Türk Mevzuatında Sahipli ve Sahipsiz Hayvanların Konu Edildiği Suç ve Kabahatlerin İncelenmesi

Transkript

1 İ.Ü. ORMAN FAKÜLTESİ ÇEVRE VE ORMAN HUKUKU ABD Türk Mevzuatında Sahipli ve Sahipsiz Hayvanların Konu Edildiği Suç ve Kabahatlerin İncelenmesi Doç. Dr. Osman Devrim ELVAN

2 İç Hukukumuzdaki Başlıca Genel Prensipler Bütün hayvanlar eşit doğar ve yaşama hakkına sahiptir. Evcil hayvanlar, türüne özgü hayat şartları içinde yaşama özgürlüğüne sahiptir. Sahipsiz hayvanların da, sahipli hayvanlar gibi yaşamları desteklenmelidir. Hayvanların korunması, gözetilmesi, bakımı ve kötü muamelelerden uzak tutulması için gerekli önlemler alınmalıdır.

3 Sahipsiz hayvan: Barınacak yeri olmayan veya sahibinin ya da koruyucusunun ev ve arazisinin sınırları dışında bulunan ve herhangi bir sahip veya koruyucunun kontrolü ya da doğrudan denetimi altında bulunmayan evcil hayvanlardır. Evcil hayvan: İnsan tarafından kültüre alınmış ve eğitilmiş hayvanlardır.

4 Sahipli Hayvan (Yasal bir tanımı yoktur): Bir sahip veya koruyucunun kontrolü ya da doğrudan denetimi altında bulunan hayvanlardır. Hayvan Sahibi Tanımı Vardır (Tebliğ 2016/26): Hayvanların mülkiyet hakkını üzerinde bulunduran gerçek veya tüzel kişidir Yargıtay Görüşü: Hayvan sahibi, hayvan üzerinde iktidar sahibi olan ondan yararlanan malik olabileceği gibi, hayvan üzerinde intifa, kira, ariyet hakkına sahip olan kişi de olabilir

5 Bir Hayvanın sahiplenilmesi Hayvan taşınır mal kabul edilmektedir. Türk Medeni Kanunu (Md ) göre Zilyetlik ile, Sahipsiz bir taşınırı sahiplenme ile, Bulma ile (ilân veya kolluk kuvvetlerine ya da muhtara bildirme tarihinden başlayarak beş yıl içinde ortaya çıkmazsa mülkiyet kazanılır) Kazandırıcı Zamanaşımı ile (Başkasının taşınır bir malını davasız ve aralıksız beş yıl iyiniyetle ve malik sıfatıyla zilyetliğinde bulunduran kimse, zamanaşımı yoluyla o taşınırın maliki olur.)

6 Sahipli Hayvanların Konu Edildiği Suçlar Sahipli Hayvanın; Öldürülmesi İşe yaramayacak hale getirilmesi veya Değerinin azalmasına neden olmak; Türk Ceza Kanunun 151. maddesine göre dört aydan üç yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Bu suç şikayete bağlı bir suçtur.

7 YARGITAY 15. CEZA DAİRESİ E. 2014/4041 K. 2015/21644 ve tarihli kararında Köpeğin sanığa saldırdığı iddiasını destekleyen herhangi bir delil bulunmadığı, ayrıca, sanık tarafından köpeğin öldürülmesi kastıyla hedef gözetilerek av tüfeği ile ateş edildiğinin tanık beyanıyla da sabit olduğunun anlaşılması karşısında, sanığın 5237 Sayılı TCK'nın 151/2 maddesi delaletiyle aynı Kanun'un 151/1. maddesi gereğince mahkumiyetine karar verilmesine hükmetmiştir.

8 YARGITAY 15. CEZA DAİRESİ E. 2012/5548 K. 2012/ tarihli kararında Sahipli Hayvanı Öldürme suçunda katılanın evinde iki adet köpek beslediği, bu köpeklerin zaman zaman sanığa saldırdığı sanığın da bu köpeklerin sürekli başıboş kalmaları, kendi köpeklerine de saldırmasını gerekçe göstererek av tüfeğiyle öldürdüğü anlaşılmaktadır. Sanığın kendi köpeklerini başıboş bırakması karşısında olaydaki öldürme gerekçesinin haklı neden olarak kabul edilemeyeceği, ayrıca olayın köyde meydana geldiği dikkate alınarak, köpeklerin hayvan ve insan güvenliğini korumak için tutulduğu gözönünde bulundurulduğunda her zaman bağlı tutulmasının mümkün olmadığı olayda orantılı başka tedbirlerin alınarak da saldırıların def edilebilmesinin mümkün olduğu, bu sebeplerle suçun unsurlarının oluştuğu ve mahkûmiyete hükmolunmasına karar verilmesi gerektiğini belirtmiştir.

9 Tehlike Suçu Hayvanın tehlike yaratabilecek şekilde serbest bırakılması TCK Madde 177- Gözetimi altında bulunan hayvanı başkalarının hayatı veya sağlığı bakımından tehlikeli olabilecek şekilde serbest bırakan veya bunların kontrol altına alınmasında ihmal gösteren kişi, altı aya kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır, hükmündedir. Bu suç şikayete bağlı bir suç değildir.

10 YARGITAY 12. CEZA DAİRESİ E. 2013/19131 K. 2014/ tarihli kararında Dosya kapsamına göre; 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu'nun 177. maddesinde tanımlanan suçun tehlike suçu olması karşısında, suçun oluşabilmesi için bu gibi hayvanların bir zarar meydana getirmesi şartı aranmadığı, bu itibarla bir zarar meydana gelmesi durumunda, eylemin vasıf değiştireceği ve sanığın en ağır cezayı gerektiren suçtan sorumlu olacağı, somut olayda; sanığın sahibi olduğu köpeğin katılanı yaralamış olması sebebiyle tehlikenin gerçekleştiği ve eylemin taksirle yaralama suçunu oluşturduğuna hükmedilmiştir.

11 YARGITAY 12. CEZA DAİRESİ E. 2013/1619 K. 2013/ tarihli kararında Taksirle yaralama (TCK 89/1) ve hayvanı tehlike yaratabilecek şekilde serbest bırakma suçlarında (TCK 177); sanığın kendisine ait köpeği başı boş bırakması sonucunda hayvanın mağduru ısırarak yaralanmasına neden olduğu, bu sebeple bakımı ve gözetimi altında bulunan hayvanın muhafazasında ihmal gösterdiği, mağdurun şikayetten vazgeçmesi ve TCK'nın fikri içtimaya ilişkin hükmü de nazara alındığında, sanığın eylemin Hayvanın tehlike yaratabilecek şekilde serbest bırakılması suçuna dönüşeceği hukuki durumunun buna göre takdir ve tayini gerektiği gözetilmeden, sanığın eyleminin taksirle yaralama suçunu oluşturduğu ve şikayet yokluğu nedeniyle de sanık hakkında açılan davanın düşürülmesine karar verilmesi hukuka aykırıdır.

12 Taksirle yaralama Suçu Madde 89- (1) Taksirle başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Şikayete bağlı bir suçtur.

13 Karayolları Trafik Kanununda Yer Alan Düzenleme Madde 69/2; Başıboş hayvan bırakma yasağına riayet etmeyerek trafik kazasına sebebiyet veren faile üç ay hafif hapis cezası uygulanır, hükmündedir.

14 YARGITAY 8. CEZA DAİRESİ E. 2015/14169 K. 2015/ tarihli kararında Sanık tarafından şehirler arası otoyolun kenarında otlatılan büyükbaş hayvanlardan birinin yola çıkması sonucu maddi hasarlı trafik kazasının meydana geldiği somut olayda, kişilerin hayatı ve sağlığı açısından somut bir tehlikenin meydana gelmemiş olması nedeniyle 5237 Sayılı TCK'nun 177. maddesinde belirtilen suçun yasal unsurları oluşmadığı gözetilerek sanığın 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nun 69/2. maddesi uyarınca idari para cezası ile cezalandırılması gerektiğine hükmetmiştir.

15 Hırsızlık Suçu Suçun Nitelikli hali Madde 142-2/g Hırsızlık suçunun; büyükbaş ve küçükbaş hayvanlara yönelik işlenmesi halinde beş yıldan on yıla kadar hapis cezasına hükmolunacağını düzenlemiştir.

16 YARGITAY 17. CEZA DAİRESİ E. 2015/23640 K. 2016/ tarihli kararında Sanığın, katılan...'nın evine 1-1,5 km uzaklıkta bulunan ahırından iki adet büyükbaş ve bir adet küçükbaş hayvan çalması şeklindeki eyleminin, TCK'nın 142/2-g maddesinde düzenlenen hırsızlık suçunu oluşturduğu gözetilmeden, aynı Kanun'un 142/1-b maddesinden hüküm kurulmasını bozma sebebi saymıştır.

17 YARGITAY 2. CEZA DAİRESİ E. 2012/18433K. 2013/ tarihli kararında; Sanığın, müştekiye ait evin eklentisindeki kümeste muhafaza altında bulundurulan tavuk ve tavşanları çalmaktan ibaret eyleminin 5237 sayılı TCK.nun 142/1-b maddesinde düzenlenen suça uyduğu ve suça konu hayvanların küçükbaş hayvan olmadığı gibi olay yerinin de barınak olmadığı gözetilmeden aynı kanunun 142/2-g maddesi uygulanmak suretiyle sanığa fazla ceza tayin edilmesini bozma sebebi saymıştır.

18 Çevrenin kasten kirletilmesi TCK Madde 181- (1) İlgili kanunlarla belirlenen teknik usullere aykırı olarak ve çevreye zarar verecek şekilde, atık veya artıkları toprağa, suya veya havaya kasten verilmesi ile, insan veya hayvanlar açısından tedavisi zor hastalıkların ortaya çıkmasına, üreme yeteneğinin körelmesine, hayvanların veya bitkilerin doğal özelliklerini değiştirmeye neden olabilecek niteliklere sahip olan atık veya artıklarla ilgili olarak işlenmesi halinde, beş yıldan az olmamak üzere hapis cezasına ve bin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur. Suçun taksirle işlenmesi halinde, bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır

19 YARGITAY 18. CEZA DAİRESİ E. 2015/13030 K. 2016/ tarihli kararında Türk Ceza Kanununun çevreyi kasten kirletme suçunu düzenleyen 181/1, taksirle kirletme suçunu düzenleyen 182/1 ve 2872 Sayılı Çevre Kanunu'nun 8. maddelerinde suçun unsuru olarak kabul edilen çevreye zarar verecek şekilde kavramı ise, gerçekleşen somut bir zararı değil, zarar vermeye elverişliliği, zarar ihtimalini anlatmaktadır. Madde gerekçesinde de açıklandığı üzere atık veya artığın; kasten su, hava ve toprak şeklinde gruplandırılan alıcı ortama ya da bu ortamlarla ilişkili ekosistemlerden birine verilmesi ile suç oluşacaktır. Çevrenin kasten kirletilmesi, kanunda tehlike suçu olarak düzenlenmiştir. Zararın gerçekleşmesi, bu suçta unsur olmadığı gibi cezalandırma şartı olmadığına dair, yerleşik kararlarından birini vermiştir.

20 Tazminat Hayvan bulunduranın sorumluluğu Borçlar Kanunu Madde 67; Bir hayvanın bakımını ve yönetimini sürekli veya geçici olarak üstlenen kişi, hayvanın verdiği zararı gidermekle yükümlüdür. Hayvan bulunduran, bu zararın doğmasını engellemek için gerekli özeni gösterdiğini ispat ederse sorumlu olmaz. Hayvan, bir başkası veya bir başkasına ait hayvan tarafından ürkütülmüş olursa, hayvanı bulunduranın, bu kişilere rücu hakkı saklıdır, hükmündedir.

21 TBK 67 maddesinde öngörülen hayvan idare edenin (tutucusunun) sorumluluğu, özel bir sorumluluktur. Anılan madde hükmüne göre, hayvanın bakımını ve yönetimini üzerine alan kişi, hayvanı idare eden (TBK 67'de hayvan bulunduran) sıfatıyla bu hayvanın sebebiyet vermiş olduğu zararları ödeme yükümlülüğü altındadır.

22 YARGITAY 3. HUKUK DAİRESİ E. 2013/15030 K. 2013/ tarihli kararında Somut olayda dosya kapsamından; davacının bina etiketleme elamanı sıfatıyla sigortalı işçi olarak çalıştığı, bina kimlik numaralama çalışması yapmak üzere görevli gittiği köyde, herkese açık alanda davalılara ait... köpeğin saldırısına uğradığı ve basit tıbbi müdahaleyle giderilemeyecek şekilde yaralandığı, köpek sahipleri aleyhine açılan ceza davasında, davalıların cezalandırılmalarına karar verildiği, iş göremezlik belgelerinden; davacıya olay tarihi olan gününden, gününe kadar toplam... gün rapor verildiği, davacıya... adet tetanos aşısı vurulduğu anlaşılmaktadır. Hal böyle olunca; olayın oluş biçimi, davalıların kusur durumu gözetildiğinde, davacı için takdir edilen 250,00 TL manevi tazminatın davacının maruz kaldığı elem ve üzüntüyü hafifletmekten uzak olduğu açıktır. Davacı yararına daha... miktarda manevi tazminata hükmedilmesi gerekirken, yazılı biçimde karar verilmesi doğru görülmüş, bu hususun bozmayı gerektirdiğine hükmetmiştir.

23 YARGITAY 3. HUKUK DAİRESİ E. 2012/22452 K. 2013/ tarihli kararında Somut olayda, köpeğin davacıya ait aracın önüne aniden çıkması sebebiyle çarpma sonucu araçta oluşan hasarın tazmini istenilmiştir. Mahkemece dinlenilen tanık beyanlarına nazaran köpeğin davalıya ait olduğu ispatlanamadığı gerekçesi ile davanın husumet sebebiyle reddine karar verilmiştir. Açıklanan yasal düzenleme ile birlikte davalının emniyet ve duruşma sırasındaki beyanları birlikte değerlendirildiğinde mahkemece belirlenecek zarardan davalının sorumlu olduğunun kabulünün gerektiğine hükmetmiştir.

24 Apartmanda Hayvan Beslenmesine İlişkin Mevzuat Kat Mülkiyeti Kanununun 28. maddesi gereğince, yönetim planı bütün kat maliklerini, bunların külli ve cüzi haleflerini bağlayan bir sözleşme niteliğindedir. Apartmanda hayvan beslemenin yasak olması için bunun apartmanın yönetim planında karar altına alınması gerekmektedir. Apartman yönetim planı kat maliklerinin beşte dördünün onayıyla değişmektedir.

25 Yönetim planında evcil hayvan bakılması konusunda bir düzenleme içermiyor ise bu durumda sorun 634 Sayılı Kat Mülkiyeti Kanunu'nun 18. maddesinde düzenlenen kat maliklerinin 'birbirini rahatsız etmemek' yükümlülüğü ve Türk Medeni Kanunu'nun 737. maddesinde düzenlenen taşınmaz malikinin 'Komşusuna zarar verecek davranışlardan kaçınma' yükümlülüğü kapsamında değerlendirilmektedir. Bu halde evcil hayvan komşulara ve çevresine rahatsızlık vermiyor ise apartmanda beslenebilecektir.

26 18. HUKUK DAİRESİ E. 2015/10963 K. 2016/ tarihli kararında Yönetim planının 23. maddesinin (h) bendinde, bağımsız bölüm maliklerinin kendi bağımsız bölüm ve eklentileri ile ortak yerlerde diğer kat maliklerine rahatsızlık verebilecek şekilde kuş, kedi, köpek, tavuk gibi hayvanları besleyemeyecekleri kararlaştırılmıştır. Kat Mülkiyeti Kanununun 28. maddesi gereğince, yönetim planı bütün kat maliklerini, bunların külli ve cüzi haleflerini bağlayan bir sözleşme niteliğindedir. Yönetim planı değiştirilmedikçe bağımsız bölüm malikleri, külli ve cüzi halefleri ile yönetici ve denetçiler buna uymak mecburiyetindedir. Yönetim planında bağımsız bölüm maliklerinin kendi bağımsız bölümleri ile eklenti ve ortak yerlerde hayvan besleyemeyecekleri kararlaştırıldığına göre davalının bu yönetim planına uymak zorunda olduğunu belirtmiştir.

27 Çevrenin Kirletilmesi Kabahati Hayvan sahipleri, sahip oldukları hayvanlardan kaynaklanan çevre kirliliğini ve insanlara verilebilecek zarar ve rahatsızlıkları önleyici tedbirleri almakla yükümlü olup; zamanında ve yeterli seviyede tedbir alınmamasından kaynaklanan zararları tazmin etmek zorundadırlar. Bu hükmü ihlal edenlere 5199 Sayılı Kanun gereğince 105 TL idari para cezasına çarptırılırlar.

28 SAHİPSİZ HAYVANLAR 5199 Sayılı Hayvanları Koruma Kanuna göre Yerel yönetimlerin, gönüllü kuruluşlarla işbirliği içerisinde, sahipsiz ve güçten düşmüş hayvanların korunması için hayvan bakımevleri ve hastaneler kurarak onların bakımlarını ve tedavilerini sağlamaları ve eğitim çalışmaları yapmaları esastır.

29 Sahipsiz hayvanların korunması, bakılması ve gözetimi için yürürlükteki mevzuat hükümleri çerçevesinde, yerel yönetimler yetki ve sorumluluklarına ilişkin düzenlemeler ile çevreye olabilecek olumsuz etkilerini gidermeye yönelik tedbirler, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığı ile eşgüdüm sağlanarak, diğer ilgili kuruluşların da görüşü alınmak suretiyle Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. Bu yönetmelik tarihli HAYVANLARIN KORUNMASINA DAİR UYGULAMA YÖNETMELİĞİ dir

30 Sahipsiz ve Güçten Düşmüş Hayvanlara Karşı işlenen Kabahatler Sahipsiz ya da güçten düşmüş hayvanları, VETERİNER HİZMETLERİ, BİTKİ SAĞLIĞI, GIDA VE YEM KANUNU hükümlerinde öngörülen durumlar dışında öldürülmeleri yasaktır İdari Para cezası 1097 TL Hayvanlara yetkisiz kişilerin cerrahi müdahalede bulunulması 363 TL.

31 Bir hayvan neslini yok edilmesi TL Hayvanların, yaşadıkları sürece, tıbbî amaçlar dışında organ veya dokularının tümü ya da bir bölümü çıkarılıp alınamaz veya tahrip edilemez.2202 TL Ev ve süs hayvanının dış görünüşünü değiştirmeye yönelik veya diğer tedavi edici olmayan kuyruk ve kulak kesilmesi, ses tellerinin alınması ve tırnak ve dişlerinin sökülmesine yönelik cerrahi müdahale yapılması 2202 TL Yetkisi olmadığı halde hayvan deneyi yapanlara hayvan başına 2202 TL

32 Hayvanlar, doğal kapasitesini veya gücünü aşacak şekilde veya yaralanmasına, gereksiz acı çekmesine, kötü alışkanlıklara özendirilmesine neden olacak yöntemlerle eğitilemez TL Hayvanları başka bir canlı hayvanla dövüştürmek yasaktır TL Hayvanlara kasıtlı olarak kötü davranmak, acımasız ve zalimce işlem yapmak, dövmek, aç ve susuz bırakmak, aşırı soğuğa ve sıcağa maruz bırakmak, bakımlarını ihmal etmek, fiziksel ve psikolojik acı çektirmek. 546 TL

33 Hayvanların kesin olarak öldüğü anlaşılmadan, vücutlarına müdahalelerde bulunmak 546 TL Hayvanlara cinsel istismarda bulunmak, işkence yapmak. 546 TL. Sağlık nedenleri ile gerekli olmadıkça bir hayvana zor kullanarak yem yedirmek, acı, ıstırap ya da zarar veren yiyecekler ile alkollü içki, sigara, uyuşturucu ve bunun gibi bağımlılık yapan yiyecek veya içecekler vermek. 546 TL.

34 Pitbull Terrier, Japanese Tosa gibi tehlike arz eden hayvanları üretmek; sahiplenmek, sahiplendirmek, ülkemize girişini, satışını ve reklamını yapmak; takas etmek, sergilemek ve hediye etmek TL Kesim hayvanları ve 4915 sayılı Kanun çerçevesinde avlanmasına ve özel üretim çiftliklerinde kesim hayvanı olarak üretimine izin verilen av hayvanları ile ticarete konu yabani hayvanlar dışındaki hayvanları, et ihtiyacı amacıyla kesip ya da öldürüp piyasaya sürmek TL.

35 İdari Para Cezası Verme Yetkisi Bu Kanun hükümlerine uyulup uyulmadığını denetleme yetkisi Orman ve Su İşleri Bakanlığa aittir. Gerektiğinde bu yetki Bakanlıkça mahallin en büyük mülkî amirine yetki devri suretiyle devredilebilir.

36 Sonuç Her hayvanın eşit yaşama hakkına sahip olduğu 5199 Sayılı Kanunda hüküm altına alınmıştır. Bu nedenle hayvanlara karşı zalimce fiillerde sahipli ya da sahipsiz olmalarına göre farklı mevzuatların uygulanması hakkaniyete uygun değildir.

37 Yaban hayvanlarının neslinin tükenmesinde 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası verilirken, sahipsiz ya da evcil hayvanların nesillerinin tükenmesine idari para cezası verilmesi bir tezatlık oluşturmaktadır. Sahipli hayvanların verdikleri zararda mevzuat açıkken, sahipsiz hayvanların verdiği zarardan dolayı hangi kurumun sorumluluğuna gidileceği ve hangi kurumdan tazmin ettirileceği ya da kime ceza davası açılacağı konusu düzenlenmemiş ve bu konuda da içtihat oluşmamıştır.

38 Apartmanlarda çevreye zarar vermese bile evcil hayvan beslenmesinin yönetim planına bağlı bırakılması Türkiye nin taraf olduğu «Ev Hayvanlarının Korunmasına Dair Avrupa Sözleşmesi» ne aykırıdır. Çünkü sözleşmenin 3/2. maddesi «'Hiç kimse bir ev hayvanını terk edemez» hükmündedir. Bununla beraber artık kültüre alınmış evcil hayvanların doğal yaşama terkedilmesi mümkün olmamakla birlikte yaşam ortamlarının ırk özellikleri itibari ile insana bağlı şekilde oluştuğu gerçeği de göz ardı edilemeyecektir.

39 Sabrınız için teşekkür ederim.