar gerçekleşecek tektonik bir değişiklikle, Asya; küresel güç, GSMH, nüfus büyüklüğü, askeri harcamalar ve teknolojik yatırımlar açısından Kuzey Amerika ve Avrupa nın toplamını geçecektir. Tek başına Çin, 2030 dan birkaç yıl önce ABD yi geçerek, muhtemelen en büyük ekonomiye sahip olacaktır. Avrupa, Japonya ve Rusya nın ekonomileri ise yavaş, göreceli düşüşlerini sürdürecektir. Bunun kadar önemli bir başka husus da, Kolombiya, Mısır, Endonezya, İran, Güney Amerika, Meksika, Türkiye ve bugün orta sınıfta bulunan diğer Batılı olmayan ülkelerin 2030 a kadar yükselişte olacaklarıdır. Çin ve Hindistan ın aşırı büyümelerinden ötürü, bu ülkelerin çoğu, bireysel olarak, ikinci derecede oyuncu olmaya devam edeceklerse de, bütün olarak, küresel güç anlamında Avrupa, Japonya ve Rusya yı geçeceklerdir. Ayrıca, hızlı büyüyen bu orta düzeyli ülkelerin Çin ve Hindistan la birleşimi, gücün Batı dan Batılı olmayan dünyaya geçişini daha belirgin hale getirecektir. Çin in, en büyük ekonomik güç olarak, Hindistan ın önünde olmaya devam etmesi, ancak aralarındaki farkın 2030 yılına kadar azalması beklenmektedir. Çin in ekonomik büyüme oranının yavaşlamasına karşın, Hindistan ınkinin yükselmesi muhtemeldir da Hindistan, Çin in bugünkü durumuna benzer şekilde, yükselen ekonomik güç merkezi olarak görülecektir. Çin in günümüzde % 8 ila 10 arasında seyreden ekonomik büyüme oranı, 2030 da muhtemelen uzak bir hatıra olacaktır. Çin in çalışabilir yaştaki nüfusunun toplam büyüklüğü 2016 da zirveye ulaşacak ve 2030 da 994 milyondan 961 milyon civarına gerileyecektir. Buna karşın, Hindistan ın çalışabilir nüfusunun büyüklüğü 2050 ye kadar zirveye ulaşamayacaktır. Başka bir önemli husus ise, Hindistan ın Pakistan karşısındaki güç avantajını pekiştirmeye devam edecek olmasıdır. Hindistan ın ekonomisi, 4/42

5 zaten Pakistan ın 8 katı büyüklüktedir; bu oranın 2030 a kadar rahatlıkla 16 kattan fazla olması mümkündür. Afrika da, Mısır, Etiyopya ve Nijerya ulusal gücün tüm unsurları anlamında Güney Afrika ya yaklaşabilir ya da onu geçebilir; fakat buradaki kilit faktör daha fazla ekonomik büyüme ile sosyal ve insani kalkınmaya yönelik daha iyi yönetişimdir. Güneydoğu Asya da, Vietnam ın bölgesel gücü 2030 a kadar artacak ve Tayland ınkine yaklaşacaktır. Vietnam, kişi başına düşen GSMH nın istikrarlı bir biçimde artmasından yararlanırken, Tayland da kişi başına düşen GSMH değişken bir seyir izleyecektir. Latin Amerika da önümüzdeki 15 yıl, muhtemelen, Brezilya nın Meksika ve Kolombiya karşısındaki nispi konumunu yükselterek, bu ülkenin güneyin devi olma pozisyonunu teyit edecektir. Avrupa da Almanya, ekonomik büyüme tahminlerinden ötürü, 26 ülke arasında lider olmaya devam edecek, ancak yaşlanan nüfusu bu ülke için sınama teşkil edecektir. Rusya ise 2030 a kadar, başka hiçbir ülkenin bu zaman diliminde yaşamayacağı ölçüde, ciddi bir nüfus azalışına (yaklaşık 10 milyon kişi) sahne olacaktır. Bununla birlikte, ekonomik büyüme oranları ve göçe bağlı olarak, bugünkü küresel güç payını muhafaza edecektir. Bir dizi ülke, 2030 yılına kadar dönüm/sapma noktalarını (inflection points) geçecektir. Yani, küresel güçleri ya aynı düzeyde seyredecek, ya da güçlerinin artma oranı yavaşlayacaktır. Sadece Çin ve ABD nin değil, Avrupa, Japonya ve Rusya nın da dönüm noktalarını aşmaları, uluslararası sistem üzerinde ilave baskı yaratacaktır. Çin in küresel gücü artmaya devam etse de, artış oranı yavaşlayacaktır. Akademisyenlerce geliştirilen güç döngü modeli, güç artış oranlarının yavaşlamaya ya da aynı düzeyde kalmaya devam ettiği durumlarda, ülkelerin daha endişeli ve saldırgan hale geldiklerini göstermektedir a kadar ABD, Çin ya da hiçbir büyük ülke başat güç olmayacaktır. İletişim teknolojilerinin yardımıyla, güç, neredeyse tamamen, çeşitli alanlarda küresel politikaları etkilemek üzere oluşturulan, devlet ve devlet dışı aktörlerden meydana gelen çok yönlü ve amorf ağlara kayacaktır. Sistemde kayda değer ağırlık, ABD ve Çin gibi, maddi ve diplomatik gücü olan ülkelerde yoğunlaşmaya devam etse de, bu ülkelerin başka devletlerin ya da devlet dışı aktörlerin işbirliği olmaksızın yollarını bulabilmeleri muhtemel görülmemektedir. c. 3 üncü Mega Eğilim; Demografik Yapılar: 2030 a gelindiğinde, günümüzde 7,1 olan dünya nüfusu 8,3 milyona çıkacak ve ülkelerin çoğunun ekonomik ve siyasi koşulları ile diğer ülkelerle ilişkilerini temel olarak 4 demografik eğilim şekillendirecektir. Bunlar sırasıyla; Batı ülkelerinde ve gelişmekte olan ülkelerdeki yaşlanma, genç nüfusun azalması, göç (sınır bölgelerinde önemli bir sorun olacaktır) ve artan kentleşme (bu durum ekonomik gelişmeye neden olmakla birlikte kaynaklarda yeni sorunlara yol açacaktır) dir. 5/42

6 Artan yaşlanma: 2030 da, medyan yaş, genç yaştan, ileri yaşa doğru değişim gösterecektir. Sahra altı Afrika ülkeleri hariç, hemen hemen bütün toplumlarda, medyan yaşta bir artış gözlenecektir. OECD nin zengin ülkelerinde 2010 itibarıyla 37,9 olan medyan yaş 42,8 e çıkacaktır. Japonya ve Almanya da 2012 yılı itibarıyla zaten 45 yaş civarı olan medyan yaş, 2030 a gelindiğinde daha da yükselecektir (Avrupa ve Asya da pek çok ülkede bu durum beklenmektedir) dünyada medyan yaş karşılaştırmasına ilişkin harita Ek-1 dedir. Bahse konu yaşlanan ülkelerdeki nüfusun büyük bir kısmı 65 yaş ve üzeri olacaktır. Bu ülkelerde çalışan genç nüfus sayısı azalacağından, ekonomik üretkenlik de azalma eğiliminde olacaktır. Ayrıca, yaşlanan nüfustan dolayı bu ülkelerin, emeklilik ve sağlık sistemlerinde reformlar gerekecektir. Kimi analistler, bazı Avrupalı ülkeler ile hızla yaşlanan Doğu Asya ülkelerinin, büyük çaplı bir silahlı kuvvetleri muhafaza edemeyecekleri ya da güçlerini deniz aşırı bölgelere genişletmenin maliyetini karşılayamayacakları sonucuna varacaklarını tahmin etmektedirler. Doğum oranı düşük olan ve Asya ve Afrikalı göçmenlerini yeterince entegre edememiş bazı Batı Avrupa ülkelerinde ise, göçmen topluluklarının hızla büyümesi toplumsal uyumun aşınmasına ve tepkisel politikaların gelişmesine yol açacaktır. Her ne kadar yaşlanan nüfusun bu etkilerinin büyük bölümü spekülatif olsa da, gelişmiş Batı ülkelerinin bu negatif etkileri minimuma indirecek kapasiteleri bilinmemektedir. Medyan yaşı 35 ila 45 yaş arasında olan Doğu Asya ülkelerinde bu durum bir avantaj olurken, günümüzde medyan yaşı 45 üzeri olan Batı Avrupa ülkelerinde 2030 da bu durum dezavantaj olacaktır. Nüfusu medyan yaş bakımından olgun kategorisinde olan Çin gibi ülkeler için, nüfusun getirdiği avantaj ve fırsatlar, insani sermayeye yapılan büyük yatırıma rağmen kaybolacaktır. Söz konusu riskin azaltılması için bu ülkelerin sürdürülebilir emeklilik ve sağlık düzenlemelerinin yapılmasına daha fazla önem vermeleri gerekmektedir. Genç nüfusa sahip olan ülke sayısında azalma: Bugün 80 den fazla ülkenin medyan yaşı 25 ya da daha altındadır. Bu ülkelerin, bir grup olarak, 1970 li yıllardan bu yana, dünya olayları üzerinde oldukça büyük etkisi bulunmaktadır. Dünyadaki tüm silahlı iç ve etnik çatışmaların yaklaşık % 80 i genç nüfusa sahip ülkelerde başlamıştır. Çerçevesini bu genç toplumların çizdiği demografik istikrarsızlık kuşağı, Orta Amerika nın merkezindeki ve And Dağları nın orta bölgelerindeki topluluklardan başlayıp, tüm Sahra altı Afrika yı kapsamakta ve Ortadoğu dan geçerek Güney ve Orta Asya ya uzanmaktadır a kadar genç nüfusa sahip bu ülke kuşağının, ölümlerin azalışı, hayat koşullarının iyileşmesi gibi sebeplerle daralması beklenmektedir. Genç nüfusa sahip ülkelerin, yoğunluklu olarak ekvatoral bölgedeki Sahra altı Afrika ülkeleri olacağı tahmin edilmektedir. 6/42

7 İkinci olarak Ortadoğu ülkelerinde (özellikle Filistin yerleşim yerleri), Ürdün ve Yemen in; Amerika kıtasında Bolivya, Guetemala, Haiti ve Pasifik boyunca Doğu Timor, Papua Yeni Gine ve Solomon adalarının, 2030 da genç nüfus yapısını hâlâ muhafaza edeceği öngörülmektedir. ABD Nüfus İdaresi, Güney Asya da 2030 da sadece Afganistan ın genç nüfus yapısını muhafaza edeceğini tahmin etmektedir. Pakistan ve Hindistan gibi geniş ve artan nüfusa sahip ülkelerdeki yaşlanma, güvenlik açısından endişe kaynağı olmaya devam eden, genç etnik ve bölgesel halkları kamufle edecektir. Afganistan ve Pakistan da, Peştunlar arasında çocuk doğum oranları kadın başına beş çocuktan daha fazladır. Türkiye nin güneydoğusunda Kürtlerin doğurganlık oranı kadın başına yaklaşık 4 çocukta duracak gibi görünmektedir. İsrail de ise ultra Ortodoks Yahudi azınlığın doğurganlık oranı kadın başına 6 çocuktan daha fazladır. Uyum güçlüğü yaşayan azınlıklardaki yüksek doğurganlık oranı ve nüfus artışı siyasi düzeni kaçınılmaz şekilde huzursuz etmekteyse de, demografik veriler, ülkelerin nüfus değişikliklerine nasıl uyum sağlayacaklarına dair tek başına bir anlam ifade etmezler. Yeni bir göç dönemi: Küreselleşmenin ilk başladığı dönem olan 19 uncu yüzyıl sonları, 20 nci yüzyıl başlarında, Avrupa Kıtası nın kendi içinde ve Avrupa dan da Yeni Dünya ya büyük bir göç yaşanmıştır. Birinci Endüstri Devrimi ndeki kadar büyük oranda olmamakla birlikte, son çeyrek yüzyıldakinden daha hızlı bir uluslararası göç beklenmektedir. Sınır ötesi göçe sebep olan faktörlerin güçlü ve ya da yoğun kalmaya devam etmeleri muhtemeldir. Bu faktörler, küreselleşme, fakir ve zengin ülkelerin nüfus yapılarındaki farklılık, ülkeler ve bölgeler arasındaki gelir adaletsizliği ile gönderen ve kabul eden ülkeler arasındaki göç şebekeleridir. Uluslararası göçten daha yüksek düzeylerde gerçekleşecek iç göç, gelişmekte olan ülkelerde hızlı şehirleşme, 2030 un sonlarına doğru ise bazı ülkelerde iklim değişikliği ve çevresel faktörler tarafından yönlendirilecektir. İklim değişikliği kaynaklı göç, Afrika ve Asya nın bazı bölgelerinin tarıma bağımlı olması ve Asya nın olağanüstü hava olaylarına karşı büyük hassasiyetinin bulunması nedeniyle, Afrika ve Asya yı diğer kıtalardan daha çok etkileyecektir. Kuraklığın neden olduğu göçler, dünyada artan bir sorun olacaktır. Daha büyük ekonomik fırsatlara erişim beklentisi de iç göçün başlıca nedenlerinden birini teşkil etmektedir. Bugün sadece Çin de yaklaşık 250 milyon kişinin ülke içinde göç ettiği tahmin edilmektedir. Kırsal kesimden, daha iyi yaşam koşularının olduğu kentlere doğru olan bu iç göç, artarak devam edecektir. Küresel işçiler: Vasıflı ve vasıfsız iş gücüne, geleneksel ve yeni göç alan ülkelerde ihtiyaç duyulduğu sürece, göç olgusu küresel bir gerçek olmaya devam edecektir. Günümüzde dünya göçmenlerinin 7/42

8 yarısından fazlasını kabul eden ilk 10 ülke G-8 ülkeleridir. Bu ülkelerde göçmenler için fırsatlar, ekonomik yavaşlama olsa dahi, iş gücü boşluğunu doldurmak üzere devam edecektir. Almanya da yaş arası genç nüfus oranı 2035 de % 25 ya da 2,5 milyon azalacak, yine Japonya da genç nüfus oranı % 25 ya da 3 milyon azalacaktır. ABD de ise her ne kadar genç nüfus oranında az da olsa bir artış gözlense de, genç nüfusun toplam nüfus içindeki payı yüzyılın gelecek çeyreğinde %14 den %12,8 lere inecektir. Yaş ile gelir farklılıkları da bir paradoks yaratmaktadır. Normalde, hızlı büyüyen ekonomilerin göçmenler için bir çekim gücü olması, göç vermemesi beklenirken, ekonomik büyümenin bilgi ve kaynak sağladığı gençler daha fazla gelir elde edecekleri, daha zengin ülkelere gitmeyi tercih edeceklerdir. Yeni gelişen ülkeler, göçmenler için sonsuz fırsatlar sunacaktır. Önümüzdeki 40 yıl zarfında, gelişmekte olan ülkelerdeki hızlı şehirleşmenin özellikle Asya ve Afrika da neden olduğu ev, iş yeri ve ulaşım hizmetleri alanlarındaki inşaat hacmi, bugüne kadar dünya tarihinde bu türden yapılan inşaatın toplam hacmine neredeyse eşit olacaktır. Bu da hem vasıflı hem de vasıfsız işçiler için büyük fırsatlar yaratacaktır. Genç nüfusu düşen Brezilya, Çin ve Türkiye gibi gelişen ülkeler, Sahra altı Afrika ve Güneydoğu Asya gibi genç nüfuslu az gelirli ülkelerden göçmenleri kendilerine çekecektir. Brezilya, Çin ve Türkiye halihazırda doğurganlıkta keskin düşüşler yaşamaktadır. Brezilya nın genç nüfusunun 2030 da 5 milyon a, Çin inkinin 75 milyona düşmesi beklenmektedir. Türkiye de ise genç nüfusun 2030 a kadar yavaş yavaş azalacağı tahmin edilmektedir. d. 4 üncü Mega Eğilim; Gıda, Su ve Enerji İhtiyacı: 2030 da küresel düzeyde artan nüfusa ve genişleyen orta sınıfa bağlı olarak, kaynaklara duyulan ihtiyaçlarda artış gözlenecektir. Küresel alanda gıda ihtiyacı % 35 den fazla, enerji ihtiyacı %50 oranında artarken, dünya nüfusunun yarısı su sıkıntısı yaşayacaktır. İklim değişikliği bu kritik kaynakların ulaşılabilirliğini olumsuz etkileyecektir da bir kıtlıklar dünyasıyla karşılaşmamamız için politika yapıcıların ve özel sektörün proaktif olması gerekmektedir. Muhtemelen pek çok ülke, dışarıdan büyük ölçekli yardım almadan gıda ve su sıkıntılarıyla başa çıkamayacaktır. Bir alanla ilgili sorunu, diğer alanlardaki arz ve talebi etkilemeden çözmek mümkün olmayacaktır. Tarımın, büyük ölçüde yeterli su kaynağına erişime bağlı olması ya da biobenzin gibi yeni enerji kaynaklarının gıda arzını olumsuz etkileme potansiyelinin bulunması gıda, su ve enerji arasındaki bağlantıya örnek teşkil etmektedir. Bilhassa Afrika ve Ortadoğu daki kırılgan devletler en fazla gıda ve su sıkıntısı riskiyle karşı karşıya kalacaklarsa da, Çin ve Hindistan da nüfusları nedeniyle bu risklere açıklardır. Enerji ile ilgili olarak yaşanabilecek bir yapısal değişim, kaya gazı ve yeni teknolojiler vasıtasıyla artan petrol üretimi sayesinde ABD nin enerji bağımlılığından kurtulmasıdır. Bu gelişme 8/42

9 vesileyle ABD nin dış ticaret dengesi ve ekonomik büyüme rakamlarında iyileşme, artan üretim nedeniyle ham petrol fiyatlarında düşüş ve müteakiben petrol ihraç eden ülkelerin ekonomilerinin olumsuz etkilenmesi gibi gelişmelerin yaşanması da muhtemeldir. 4. Raporun ikinci bölümünde, 2030 yılında ne tür bir dünyanın ortaya çıkacağını, Mega Eğilimler ile etkileşim halinde belirleyeceği ileri sürülen ve Oyun Değiştiriciler olarak adlandırılan altı değişken ele alınmaktadır. Bu bölümde özetle aşağıdaki hususlara yer verilmektedir: 4 a. 1 inci Oyun Değiştirici; Krizlere Açık Küresel Ekonomi: Uluslararası ekonomi, büyük ihtimalle, son derece farklı hızlarda ilerleyen bölgesel ve ulusal ekonomiler tarafından şekillendirilmeye devam edecektir. Bölgesel ekonomiler arasındaki bu farklılık, 2008 deki mali krizin oluşmasındaki etmenlerden biri olan küresel dengesizlikleri artırmakta, hükümetleri ve uluslararası sistemi zorlamaktadır. Bu noktada temel mesele, farklılıkların ve artan değişkenliğin küresel bir bozulmaya ya da çöküşe mi neden olacağı, yoksa çok sayıda büyüme merkezinin oluşmasının daha fazla esneklikle mi sonuçlanacağıdır. Başlıca gelişmiş ve gelişmekte olan ekonomilerde uyumlu politika ayarlamalarının bulunmadığı durumda, siyasi ve ekonomik krizlerin yaşanması çok muhtemeldir. Hem gelişmiş, hem de gelişmekte olan ülkeler küresel ekonomide yeni normal e ya da istikrara erişmek konusunda ciddi sınamalarla karşı karşıyadır. Batı için bu sınama, son dönemde yaşanan yavaşlamanın ya da 2008 den bu yana devam eden durağanlaşan büyümenin, uzun süreli bir iktisadi bunalıma ya da daha kötüsüne dönüşmemesidir. Bu sınama, pek çok Avrupa ülkesi ve Japonya için hızla yaşlanan nüfus karşısında büyümeyi sürdürülebilir kılmanın yollarını aramayı da içermektedir. Çin ve Hindistan gibi yükselen güçler için ise, başlıca sınama ekonomik kalkınmayı sürdürmek ve orta gelir tuzağına (kişi başına düşen GSMH nın gelişmiş ekonomilerdeki düzeyine erişememesi) düşmemektir krizi ve onun uzun süren etkileri, çoğu Avrupa ülkesinde sosyal ve siyasi dokuyu aşındıracak ve uzun dönemli istikrarsızlığa sebep olabilecek, daha uzun süreli bir kriz ihtimalini yükseltmektedir. McKinsey Küresel Enstitüsü nün kısa süre önce yaptığı bir çalışmada, hiçbir ülkenin ekonomik büyümeyi canlandırmak için bütün koşullara sahip olmadığı sonucuna varılmaktadır. Bu nedenle, önde gelen Batılı ülkelerin çoğunluğu, on yıldan daha uzun sürecek düşük ekonomik büyümenin sonuçlarına katlanmak zorunda kalabilecektir. Kilit önemdeki yapısal sınama olan yaşlanma, Avrupa ve Japonya yı daha fazla etkilemekle birlikte, ABD yi de önemli oranda etkileyecektir. 4 Raporun Yönetici Özeti nde, Oyun Değiştiriciler ile ilgili olarak, siyah kuğu olarak adlandırılan ve geniş çaplı karışıklıklara neden olabileceği belirtilen sekiz münferit durumdan da söz edilmektedir. Bunlar; şiddetli salgın hastalık, iklim değişikliğinin daha da hızlanması, Avro/AB nin çökmesi, Çin in demokratikleşmesi ya da çökmesi, İran ın reform sürecine girmesi, nükleer savaş ya da kitle imha silahlarının kullanıldığı bir saldırı veya siber saldırı, uyduları, jeomanyetik solar fırtınalar; ABD nin geri çekilmesi olarak sıralanmaktadır. Bunların arasında, demokratik bir Çin ve değişen İran dışında bütün durumların olumsuz etkilerinin olacağı ifade edilmektedir. 9/42

10 Avrupa özel bir durumdur. Zira, ekonomik ve mali konular AB nin geleceğine ilişkin siyasi kararlarla iç içedir. AB liderleri, mevcut çabalarının bir kriz ortamıyla sonuçlanmasına ve Avrupa piyasalarının geleceğine ilişkin şüphelerin doğmasına neden olmasına karşın, Avro bölgesinin dağılmasını önlemeye çalışmaktadır. Kriz yönetiminin uzun vadede bugünkü şekliyle sürdürülmesi mümkün görünmemektedir. Çok vitesli Avrupa gibi muhtemel çözümler, Avrupa nın bütüncül siyasi eylem kapasitesi konusunda şüphe uyandırmaktadır. Ekonomik çeşitlilik ve piyasa değişkenliğinin bu dönem zarfında AB yi karakterize etmeyi sürdürmesi muhtemeldir. Japonya nın hızla yaşlanan ve azalan nüfusu, uzun dönemli büyüme potansiyeli açısından ciddi bir kaynak boşluğuna sebep olmaktadır. Dramatik bir şekilde yaşlanan ve azalan nüfusun uzun süredir bozulan mali durumla birleşmesi, hükümetin mali durumu düzeltmeye yönelik manevra alanını daraltmaktadır. (Japonya da 2025 e kadar çalışma yaşındaki iki kişiye bir yaşlının düşeceği ve yaş arası nüfusun yılları arasında 81,5 milyondan 68,7 milyona gerileyeceği tahmin edilmektedir.) ABD, ikame düzeyine yakın doğum oranıyla, nüfus açısından, bütün gelişmiş büyük güçler (ve Çin gibi gelişmekte olanlar) arasında en iyi durumda olan ülkedir. Bununla birlikte, sosyal güvenlik ve tıbbi bakım gibi sorumlulukları (entitlement programs) devlet üzerindeki yükü önemli oranda artıracaktır. Ekonomistler, aynı zamanda, doğum oranının yükseltilmeye çalışıldığı İkinci Dünya Savaşı ile Soğuk Savaş arasındaki dönemde doğmuş olan neslin (baby-boomer generation) işçi olmaktan emekli olmaya geçişinin yaklaşmasının, Amerikan iş gücünün en iyi eğitimli, becerikli ve tecrübeli kadrolarını ortadan kaldırmasından da endişe duymaktadır. Çoğu ekonomist, ABD nin yeniden canlı ve istihdam yaratan büyüme yoluna dönebilmesi için ekonomisinin kompozisyonunun yeniden dengelenmesine ihtiyaç duyduğunu belirtmektedir. Küresel ekonominin sağlığı, giderek artan oranda, geleneksel Batı dan ziyade, gelişmekte olan ülkelerin ne denli başarılı olduğuna bağlı olacaktır. Gelişmekte olan ülkeler, halihazırda, küresel büyümenin % 50 den, küresel yatırımın ise % 40 dan fazlasını sağlamaktadır. Bu ülkelerin, küresel yatırımın büyümesine katkısı % 70 den fazladır. Çin in bu alandaki katkısı ABD ninkinin 1,5 katıdır. Dünya Bankası nın gelecekteki ekonomik çok kutupluluğa ilişkin modellemesine göre, Çin, ekonomik büyümesinin yavaşlamasına karşın 2025 e kadar küresel büyümenin 1/3 ünü sağlayacaktır. Bu kapsamda, dünya ekonomisi artık Amerikan tüketicilerine değil, etkili olmaya başlayan (emerging) ülkelerdeki yatırımın büyümesine bağlı olacaktır. Dünyanın ekonomik büyüme motoru olacağına ilişkin parlak tahminlere karşın, Çin belki de en ciddi engellerle karşı karşıyadır. Ülkenin nüfusu hızla yaşlanmaya başlayacaktır. Halihazırda Çin nüfusunun % 8 i 65 yaş ve üzeriyken, bu rakam 2030 da % 16 yı geçecektir. Bu arada, son zamanlarda % 72 yle zirveye ulaşan normal çalışma yaşındaki (15-65) nüfusun toplam nüfusa oranı, 2030 da % 68 e gerileyecektir. Çin de çalışma yaşındaki nüfusun azalmasına ilave olarak, 10/42

11 ufukta genç nüfusu kıtlığı da görünmektedir. Günümüzde yaş aralığındaki nüfusun toplam nüfusa oranı %30 un biraz üzerindeyken, 2030 a kadar % 21 ye düşecektir. Üniversite başvuruları son iki yılda azalmıştır. Muhtemelen daralan işgücü piyasasının ilk belirtileri ülkede işçilerin giderek artan huzursuzluklarını perçinlemektedir. Çin, son otuz yılda ortalama % 10 oranında gerçek büyüme göstermiştir. Çeşitli özel sektör kuruluşlarının tahminlerine göre, Çin 2020 ye kadar ancak % 5 oranında büyüyebilecektir. Çin in, daha yavaş büyümesi bile ABD nin büyüme ortalamasının iki katına tekabül edecek ve bu ülkenin önümüzdeki on ya da yirmi yılda genel ekonomik büyüklük anlamında ABD yi geçmesini sağlayacaktır. Bununla birlikte, daha yavaş büyüme kişi başına düşen gelirin büyümesi üzerinde aşağıya doğru bir baskı yaratacaktır. Çin de kişi başına düşen milli gelir 2020 da nominal değerlerle Dolar a ulaşacaktır ki, bu dönemde kişi başına düşen gelirin G-7 ekonomilerinde Dolar, Brezilya da , Rusya da ise Dolar dan fazla olması beklenmektedir. Çin orta gelir tuzağına düşme ihtimaliyle karşı karşıyadır. Çin ekonomisinin yavaşlayacağının bilincinde olan Çinli liderler, ekonomiyi daha fazla tüketime dayalı bir şekle dönüştürmek ve ülkeyi katma-değerli endüstriyel üretim zincirine yükseltmek istemektedirler. Yeni ekonomik büyümenin motoru olarak bilim ve teknolojiyi teşvik etmektedirler. Çin şimdiden, nano teknoloji, kök hücre, malzeme araştırmaları ve mevcut teknolojilerin yeni uygulamaları konularında önemli ilerleme kaydetmiştir. Çin örneğinde, ekonomik açıdan zor bir dönüşüm, aynı şekilde zor bir siyasi dönüşüm anlamına gelmektedir. Yavaşlayan kişi başına düşen gelir artışı, artan beklentileri karşılamadaki güçlükleri de artıracak ve muhtemelen toplumda huzursuzluğu tetikleyecektir. Siyasi bir kriz Çin in ekonomik hedeflerine erişmesini güçleştirecektir. Uzun süren bir siyasi ve ekonomik kriz, Çin in, sorunlarından dış unsurları sorumlu tutarak, içine kapanmasına neden olabilecektir. Her ne kadar son otuz yılda kaydedilen ekonomik başarılar nedeniyle lider kadrosu ve orta sınıfın büyük bölümü küreselleşmeye bağlanmışsa da, tarihte başka ülkelerde görüldüğü gibi, ekonomik gelişmenin durması durumunda, dış dünyaya ilişkin şüpheler, etkili bir siyasi güç olarak yeniden ortaya çıkabilir. Dünya Bankası, Hindistan ın, 2025 e kadar, gelişmekte olan ekonomik büyüme kutbu olarak Çin e katılacağı düşüncesinde olup, bu durum küresel ekonomiyi güçlendirecektir. Hindistan ın önümüzdeki yılda beklenen güçlü büyümesi, bu ülkenin küresel büyümeye katkısının ABD dışındaki bütün münferit gelişmiş ekonomilerin katkısını geçeceği anlamına gelmektedir. Dünya Bankası, 2025 yılına kadar, Çin ve Hindistan ın bir arada gerçekleştirecekleri büyüme motoru işlevinin, ABD ve Avro bölgesinin toplamından yaklaşık iki kat fazla olacağını öngörmektedir. Bununla birlikte, Hindistan da Çin gibi, hızlı büyümeye eşlik eden sorun ve tuzaklarla karşı karşıyadır. Bunların arasında kırsaldaki ve şehirdeki sektörler arasındaki ve toplumdaki büyük 11/42