NİTELİKLİ DOLANDIRICILIK SUÇLARI (TCK 158/1-A-B-C)

Transkript

1 1 NİTELİKLİ DOLANDIRICILIK SUÇLARI (TCK 158/1-A-B-C) Kemal KUL 1 Mali Hizmetler Uzmanı GİRİŞ 5237 sayılı Yeni Türk Ceza Kanunu dolandırıcılık suçları ile ilgili olarak 765 sayılı Eski Türk Ceza Kanunundan oldukça farklı düzenlemelere yer vermiştir sayılı Kanun dolandırıcılık suçlarını malvarlığına karşı işlenen suçlar başlığı altında düzenlemiştir. Ayrıca dolandırıcılık suçlarının oluşmasında hileli davranışlar temelinde bir takım eylemlerin oluşmasını şart koşmuştur. Yine dolandırıcılık suçlarının ortaya çıkmasında failin yarar sağlamasını ve bir başkasının zarar görmesi hususunu zorunlu görmüştür. Bu nedenle dolandırıcılık suçlarının oluşmasında yarar ve zarar kavramları önemlidir. Kasıtlı bir suç olan dolandırıcılık suçunda yarar veya zarar malvarlığında meydana gelmelidir. Fail, hileli davranışı bilerek ve isteyerek gerçekleştirmekte ve bu fiilleri neticesinde başkasının malvarlığında azalma olacağını ve kendisinin bundan yarar sağlayacağını bilmektedir. Kanun, dolandırıcılık suçlarının dini inanç ve duyguların istismar edilmesi suretiyle işlenmesi, kişinin içinde bulunduğu tehlikeli durum ve zor şartlardan yararlanmak suretiyle işlenmesi ve kişinin algılama yeteneğinin zayıflığından yararlanmak suretiyle işlenmesi durumunda suçun temel şekline göre daha ağır bir ceza ile cezalandırmayı kabul etmiştir. Bu çalışmada, 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 158 inci maddesinin birinci fıkrasında yer alan dolandırıcılık suçunun temel şekline göre daha ağır bir ceza ile cezalandırmayı gerektiren nitelikli hallerinden (a), (b) ve (c) bentlerinde sayılan nitelikli 1 Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı Tezli Yüksek Lisans Öğrencisi. kemalkul5@gmail.com

2 2 hallerine değinilecek ve bu nitelikli haller uygulamadaki örneklerle açıklanarak yargı kararları ile desteklenecektir. Ayrıca, dolandırıcılık suçunun bu makalede konu edilen nitelikli hallerinin diğer suçlardan ve basit dolandırıcılık suçundan farklı yönleri ele alınarak detaylı bir şekilde Yargıtay kararları ışığında anlatılacaktır. 1- DİNİ İNANÇ VE DUYGULARIN İSTİSMAR EDİLMESİ SURETİYLE DOLANDIRICILIK (TCK 158/1-A) 1.1 Madde Metni Dolandırıcılık suçunun, dinî inanç ve duyguların istismar edilmesi suretiyle İşlenmesi hâlinde, iki yıldan yedi yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur Madde Gerekçesi Dolandırıcılık suçunun dinî inanç ve duyguların istismar edilmesi suretiyle işlenmesi, bu suçun temel şekline göre daha ağır ceza ile cezalandırılmayı gerektiren bir durum olarak kabul edilmiştir. Burada dikkat edilmesi gereken husus, dinin bir aldatma aracı olarak kullanılmasıdır. Bu nitelikli unsurun gerçekleşebilmesi için dinî inanç ve duygular, aldatma aracı olarak kötüye kullanılmalıdır. Suçun oluşabilmesi için dinî inanç ve duyguların kötüye kullanılması suretiyle gerçekleştirilen hile ile haksız bir yarar da sağlanmış olmalıdır Uygulamalı Örnekler ve Açıklamalar Failin, mağdurun yanına gelerek dini birtakım enstrümanlar kullanıp hile yaparak haksız menfaat temin etmesi, bu madde kapsamındadır. Fail, hile yaparak, mağdura ait Sayılı Türk Ceza Kanunu. 3 Mustafa ATALAN, Dolandırıcılık, Güveni Kötüye Kullanma ve Sahtecilik Suçları Şerhi, Adalet Yayınevi, Ankara 2015 s.61.

3 3 malı gizlice alsa bile eylem hırsızlık değil bu madde kapsamında nitelikli dolandırıcılık sayılacaktır. Öncelikle Failin eylemlerine bakılacaktır, hile noktasından çıkış yapılarak, mağdurdan malın gizli ya da açık teslimi söz konusu ise eylem dolandırıcılık sayılacaktır, eğer fail, herhangi bir hile eylemi gerçekleştirmeden malı, sahibinin rızası dışında alırsa eylem hırsızlık suçunu oluşturacaktır. 4 TCK 158/1-a maddesinde düzenlenen bu suç, 765 sayılı TCK'da yer almıyordu. 5 Uygulamada sıklıkla rastlanılan olaylara örnek verilecek olursa, genel olarak büyücülük, falcılık, bohçacılık suretiyle dolandırıcılık bu madde kapsamdadır. Örneğin; fitre ya da zekât verileceğinden bahisle para toplanması; Gerçekte cami yaptırma niyetinde olmayan bir kimsenin cami yaptıracağından veya yarım kalan camiyi bitireceğinden bahisle izinsiz olarak yardım toplanması; Kiliseye veya başka dini bir mabede yardım bahanesiyle para istenmesi; Hz. İsa'nın dünyaya dönüşünü sağlamak için altyapı oluşturmak üzere para toplanması; "En büyük hayır, cami yaptırmaktır." denilerek camiye yardım bahanesiyle para alıp uzaklaşılması; Cenaze için "Kur'an-ı Kerim" okunacağı ve ardından zekât verileceğinden bahisle para istenmesi; 6 Sanığın, Allah'tan kendisine kutsal bir güç verildiğini ve bu güçle hastaları iyileştirebileceğini iddia ederek mağdurdan para alması; 7 "Kur'an-ı Kerim" okumanın değerli bir ziynet eşyası üzerine yapılacağından bahisle yardım toplanması; Kendilerini hoca olarak tanıtan failin, mağdura, kızlarının bahtının kapandığını, evlerinde muska olduğunu söyleyip evlerine gelerek, çeşitli dualar okuyup kızlarının elbisesinden muska çıktığına inandırıp bu muskayı bozup yeni muska yaptıklarını söyleyerek paralarını almaları; Failin, mağdura, evlerinin bahçesinde bir küp altın olduğunu bu altınları çıkarmak için çeşitli dualar ve törenler yapıp getirecekleri ilaçla küp içerisindeki maddeyi altına çevirecekleri vaatleri ile katılanları kandırıp altın ve paralarını almaları eylemi; 8 Gerçekte olmadığı halde cami ya da Kur'an kursuna yardım edileceğinden bahisle para toplanması; yine dinin orijinal bünyesinde bulunmayan tarzda 4 ATALAN, (a.g.e.), s Ali PARLAR; Muzaffer HATİPOGLU; 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu Yorumu; Yayın Matbaacılık, Ankara, 2007, s ATALAN, (a.g.e.), s Halil POLAT, 5237 sayılı TCK'da Yer Alıp Uygulamada En Çok Karşılaşılan Suçlar, Adalet Yayınevi, Ankara, 2010, s ATALAN, (a.g.e.), s.63.

4 4 ve maddi menfaat temin etmek için muskacılık, üfürükçülük gibi faaliyetler sonucu kişilerden yarar elde edilmesi hali de bu bent kapsamına girecektir. 9 TCK'nın 158/1-a maddesi, Ağır Ceza Mahkemesinin görev alanında kalmaktadır. Bu nedenle Asliye Ceza Mahkemesi, bu suçun unsurlarının tartışılmasının gerektiği durumlarda mutlak anlamda görevsizlik kararı verecektir, aksi takdirde Yargıtay tarafından, sair yönleri incelenmeksizin görev bozması yapılacaktır İlgili Yargıtay Kararları Yargıtay Ceza Genel Kurulunun 02/04/2013 tarih ve 2012/ Esas ve 2013/112 Karar sayılı kararında; Aldatma aracı olarak kullanılan "muskayı bozma ya da cini etkisiz hale getirme veya küpten altın çıkarma için dua okuma" vb. hususlarının dini inanç ve duygulara ilişkin olduğu, katılanların dini inanç ve duygularının istismar edilerek irade özgürlüklerinin baskı altına alınması suretiyle sanıklara altın ve para vermelerinde etkili olduğu anlaşıldığından, sanıkların sabit kabul edilen eylemleri dinî inanç ve duyguların istismar edilmesi suretiyle zincirleme şekilde dolandırıcılık suçunu oluşturmaktadır. 11 denmektedir. İlgili Yargıtay kararlarından bazılarına aşağıda özet olarak yer verilmiştir: 12 Sanığın, kendisinin hacdan geldiğini, müştekiye hediye Kur'anı Kerim çıktığını belirterek haksız menfaat temin etmesi durumunda TCK 158/1-a koşulları vardır. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2012/22243 Esas, 2014/13602 Karar sayılı karar) Sanığın, evde büyü olduğunu belirterek, müştekiye ait evdeki altınları çalması olayında, altınlar gizlice alınsa bile, hile ile çıkış yapılması nedeniyle eylem, TCK 158/1-a suçunu oluşturacaktır. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2014/5604 Esas, 2014/7084 Karar sayılı karar) Sanığın, büyü bahanesi ile evdeki ziynet eşyalarını çalma eylemi, TCK 158/1-a kapsamındadır. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2014/10306 Esas, 2014/11271 Karar sayılı karar) 9 Durmuş TEZCAN, Mustafa Ruhan ERDEM; Murat ÖNOK; Teorik ve Pratik Ceza Özel Hukuku, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2006, s ATALAN, (a.g.e.), s ATALAN, (a.g.e.), s ( ).

5 5 Sanığın, paraları hocaya okutma bahanesiyle haksız menfaat temin etmesi eylemi de TCK 158/1-a maddesi kapsamındadır. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2014/10772 Esas, 2014/11595 Karar sayılı karar) Evdeki takıların besmelesiz kaldığı, okutulması gerektiği bahanesiyle dolandırma. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2014/13754 Esas, 2015/59 Karar sayılı karar) Evde muska olduğu bahanesiyle haksız menfaat temin etme. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2014/5943 Esas, 2015/267 Karar sayılı karar) Bohçacı olan sanıkların büyü, nazar bahanesiyle eşyaları okuyup üfleyerek haksız menfaat temin etmeleri. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2014/19966 Esas, 2015/481 Karar sayılı karar) Mevlit okutulduğu ve ölen akrabalar için hayır yapılmak istendiği belirtilerek haksız menfaat temin edilmesi. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2014/23902 Esas, 2015/793 Karar sayılı karar) Cami ve Kur'an Kursu için yardım toplama bahanesiyle haksız menfaat temin etme. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2014/22107 Esas, 2015/854 Karar sayılı karar) Müştekiyi hacca götürme bahanesiyle haksız menfaat temin etme. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2013/353 Esas, 2014/14045 Karar sayılı karar) Ölen akrabasının hayrı için yardım yapma bahanesiyle haksız menfaat temin etme. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2013/4673 Esas, 2014/21015 Karar sayılı karar) Nazar bulunduğu bahanesiyle haksız menfaat temin etme. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2012/20645 Esas, 2014/12939 Karar sayılı karar) Hastaları muska yazarak, Kur'an-ı Kerim okuyarak iyileştirme bahanesiyle haksız menfaat temin etme. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2012/9490 Esas, 2014/2860 Karar sayılı karar) Sanığın, kendisini Hızır olarak tanıtıp haksız menfaat temin etmesi. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2012/18344 Esas, 2014/11822 Karar sayılı karar) Sanığın, yardıma ihtiyacı olduğunu söyleyerek müştekiyi kandırması eyleminde, TCK 158/1-a unsurları yoktur. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2012/14861 Esas, 2014/6330 Karar sayılı karar)

6 6 Yargıtay Ceza Genel Kurulu Kararı (YCGKK 1) Uygulamada yerleşmiş kabule göre; dinin, bir topluluğun sahip olduğu kutsal kitap, peygamber ve yaratıcı kavramlarını da içinde bulunduran inanç sistemi ve bu sisteme bağlı olarak yerine getirmeye çalıştığı ahlaki kurallar bütününü ifade ettiği, dinî inancın, belirli bir dine mensup olup dine inanan kişinin duyguları olduğu, bir insanın dinî inanç ve duyguları ile doğup büyüdüğü, terbiyesini aldığı ailesi, çevresi ve içinde bulunduğu toplum arasında çok sıkı bir ilişki bulunduğu, bu nitelikli unsurun gerçekleşebilmesi ve suçun oluşabilmesi için, dinî kurallara bağlı olanların önem verdiği değerler, dinî inanç ve duyguların aldatma aracı olarak kötüye kullanılması ve bu suretle gerçekleştirilen hile ile haksız bir yarar da sağlanmış olması gerektiği açıklanmıştır. TCK'nın 158. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde, dolandırıcılık suçunun dinî inanç ve duyguların istismar edilmesi suretiyle işlenmesi nitelikli hal olarak kabul edilirken, dinin, dinî inanç ve duyguların ya da iyilik yapma hislerinin aldatma aracı olarak kullanılması aranmıştır. Önemli olan, dinî inanç ve duyguların kötüye kullanılması suretiyle insanların aldatılması olup aldatma aracı olarak kullanılan din veya mezhebin hangi din veya mezhep olduğunun bir önemi bulunmamaktadır. Öğretide kabul gören görüşlere göre de, gerçekte mevcut olmadığı halde cami ya da Kur'an Kursuna yardım edileceğinden bahisle para toplanması, yine dinin orijinal bünyesinde olmayan tarzda ve maddi menfaat temin etmek için muskacılık, üfürükçülük gibi faaliyetler sonucu kişilerden yarar elde edilmesi hali de bu bent kapsamına girecektir. (Durmuş Tezcan- Mustafa Ruhan Erdem-Murat Önok, Teorik Ve Pratik Ceza Hukuku, Seçkin Yayınevi Ankara 2010, 7. Baskı, s. 617; Nur Centel- Hamide Zafer-Özlem Çakmut, Kişilere Karşı Suçlar, Beta Yayınevi, İstanbul 2011, 2. Baskı, s. 472; Ali Parlar-Muzaffer Hatipoğlu, Türk Ceza Kanunu Yorumu, Ankara 207, c. 2, s. 1248; M. Emin Artuk-Ahmet Gökçen-Ahmet Caner Yenidünya, Türk Ceza Kanunu, Adalet Yayınevi, Ankara, 2014, 2. Baskı, c. 4, s. 5207; Doğan Soyaslan, Ceza Kanunu Özel Hükümler, Yetkin Yayınevi Ankara 2012, 9. Baskı, s. 427) Ancak sanığın, eşinin ameliyat olması nedeniyle otogarda kardeşini beklemekte olan ilkokul mezunu ve elli yaşındaki şikâyetçinin yanına gelip çay ısmarladığı, kendi telefonu ile kardeşini arıyormuş gibi yapıp güven telkin ettiği, şikâyetçinin zor durumundan yararlandığı, paraya ihtiyacı olacağını söylediği, ardından eylemini gerçekleştirdiği, şikâyetçinin beyanında geçen "ölenin arkasından hayır yapma" hususunun özellikle gündeme getirilip dinî inanç ve duyguların aldatma aracı olarak kullanılmasının, dolayısıyla dinî inanç ve duyguların istismar edilerek irade özgürlüğünün etkilenip baskı

7 7 altına alınmasının söz konusu olmadığı, aksine şikâyetçinin 400 TL olduğunu zannettiği 100 Laos parasına 250 TL ödemek suretiyle para kazanmak amacıyla hareket ettiği anlaşıldığından, sanığın sabit kabul edilen eylemi dinî inanç ve duyguların istismar edilmesi suretiyle dolandırıcılık suçunu değil, basit dolandırıcılık suçunu oluşturmaktadır. Bu itibarla, sanığın dinî inanç ve duyguların istismar edilmesi suretiyle dolandırıcılık suçundan mahkûmiyetine ilişkin yerel mahkeme hükmünün bozulmasına karar verilmelidir. (Ceza Genel Kurulu 2014/399 E. 2015/272 K.) 13 Yargıtay Ceza Genel Kurulu Kararı (YCGKK 2) Dolandırıcılık suçunun basit şekli 5237 sayılı TCK nın 157. maddesinde; Hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya başkasına bir yarar sağlayan kişiye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası verilir şeklinde düzenlenmiş, 158. maddesinde ise onbir bent halinde bu suçun nitelikli halleri sayılmıştır. Malvarlığının yanında irade özgürlüğünün de korunduğu dolandırıcılık suçunun oluşabilmesi için; 1) Failin bir takım hileli davranışlarda bulunması, 2) Hileli davranışların mağduru aldatabilecek nitelikte olması, 3) Failin hileli davranışlar sonucunda mağdurun veya başkasının aleyhine, kendisi veya başkası lehine haksız bir yarar sağlaması şartlarının birlikte gerçekleşmesi gerekmektedir. Fail kendisi veya başkasına yarar sağlamak amacıyla bilerek ve isteyerek hileli davranışlar yapmalı, bu davranışlarla bir başkasına zarar vermeli, verilen zarar ile eylem arasında uygun nedensellik bağı bulunmalıdır. Bu açıklamalar ışığında somut olay değerlendirildiğinde; fikir ve eylem birliği içinde hareket eden sanıkların, kendilerini tarikat mensubu olarak tanıtarak, çocuğunun olmadığını öğrendikleri müştekiye yedi kapı dolaşıyoruz şeker topluyoruz, çocuğu olmayanlara çocuk olması için yardımcı oluyoruz, sanık B.nin kucağında bebek olan diğer sanık F.yi göstererek bak bunun da çocuğu olmuyordu ama biz çocuk sahibi yaptık dedikleri, müştekiden yumurta ve bez isteyerek önceden hazırladıkları üzerinde Arapça 13 ( ).

8 8 harfler yazılı kâğıt parçasını gösterip müştekiyi, kırdıkları yumurtadan muska çıktığına inandırmaya çalıştıkları, müştekiye "avucunu aç falına bakacağız", avucunu açınca da "senin 18 parça altının var" dedikten sonra sarf ettikleri bu söz ve sergiledikleri davranışlarla müştekiden ziynet altınlarını istedikleri, müştekinin sanıkların yumurtadan çıktığını söyledikleri muskayı ceplerinden çıkardıklarını fark edince de "bizi melekler çağırıyor" diyerek evden ayrıldıkları olayda, sanıkların basit bir yalanı aşan, mağduru yanıltacak ve kandıracak yoğunluk ve güçteki sözleri ile planlayıp ustaca sergiledikleri hareketlerinin hileli davranış olarak kabulü gerektiğinden, hileli davranışlarla gerçekleşen, ancak tamamlanamayan eylemlerinin dolandırıcılık suçuna teşebbüsü oluşturacağı kabul edilmelidir. Aldatma aracı olarak kullanılan "tarikat mensubu olma, muska, fal, melek" vb. hususlarının dini inanç ve duygulara ilişkin olduğu, mağdurun dini inanç ve duyguları istismar edilerek irade özgürlüğü baskı altına alınmak suretiyle dolandırıcılık suçu işlenmeye çalışıldığından, sanıkların sabit kabul edilen eylemleri dinî inanç ve duyguların istismar edilmesi suretiyle dolandırıcılık suçuna teşebbüsü oluşturmaktadır. Bu nedenle, sanıkların nitelikli dolandırıcılık suçundan mahkûmiyetlerine ilişkin yerel mahkeme hükmü ile bu hükme ilişkin Özel Daire kararında bir isabetsizlik bulunmamaktadır. (Ceza Genel Kurulu 2012/ E. 2013/400 K.) 14 Yargıtay Ceza Genel Kurulu Kararı (YCGKK3: Görüldüğü gibi, dolandırıcılık suçunu diğer malvarlığına karşı işlenen suç tiplerinden farklı kılan husus, aldatma temeline dayanan bir suç olmasıdır. Birden çok hukuki konusu olan bu suç işlenirken, sadece malvarlığı zarar görmemekte, mağdurun veya suçtan zarar görenin iradesi de hileli davranışlarla yanıltılmaktadır. Madde gerekçesinde de, aldatıcı nitelik taşıyan hareketlerle, kişiler arasındaki ilişkilerde var olması gereken iyi niyet ve güvenin bozulduğu, bu suretle kişinin irade serbestîsinin etkilendiği ve irade özgürlüğünün ihlâl edildiği vurgulanmıştır sayılı TCK nın 157. maddesinde yalnızca hileli davranıştan söz edilmiş olmasına göre, her türlü hileli davranışın dolandırıcılık suçunu oluşturup oluşturmayacağının belirlenmesi gerekmektedir. Kanun koyucu anılan maddede hilenin tanımını yapmayarak 14 ( ).

9 9 suçun maddi konusunun hareket kısmını oluşturan hileli davranışların nelerden ibaret olduğunu belirtmemiş, bilinçli olarak bu hususu öğreti ve uygulamaya bırakmıştır. Hile, Türk Dili Kurumu sözlüğünde; birini aldatmak, yanıltmak için yapılan düzen, dolap, oyun, desise, entrika (Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, s.891) şeklinde, uygulamadaki yerleşmiş kabule göre ise; Hile nitelikli yalandır. Yalan belli oranda ağır, yoğun ve ustaca olmalı, sergileniş açısından mağdurun denetleme olanağını ortadan kaldırmalıdır. Kullanılan hile ile mağdur yanılgıya düşürülmeli ve yanıltma sonucu kandırıcı davranışlarla yalanlara inanan mağdur tarafından sanık veya başkasına haksız çıkar sağlanmalıdır hileli davranışın aldatacak nitelikte olması gerekir. Basit bir yalan hileli hareket olarak kabul edilemez biçiminde tanımlanmıştır. Öğretide de hile ile ilgili olarak; olaylara ilişkin yalan açıklamaların ve sarf edilen sözlerin doğruluğunu kuvvetlendirecek ve böylece muhatabın inceleme eğilimini etkileyebilecek yoğunluk ve güçte olması ve bu bakımdan gerektiğinde bir takım dış hareketler ekleyerek veya böylece var olan halden ve koşullardan yararlanarak, almayacağı bir kararı bir kimseye verdirtmek suretiyle onu aldatması, bu suretle başkasının zihin, fikir ve eylemlerinde bir hata meydana getirmesidir (Sulhi Dönmezer, Kişilere ve Mala Karşı Cürümler, Beta Yayınevi, 2004, s. 453), hile, oyun, aldatma, düzen demektir. Objektif olarak hataya düşürücü ve başkasının tasavvuru üzerinde etki doğurucu her davranış hiledir (Nur Centel-Hamide Zafer-Özlem Çakmut, Kişilere Karşı işlenen Suçlar, Beta Yayınevi, 2011, 2 bası, Cilt I. s. 456) biçiminde tanımlara yer verilmiştir. Yerleşmiş uygulamalar ve öğretideki baskın görüşlere göre ortaya konulan ilkeler göz önünde bulundurulduğunda; hile, karşısındakini aldatan, hataya düşüren, düzen, dolap, oyun, entrika ve bunun gibi her türlü eylem olarak kabul edilebilir. Bu eylemler bir gösteriş biçiminde olabileceği gibi gizli davranışlar olarak da ortaya çıkabilir. Gösterişte, fail sahip bulunmadığı imkânlara ve sıfata sahip olduğunu bildirmekte, gizli davranışta ise kendi durum veya sıfatını gizlemektedir. Ancak sadece yalan söylemek, dolandırıcılık suçunun hile unsurunun gerçekleşmesi bakımından yeterli değildir. Kanun koyucu yalanı belirli bir takım şekiller altında yapıldığı ve kamu düzenini bozacak nitelikte bulunduğu hallerde cezalandırmaktadır. Böyle olunca hukuki işlemlerde, sözleşmelerde bir kişi mücerret yalan söyleyerek diğerini aldatmış bulunuyorsa bu basit şekildeki aldatma, dolandırıcılık suçunun oluşumuna yetmeyecektir.

10 10 Yapılan yalan açıklamaların, dolandırıcılık suçunun hileli davranış unsurunu oluşturabilmesi için bu açıklamaların doğruluğunu kabul ettirebilecek, böylece muhatabın inceleme eğilimini etkisiz bırakabilecek yoğunluk ve güçte olması ve gerektiğinde yalana bir takım dış hareketlerin eklenmiş bulunması gerekir. Failin davranışlarının hileli olup olmadığının belirlenmesi noktasında öğretide şu görüşlere de yer verilmiştir: Hangi hareketin aldatmaya elverişli olduğu somut olaya göre ve mağdurun içinde bulunduğu duruma göre belirlenmelidir. Bu konuda önceden bir kriter oluşturmak olanaklı değildir (Veli Özer Özbek-M.Nihat Kanbur-Koray Doğan-Pınar Bacaksız-İlker Tepe, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, Seçkin Yayınevi, 2012, 4 bası s.690), Hileli davranışın anlamı birtakım sahte, suni hareketler ile gerçeğin çarpıtılması, gizlenmesi ve saklanmasıdır (Doğan Soyaslan, Ceza Hukuku Özel Hükümler, Yetkin Yayınevi, 9 bası, 2012 s.421). Hilenin, mağduru hataya sürükleyecek nitelikte olması yeterlidir; ortalama bir insanı hataya sürükleyecek nitelikte olması aranmaz. Bu nedenle, davranışın hile teşkil edip etmediği muhataba ve olaya göre değerlendirilmelidir (Nur Centel, Hamide Zafer, Özlem Çakmut, Kişilere Karşı İşlenen Suçlar, Beta Yayınevi, 2011, 2 bası cilt I. s.462). Esasen, hangi davranışların hileli olup olmadığı ve bu kapsamda değerlendirilmesi gerektiği yolunda genel bir kural koymak oldukça zor olmakla birlikte, olaysal olarak değerlendirme yapılmalı, olayın özelliği, mağdurun durumu, fiille olan ilişkisi, kullanılmışsa gizlenen veya değiştirilen belgenin nitelikleri ayrı ayrı nazara alınmak suretiyle sonuca ulaşılmalıdır. (Ceza Genel Kurulu 2013/262 E. 2014/37 K.) ( ).

11 11 2- KİŞİNİN İÇİNDE BULUNDUĞU TEHLİKELİ DURUM VEYA ZOR ŞARTLARDAN YARARLANMAK SURETİYLE DOLANDIRICILIK (TCK 158/1-B) 2.1 Madde Metni Dolandırıcılık suçunun; Kişinin içinde bulunduğu tehlikeli durum veya zor şartlardan yararlanmak suretiyle işlenmesi hâlinde, iki yıldan yedi yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur Madde Gerekçesi Kişinin içinde bulunduğu tehlikeli durum veya zor şartlar, başkalarına güven duymaya en fazla ihtiyaç duyduğu anlardır. Kişinin örneğin doğal bir afete veya trafik kazasına maruz kalmasından ya da hastalığı yüzünden içine düştüğü çaresizlikten yararlanılarak aldatılması daha kolaydır. 17 Bu nedenle, birinci fıkranın (b) bendinde, dolandırıcılık suçunun kişinin içinde bulunduğu tehlikeli durum veya zor şartlardan yararlanmak suretiyle işlenmesi, bu suçun temel şekline göre daha ağır ceza ile cezalandırılmayı gerektiren bir durum olarak kabul edilmiştir Uygulamalı Örnekler ve Açıklamalar Yargıtay 15. Ceza Dairesine göre, tehlikeli durumun gerçekte var olmadığı halde mağdurun buna inandırılmış olması nitelikli halin uygulanması için yeterlidir. Kişinin içinde bulunduğu her tehlikeli durum veya zor şart, bu maddenin uygulanması için yeterli değildir. Bu zor şartın ya da tehlikeli durumun, katlanamaz olması ve kişiyi çaresiz bırakacak seviyede olması gerekir. 19 Örneğin, trafik kazasında yaralanan kişinin yanına gelip kendisini doktor olarak tanıtması, hastanede yoğun bakımdayken doktor olarak tanıtıp parasını alma eylemlerinde nitelikli hal vardır, fakat hastanede film çekmek için sıra bekleyen müştekiye kendisini Sayılı Türk Ceza Kanunu. 17 ATALAN, (a.g.e.), s ATALAN, (a.g.e.), s ATALAN, (a.g.e.), s.80.

12 12 hastane görevlisi olarak tanıtıp filmlerini çekme bahanesiyle parasını alırsa, burada çaresiz bir durumu sergileyen zor bir durum olmadığı için nitelikli hal oluşmayacaktır. 20 Hastanede ameliyat olan kişinin yakınlarından, gerekmediği halde para istenmesi olayında olduğu gibi zor durum, kişiye ve o anki koşullara göre değişebilecektir, örneğin yüzme bilmeyen bir kişiyi kurtarma bahanesiyle haksız menfaat temin etmede nitelikli hal varken, yüzme bilen bir kişiye hileli hareketler yapılmasında nitelikli hal oluşmayacaktır. 21 Deprem felaketi sırasında, kendisini polis olarak tanıtan kişinin müştekinin parasını almada nitelikli hal bulunmaktadır. Uygulamada, genel olarak bu maddeyle ilgili şu örneklere rastlanılmaktadır: 22 Hastanede ameliyat olan kişinin yakınlarından, gerekmediği halde para istenmesi, Acil yatan hastadan tıbbi malzeme lazım diyerek para istenmesi, Kaza yapan kişilerin içine düştükleri zor durumdan yararlanarak para istenmesi, Sanık hakkında icra takibi olduğunu bilerek veya icra takibi olmasa bile mağdurun borç altında olduğunu bilerek ve bunu fırsat olarak görüp mağduru dolandırma eyleminde, bu nitelikli hal oluşmaz. Zor durumda olma durumu, burada olduğu gibi her somut olayda ayrı ayrı değerlendirilecektir. Mağdur, deprem altında kalan yakınlarını ararken, sanığın kendisini görevli olarak tanıtıp haksız menfaat temin etmesinde suçun unsurları oluşur. Sanığın, kendisinin zor durumda olduğunu söylemesi veya bir tehlike içinde bulunduğunu mağdura söylemesi sonucunda, mağdurdan haksız menfaat temin etmesinde de bu nitelikli hal oluşmaz. Sanık, mağdura yalan söyleyerek tehlikeli bir durum veya zor bir koşul bulunduğunu ifade eder ve bu şekilde haksız menfaat temin ederse nitelikli hal oluşacaktır. 23 Mağdurun, hastanede bir yakınının bulunması ve sanık tarafından ona yardımcı olacağının söylenerek haksız menfaat temin edilmesi eyleminde, tek başına bu nitelikli hal oluşmayacaktır. Kişinin içinde bulunduğu tehlikeli durum veya zor 20 ATALAN, (a.g.e.), s ATALAN, (a.g.e.), s ATALAN, (a.g.e.), s ATALAN, (a.g.e.), s.81.

13 13 şartlardan yararlanarak suçun işlenmesi nedeniyle, bu durum nitelikli bir hal olarak kabul edilmiştir sayılı TCK'nın 504/5. maddesinde, kişiyi içinde bulunduğu tehlikeli durum veya zor şartlardan kurtarmak bahanesiyle suçun işlenmesi aranırken, 5237 sayılı TCK'da kişinin içinde bulunduğu tehlikeli durum veya zor şartlardan yararlanılması yeterli sayılmıştır. TCK'nın 158/1-b maddesi, Ağır Ceza Mahkemesinin görev alanında kalmaktadır. Bu nedenle Asliye Ceza Mahkemesi, bu suçun unsurlarının tartışılmasının gerektiği durumlarda mutlak anlamda görevsizlik kararı verecektir, aksi takdirde Yargıtay tarafından, sair yönleri incelenmeksizin görev bozması yapılacaktır. 2.4 İlgili Yargıtay Kararları 25 Suçun niteliği belirlenirken, sadece sanığın aldatıcı hareketlerinin niteliği dikkate alınıp, mağdurun durumunun dikkate alınmayarak, suça nitelik verilmesi isabetsizdir. (Yargıtay Ceza Genel Kurulu'nun, Tarih ve 2009/ Esas, 2009/276 Karar sayılı karar) Müştekinin çocuğu, eşi veya annesinin acil durumda olduğunu öğrenen sanığın, kendisini doktor olarak tanıtıp haksız menfaat temin etmesi. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2013/6589 Esas, 2014/8104 Karar sayılı karar) Sanığın, hastanede yatan müştekiye, filmleri kendisinin çekebileceğini söyleyerek kandırması eyleminde, TCK 158/1-b koşulları yoktur. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2013/18162 Esas, 2014/8087 Karar sayılı karar) bu olayda hastanede yatmakta olan müşteki aslında zor durumda değildir. Hastane tarafından her türlü ihtiyacı karşılanacağından dışarıdan birisinden yardım almak zorunda değildir. Hâlbuki hastane personeli tarafından filmi ücretsiz olarak zaten çekilecektir. Bu nedenle bu olay kanaatimce basit dolandırıcılık olarak değerlendirilmelidir. Sanığın, müştekiyi telefonla arayarak, müştekinin zor durumda olduğu yönünde sözler söyleyip varsayımsal bir senaryo yaratıp ikna etmek suretiyle haksız menfaat temin etmesinde nitelikli dolandırıcılık suçu oluşur. (Yargıtay 15. CD, PARLAR; HATİPOĞLU; (a.g.e.), s ( ).

14 14 Tarih ve 2012/21752 Esas, 2014/13578 Karar sayılı karar) Bu olayda da gerçekte bir zor durum bulunmamaktadır. Müşteki failin sözlerine kanaat etmek zorunda değildir. Bu nedenle, bu olayda basit dolandırıcılık olarak görülmelidir. Atalan a göre, kişinin tehlike içinde bulunduğu, örneğin terör örgütünün, müştekiyi kara listeye aldığı, kendisini öldüreceklerini söyleyerek aldatması eyleminde, söylenen bu sözler, basit dolandırıcılık suçunun hile unsurunu teşkil etmektedir, müşteki gerçekte zor durumda değildir, bu nedenle eylem, TCK 157/1 maddesi kapsamında değerlendirilmelidir. TCK 158/1-b maddesinde, kişinin içinde bulunduğu zor durumdan bahsedildiğinden, bu zor durumun, bir olumsuzluktan öteye, başkasının yardımına çok acil ihtiyaç duyulan bir zor durum olmalıdır, örneğin, borcu olan bir kişi de bir zor durumdadır, ama bu zor durum, TCK 158/1-b maddesi anlamda bir zor durum değildir. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2013/27121 Esas, 2014/886 Karar sayılı karar)

15 15 3- KİŞİNİN ALGILAMA YETENEĞİNİN ZAYIFLIĞINDAN YARARLANMAK SURETİYLE DOLANDIRICILIK (158/1-C) 3.1 Madde Metni Dolandırıcılık suçunun; Kişinin algılama yeteneğinin zayıflığından yararlanmak suretiyle işlenmesi hâlinde, iki yıldan yedi yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur Madde Gerekçesi Kişinin algılama yeteneğinin zayıflığından yararlanılarak aldatılması daha kolaydır. Bu nedenle, belirtilen durum birinci fıkranın (c) bendinde, dolandırıcılık suçunun temel şekline göre daha ağır ceza ile cezalandırılmayı gerektiren nitelikli bir unsuru olarak kabul edilmiştir Uygulamalı Örnekler ve Açıklamalar Yaş küçüklüğü, akıl hastalığı, akıl zayıflığı, sarhoşluk, uyuşturucu etkisinde bulunma ya da bunlara benzer sebeplerden biriyle akla uygun biçimde davranma yeteneğinden yoksun olan kişilerin aldatılması, suçun konusudur. Mağdurda zayıf da olsa bir irade, zayıflamış bilinç var olmalıdır. Akla uygun davranma demek, belli bir olay karşısında normal insanlardan çoğunun izleyeceği davranışa uygun hareket etmek demektir. Hâkim, somut olayın mahiyetini, kişinin içerisinde yaşadığı sosyal çevreyi, gelişme derecesini, muhakeme ve fikrî becerisini göz önünde tutarak değerlendirme yapacaktır. 28 Algılama yeteneğinin çok zayıf olması veya hiç olmaması halinde, aldatılması gereken bir irade söz konusu olmayacağından dolandırıcılık suçundan bahsedilemeyeceğinden hırsızlık suçu söz konusu olacaktır. 29 Çocuğun on iki yaşını doldurmamış olması, kusurluluğu mutlak surette ortadan kaldıran bir neden olarak kabul edildiğinden, fiili işlediği sırada on iki yaşını doldurmamış olan çocukların ceza Sayılı Türk Ceza Kanunu. 27 ATALAN, (a.g.e.), s ATALAN, (a.g.e.), s ATALAN, (a.g.e.), s. 96.

16 16 sorumluluğunun olmadığı hüküm altına alınmıştır. Bu nedenle bu kişiler hakkında ceza kovuşturması da yapılamaz. 30 Bu dönem çocukları; kusursuz, sorumsuz veya ehliyetsiz olarak nitelendirilmektedir. Ceza sorumluluğu olmayan on iki yaşını bitirmemiş çocukların ve tam akıl hastalarının yaptıkları hareketlerin anlam ve sonuçlarını bilemeyeceklerinden aldatılmalarından ve dolandırılmalarından bahsedilemez. Dolayısıyla bu nitelikli halin oluşması için, kişinin çok az da olsa algılama yeteneğinin bulunması gerekir. 31 TCK'nın 31. maddesine göre, on iki yaşını bitirmiş olup da on beş yaşını bitirmemiş olanların, işledikleri fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılamaları ve davranışlarını yönlendirme yeteneklerinin yeterince gelişmesi yönünden bir ayrım yapılmaktadır. Bu yaş grubundaki kişilerin işledikleri fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılama, davranışlarını yönlendirme yeteneği gelişmemiş ise, cezai sorumlulukları yoktur. İşlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılayan ve bu fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneği bulunan kişinin cezai sorumluluğu vardır; ancak verilecek ceza belli oranda indirilecektir. 12 yaşını tamamlayıp 15 yaşını tamamlamayan çocukların algılama yeteneklerinin bulunup bulunmadığı araştırılarak, bulunmaması halinde eylem, hırsızlık suçunu oluşturacaktır. 32 Fail, bilerek mağdura uyuşturucu madde vererek veya sarhoş ederek onun algılama yeteneğini azaltmış ise ve oluşturulan bu zayıflık anında mal alınmışsa eylem, TCK'nın 148/3 kapsamında mefruz cebir kapsamında değerlendirileceğinden yağma suçunu oluşturacaktır. Tereddüde düşülen noktalarda kişinin bu yönde hastaneye sevki gerekebilir. Algılama yeteneğinin zayıflayıp zayıflamadığı hususu, Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hastanesi Sağlık Kurulundan ya da Adli Tıp Kurumu'ndan alınacak raporla saptanması gerekir. 12 yaşından küçükse doğrudan algılama yeteneği zayıf diyebiliriz ama bir kişinin salt çok yaşlı olması, algılama yeteneğinin zayıf olduğunu göstermez sayılı TCK'nın 31. maddesinin 3. fıkrasında, fiili işlediği sırada on beş yaşını doldurmuş olup da on sekiz yaşını doldurmamış olan kişilerin cezai sorumluluklarının bulunduğu belirtilmiş; ancak bu kişilere verilecek cezanın belli oranda indirileceği öngörülmüştür. Bu yaş grubundaki kişilerin işledikleri suçlar bağlamında irade yeteneklerinin zayıf olduğu kabul edilmiş ve kusur yeteneği azalan bu kişilerin işledikleri 30 Çetin ARSLAN; Bahattin AZİZAĞAOGLU; Yeni Türk Ceza Kanunu Şerhi, Asi Yayınevi, 1.Baskı, Ankara, 2004, s POLAT, (a.g.e) s ATALAN, (a.g.e.), s ATALAN, (a.g.e.), s

17 17 suç dolayısıyla sorumlulukları belirlenirken cezalarının indirilerek verilmesi hüküm altına alınmıştır sayılı TCK'nın 33. maddesinde; "Bu Kanunun, fiili işlediği sırada on iki yaşını doldurmamış olan çocuklara ilişkin hükümleri, on beş yaşını doldurmamış olan sağır ve dilsizler hakkında; On iki yaşını doldurmuş olup da on beş yaşını doldurmamış olanlara ilişkin hükümleri, on beş yaşını doldurmuş olup da on sekiz yaşını doldurmamış olan sağır ve dilsizler hakkında; On beş yaşını doldurmuş olup da on sekiz yaşını doldurmamış olanlara ilişkin hükümleri, on sekiz yaşını doldurmuş olup da yirmi bir yaşını doldurmamış olan sağır ve dilsizler hakkında da uygulanır. hükmüne yer verilmiştir. 35 Bu hüküm dikkate alınarak algılama yeteneğinin bulunup bulunmadığı tespit edilecek, buna göre suçun vasıflandırılması yapılacaktır. Kişinin bedensel engelli olması, tek başına 158/1-c maddesi için yeterli değildir. Önemli olan bu durumun onun iradesine olan etkisidir. Akıl zayıflığı veya algılama yeteneğindeki zayıflığın derecesi temel cezanın belirlenmesinde etkilidir. Kişi tam akıl hastası ise, suç hırsızlıktır. Ama bu durum anlaşılmıyor ise mutlaka yetkili kurumdan rapor alınmalıdır. Kişi akıl hastalığı nedeniyle davranışlarının hukuki anlam ve sonuçlarını kavrayabilme yeteneğinden yoksun olabilmektedir İlgili Yargıtay Kararları 37 TCK'nın 158/1-c maddesi Ağır Ceza Mahkemesinin görev alanındadır, bu konu ile ilgili tartışmayı, bu mahkeme yapmak zorundadır. Müşteki, algılama yeteneğinin zayıf olduğuna dair bir iddiada bulunursa veya buna dair şüpheler varsa, bu iddianın doğru olup olmadığı araştırılmalıdır. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2015/378 Esas, 2015/16817 Karar sayılı karar) Müştekinin akıl hastası, akıl zayıflığı ya da başka psikolojik bir rahatsızlığının olup olmadığı, bu rahatsızlığının algılama düzeyine etkisi araştırılmalıdır. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2014/24979 Esas, 2015/15823 Karar sayılı karar) Kişinin algılama yeteneğinin zayıf olup olmadığı ve bu durumun yaptığı işe etkisi uzman hekimlerce tespit ettirilmelidir, böyle bir iddia varsa araştırılmalıdır. 34 ATALAN, (a.g.e.), s Hamide ZAFER; Ceza Hukuku Genel Hükümler, Beta Yayınları, İstanbul, 2011, s ATALAN, (a.g.e.), s ( ).

18 18 (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2013/14710 Esas, 2015/551 Karar sayılı karar) Algılama yeteneğinin zayıf olup olmadığına dair tek hekimden rapor alınması yerine sağlık kurulundan ya da Adli Tıp Kurumu'ndan rapor alınması gereklidir. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2013/3407 Esas, 2014/14184 Karar sayılı karar) Müşteki tam akıl hastası ise, kandırılacak bir iradesi bulunmadığı için eylem dolandırıcılık yerine hırsızlık suçunu oluşturacaktır. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2015/1959 Esas, 2015/21501 Karar sayılı karar) Sanık, algılama yeteneği zayıf olan bir kişiyi kandırarak kredi kartını alır ve kullanırsa gerçek içtima hükümleri gereğince eylem TCK 158/1-c ve 245/1 maddeleri kapsamında kalacaktır. (Yargıtay 8. CD, Tarih ve 2013/14868 Esas, 2014/13279 Karar sayılı karar) Akıl zayıflığı bulunan kişiyi kandırarak tapudan taşınmaz devri yapılmasında, TCK'nın 158/1-c maddesinin yanı sıra tapu müdürlüğü araç olarak kullanıldığı için TCK 158/1-d maddesi de uygulanacaktır. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2014/9473 Esas, 2014/9357 Karar sayılı karar) Algılama yeteneğinin zayıflığına dair raporlar arasında çelişki bulunması halinde, bu çelişki giderilmelidir. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2013/1498 Esas, 2014/17073 Karar sayılı karar) Eylemin hukuki ihtilaf mahiyetinde olup olmadığı, ilgili hukuk dava dosyaları ve raporlar getirtilerek incelenmeli ve sanığın suç işleme kastıyla hareket edip etmediği kararı yerinde tartışılmalıdır. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2012/10709 Esas, 2014/399 Karar sayılı karar) Akıl zayıflığı bulunan kişi ile ilgili vasi tayini kararı var ise, bu karar ve dayanak belgeler getirtilerek incelenmeli, onaylı suretler dosyaya konulmalıdır. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2013/3554 Esas, 2014/19746 Karar sayılı karar) Mağdurun, akıl zayıflığı dışarıdan anlaşılamayacak kadar azsa ve bu durum raporla tespit edilmiş ise nitelikli dolandırıcılık suçu oluşmayacaktır. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2012/13203 Esas, 2014/5446 Karar sayılı karar) Müştekinin algılama yeteneğinin zayıf olup olmadığı her olaya göre ayrı ayrı değerlendirilmelidir. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2012/16328 Esas, 2014/8573 Karar sayılı karar)

19 19 Mağdurun algılama yeteneği zayıf olsa da, mahkûmiyet kararı için, dolandırıcılık suçunun diğer unsurları bulunmalı ve sanığın mahkûmiyeti için kesin ve yeterli deliller bulunmalıdır. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2012/15603 Esas, 2014/3141 Karar sayılı karar) Müştekinin yaşlı ya da bedensel engelli olması, bu nitelikli halin uygulanması için tek başına yeterli değildir. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2012/18237 Esas, 2014/11571 Karar sayılı karar) Müştekinin algılamasını ortadan kaldıracak şekilde yoğun hileler yapılması bu nitelikli halin oluşması için yeterli değildir, mevcut olay nedeniyle değil, zaten var olan algılama yeteneğinin zayıflığından yararlanılarak suçun işlenmesi halinde bu nitelikli hal oluşacaktır. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2012/10563 Esas, 2014/488 Karar sayılı karar) Çocuk 12 yaşından küçükse, çocuk zayıf da olsa bir irade bulunmadığı için eylem, dolandırıcılık değil hırsızlık kabul edilmelidir. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2012/15242 Esas, 2014/5891 Karar sayılı karar) Çocuk yaş aralığında ise, algılama yeteneğinin zayıf olup olmadığı değerlendirildikten sonra TCK'nın 158/1-c maddesi gereğince hüküm kurulmalıdır. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2014/19523 Esas, 2014/19326 Karar sayılı karar) Algılama yeteneği zayıf olan mağdur adına vekâletname alıp parasını çekme veya onun adına işyeri açma gibi eylemlerde de TCK'nın 158/1-c maddesinin unsurları vardır. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2012/17103 Esas, 2014/9458 Karar sayılı karar) Algılama yeteneği zayıf olan müştekiye bankadan kredi çektirilmesi eyleminde, ortada sahte bir belge bulunmadığı için ve banka da sadece bir ödeme aracı olduğu için eylem, TCK 158/1-f değil, TCK 158/1-c maddesi kapsamında kalacaktır. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2012/14897 Esas, 2014/6140 Karar sayılı karar) Algılama yeteneği zayıf olan birini kandırıp onun aleyhine senet imzalatılıp icraya konulması eyleminde, ortada sahte bir belge bulunmadığı için TCK 158/1-d yerine sadece TCK 158/1-c maddesi uygulanır, ayrıca paranın banka aracılığı çekilmesinde, banka sadece bir ödeme aracı olduğu için TCK 158/1-f maddesi de

20 20 uygulanamayacaktır. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2013/1662 Esas, 2014/17091 Karar sayılı karar) TCK 158/1-c suçunu işleyen sanık da, TCK 167. maddedeki şahsi cezasızlık sebeplerinden yararlanmalıdır. (Yargıtay 15. CD, Tarih ve 2012/20730 Esas, 2014/13187 Karar sayılı karar)

21 21 SONUÇ VE DEĞERLENDİRME 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda mal varlığına karşı işlenen suçlar içerisinde yer alan dolandırıcılık suçunun oluşması için Yargıtay a göre, failin bir takım hileli davranışlarda bulunması, hileli davranışın mağduru aldatabilecek nitelikte olması ve bu hileli davranış sonucunda failin başka birisi aleyhine, kendisine veya bir başkasına yarar sağlaması şartlarının birlikte gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu şartların gerçekleşmediği durumlarda dolandırıcılık suçunun oluşması mümkün değildir. Dolandırıcılık suçunun, dini inanç ve duyguların istismar edilmesi suretiyle işlenmesi, kişinin içinde bulunduğu tehlikeli durum ve zor şartlardan yararlanmak suretiyle işlenmesi ve kişinin algılama yeteneğinin zayıflığından yararlanmak suretiyle işlenmesi halinde suçun temel şekline göre daha ağır bir cezayı gerektiren nitelikli hal olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle, basit dolandırıcılık suçu asliye ceza mahkemesinin görev alanına girmesine karşın, nitelikli dolandırıcılık suçları ağır ceza mahkemesinin görev alanına girmektedir. Asliye ceza mahkemesi, dolandırıcılık suçunun nitelikli halinin oluştuğunu düşünmesi halinde, görev yönünden ret kararı vererek dosyayı ağır ceza mahkemesine gönderecektir. Hem basit dolandırıcılık hem de nitelikli dolandırıcılık suçunun aynı anda oluşması durumunda dava ağır ceza mahkemesinde görülecektir. Kanunda dolandırıcılık suçunun nitelikli halleri maddeler halinde sayılmasına karşın nitelikli hallerin hangi şartların varlığı halinde oluşacağına ilişkin olarak ayrıntılı bir düzenleme getirmemiştir. Bu nedenle, nitelikli hallerin şartlarının nasıl olduğu ve ne şekilde değerlendirileceği hususu yargı kararlarına ve öğretiye bırakılmıştır. Ancak yargı kararlarına bakıldığında aynı suç hususunda farklı kararlar verildiği görülmektedir. Bu kapsamda, 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda basit dolandırıcılık ve nitelikli dolandırıcılık suçlarının açık ve net olarak belirlenerek ayrıntılı düzenlenmesi ve suçun unsurlarının açıklığa kavuşturulması gerekmektedir.

22 22 KAYNAKÇA ARSLAN, Çetin; AZİZAĞAOGLU, Bahattin; Yeni Türk Ceza Kanunu Şerhi, Asil Yayınevi,1.Baskı, Ankara, ATALAN, Mustafa, Dolandırıcılık, Güveni Kötüye Kullanma ve Sahtecilik Suçları Şerhi, Adalet Yayınevi, Ankara 2015 s.61. ECAN, İsmail, Ceza Hukuku, İkinci Sayfa Yayınları, İstanbul, HATİPOGLU, Muzaffer, PARLAR Ali; 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu Yorumu; Yayın Matbaacılık, Ankara, POLAT, Halil, 5237 sayılı TCK'da Yer Alıp Uygulamada En Çok Karşılaşılan Suçlar, Adalet Yayınevi, Ankara, TEZCAN, Durmuş, Mustafa Ruhan ERDEM; Murat ÖNOK; Teorik ve Pratik Ceza Özel Hukuku, Seçkin Yayınevi, Ankara, ZAFER, Hamide, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Beta Yayınları, İstanbul, ( ) sayılı Yeni Türk Ceza Kanunu. 765 Sayılı Mülga Türk Ceza Kanunu.