Yeni Finansal Araçlar Standardı TFRS 9 ve Geçiş Projesi

Transkript

1 Yeni Finansal Araçlar Standardı TFRS 9 ve Geçiş Projesi

2 TFRS 9 FİNANSAL ARAÇLAR STANDARDI VE GEÇİŞ PROJESİ Bu doküman hazırlanırken: Türkiye Finansal Raporlama Standardı hakkında genel bir bilgi vermeyi, TFRS 9 un finansal sektörde hizmet vermeyen şirketler üzerindeki etkilerini ortaya koymayı, Sizleri standardın getirdiği yeniliklerle ilgili bilgilendirmeyi, Yeni standardın uygulamalarını tanıtıp, bu uygulamaların bağımsız denetime hazır hale gelmesine yardımcı olmayı Sinerji Avrupa Financial Advisory olarak TFRs 9 uygulamaları ile ilgili sizlere nasıl yardımcı olabileceğimizle ilgili kısa bir sunum yapmayı amaçladık. TMS 39'un yerini alan ve 1 Ocak 2018 tarihinden itibaren geçerli olmaya başlayan yeni finansal araçlar standardı nedir ve ne yenilikler getirir? TMS 39'a göre bir şirket finansal tablolarına bir finansal varlık kaydettiğinde bu sınıflamayı varlığın nevine göre veya alım amacına göre yapma seçeneğine sahiptir. Finansal varlık denince nakit ve nakit benzerlerinden tutun; ticari alacaklar, satın alınan tahviller ve bonolar, hisse senetleri gibi çok geniş bir yelpaze akla gelmelidir. Fakat TFRS 9 a göre her şirket yönetimi, finansal varlıklar için bir iş modeli belirlemeli, dokümante etmeli ve buna uygun olarak varlıkları sınıflandırmalıdır. İkinci olarak ise varlıkların nakit akışlarının incelenmesi ve nakit akışı özelliklerine göre uygun ölçüm modelinin belirlenmesidir. Bu standardın isminden de anlaşılacağı gibi finansal sektörde hizmet veren firmaların daha çok etkilendiği doğru olmakla birlikte sadece finansal sektördeki firmaların etkileneceğini söylemek ve standart hazırlıklarını bu sektörle sınırlı tutmak çok yanıltıcıdır. Çünkü her firmanın finansal varlık çeşitliliği nakit benzerleri ve ticari alacakla sınırlı da olsa, finansal olmayan kuruluşlar da çok büyük tutarlarda finansal varlıklar taşıyabilmektedir. Tabi ki çeşitlilik azaladıkça etki alanı daralmaktadır fakat bir ticari işletmenin ya da üretim işletmesinin bu standarttan etkilenmeyeceğini söylemek çok yanlış olabilir. Peki bu standarda hazırlanırken neler yapılması gerekmektedir? Sayfa 2

3 Nasıl Hazırlanmak ve Nelere Dikkat Etmek Gerekir? Öncelikle şirketler bilanço yapılarını iyi analiz etmelidir! TFRS 9 geçişinde ilk yapılması gereken her şirketin finansal varlıklarını ve bilanço yapısını iyi analiz etmesidir. Çünkü TFRS/UFRS raporlaması yapan her şirket bu standardı uygulamakla yükümlüdür. Uygulama için aşağıdaki noktalarla sınırlı olmamakla birlikte, şu noktalarla başlamak ve ilerlerken şunlara dikkat etmek çok faydalı olabilir: Üst yönetim tarafından finansal varlıkların tanımlanması ve bu varlıkların ne amaçla bilançoda tutulduğunun dokümante edilerek yönetim modeli nin hazırlanması ve yönetimce onaylanması, Tanımlanan varlık gruplarına göre ölçüm kategorilerinin belirlenmesi (itfa edilmiş maliyetinden ölçülen varlıklar, gerçeğe uygun değerinden ölçülen ve farkları gelir tablosuna yansıtılan finansal varlıklar, gerçeğe uygun değerinden ölçülen ve farkları diğer kapsamlı gelir tablosuna yansıtılan finansal varlıklar) Bazı varlıkların Standart ın kurallarına göre itfa edilmiş maliyetten değil gerçeğe uygun değerinden ölçülüp farkların gelir tablosuna yansıtılması sebebiyle gelir tablosunda dalgalanmalar olabilir, Hisse senetlerinde uygulanan maliyetten ölçme istisnasının TFRS 9 da kalkması sebebiyle bu hisse senetlerinin gerçeğe uygun değerlerinin belirlenmesi, Gerçeğe uygun değeri belirlenen varlıkların değer değişimlerinin gelir tablosuna mı yoksa diğer kapsamlı gelir tablosuna mı yansıtılacağına karar verilmesi, Bu kararın üst yönetim nezdinden yapılması çok önemlidir, çünkü gerçeğe uygun değer farkı diğer kapsamlı gelir tablosuna yansıtılan hisse senetleri satıldığında diğer kapsamlı gelir tablosundaki fonlar artık TFRS 9 la birlikte gelir tablosuna sınıflandırılamaz, özkaynaklar içerisinde bir sınıflamayla geçmiş dönem kar veya zararlarına aktarılır. Sayfa 3

4 Nasıl Hazırlanmak ve Nelere Dikkat Etmek Gerekir? Beklenen kredi zararı hesaplamaları uygulaması en zor kısımdır! Standart ın en önemli ve çarpıcı noktası beklenen kredi zararı modeli dir. Bu model gerçeğe uygun değerinden ölçülen ve bu farkın gelir tablosuna yansıtıldığı finansal varlıklar ve hisse senetleri hariç tüm finansal araçlara ilk günden karşılık ayırılmasını gerektirir. Yani değer düşüklüğü ayrılması gereken varlıklar kategorisinde şirketin bankadaki mevduatları bile dahildir. Kısaca bilançosunda sadece mevduat ve ticari alacak olan bir şirket dahi bu standarttan önemli ölçüde etkilenebilir. Genel yaklaşım Bir finansal varlığın ilk muhasebeden itibaren 3 aşamalı kredi riski derecelerinden geçmesini öngören beklenen kredi zararı modelidir. Genellikle ticari alacaklar ve finansal kiralama alacakları dışındaki varlıklara uygulanır. Buna göre model ilk muhasebeleştirmede 12 aylık beklenen kredi zararı, kredi riskinde önemli bir artış olması durumunda ya da tahsilat vadesinin 30 günü geçmesi durumunda ömür boyu beklenen kredi zararı ayrılması ve varlığın kredi derecesinin daha da kötüleşmesi veya tahsilat vadesinin 90 günü geçmesi neticesinde artık varlığın batık bir alacak olarak sınıflandırılmasını ve ömür boyu beklenen kredi zararı karşılığı ayrılmasını öngörür. Standart, niteliksel ve niceliksel çok fazla yoruma açık alan içermektedir. Dolayısıyla uygulamada bu 3 aşama içerisindeki geçişlere karar vermek ve geçiş noktalarını belirlemek bir hayli zor olabilmekte ve geçiş süreci; temerrüt olasılığı, kredi derecelendirmesi, makro ekonomik veriler, temerrüt halinde kayıp gibi birçok kavramın değerlendirilmesi ve tanımlanmasını içeren meşakkatli bir süreçtir. Basit yaklaşım Yukarıda anlatıldığı gibi 3 aşamanın uygulanmadığı, ticari alacaklar gibi önemli finansman bileşeni içermeyen varlıklara uygulanan, daha çok tahsilat performanslarına bağlı ortaya çıkan temerrüt etme olasılıklarından türetilen matris yaklaşımıdır. İlk muhasebeden itibaren ömür boyu temerrüt olasılığı dikkate alınır. Sayfa 4

5 Sinerji Avrupa Financial Advisory olarak sizlere nasıl yardımcı olabiliriz? Muhasebeleştirme tavsiyeleri Şirket ve var ise yurtiçi/yurtdışı bağlı ortaklıklar bünyesinde hazırlanması gereken bilgilerden eksik olanlarının tespit edilmesi Geçiş etkilerinin belirlenmesi ve değerlendirilmesi İç kontrol ve süreçlerde yapılması gereken değişikliklerin belirlenmesi İş modellerinin değerlendirilmesi Finansal tablo etkilerinin taslak olarak raporlanması UFRS ile uyumlu finansal tablolara adapte edilecek muhasebe politikalarının yazılması ve ilave edilecek dipnotların hazırlanmasına destek verilmesi Finansal varlıkların sınıflandırılması ve ölçülmesi Varlıkların tanımlanması ve nakit akışı özelliklerinin incelenmesi İş/Yönetim modellerinin dokümante edilmesi Beklenen kredi zararı modeli uygulaması Satış ve tahsilat performanslarının incelenmesi Temerrüt olasılığı hesaplamaları Ticari alacaklar için karşılık matrisi oluşturulması (basit model) Karşılık matrisi uygulanmayacak türdeki varlıklar için kredi riski derecelendirmesine dayanan beklenen kredi zararı hesaplaması (genel model) Finansal riskten korunma muhasebesi Halihazırdaki riskten korunma muhasebelerinin TFRS 9 uyumu kontrolü Yeni riskten korunma dokümantasyonlarının TFRS 9 ile uyumlu hale getirilmesi Halihazırdaki muhasebelerin TFRS 9 dan etkilenmesi halinde dokümantasyonun ve muhasebenin yeniden düzenlenmesi Şirketin geçiş ile birlikte ilk kez finansal riskten korunma muhasebesi uygulamasının yapılması BT ve veri sistemleri desteği Mevcut sistemlerdeki iyileştirmelerin ve standarda uygun prosedürlerin uygulanmasına yardım edilmesi Eğitimler Şirket bünyesinde ilgili personele eğitim verilmesi Güncelleme eğitimleri Finansal tablo dipnotları Finansal tablolardaki muhasebe politikalarının TFRS 9 ve şirket stratejileri ile uyumlu hale getirilmesi Geçiş dipnotlarının hazırlanması Sayfa 5

6 Janberk Ersan Sinerji Avrupa Finansal Danışmanlık Hizmetleri yılında TED Ankara Koleji nden, ardından 2006 yılında Bilkent Üniversitesi, İktisat Bölümü nden mezun oldu yılında PwC Türkiye Denetim bölümünde çalışmaya başladı yılında PwC Londra ofisine transfer oldu. PwC Londra ofisinde Kurumsal Hazine Danışmanlığı bölümünde 4 yıl müdür olarak görev yaptığı dönemde, çok sayıda FTSE 100 şirketinin hazine danışmanlığı projelerinde görev aldı yılında PwC Türkiye ye geri dönüp, enerji ve endüstriyel ürünler sektörlerinde kıdemli müdür olarak görev yaptı. Aynı dönemde PwC Türkiye bünyesindeki hazine danışmanlığı projelerini yürüttü yılından beri Türk- İngiliz Sanayi ve Ticaret Odası Üyesidir. Handan Sola Sinerji Avrupa Finansal Danışmanlık Hizmetleri handan.sola@sinerjiavrupa.com 2007 yılında İstanbul Üniversitesi İngilizce İktisat Bölümünden mezun oldu. Çalışma hayatına PwC Türkiye Denetim bölümünde başladı yılında PwC Türkiye den ayrılarak 1,5 yıl Kibar Enerji de bütçe ve raporlama yöneticisi olarak çalıştı yılının sonlarında tekrar PwC ye geri dönerek 3,5 yıl UFRS Danışmanlığı ekibinde finansal araçlardan sorumlu kıdemli müdür olarak çalıştı. Bununla birlikte, çok sayıda denetim projesinde, UFRS uzmanı olarak görev yaptı. PwC bünyesinde finansal araçlar akreditasyona sahip olmakla birlikte UFRS 9, UFRS 16, UFRS 7 ve diğer uluslararası standartlarla ilgili derin UFRS bilgisine sahip olup SMMM ünvanına ve KGK tarafından verilen Bağımsız Denetçi ünvanına sahiptir. Copyright Sinerji Avrupa Tüm hakları ve aynı anlamı taşıyan tüm hakları saklıdır. Sayfa 6