Тurkic Weekly (76) (7-13 Ağustos)

Transkript

1

2 Т Тurkic Weekly (76) (7-13 Ağustos)

3 G.BERDİMUHAMEDOV UN AZERBAYCAN ZİYARETİ SONUÇLARI 8-9 Ağustos 2017 tarihlerinde Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbangulı Berdimuhamedov Azerbaycan'a resmi ziyaret gerçekleştirdi. Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbangulı Berdimuhamedov ve Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev arasında yapılan geniş kapsamlı görüşmede enerji, ulaştırma ve insani alanlardaki ikili işbirliği konular değerlendirildi. Görüşme sırasında yaptığı konuşmasında Azerbaycan Devlet Başkanı I.Aliyev şunları kaydetti: "Bugün yaptığımız görüşmeler ve imzaladığımız belgeler Türkmenistan-Azerbaycan ilişkilerinin en üst düzeyde olduğunu bir kez daha kanıtlamaktadır. Bu bağlar halklarımızın birliği, dostluğu ve kardeşliğine dayanmaktadır. Yüzlerce yıldır Türkmenler ve Azerbaycan halkları birlikte yaşadı, işbirliği yaptı ve dostluk ilişkilerini kurdu. Devletlerarası ilişkilerimiz bu sağlam temel üzerine kurulmuştur. Bu yıl karşılıklı diplomatik ilişkilerin kurulmasının 25. yıldönümünü kutluyoruz. Anıla çeyrek asırlık zaman diliminde Azerbaycan ve Türkmenistan büyük ve başarılı bir gelişme yolu izledi". Türkmenistan lideri G. Berdimuhamedov konuşmasında şöyle konuştu: "Azerbaycan bizim önemli ve güvenilir ortağımızdır. Orta Asya ile Hazar Havzası nda barış, istikrar ve güvenliği sağlamak için uygun koşulları oluşturmak ve bölgede verimli işbirliği mekanizmalarını sağlamak için birlikte yoğun şekilde çalışmaktayız. Türkmenistan ve Azerbaycan arasındaki karşılıklı adımlar, stratejik istikrarın ve bölgesel süreçlerin olumlu gelişiminin önemli bir faktörüdür. Her iki ülke de, Hazar alanının Avrasya'da uzun vadeli bir istikrar kaynağı ve geniş uluslararası ortaklık alanı haline getirilmesini desteklemektedir". Aynı zamanda, iki ülke arasındaki enerji işbirliği perspektifleri ile ilgili önemli görüşmeler yapıldı. Şu anda, Türkmenistan ve Azerbaycan enerji ve ulaşım akımlarını çeşitlendirmek için yeni ortak projeleri hayata geçirmek için tüm imkânları kullanmaktadır. Bu bağlamda, Türkmen gazının Azerbaycan ve Türkiye toprakları üzerinden Avrupa'ya ulaştırılacağı Trans-Hazar boru hattı projesinin yine gündeme gelmesi sözkonusudur. Türkmen gazını Avrupa'ya tedarik edebilecek olan Trans-Hazar doğalgaz boru hattının inşası konusunda çoğu zaman spekülasyonların yaşandığına, özellikle inşasına yönelik perspektiflerin açıklığa kavuşmaya başladığına dikkat çekilmelidir. Şimdi taraflar, Türkmen gazını Güney Gaz Koridoru aracılığıyla Avrupa'ya tedarik etme ihtimalini düşünmektedir. 1

4 Geniş görüşmede Azerbaycan ve Türkmenistan devlet organları temsilcileri yeni anlaşmalar ve belgeler paketini imzaladılar. İmzalanan belgeler arasında aşağıdakiler bulunmaktadır: - "Azerbaycan Cumhuriyeti ve Türkmenistan arasındaki stratejik ortaklık üzerine bildiri"; - "Yük taşımacılığının organizasyonu, yük arabaları ve konteynerlerin kullanımı ve kayıdı, Bakü ve Türkmenbaşı limanları vasıtasıyla uluslararası direkt raylı sistem ve feribot seferlerindeki hesaplamalara ilişkin eklemeler ve değişikliklerin getirilmesi protokolü; - "Turizm alanındaki anlaşma"; - "Kültür alanındaki işbirliği sözleşmesi". Taraflar, ayrıca taşımacılık sektöründe işbirliği perspektiflerini değerlendirdiler. Türkmen şirketleri, Türkmenistan ve Azerbaycan'ın transit geçiş imkânlarını artırmak için büyük potansiyele sahip olan ve yeni açılan Bakü-Tiflis-Kars demiryolu hattının potansiyelini kullanmaya ilgi gösterdiler. İki ülkenin Devlet Başkanları Hazar ile ilgili müzakereler meselelerine de değindiler. İki ülke diğer Hazar ülkeleri ile birlikte Hazar'ın hukuki statüsü konusunda müzakereleri sürdürmektedir. Genel olarak, Türkmenistan liderinin Azerbaycan'a yaptığı ziyaret samimi bir ortamda gerçekleşti. Taraflar, önümüzdeki yıllara ilişkin planları açıkladı. Özellikle enerji ve ulaştırma sektörlerinde yoğun ikili ilişkilerin geliştirileceği hususu belirtilmektedir. Ziyaretin son günü G.Berdimuhammed, Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev'i 5. Asya Oyunlarının açılış törenine davet etti. Türkmenistan Devlet Başkanı "Bu vesile ile, Sizi 17 Eylül 2017 tarihinde Aşkabat'ta yapılacak olan 5. Asya Kapalı Salon ve Dövüş Sanatı Oyunları'nın açılış törenine katılmaya davet ediyorum" diye açıkladı. 2

5 ÇİN-KIRGIZİSTAN-ÖZBEKİSTAN YOLU İNŞA EDİLECEK Geçtiğimiz dönemde Çin-Kırgızistan-Özbekistan demiryolu projesinin nihai onayı konusunda önemli görüşmeler yapıldı. Özbekistan basınına göre, proje çalışmaları pratik aşamaya geçmiş bulunmaktadır. "Uzbekiston Demir Yolları" Şirketi Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Davron Dehkanov a göre, anılan demiryolu Çin'den başlayarak, Kırgızistan ve Özbekistan üzerinden Trans- Kafkasya koridoru vasıtasıyla Doğu Avrupa'ya malların ulaştırılması için fırsat sağlayacaktır. Anılan koridor Avrupa yönündeki kargo taşımacılığında en kısa rota olacaktır. Bu nedenle, anılan proje Çin demiryolları, Çin hükümeti tarafından çok büyük ilgi görmektedir. Çin tarafı da, Özbekistan hükümeti de bu projenin inşaat çalışmalarına başlamak için büyük çaba sarf etmektedir. Uzmanların belirttiği gibi, günümüzde Çin ve Kırgız yetkilileri arasında müzakereler aşamasında olan bir takım teknik konular bulunmaktadır. Bu konular, ilk önce hat (ray) genişliğindeki farklardan kaynaklanmaktadır. Davron Dehkanov, "Özbekistan'da, ray açıklığı 1520 milimetre, Çin ise 1435 milimetredir. Yüklerin aktarma ile nakliyesi, hangi istasyonda olacağı, terminalin nerede bulunacağı meseleleri halen netleştirilmesi gerekmektedir. Ancak bizler "Bir Kuşak - Bir Yol" projesinin hayata geçirileceğini ümit ediyoruz", diye açıkladı. Özbek tarafının projeye gittikçe büyük ilgi göstermesi şaşırtıcı değildir. Nihayetinde, 1990'lı yılların ortalarında bu girişimi bizzat öne süren Özbekistan'ın ilk Devlet Başkanı, merhum I.Karimov idi. Şu anda Özbek Demiryolu Şirketi, anılan girişimin tasarımı, inşası ve montaj işlerinin planlanmasına aktif olarak katılmaktadır. Çünkü, bu demiryolu projesi Özbekistan daki Angren-Pap yoluna benzemekte olup, burada önemli sayıda mühendislik yapıları, tüneller ve köprüler inşa edileceği beklenmektedir. Genel olarak, hayata geçirilmesi halinde Çin-Kırgızistan-Özbekistan demiryolu İkinci Kıtasal Taşımacılık Köprüsü'nün güney koridorunu oluşturmakla kalmaz, aynı zamanda, üç ülkenin üreticileri için yeni pazarların açlımasını sağlayacaktır. Projenin ön verilerine göre, Doğu Asya'dan Orta Doğu ve Güney Avrupa ülkelerine giden rota yaklaşık 900 kilometre olacak ve ulaştırma süresi 7-8 güne azalacaktır. 3

6 Buna ek olarak, demiryolu inşası Orta Asya ülkelerinin ulaşım altyapısının geliştirilmesini, ayrıca Basra Körfezi ile Pasifik limanlarına rahatlıkla erişim sağlayabilecek olup, bölgenin doğal kaynaklarının çıkarılması ve kullanılmasını teşvik edecektir. Uzun yıllardır anılan demiryolu projesi, sübjektif nedenlerden dolayı tüm katılımcılar tarafından onaylanmamıştı. Pekin'de Mayıs ayında gerçekleşen Forum öncesinde bu proje ile ilgili ilk ilerleme kaydedildi. Bu Forum da Çin, Kırgızistan ve Özbekistan temsilcileri ayrı bir görüşme yaparak, demiryolu inşa etme projesini görüştüler. Pekin'de konuşan Şavkat Mirziyoyev, "Çin-Kırgızistan-Özbekistan-Afganistan demiryolunun "Bir Kuşak - Bir Yol" geniş ulaşım koridorları ağına entegre edilebileceğini ve bu yolların Hint Okyanusundaki Pakistan ve İran ın limanlarına erişim sağlayabileceğini düşünüyoruz", diye açıkladı. Yol inşaatına yönelik bazı engeller halen devam etmektedir. Çin tarafına göre projeye ilişkin iki engel bulunmaktadır. Birinci engel Kırgızistan'ın konumu ile ilgilidir. Kırgız Cumhuriyeti yüksek yetkilileri halen hangi rotanın kullanılacağına ilişkin karar verememektedir. Bişkek bu konuda birçok kenti ve kasabayı (Torgart-Dostuk-At-Bashi-Celal-Abad km) birbirine bağlamayı sağlayabilecek 400 km'yi aşan daha uzun bir güzergah sunmaktadır. Pekin ise 278 km uzunluğundaki rota (Torugart-Arpa-Kara-Suu km.) üzerinde ısrar etmektedir. Ancak, bilindiği gibi, yakında Pekin ve Bişkek demiryolunun yapımını hızlandırmaya karar verdiler. Bu yılın Mayıs ayında Çin e yaptığı ziyaret çerçevesinde, Devlet Başkanı A.Atambaev Pekin de Çin Yol ve Köprüler Devlet Şirketi (China Road and Bridge Corporation) Yönetim Kurulu Başkanı Lu Shan ile projenin ayrıntılarını görüştü. İkinci engel ise Rusya'nın tutumundan kaynaklanmaktadır. Çinli uzmanlara göre, demiryolunun perspektifleri öncelikle Çin'in kendisinin ihtiyatlı konumu nedeniyle halen belirsizdir. Pekin, Moskova'nın bu projeyi şiddetli şekilde eleştirebileceği ve bundan dolayı girişimi engelleyeceğini düşünmektedir. Bu durumda Pekin, konuyu gündemden kaldırmamakla birlikte, sürekli olarak Kırgızistan ve Özbekistan a projeye olan ilgi düzeyini yükseltmeye devam etmektedir. Bundan hareketle, yakın gelecekte "Çin-Kırgızistan-Özbekistan" projesi pratik aşamaya geçecektir. Özbekistan'ın durumu göz önüne alındığında, projenin Afganistan, Türkmenistan ve İran demiryollarına bağlanması beklenebilir. 4

7 SEÇİM ÖNCESİ TÜRKİYE ZİYARETİ Geçtiğimiz hafta Kırgızistan Başbakanı Sooronbay Ceenbekov'un Türkiye Cumhuriyeti ziyareti gerçekleştirildi. Ziyaret sırasında, Kırgız Bakanlar Kabinesinin Başkanı ve Devlet Başkanı adayı Ceenbekov, Başbakan Binali Yıldırım'ın da aralarında bulunduğu birçok yetkililer ile görüşme yaptı. Ayrıca, ziyaret çerçevesinde İstanbul'daki Manas anıtının açılış töreni, Türk diline çevirilen Manas destanının sunumu ve Türkiye'deki Kırgız diasporasının temsilcileri ile görüşme yapıldı. Kırgız Cumhuriyeti heyetinde Dışişleri Bakanı Yerlan Abdıldayev, Kültür, Enformasyon ve Turizm Bakanı Tugolbay Kazakov, Eğitim ve Bilim Bakanı Gulmira Kudayberdiyeva ve Kırgız Cumhuriyeti nin Ankara Büyükelçisi İbrahim Cunusov bulundu. Görüşmede taraflar eğitim, kültür, tarım ve ticaret ile ekonomik ortaklık alanlarındaki ikili işbirliği perspektiflerini görüştüler. Görüşmede Türkiye Başbakanı Binali Yıldırım Türkiye'nin ekonomik, ticaret, kültür ve eğitim de dahil olmak üzere her alanda kardeş Kırgızistan ile işbirliğini derinleştirmek istediğini kaydetti. Türkiye Başbakanı, ikili ilişkileri aktifleştirme ihtiyacına dikkat çekerek, bir sonraki Türk-Kırgız Ticaret ve Ekonomik Komisyon Toplantısının bir an önce yapılması gerektiğinin altını çizdi. İkili işbirliğinin insani boyutuna özel bir vurgu yapılmıştır. Taraflar, 1992 yılından bu yana Kırgızistan'dan gelen 3500 öğrencinin Türkiye üniversitelerinde yüksek öğrenim gördüklerini kaydetti yılında Türkiye tarafından Kırgız vatandaşlarına 100 kota ayrılmış olup, bu program devam edecektir. S. Ceenbekov yaptığı konuşmada "Türkiye, Kırgızistan'ın başlıca ticari ve ekonomik ortaklarından biridir ve ülkelerimiz arasındaki ticaret, ekonomik ve yatırım ilişkilerini güçlendirmek gerekiyor", diye açıkladı. Bunun yanısra, İstanbul'daki Manas anıtının açılış töreninde konuşan Kırgızistan Başbakanı, "İstanbul şehrinde yerleştirilen Manas Anıtı, Kırgız halkının gurur kaynağı ve Türk halkı ile olan dostluğunun simgesi olacaktır. Türk milletine, Kırgız halkının tarihi ve kültürüne gösterdiği saygısından dolayı şükranlarımızı ifade ediyoruz", diye açıkladı. S.Ceenbekov, önümüzdeki Ekim ayında Kırgızistan da yapılacak Devlet Başkanlığı seçimlerine Kırgızistan Sosyal-Demokratik Partisi nden katılacak başlıca adaylardan biridir. Gözlemciler, mevcut başbakanın bir sonraki Kırgızistan Devlet Başkanı olma şansının yüksek olduğuna dikkat çekmektedir. 5

8 ABD YAPTIRIMLARI BİRÇOK ÜLKEYİ ETKİLEYECEK Ağustos ayının başında, ABD Senatosu ve ardından Cumhurbaşkanı Donald Trump, bu kez Rusya, İran ve Kuzey Kore ye karşı yaptırımlar paketini imzaladı. Bu paket, uzmanların da belitrtikleri gibi, Temsilciler Meclisi tarafından önerilen yaptırımların gözden geçirilmiş ve yumuşatılmış şekli olmanın ötesinde, aslında, ABD'nin yabancı ülkelere karşı yaptırımlar getirmesi yönündeki mevcut tüm alanları kapsamaktadır. Bununla birlikte, kabul edilen belgenin temel anlamı Rusya'ya karşı uygulanan yaptırım rejiminin benzeri görülmemiş şekilde sıkılaştırılmasına yöneliktir. Özellikle Hamburg'de Putin ve Trump arasında yapılan görüşme sonrasında Rusya ile ABD ilişkilerinin iyileşmesine dair umutların olmasına rağmen, yine de yaptırım onayı haberi bekleniyordu. Bununla birlikte, bazı olumlu beklentiler aksine ABD, Rusya'ya karşı yeni bir yaptırım paketi sunmaya devam edecektir. Bu durum, yalnızca ABD ve Rusya arasında değil, aynı zamanda Washington ile Brüksel arasındaki ilişkilerin kötüleşmesine ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki iç siyasi değişikliklere neden olabilir. İlk kez Euro Bölgesi ülkeleri, Washington'un tek taraflı hareket ettiğini, Avrupalı ortaklarla anlaşma yapılmaksızın yeni bir yaptırım paketi geliştirdiklerini kaydetti. ABD nin getirdiği yeni yaptırımların, Rusya'nın çokuluslu şirketleri ile enerji sektöründe işbirliği yapan Avrupalı şirketlerin çıkarlarına zıt olduğunu öne süren Avrupalılar yaptırımları sert bir şekilde kınamıştır. Avrupalıların çoğu Kuzey Akımı-2 (Nord Stream-2) doğal gaz boru hattının kaderinden endişelerini dile getirdi. Bilindiği gibi, anılan doğalgaz boru hattı projesi Almanya için büyük önem taşıyor. Avrasya Ekonomik Birliği çerçevesindeki yakın ekonomik bağlar göz önüne alındığında, Kazakistan da yaptırımlardan olumsuz etkilenebilir. Çünkü, daha önceki yıllarda yer alan gelişmelerden görüldüğü gibi, Rusya ekonomisindeki değişimler Kazakistan ekonomisindeki durumu net bir şekilde etkilemektedir. Dahası, yaptırım haberi sonrasında ülkenin ulusal para birimi ABD doları karşısında bir kez daha değerini kaybetmiştir. Diğer bölgesel oyuncuların yaptırımlara ilişkin tepkileri de olumsuz oldu. Tabii, İran'ın yetkilileri kabul edilen yaptırımların geçen yıl Tehran ile imzalanan anlaşma hükümlerine uymadığına dikkat çekerek, ABD'nin eylemlerini kınadı. Türkiye'nin bu konudaki tutumu dikkat çekicidir. Türkiye Dışişleri Bakanı M.Çavuşoğlu, yakın dönemde sunduğu bir röportajda, Türkiye nin de geçmişte yaptırımlardan çok zarar gördüğünü, Türkiye nin komşuları ve ortaklarına (Rusya) karşı yapılan yaptırımların ekonomiye ağır zarar verdiğini açıkladı. Bununla birlikte, Çavuşoğlu anılan yaptırımları kabul etmediklerini ve sorunları çözmenin başka yollarını aramanın gerektiğini, ve dolayısıyla Rusya'ya karşı yaptırımlara katılmadıklarını ve siyasi etkileşimi tercih ettiklerini açıkladı. 6

9 @intturkicacadem