Şeffaf Gaz Akış Verisi Gereklilik

Transkript

1 GAZBİR-GAZMER Bülten AĞUSTOS 2015 içindekiler Şeffaf Gaz Akış Verisi Gereklilik Midstream Şirketlerinin Dünü Bugünü ve Belki Yarını E.O un Politik Destek Çağrısı Temmuz için Yüksek Tedarikçi Değiştirme Oranları RWE Birleşik Krallık Ofisi CEO su Beklenmeyen Negatif Sonuçlar Sonrası Görevini Bırakmak Zorunda Kaldı Şeffaf Gaz Akış Verisi Gereklilik Doğal gaz akış verisinin şeffaf olarak yayınlanmaması Türkiye doğal gaz piyasası için uzun zamandır çözülmesi beklenen bir sorundur. BOTAŞ bu yılın başında Elektronik Bülten Tablosu (EBT) nin güncellenmiş yeni sürümünü sisteme almıştır. Bu yeni EBT de dağıtım şirketlerinden gelecek verilerin ve daha fazlasının bir merkezde toplanarak tek bir platformda yayınlanması hedeflenmiştir. Türkiye nin önümüzdeki dönemde sisteme girecek yeni projelerin TANAP, Türk Akımı, vb. bağlantısını yapmada yaşayacağı zorluklar düşünüldüğünde atılan bu adımın önemli olmasına rağmen yeterli olmadığı görülmektedir. Bu açıdan bakıldığında Türkiye doğal gaz sektörü iki önemli hususa odaklanmak zorunda olacaktır; dağıtım şirketleri tarafından uzaktan okumaya dair yapılacak kapsamlı yatırımlar ve yatırımlar sonucu çıkacak verinin BOTAŞ tarafından yayınlanması. Bahsi geçen iki konu şüphesiz birbiriyle bağlantılıdır. Doğal gaz dağıtım şirketleri hali hazırda sayaç okuma teknolojilerine yatırım yapmış olup özellikle bazı bölgelerde son teknolojiyi kullanmaktadır. Ancak bazı bölgelerde uzaktan okuma ancak toplam tüketimin %1 ini kapsamaktadır. ICIS enerji alanında uzmanlaşmış haber ve fiyat yayıncısı ile röportaj yapan bir kaynağa göre sisteme giriş ve çıkış verilerini sorunsuz alabilmek için 550 milyon $ lık bir yatırım yapılması gerekmektedir. Aynı kaynağa göre bu yatırımın yapılabilmesi için gerekli paranın toplanması ancak dağıtım tarifelerinin deregüle edilerek dağıtım şirketlerinin kar marjları yükseltilirken,

2 EPDK nın bu yatırımların yapılmasını garanti altına alacak düzenlemeyi yapmaya ikna edilmesiyle mümkündür. Edinilen bilgiye göre EPDK ölçüm için yapılacak yatırımları zorunlu hale getirecek düzenlemeleri yapmaya zaten karar vermiştir. Böyle bir yatırımın yapılması bilginin kolayca toplanmasının yanında gerçek-zamanlı veri akışının da garanti altına alınmasını sağlayacaktır. Veri toplandıktan sonra, BOTAŞ bu veriyi şeffaf ve açık bir şekilde piyasadaki tüm taraflarla adil olarak paylaşmalıdır. Sistemin doğru bir şekilde yönetildiğini gören taşıtanlar kendi portföylerini denge içinde tutabileceklerdir. Şu an tüm AB üyesi ülkeler doğal gaz akış verilerini kullanıcı dostu bir şekilde hem İngilizce hem de ülkenin kendi dilinde yayınlamakla yükümlülerdir. AB mevzuatı ülkelerin veriyi gerçek zamanlı yayınlamalarını şart koşmasına rağmen birçok ülke özellikle Doğu Avrupa ülkeleri henüz bu talebi yerine getirecek gerekli alt yapıya sahip değillerdir. AB üyesi olmamasına rağmen, şeffaf olmayan doğal gaz politikalarıyla bilinen Ukrayna da bir yıldan uzun süredir doğal gaz akış verilerini yayınlamaktadır. Böylece Rus gazının akışı konusunda Ukrayna rotasına bağlı olan ülkeler kendi pozisyonlarını öngörebilmektelerdir. Akış verilerini yayınlayarak Ukrayna iletim sistem operatörü de Ukrayna ya giren ve çıkan tüm gazın hesabını daha kolay tutabilmektedir. Doğal gaz Hub ı olma konusunda büyük hedefleri olan, Azerbaycan, Rusya ve ileride Irak gazlarını da taşıyacak Türkiye nin AB ve Ukrayna tarafından adapte edilen modeli takip etmekten başka şansı yok. Doğal gaz akış verilerinin şeffafça yayınlanması bir lüks değil, bilakis bir gerekliliktir. Bu yüzden tüm tarafların dağıtım şirketleri, taşıtanlar, ithalatçılar ve BOTAŞ birlikte çalışarak bu bilgiye serbestçe ve adil olarak ulaşılmasını sağlamalıdır. Aura Sabadus Geçtiğimiz 6 yıl boyunca Türkiye enerji piyasası ile ilgili yazılar yazan Aura Sabadus Londra merkezli küresel doğal gaz, elektrik, LNG ve kömür piyasalarında uzmanlaşmış ICIS-Heren bünyesinde çıkartılan Turkish Energy Hub Daily raporunun editörlüğünü yapmaktadır. Yazarın görüşleri kendisinin olup kurumumuzu bağlamamaktadır Midstream Şirketlerinin Dünü Bugünü ve Belki Yarını Öncelikle kavram karmaşasını gidermek için Midstream şirketlerinin tanımını yaparak başlamak yararlı olacaktır. Midstream şirketleri arama-üretim tarafını kapsayan Upstream şirketleri (Upstreamciler sahip oldukları gazı paraya çevirmeye çalışan şirketlerdir) ile piyasa (dağıtımcılar, büyük endüstri şirketleri ve elektrik üreticileri) arasındaki aracı şirketlerdir. Avrupa doğal gaz piyasası yapısı dolayısıyla büyümesi daha kolay bir piyasaydı. Daha birkaç yıl öncesine kadar fiyatlar petrole endeksli, kontratlar ise uzun vadeliydi. Midstreamciler de sahip oldukları kontratlardaki riskleri kendi müşterilerine yüklüyorlardı. Riski yönetmek göreceli olarak daha kolaydı ların ikinci yarısında elektrik piyasasında başlayan liberalleşme akımı ile beraber piyasalar ve fiyatlar daha şeffaf, market daha derin ve likit hale geldi. Elektrik piyasalarında 3 yıl vadeye kadar forward anlaşmalar yapılmaya başlandı. Böylece üretim portföylerine yönelik karışıklığı yönetebilecek şirket içi ekipler kuruldu. Doğal gazda ise Birleşik Krallıkta ve Hollanda da gelişmeye başlayan 2 yeni piyasa yapısı marketin daha likit hale gelip arz fazlası vermesi ile beraber fiyatlar petrole endeksli fiyatlardan ayrışmaya başladı. Midstream şirketleri sahip oldukları uzun vadeli kontratlar sebebiyle uzun dönemli öngörülerde bulunup stratejiler geliştirmek zorundalardır. Piyasa yapısı değişirken öngöremedikleri ya da yanlış öngörüde bulundukları en önemli konu ise uzun vadeli kontratı imzalarken Avrupa da talebin büyüyeceğine olan inançlarıydı. Ancak yaşanan ekonomik kriz talebe önemli bir darbe vurdu. Ayrıca hükümetlerin enerji verimliliği konusundaki kararlılığını da yeterince öngöremediler. Enerji verimliliği konusunda atılan adımlar (Konutlarda kullanılan izolasyonlar ve sanayide yürütülen daha verimli operasyonlar) piyasada doğal gaz arzı fazlalığına sebep oldu ve bu arz fazlası, satılamayan gaz hublara yöneldi. Böylece hublarda fiyat oluşmaya başladı. Oluşan fiyat kendi davranışını sergileyerek petrole endeksli fiyatlardan ayrışarak daha düşük bir seviyede durdu. Türkiye doğal gaz piyasasında ile ilgili bir parantez açarsak; liberalleşmenin başladığı

3 tarihten itibaren önemli ölçüde büyüyen bir doğal gaz talebi mevcuttur yılında 28 milyar metreküp olan talep 2014 yılında 50 milyar metreküp sınırına dayanmıştır. Tüm Avrupa da talebin düştüğü göz önünde bulundurulursa Türkiye nin bu süre içinde yatırımcılara sunduğu fırsatların önemi daha net anlaşılabilmektedir. Ancak Türkiye doğal gaz piyasasında şu andan itibaren talebin yapılan öngörüler seviyesinde büyümeyeceği anlaşılmıştır. Özellikle 2015 yılı elektrik piyasasında oluşan düşük fiyatlar sebebiyle doğal gaz ile elektrik üretimini cazip olmaktan çıkarıp, elektrik üretimindeki gaz talebini azaltmıştır. Hublardaki düşük fiyatlar dolayısıyla midstream şirketlerine fiyatları düşürmesi için müşterilerinden baskılar gelmeye başladı. Almanya gibi bazı ülkelerde midstreamciler ile sanayi müşterileri arasındaki kontratlara bazı opsiyonlar konulmaya başlandı. Bu opsiyonalara göre sanayi müşterisi istediği zaman tedarikçisinden gaz almayarak, ihtiyacı olan gazı spot piyasadan tedarik edebileceklerdi. Asıl darbe ise upstream şirketlerin dikey bütünleşik yapılarını daha da genişletip hublarda satış yapan ekipler kurarak midstreamcilere kendi piyasalarında rakip olmalarıydı. En önemli örnek ise Gazprom un Alman midstreamci Wingas ı satın almasıdır. Midstreamciler ise büyük zararlar yazarken kontratlardaki fiyatları tekrar gözden geçirme ve pazarlık yapma haklarını kullanmaya başlamışlardı. Ancak her kontratın pazarlığı ayrı ayrı kendi içinde yapılırken, midstreamciler tüm portföylerine (alış ve satış) yönelik etkilerini tam anlamıyla göremiyorlardı. Günümüzde midstreamcilerin değişen piyasa koşullarında başarılı olmak için oluşturduğu farklı stratejiler mevcuttur. Şirketler artık ürünlerinde yenilikçiliğe odaklanarak market likiditesini arttırmayı hedeflemektelerdir. Diğer yaklaşım ise daha hizmet odaklı iş modellerini seçerek müşterileriyle stratejik ortaklıklar kurmaktır. Ürünlerinde yenilik arayan midstreamciler, esnek ürünler geliştirmektelerdir. Bu esneklikler doğal gazın hacmini, hublarda mı teslim edileceğini, kontrat süresince kontrat miktarı üzerinde gaz çekişi yapılıp yapılamayacağını vb konuları kapsamaktadır. Ürünlerdeki yenilikler fiyatlarda da görülmektedir. Böylece müşteriler günü geldiğinde gün öncesi fiyattan mı yoksa farklı hesaplama yöntemleriyle mi gazı almak istediklerine karar verebilme opsiyonlarına sahip olabileceklerdir. Ancak sunulan bu farklı opsiyonlar midstreamcileri risklere son derece açık hale getirmektedir. Bu yüzden midstreamciler iş yapacağı karşı tarafları iyi ayırt ederek güvenilir bir portföy oluşturmak zorundalardır. Yine McKinsey firmasının RWE ve ENI nin doğal gaz trade birimleri yetkilileri ile yaptığı röportajlarda, oluşan yeni dünyada midstreamcilerin rolünün oldukça değiştiği, bu çok uluslu büyük şirketlerin müşterilerin ihtiyaçlarına göre ürün ve hizmetler sundukları belirtilmiştir. Özellikle enerji tedarikinin girdi maliyetlerinde önemli yer kaplayan büyük tüketiciler kendi bünyelerinde trader ekiplerini kurmalarına rağmen, küresel firmaların bilgi ve birikimlerinden yararlanmaya devam etmektelerdir. Önümüzdeki dönemde de müşterilerin ihtiyaçlarına özel çözümler getirmeye odaklanacak bu gibi midstreamciler müşterileri odaklarının merkezine koymaya devam edecektir. Hublar sayesinde doğal gazın doğal gaz ile rekabet edeceği, fiyat sinyalinin verilebileceği, farklı opsiyonların ortaya çıkabileceği bir ortama sahip olunabilmektedir. Bu ortam ise tüketicilere daha uygun koşullarda, ülke dinamiklerine göre şekillenen daha gerçekçi bir doğal gaz piyasası ve dolayısıyla elektrik piyasasına erişim imkanı sağlayacaktır. Türkiye hub olma hedefinde ısrarcı olarak tüketicilerin hub ortamından maksimum faydayı sağlamasına imkan vermelidir. Eren Aksoy- Gazbir Gazmer Strateji ve Uluslararası İlişkiler Direktörü 3

4 Temmuz için Yüksek Tedarikçi Değiştirme Oranları Energy UK tedarikçisini değiştiren tüketicilerin sayısını kayda almaya başladığı günden beri en yüksek Temmuz ayı değişim oranını 273,122 tedarikçisini değiştiren tüketici sayısı ile bu yılın Temmuz ayında görmüştür. Bu rakam 2014 yılının Temmuz ayında ise yaklaşık 50,000 daha azdı. Hükümetin tedarikçi değiştirme kampanyası sonucunda Mart ayında görülen 417,394 değişim ise şu ana kadar bir ayda gerçekleşen en yüksek oran olarak ön plana çıkmaktadır. Temmuz ayında, tedarikçisini değiştirenlerin %27 si bağımsız tedarikçileri seçerek bağımsız tedarikçilerin büyümesinin devamlı olacağını göstermiştir. Energy UK nin CEO su Lawrence Slade verdiği demeçte Çoğu zaman yaz aylarında enerjiyi unutuyoruz, ancak aslında enerji tüketimine bakıp en doğru kararı vermek için yaz ayları çok daha uygun dedi. Kaynak: RWE Birleşik Krallık Ofisi CEO su Beklenmeyen Negatif Sonuçlar Sonrası Görevini Bırakmak Zorunda Kaldı Eski CEO Paul Massara Birleşik Krallık taki (UK) al en büyük enerji firmasından biri olan Alman RWE firmasının UK deki oluşumu NPower şirketinin yarı yıllık sonuçlarının beklenmedik derecede kötü olması sebebiyle şirketin üst yönetiminde değişikliğe gidilme kararı alınmıştır. CEO Paul Massara görevini şirketin karının yılın ilk yarısında yaklaşık olarak 2/3 oranında eriyerek 38 milyon pounda ( TL) gerilemesi sebebiyle koltuğunu devretmek zorunda kalmıştır. Şirketin faturalandırma sistemindeki problemlerini çözememesi, müşterilerin kaymasına neden olmuştur. Yılın ilk yarısında 300,000 üzerinde müşterisini kaybeden şirket müşteri memnuniyeti anketlerinde ise sonlarda bulunmaktadır. 5.1 milyon elektrik ve doğal gaz müşterisi bulunan NPower ın faturalama sistemindeki problemleri 18 ay önce başlamıştı. Faturalamadaki hatalardan dolayı şirket bazı hane halkı müşterilerine birden çok fatura gönderirken bazılarına ise hiç fatura göndermemektedir. NPower da CEO Massara dan boşalan göreve RWE nin yenilenebilir enerji bölümünden Paul Coffey getirilmiştir. Kaynak: 4

5 E.O un Politik Destek Çağrısı Almanya nın en büyük enerji şirketi E.ON zarar etmeye devam eden kömür ve doğal gaz santralleri için daha açık bir politik çerçeve çizilmesi gerektiğini belirtiyor. E.ON önümüzdeki yıl kömür ve doğal gaz santrallerini, güneş ve rüzgar enerjisi ile rekabet edemedikleri için ayırmayı planlıyor. E.ON CEO su Johannes Teyssen hissedarlara hitaben yazdığı mektupta Almanya kömür ve doğal gaz gibi konvansiyonel enerji santrallerinin tanımı ve bu santrallerin arz güvenliğinde oynadığı rol için alacakları payı mevzuatta açıkça belirtmemeye devam etmektedir dedi. Teyssen ayrıca, Almanya nın geçirdiği bu enerji dönüşümünün, eksik bu yapı nedeniyle eksik kalmaya devam edeceğini belirtti. E.ON un yılın ilk yarısında EBITDA sı (Faiz, amortisman ve vergi öncesi kar) %13 düşerek 4.27 milyar Euro olmuştur. Düşüşteki en büyük neden ise konvansiyonel enerji üretimi bölümünde gerçekleşen %29 luk düşüştür. E.ON Kasım 2014 te enerji üretimi, ticareti ve petrol ve doğal gaz aktivitelerini ayıracağını duyurarak piyasaları şaşırtmıştı. Kaynak: 5