Ali Rıza ERDEM 1 Musa ALTUNSARAY 2 EĞİTİMDE NİTELİĞİ BELİRLEYEN ÖNEMLİ BİR ETKEN: EĞİTİM ETİĞİ 3

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 23, Mart 2016, s Ali Rıza ERDEM 1 Musa ALTUNSARAY 2 EĞİTİMDE NİTELİĞİ BELİRLEYEN ÖNEMLİ BİR ETKEN: EĞİTİM ETİĞİ 3 Özet Eğitim kurumlarında verilen eğitim doğrudan veya dolaylı toplumdaki tüm kesimleri ilgilendirmektedir. Toplumdaki bireyler eğitim kurumlarında verilen eğitimin niteliği kadar, eğitimin nasıl verildiğini de önemsemektedir. Bu nedenden dolayı eğitim kurumlarında verilen eğitimin eğitim etiği ne uygun verilmesi artık önemlidir. Eğitim etiği irdelenmesinin, eğitim sisteminin stratejik öğesi olan öğretmenlerin dikkatinin konuya çekilmesi ve konu hakkında farkındalıklarının artırılması açılarından katkı sağlaması beklenmektedir. Bu çalışmanın amacı, ilgili alanyazını irdeleyerek eğitim etiği nin kritiğini yapmaktır. Eğitim etiği irdelenmesinin, eğitim sisteminin stratejik öğesi olan öğretmenlerin dikkatinin konuya çekilmesi ve konu hakkında farkındalıklarının artırılması açılarından katkı sağlaması beklenmektedir. Anahtar Kelimeler: Eğitimde nitelik, eğitim etiği, öğrenme ortamı, etkileşim, çıkarım AN IMPORTANT FACTOR THAT DETERMINES THE QUALITY OF EDUCATION: EDUCATION ETHICS Abstract Education provided in the educational institution directly or indirectly concerns everyone in the society. Individuals in society should care about the how the education is provided as much as the qualification of the education delivered educational institutions. Thus, it is now important to provide education in accordance with the educational ethics. It is expected that the examination of the educational ethics will have contributions for drawing attention of the teachers that are strategic elements of education system and in terms of increasing their 1 Prof. Dr., Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, arerdem@pau.edu.tr 2 Ankara Milli Eğitim Müdürlüğü, altunsaray66@gmail.com Haziran 2015 arasında Ankara da Hacettepe Üniversitesi, Beytepe Yerleşkesinde düzenlenen II. Uluslararası Avrasya Eğitim Araştırmaları Kongresi nde sözlü sunulan bildirinin geliştirilmiş şeklidir.

2 Ali Rıza Erdem - Musa Altunsaray 22 GİRİŞ awareness about this subject. The aim of this study is to criticize the educational ethics by examining the relevant literature. It is expected that the examination of the education ethics will have contributions for drawing attention of the teachers that are strategic elements of education system and in terms of increasing their awareness about this subject. Key words: Ethics in education, education ethics, learning environment, interaction, result of the point Eğitim kurumları ve bu kurumlarda verilen eğitim, toplumdaki bireylerin bugünkü ve gelecekteki hayata daha hazırlıklı olabilmeleri için bir ihtiyaç olarak ortaya çıkmıştır. Eğitim kurumlarında verilen eğitim formal boyutuyla daha çok ön plana çıkmakta ve toplumdaki bireyler, kurumlar verilen bu formal eğitimin amacını, programını, verilen eğitimin ne kadar eğitim etiğine uygun verildiğini önemsemektedir. Çok bileşenli bağımlı değişkenler bütünü olan eğitim kurumlarının amaçlarını ne derece etkili gerçekleştirdiği kadar, amaçlarını gerçekleştirirken ne kadar eğitim etiğe uyduğu da artık önemlidir. Düne göre bugün, diğer alanlarda olduğu gibi eğitimde etik toplumsal anlamda daha bir önem kazanmıştır. Eğitimde yatırım insana yapılmaktadır ve eğitimin amaçlarından birisi de toplumun değer yargılarını bir sonraki nesile aktarmaktır. Eğitim kurumu olan okullar değerlere dayalı örgütlerdir. Değere dayalı okullarda öğretmen eğitim etiğine uygun eğitim-öğretimi gerçekleştirirken konumundan dolayı toplumun birçok kesimiyle ilişki içerisindedir ve bu farklı kesimlerin öğretmenden değişik beklenti ve istekleri olabilmektedir. Bu beklenti ve istekler öğretmenleri sürekli olarak etik sorunlarla yüzyüze getirmektedir. Bu sorunlardan bazıları ırkçılık, kökten dincilik, cinsiyet eşitsizliği, cinsel taciz, şiddet, cinsiyete yaklaşımda farklılıklar, aile yapısı (boşanmış, tek ebeveynli, hemcinslerden oluşan vb.), çocukların suistimali, bozulan sağlık dengeleri (obetizm, süreğen hastalıklar vb.) dir (Akbaba Altun, 2003; Erdoğan, 2012; Uğurlu, 2012). Eğitim kurumlarında verilen eğitim doğrudan veya dolaylı toplumdaki tüm kesimleri ilgilendirmektedir. Toplumdaki bireyler eğitim kurumlarında verilen eğitimin niteliği kadar, eğitimin nasıl verildiğini de önemsemektedir. Bu nedenden dolayı eğitim kurumlarında verilen eğitimin eğitim etiği ne uygun verilmesi artık önemlidir. Eğitim etiği irdelenmesinin, eğitim sisteminin stratejik öğesi olan öğretmenlerin dikkatinin konuya çekilmesi ve konu hakkında farkındalıklarının artırılması açılarından katkı sağlaması beklenmektedir. Bu çalışmanın amacı, ilgili alanyazını irdeleyerek eğitim etiği nin kritiğini yapmaktır. Eğitim etiği irdelenmesinin, eğitim sisteminin stratejik öğesi olan öğretmenlerin dikkatinin konuya çekilmesi ve konu hakkında farkındalıklarının artırılması açılarından katkı sağlaması beklenmektedir. Yöntem Bu çalışmada eğitim etiği irdelenerek çıkarımlarda bulunulmuştur. Çalışma alanyazından elde edilen verilerin analizi ve yeniden düzenlenmesi yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Çalışmada alanyazından elde edilen veriler, araştırmacılar tarafından belirlenen etik, eğitim ve etik ilişkisi, eğitim etiği, öğrenme ortamındaki öğretmen-öğrenci etkileşiminde etik, öğretmen için eğitim etiğine yönelik çıkarımlar, yerleşik eğitim etiği anlayışının eğitimin niteliğine katacağı güç alt başlıkları kullanılarak düzenlenmiştir. Veriler, alanyazından ve internet kaynaklarından elde edilmiştir. Öncelikle elde edilen veriler çalışmanın alt başlıklarına göre

3 23 Eğitimde Niteliği Belirleyen Önemli Bir Etken: Eğitim Etiği ayrılmış ve analiz edilmiştir. Daha sonra ayrılan ve analiz edilen veriler, çalışmanın alt başlıklarına göre yeniden düzenlenmiştir. Etik Etik, bir dizi kural ve ilke yâda bir küme insan yâda toplumca kabul edilmiş bir dizi davranış ve ilkeler kümesi anlamına gelmektedir. Etiğin özünde doğru ve yanlış ölçütleri yatmaktadır, etik, yanlış ya da doğru olma düşüncesiyle ilgilenir. Daha geniş bakış açısıyla etik bütün etkinlik ve amaçların yerli yerine konulması, neyin yapılacağı veya yapılamayacağının, neyin isteneceğinin veya istenemeyeceğinin, neye sahip olunacağı ya da olunamayacağının bilinmesidir. Etik genel olarak, neyin doğru neyin yanlış olduğunu ayırmaya yarayan davranış kurallarıdır. Etik, insan davranışlarını tanımlayarak ya da açıklayarak değil, değerlendirerek yapar. Buradaki değerlendirmeden amaç, insan eylemleri ve bunların sonuçlarının çözümlenmesidir. Etik kişinin kendi çıkarlarına kayıtsız kalmasını öngörür. Örgütler artık etik uygulama ve davranışların kurumsallaştırılmasına önem vermektedir (Gözütok, 1999; Karakütük, 2002; Aydın, 2003b; Kuçuradi, 2003; Morris, 2004; Pelit ve Güçer, 2006; Ilgaz & Bilgili, 2006; Aypay, 2009; Obuz, 2009; Yaman & Mermer & Mutlugil, 2009; Usta, 2011; Kandemir, 2012) Aralarında ilişkiler bulunan dört ayrı etikten söz edilebilir (Aydın, 2003b; Örenel, 2005; Başel, 2007; Sakin, 2007; Selimoğlu, 2008; Kocayiğit, 2010; Manolova, 2011; Arğa, 2012; Ergin, 2014): (1) Betimleyici etik, bilimsel yâda tanımlayıcı yaklaşımın ahlâk alanına uygulanmasını ifade eden bu etik anlayış norm bildirmek yada kural koymak yerine, sadece insan eylemlerini gözlemleyerek, eylemlerin sonuçlarını betimler. (2) Metaetik, etiğin doğası ve ahlaki gerekçelendirme hakkında yorumlar yapar. Etiğin göreli olup olmadığı ya da insanın hep kendi çıkarları için davranıp davranmadığı gibi tartışmalar meta etiğin kapsamına girer. (3)Normatif etik, bizim ahlaki eylemlerimizin içeriğine karar vermemizle ilgilenir. Normatif etik kuramları, eylemlere rehberlik sağlamayı amaçlar ve Ne yapmalıyım? sorusunun yanıtını verecek süreçleri tanımlamayı hedefler. Normatif etikte doğru ile yanlış davranışları kesin bir biçimde birbirinden ayıracak ölçütler oluşturulmaya çalışılmaktadır. (4) Uygulamalı etik, belli özel alanlarda ortaya çıkan etik sorunların tartışılması için ölçütler yaratma ve bu özel alanlarda bu ölçütlerin insan davranışlarında uygulanmasıyla ilgilenir. Tıbbi etik, biyo etik, sosyal etik, iktisat etiği, bilim etiği, eğitim etiği, iş etiği, bilişim etiği, mühendislik etiği, çevrebilim etiği, barış etiği gibi çeşitli alanları vardır. Eğitim ve Etik İlişkisi Eğitim insan hayatının her safhasındadır ve insanı insan yapan faktörlerin en başında gelir. Eğitimin nihai amacı bireyin kendini gerçekleştirmesini sağlamaktır. Eğitim ile etik arasındaki ilişki çeşitli açılardan ele alınabilir. Ergüden e (2003: 2) göre eğitim ve etik arasında bu anlamda zorunlu bir ilişki vardır ve Sokrates bunu kendini tanı sözü ile ifade etmektedir. Bu anlamda eğitim, yaşam boyunca süren bir kendini tanıma sürecidir. İkinci olarak Sokrates in kendisinin her şeyi bilmediğini bildiği sofistlerin ise her şeyi bildiklerini zannettikleri sözü eğitim etik ilişkisinin paradoksal yönünü gösterir. Eğitim bu anlamda, ömür boyu sürecek olan bir kendini tanıyamama sürecidir. Ilgaz ve Bilgili ye (2006: ) göre eğitimin temelinde insan olması, etiğin de eğitimin içerisinde olmasını gerektirir, çünkü etiğin de temelinde insan vardır. Diğer taraftan toplumu geliştirmeye çalışan eğitimin bireylere kendisine ve topluma nasıl ve ne kadar yararlı olacağını etikten almaktadır. Şakar a (2010: 11) göre eğitimle etiğin amacı arasında sıkı bir ilişki vardır, çünkü etiğin amaçladığı insan pratiğini ahlaki niteliği

4 Ali Rıza Erdem - Musa Altunsaray 24 bakımından aydınlatma; eleştirel, ahlak tarafından belirlenmiş bir bilinci geliştirebilecek etik argümantasyon biçimlerine ve temellendirme süreçlerine girebilme; insanı sevebilmeyi öğretme idealine ancak eğitimle ulaşılabilir. Teori ve uygulama bağlamında da eğitim ve etik arasında bir ilişkinin varlığından söz edilebilir. Etik insana ait yükümlülüklerin neler olması gerektiğini ele alırken, eğitim de bu yükümlülüklerin insana nasıl kazandırılacağını araştırmakta ve bulgularını uygulamaya geçirmektedir. Eğitim Etiği Eğitim toplumun geleceği olan yeni nesilin yetiştirilmesi işlevini öncelikle üstlenmiştir. Yeni nesili yetiştirirken işe koşulacak olan eğitimin etik boyutu güncel bir tartışma konusu olmaya hala devam etmektedir. Eğitim etiğinin makro (ulusal) ve mikro (okul) boyutlarda ele alınması tartışmanın daha işlevsel olması açısından önem taşımaktadır. Aydın a (2003a: 138) göre eğitim etiğinin üç alanda ele alınması gerekmektedir: (1) Eğitim politikalarında etik tartışma ve yansımalar (2) Öğretmenlerin meslek etiği (3) Okullarda etik eğitimi Makro düzeyde eğitim etiği Makro düzeyde eğitim etiği profesyonellik, eğitim politikası, eğitim programı ve öğrenci-veli boyutlarında okullarda eğitim-öğretimin eğitim etiğine göre sürdürülebilmesi için ilkelerin ve standartların belirlenmesidir. Makro düzeyde, eğitim etiği açısından profesyonellik, eğitim hizmetinin profesyonelce ve bireysel farklıkların gözetilerek yürütülmesidir. Eğitimcilerin eğitim etiğine uygun olarak profesyonelce eğitim hizmetini verebilmeleri için ilke ve standartların belirlenmesi gerekmektedir. Ülkemizde diğer devlet memurları gibi öğretmenlerin de hizmet sunarken uymaları gereken etik ilkeler Kamu görevlileri etik davranış ilkeleri ile başvuru usul ve esasları hakkında yönetmelik te belirtilmiştir. Ayrıca öğretmenler için eğitim hizmetini sunarken uyacağı eğitim etiği ilkeleri belirlenmemiştir. Amerika Birleşik Devletlerinde eğitim ve öğretmenlik meslek etiği çeşitli öğretmen dernekleri, sendikalar, eyalet eğitim bölümleri tarafından ele alınmış ve yazılı olarak belirlenmiştir. Amerikan Ulusal Eğitim Derneği tarafından 1975 yılında kabul edilen Eğitim Profesyonellerinin Etik Kodları na göre eğitimde etik ilkeler bütün eğitimcilerin davranışlarını yargılamaları için standartlar oluşturur. Bu ilkeler (Aydın, 2003a; Aydın, 2003b; Başel, 2007; Sakin, 2007): İlke 1: Öğrenciye Bağlılık. Eğitimciler, bütün öğrencilerin toplumun saygıdeğer ve etkili bir üyesi olarak, kendi potansiyelinin farkına varmalarına ve bu potansiyeli gerçekleştirmelerine yardım etmek için çaba gösterirler. Bu yükümlülüklerini yerine getirmek için; (1) Öğrenciyi, öğrenme sürecindeki bağımsız eylemlerinden makul olmayan gerekçelerle alıkoyamazlar. (2) Makul olmayan gerekçelerle, farklı bakış açılarına sahip öğrencilerin görüşme taleplerini geri çeviremezler. (3) Öğrencinin gelişmesiyle ilgili materyali kasıtlı olarak gizleyemez ya da çarpıtamazlar. (4) Öğrencileri, öğrenim, sağlık ya da güvenliklerine zarar verebilecek koşullardan korumalıdırlar. (5) Öğrenciyi kasıtlı olarak mahcup edecek ya da küçük düşürecek davranışlara maruz bırakamazlar. (6) Öğrencilere, ırk, din, renk, milliyet, medeni durum, politik ya da dinsel inançlar, toplumsal ya da kültürel kimlik veya cinsiyete dayalı ayrımcılık yapamayacakları gibi, bu nedenle; hiçbir öğrencinin herhangi bir programa katılmasını engelleyemezler; hiçbir öğrencinin yararlarına engel olamazlar; hiçbir öğrenciye avantaj sağlayamazlar. (7) Kişisel çıkarları için öğrencilerle profesyonel ilişkilerini kullanamazlar. (8) Öğrencilere ilişkin gizli bilgileri yasal gereklilikler olmadıkça ya da profesyonel hizmetlerce gerekmedikçe

5 25 Eğitimde Niteliği Belirleyen Önemli Bir Etken: Eğitim Etiği açıklayamazlar. İlke 2: Mesleğe Bağlılık. Eğitimcilik, halkın güven ve sorumluluğunu içeren profesyonel hizmet ve yüksek idealler gerektiren bir meslektir. Makro düzeyde, eğitim etiği açısından eğitim politikaları, verilecek olan eğitime ve eğitimden yararlanacak olan insana bakış açısıdır. Eğitim politikaları yasa, yönetmelik, yönerge olarak elle tutulur ve gözle görülür hale dönüştüğünü görmekteyiz. Eğitim politikalarının yer aldığı yasa, yönetmelik, yönergelerde eğitime bakış açışı yönünden okulöncesi, ilköğretim ve ortaöğretim kademelerine toplumsal faydası ağır basan, yükseköğretim kademesine toplumsal faydasının yanısıra bireysel faydası olan bir hizmet olarak bakıldığını görmekteyiz. Eğitimden yararlanacak insana bakış açısı yönünden ele aldığımızda tüm öğretim kademelerinde eğitimin hak, fırsat eşitliği, genellik, bilimsellik, demokrasi eğitimi olarak bakıldığını görmekteyiz. Makro düzeyde, eğitim etiği açısından eğitim programları, programın amaç, içerik, öğrenmeöğretme durumları ve sınama boyutlarıyla yetiştirilecek insanı belirlemesidir. Özellikle programın amaç boyutu yetiştirilecek insan üzerinde görüş birliğini ifade etmektedir. Ancak farklı ve aynı kademedeki ders programları açısından ele alındığında ders programlarının amaçlarındaki çelişkiler eğitim etiği açısından üzerinde önemle durulması gerekendir. Makro düzeyde, eğitim etiği açısından öğrenci-veli, eğitim hizmeti sunulmasında öğrenci ve velinin hak ve sorumluluklardır. Eğitim hizmetinden yararlanan öğrencinin hak ve sorumlulukları ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim kademeleri için açık ve net olarak ortaya konmalıdır. Diğer taraftan öğrenci velisinin de hak ve sorumluluklarının okulöncesi, ilköğretim ve ortaöğretim kademeleri için açık ve net olarak belirlenmesi gerekmektedir. Mikro düzeyde eğitim etiği Mikro düzeyde eğitim etiği, eğitim sisteminin mutfağı-atölyesi konumunda olan okul düzeyinde verilen eğitimin makro düzeyde belirlenen ilke ve standartlara göre öğretmen aracılığıyla etkin gerçekleştirilmesidir. Öğretmenler okul ve sınıf ortamında verdikleri eğitimde öğrencinin en temel hakkı olan eğitim hakkı ndan potansiyeli ölçüsünde en üst düzeyde yararlanabilmesini sağlamalıdır. Öğretmenin öğrenciyle birlikte olduğu ders saatlerinde yaptığı eğitim-öğretim etkinleri, öğrencinin eğitim hakkından gereği gibi yararlanabilmesi açısından önemlidir. Öğretmen derse geç gelerek ve/veya derste öğrenciyi oyalayıcı etkinliklerle öğrencinin eğitim hakkını kısıtlamamalıdır. Normalden ayrılan çocukların potansiyeli doğrultusunda eğitim hakkından daha fazla yararlanabilmesini sağlayan ortamların oluşturulmasına özen göstermelidir. Çokan a (2006: 84) göre sınıf öğretmenleri eğitim etiğine yönelik olarak yüksek bir algı düzeyine sahiptir. Aynı zamanda öğretmen öğrencinin sınıftaki eğitim öğretim etkinliklerinden daha az yararlanarak eğitim hakkını kısıtlayan oluşumlara da engel olmalıdır. Yaman & Mermer & Mutlugil (2009: 100) öğretmene saygı göstermeme, söz almadan konuşma, öğretmeni dinlememe, öğretmenin iyi niyetini kötüye kullanma gibi davranışların okullarda öğrenciler tarafından sıkça yapıldığına dikkat çekmektedir. Öğrenme Ortamındaki Öğretmen-Öğrenci Etkileşiminde Etik Öğrenciler zamanlarının büyük bir çoğunluğunu okulda öğretmenleri ve arkadaşlarıyla geçirmektedir. Öğretmen-öğrenci ilişkisinin diğer ilişki türlerine göre eğitimin niteliği ve öğrencilerin akademik başarıları üzerinde daha büyük bir etki yarattığı bilinen bir gerçektir. Öğretmen sadece akademik niteliklerin arttırılması noktasında değil aynı zamanda öğrencilerin

6 Ali Rıza Erdem - Musa Altunsaray 26 bireysel özelliklerini geliştirmede de önemli rol oynar (Örenel, 2005; Dayanç, 2007). Bu açıdan bakıldığında öğrenme ortamında öğretmen-öğrenci etkileşiminin eğitim etiğine uygunluk göstermesi gerekmektedir. Öğretmenlerin hangi eğitim kurumunda olursa olsun öğrenenlere verdiği eğitim hizmetinde öğrenenlerle olan etkileşiminin eğitim etiğine uygun olmasına özen göstermesi gerekmektedir. Devlet okulunda, özel okulda (veya dershanede) olsun öğretmen eğitim hizmetini eğitim etiğine uygun vermelidir. Buna göre: (1) Öğrencilerle etkileşiminde ayrımcı söz, tutum ve davranışlardan sakınmalıdır. (2) Öğrenme ortamında öğrencinin kişiliğine ve özel durumlarına saygılı olmalıdır. (3) Öğrenciye baskı, korkutma, zorlama içeren söz, tutum ve davranışlar uygulamadığı gibi arkadaşlarının da böyle uygulamalar yapmasına engel olmalıdır. (4) Öğrencinin özgüvenini artırıcı uygulamalara öncelik vererek girişimciliğini desteklemelidir. (5) Öğrencinin olay ve olgulara karşı gösterdiği farklı bakış açılarına karşı toleranslı olmalıdır. (6) Etkileşimde bulunduğu öğrenciye karşı empati kurarak onu anlamaya çalışmalıdır. (7) Öğrenciye gizliden yâda açıktan alay, küçümseme ve etiketlemeden kaçınmalıdır. Fakat eğitim kurumlarında öğretmen öğrenci etkileşiminin her zaman eğitim etiğine uygun gerçekleştiğini söylemeyiz. Ergin e (2014: 64) göre sınıf öğretmenleri çalışma saatlerinde kişisel işlerle ilgilenmekte ve yıllık ve/veya günlük planlarda belirtilen konuların öğrencilere aktarılmasında, olanak olduğu halde öğrencilerin konuyu daha iyi algılamalarını sağlayacak materyalleri (tepegöz, projeksiyon vb.) fazla iş yükü getirir diye kullanmaktan kaçınmaktadır. Ayrıca belli bir müfredatı eğitim öğretim yılı içinde öğrenciye vermek zorunda olduklarından müfredatı yetiştirme sıkıntısı ve ders saatlerinin yetersizliği durumunda çoğu zaman çeşitli araç ve gereci kullanmayı zaman kaybı olarak görmektedir. Başel e (2007: ) göre özel okullarda öğrencilere karşı sergilenen etik dışı davranışlar ders programları yapılırken öğrenciye yararın dikkate alınmaması, öğrenci ile ilgili özel bilgiler alenen konuşulması ve öğrencilerden hediye kabul edilmesi gibi etik dışı davranışlar dershanelere göre daha fazla sergilenmektedir. Dershanelerde öğrencilere karşı sergilenen etik dışı davranışlar öğretmenlerin öğrencilerle senli benli ilişkilerden uzak durmamaları, bazı öğrencilere akrabalık, hemşerilik vb nedenlerden dolayı ayrıcalık yapmaları, öğrencilere kendi özel işlerini yaptırmaları, başarısız öğrencilere ilgi göstermemeleri, öğrencileri küçük düşürmekten kaçınmamaları, öğrencinin ders saatlerine uymasına özen göstermemeleri ve kopya çekme girişimlerine gerekli tepki vermemeleri gibi etik dışı davranışlar özel okullara göre daha fazla sergilenmektedir. Öğretmen İçin Eğitim Etiğine Yönelik Çıkarımlar Eğitim sisteminin stratejik öğesi olan öğretmen, okullarda eğitim etiğine uygun eğitimöğretimin gerçekleştirilmesinin de mimarıdır. Eğitim etiğiyle ilgili çalışmalar öğretmene uygulamada kullanılabileceği çıkarımlar ortaya koymaktadır. Bunlar: (1) Eğitimi bireyselleştirin. Eğitim her birey için potansiyeli doğrultusunda yararlanmak üzere vazgeçilmez haktır. Bireyin eğitim hakkından potansiyeli ölçüsünde etkin yararlanabilmesi için bireyin bütün yönleriyle tanınması ve eğitim ortamının buna göre buna göre düzenlenmesi gerekmektedir. Özellikle kaynaştırma eğitimi gerektiren bireyler için bu daha çok önemlidir (2) İnsan ve birey olarak görün. Her öğrenen eğitim ortamında eğitsel ve kişisel zorluklar yaşayabilir. Bu durumda öğreneni insan ve birey olarak görmek ve eğitim ortamında yaşadığı zorlukları anlamaya çalışmak gerekmektedir. Öğrenenin eğitim ortamında yaşadığı zorlukları anlamaya çalışmak, verilen eğitimin daha etkili olabilmesi için nedenlerin ve niçinlerin çözümüne yönelik yeni arayışlara ve uygulamalara kapı açacaktır. (3) Özgüvenini artırın. Öğrenenin özgüveninin artırılması öğrenebileceğine ve başarabileceğine dair inancını artıracaktır, bu durum eğitimin

7 27 Eğitimde Niteliği Belirleyen Önemli Bir Etken: Eğitim Etiği bireye kazandırmak istediklerinin en üst düzeyde gerçekleşebilmesinin olasılığını artıracaktır. Özgüvenin yüksek olması eğitimin önemli hedeflerinden biri olan bireyde sağlıklı kişilik gelişiminin gerçekleşmesine önemli katkılar sağlayacaktır. (4) Farklılıklara saygı ve hoşgörüyü kazandırın. Bireylere verilen eğitim toplumda farklıkların birarada olmasının ve karşılıklı etkileşmesinin teminatıdır. Öğrenen farklılıklara saygıyı ve hoşgörüyü kazanırsa hem eğitim ortamında kendisinden farklı olanların farkına varıyor, kabulleniyor ve saygı gösteriyor hem de gelecekte toplumda yetişkin olarak rollerini farklılıklara saygı ve hoşgörü çerçevesinde başarıyla oynayabiliyor. Sonuç: Yerleşik Eğitim Etiği Anlayışının Eğitimin Niteliğine Katacağı Güç Eğitim etiği nitelikli eğitimin olmazsa olmazıdır. Eğitimde hedeflerin insan onuruna yakışır şekilde gerçekleştirilmesi, eğitim etiği nin eğitim-öğretim etkinliklerinde etkin gerçekleştirilmesiyle mümkündür. Bu konuda eğitimdeki kilit karar vericiler, okul müdürleri ve özellikle öğretmenler duyarlı olmalıdır. Öğretmen adaylarının eğitim etiği eğitimi. Öğretmen adaylarına verilen hizmet öncesi eğitim, öğretmen yeterliklerinin kazandırılması açısından ön plana çıkmaktadır. Öğretmen adaylarına verilecek olan yeterlikler içinde eğitim etiği yeterliği de en az diğer yeterlikler kadar önemsenmelidir. Bunun bir göstergesi olarak öğretmen adaylarına teorik-uygulamalı olarak eğitim etiği dersi verilmelidir. Öğretmenlerin eğitim etiği eğitimi. Öğretmenlere verilen hizmet içi eğitim, öğretmenlerin meslekteki gelişmeleri edinmeleri ve uygulayabilmeleri açısından oldukça önemlidir. Eğitim etiği ve bu alandaki yeni gelişmeler gittikçe karmaşıklaşan toplumda daha önemli hale gelmektedir. Öğretmenlere verilen hizmet içi eğitimde eğitim etiği alanındaki gelişmelerin verilmesi öncelikli olmalıdır. Sonuç olarak, makro düzeyde profesyonellik, eğitim politikası, eğitim programı ve öğrenci-veli boyutlarında eğitim etiğinin ilke ve standartları açık ve net olarak ortaya konsun. Mikro düzeyde okullarda eğitimin amaçlarını gerçekleştirirken eğitim-öğretimin makro düzeyde belirlenen eğitim etiğinin ilke ve standartları na göre verilmesi öğretmenler tarafından benimsensin ve etkin bir şekilde işe koşulsun. Aksi takdirde okullarda eğitimin amaçları gerçekleştirilsin fakat nasıl gerçekleştirilirse gerçekleştirilsin anlayışı egemen olmaya başlayacaktır. KAYNAKLAR AKBABA ALTUN, S. (2003) Eğitim yönetimi ve değerler, Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (1), 7-18 ARĞA, A. S. (2012) Öğretmenlerin mesleki etik ilkeleri kapsamındaki davranışlarının ilkokul ve ortaokul öğrencilerinin algılarıyla değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul AYDIN, İ. (2003) Eğitim ve öğretimde etik, 1. Ulusal uygulamalı etik kongresi kitabı içinde , Kasım 2001, ODTÜ, Ankara AYDIN, İ. (2003b). Eğitim ve öğretimde etik, Ankara: PEGEMA Yayıncılık.

8 Ali Rıza Erdem - Musa Altunsaray 28 AYPAY, A. (2009). Bilimsel etik, Editör: Abdurrahman Tanrıöğen, Bilimsel araştırma yöntemleri içinde ss: , Ankara: Anı Yayıncılık. BAŞEL, R. (2007) Özel öğretim kurumlarında karşılaşılan etik dışı davranışlar (Denizli ili örneği), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya ÇOKAN, S. E. (2006) Sınıf öğretmenlerinin öğretim etiğine yönelik algılarının sınıf içerisinde karşılaştıkları sorunlu davranışları gidermeye yönelik kullandıkları stratejilere yansıması (Balıkesir il örneği), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir DAYANÇ, T. (2007) Sınıf öğretmenliği aday öğretmenlerinin mesleki etik konusundaki görüşleri ve mesleki etik ikilemleri çözümleme biçimleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu ERDOĞAN, Ç. (2012) İlköğretim okulu müdürlerinin davranışlarının etik ilkelere uygunluğu, Kastamonu Eğitim Dergisi, 20 (2), ERGİN, Y. (2014) İlköğretim sınıf öğretmenlerinin öğretmenlik mesleği ile ilgili etik olmayan davranışlara ilişkin algılamaları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir ERGÜDEN, A. (2003) Uygulamalı etik ne tür bir bilgi içerir? 1. Ulusal uygulamalı etik kongresi kitabı içinde 1-8, Kasım 2001, ODTÜ, Ankara GÖZÜTOK, F. D. (1999) Öğretmenlerin etik davranışları, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 32 (1), ILGAZ, S. & BİLGİLİ, T. (2006) Eğitim ve öğretimde etik, KKEFD/ OKKEF, 14, KANDEMİR, A. Ü. (2012) Etiğin kurumsallaşmasının iş tatminine ve örgütsel adalete olan etkisi, Yönetim, 23 (71), KARAKÜTÜK, K. (2002). Öğretim Üyesi ve Bilim İnsanı Yetiştirme (Lisansüstü Öğretimin Planlanması), (Geliştirilmiş 2. Baskı), Ankara: Anı Yayıncılık. KOCAYİĞİT, M. (2010) İlköğretim okullarında etik iklimin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde KUÇURADİ, İ. (2003) Etik ve etikler, Türkiye Mühendislik Haberleri, 423 (1), 7-9

9 29 Eğitimde Niteliği Belirleyen Önemli Bir Etken: Eğitim Etiği MANOLOVA, O. (2011) Mesleki etik ilkelere ilişkin Türkiye ve Moldova daki ilköğretim okulu öğretmenlerinin görüşleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara MORRİS, T. (2004) Aristo General Motor'u yönetseydi, Çeviren: Gülden Gönen Özbilun, 1. Basım, İstanbul: Alteo Yayınları, İş Dünyası Serisi 2 OBUZ, P. (2009) Beden eğitimi ve spor öğretmenliği bölümü öğrencilerinin öğretmenlik mesleğiyle ilgili etik olmayan davranışlara ilişkin görüşleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Adana ÖRENEL, S. (2005) Öğretmenlerin mesleki etik ilkeleri kapsamındaki davranışlarının ilköğretim ve orta öğretim öğrencilerinin algılarıyla değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul PELİT, E. & GÜÇER, E. (2006) Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğiyle ilgili etik olmayan davranışlara ve öğretmenleri etik dışı davranışa yönelten faktörlere ilişkin algılamaları, Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, SAKİN, A. (2007) Okul öncesi öğretmenlerin mesleki etik davranışlar hakkındaki_ görüşleri ile ahlaki yargı düzeyleri ve öğretmenlik tutumlarının incelenmesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul SELİMOĞLU, O. (2008) Meslek lisesi öğretmenlerinin bakış açısı ile okul yöneticisinin etik ilkelere uyma düzeyi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul ŞAKAR, M. C. (2010) İlköğretim sınıf öğretmenlerinin etik görüşlerinin değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van UĞURLU, C. T. (2012) İlköğretim okulu öğretmenlerinin yönetici etik liderlik davranışına ilişkin algıları, CÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 36 (2), USTA, A. (2011) Kuramdan uygulamaya kamu yönetiminde etik ve ahlâk, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(2), 39-50

10 Ali Rıza Erdem - Musa Altunsaray 30 YAMAN, E. & MERMER, E. Ç. & MUTLUGİL, S. (2009) İlköğretim okulu öğrencilerinin etik davranışlara ilişkin görüşleri: Nitel bir araştırma, Değerler Eğitimi Dergisi, 7 (17), Yararlanılan yasal metin Kamu görevlileri etik davranış ilkeleri ile başvuru usul ve esasları hakkında yönetmelik, 13/04/2005 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanan