TÜRKİYE KOZMETİK VE TEMİZLİK SANAYİİ ÜRÜNLERİ SEKTÖR RAPORU TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ TÜRKİYE KOZMETİK VE TEMİZLİK ÜRÜNLERİ SANAYİİ MECLİSİ

Transkript

1 TÜRKİYE KOZMETİK VE TEMİZLİK SANAYİİ ÜRÜNLERİ SEKTÖR RAPORU TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ TÜRKİYE KOZMETİK VE TEMİZLİK ÜRÜNLERİ SANAYİİ MECLİSİ Ankara 2008 i

2 TOBB Yayın Sıra No: 2008/70 Sayfa Dünezi ve Baskı : Afşaroğlu Matbaası Ankara ii

3 Önsöz Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Türk özel sektörünün en üst düzeyde yasal temsilcisi sıfatı ile özel sektörümüzün ihtiyaçları doğrultusunda çalışmalar yürütmüş, sorunlarına çözüm aramış ve özel sektörün istikrarlı bir biçimde gelişimine katkıda bulunmuştur. Sektörlerimize daha kapsamlı hizmet sunulması ihtiyacı doğrultusunda ve bu hizmetlerin geliştirilmesi perspektifinde 18 Mayıs 2004 tarih ve 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu nun 57 nci maddesine dayanılarak Türkiye Sektör Meclislerinin Kuruluş, Görev ve Çalışma Yönetmeliği hazırlanmıştır. 12 Şubat 2005 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Yönetmeliğimize istinaden Birliğimiz şemsiyesi altında 52 adet Türkiye Sektör Meclisi oluşturulmuştur. Türkiye Sektör Meclisleri Temmuz 2006 tarihinden bu yana faaliyetlerine devam etmektedir. Bu süreçte varolan ihtiyaç ve sektörden gelen talep üzerine meclis sayısı 56 olmuştur. Türkiye Sektör Meclisleri, sektörün tüm ilgilileri taraflarını bünyesine alan entegre yapısıyla, yerel olduğu kadar uluslararası nitelik taşıyan sektörel bir bakış açısıyla ve bugünün yanında geleceği kuşatan strateji ve vizyonuyla, Dünyadaki benzer örneklerinden daha kapsamlı hizmetler sunmaya yönelmiş bir yapıdır; sektörümüze ve ekonomimize büyük faydalar sağlama potansiyeli taşıyan önemli bir oluşumdur. Meclisler, firmaların, sektörel kuruluşların ve ilgili kamu kurumlarının üst düzey yöneticileri ile temsilcilerini bünyesine katan önemli bir buluşma noktasıdır. Türkiye Sektör Meclisleri, yelpazesi içine aldığı tüm ekonomik sektörler için radikal bir adımı temsil etmektedir. Sektörel kurum ve kuruluşların tek bir çatı altında toplanabilmesi, sorunların çözümü ve sektörlerimizin ülke ekonomisine katkılarının artırılması iii

4 yolunda önemli bir taahhüdün göstergesidir. Meclis içerisinde sağlanan birlik ve beraberlik ortamı, ortak görüşlerin oluşturulmasına ve ortak kararların alınmasına imkan sağlamıştır. Ortak kararlar doğrultusunda başlatılan girişimlerden ilgili merciler nezdinde daha olumlu sonuçlar alınmaktadır. Bu sektörel yapılanma ile kamuözel sektör ortaklığının etkin biçimde hayata geçirilebileceği sağlam bir zemin oluşturulmuştur. Meclis faaliyetleri çerçevesinde, Meclis çalışmalarından daha fazla verimin alınabilmesi, farklı görüş ve düşüncelerin uyumlaştırılması, tutarlılık sağlanması, sektörün mevcut durumu ve geleceğe yönelik beklentileri konusunda kamuoyunun bilgilendirilmesi amacıyla Meclislerimiz tarafından sektör raporları hazırlanmıştır. Hazırlanan sektör raporunun sektörel politika ve stratejilerin oluşturulması, geleceğe yönelik projeksiyonlara ve piyasa araştırmalarına ışık tutması açısından faydalı olacağı düşüncesiyle sektörümüze, camiamıza ve ilgililere hayırlı olmasını dilerim. M. Rifat HİSARCIKLIOĞLU Başkan iv

5 Önsöz TOBB sektör meclislerinin kurulması kararı ve eyleme geçirilmesi, sektörlerin güçlü sesi ve bilgi paylaşımı açısından çok önemli bir atılım olmuştur. Sektör Meclisleri kuruluş amaçları doğrultusunda TOBB, kamu ve özel sektör arasında köprü görevi yerine getirmektedir. Sektörümüzün Türkiye ekonomisine önemli katkıları olmaktadır. Ülkemiz ekonomisi açısından sektörümüz 120 nin üzerinde ülkeye ihracat yapmakta, on binlerce kişiye iş ve aş sağlamaktadır. Bu sektör aynı zamanda, reklam harcamalarının %22 sini gerçekleştirmekte ve bu bağlamda liderlik bayrağını taşımakta, hergün her eve, her işyerine ve satış noktasına kadar ulaşan ürün çeşidi ile herkese doğru hizmet vermek suretiyle ülkemize karşı sorumluluklarını yerine getirmektedir. Bugün gelinen noktada bu rapor bunca yıllık geçmişimizin, kapsamlı tek sektör raporudur. TOBB yönetiminin yönlendirmesi, desteği ve raporun topluma kazandırılması yönündeki kararlılığı için şükranlarımızı sunuyoruz. Ayrıca, bu rapor sanayi ve ticaret alanında istatistiki altyapı eksikliklerinin de giderilmesinde katkıda bulunarak, bundan sonra yapılacak çalışmalara çok önemli bir kaynak özelliği taşıyacaktır. Raporun hazırlanması sırasında yoğun katkıları olan Danışmanımız Doç Dr. Murat Atan ve Meclis Başkan Yardımcımız Sn Vuranel Okay a gönülden teşekkür ediyorum Ayrıca, bu konudaki hassasiyeti ve vizyonuyla bizlere vermiş olduğu destek için TOBB Başkanımız Sayın Rıfat Hisarcıklıoğlu na sektör adına teşekkür ediyor, Sektör Raporumuzun tüm kullanıcılar için objektif bir yararlanma kaynağı olmasını diliyorum.. Ahmet Pura TOBB Kozmetik ve Temizlik Ürünleri Sanayii Meclis Başkanı v

6 vi

7 İçindekiler TABLOLAR LİSTESİ...ix GRAFİKLER LİSTESİ...xvi GİRİŞ SEKTÖRÜN TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ YERİ KURULUŞ SAYISI, MEVCUT KAPASİTE VE KULLANIMI ÜRETİM YÖNTEMİ, TEKNOLOJİ ÜRETİM MİKTARI VE DEĞERİ MALİYETLER İŞGÜCÜ VE İSTİHDAM DIŞ TİCARET (İthalat İhracat) İhracat İthalat YURTİÇİ TÜKETİM FİYATLAR SEKTÖRÜN SWOT ANALİZİ YATIRIM ORTAMININ İYİLEŞTİRİLMESİ İLE BÖLGESEL TEŞVİK VE YARDIMLAR SEKTÖRÜN DIŞ PİYASALARDAKİ DURUMU MAL BAZINDA ÜLKELERE GÖRE İHRACAT MAL BAZINDA ÜLKELERE GÖRE İTHALAT SEKTÖRÜN YAPISAL SORUNLARI VE ÇÖZÜM YOLLARI SEKTÖRÜN AB UYUM SÜRECİNDE GELDİĞİ NOKTA, KARŞILAŞTIKLARI UYUM SORUNLARI PAZAR BÜYÜKLÜĞÜ TÜKETİM SEKTÖREL YAPILANMA SEKTÖRÜN REKABET GÜCÜNÜN ARTIRILMASI VE VERİMLİLİK GENEL DEĞERLENDİRME YARARLANILAN KAYNAKLAR vii

8 viii

9 Tablolar Listesi Tablo 1. Kozmetik ve Tuvalet Müstahzarları ile Deterjan ve Temizlik Ürünleri... 4 Tablo 2. Kozmetik, Sabun ile Deterjan ve Temizlik Maddeleri Ürün Sektöründe Önemli Kuruluşlar Tablo 3. Kozmetik, Sabun ile Deterjan ve Temizlik Maddeleri Üretim Miktarları Tablo 4. Üretim Değeri (Cari Fiyatlarla), Üretim Değeri (USD) ve Üretim Değerindeki Değişme (USD %) Tablo 5. Üretimde Çalışanlar Endeksi (1997=100) ve Üretimde Çalışılan Saat Endeksi (1997=100) Tablo 6. Üretimde Çalışanlar Verimlilik (Kişi Başına Üretim) Endeksi (1997=100) ve Üretimde Çalışılan Saat Başına Kısmi Verimlilik Endeksi (1997=100) Tablo 7. Dış Ticaret, İhracat ve İthalat ( ) (Milyar TL) Tablo 8. Yıllar İtibariyle İhracat / İthalat Oranı (%) Tablo Parfümler, Kolonyalar ve Diğer Tuvalet Suları İhracat ( ) Tablo Dudak Rujları, Dudak Makyaj Müstahzarları; Diğer Göz Makyaj Müstahzarları Manikür ve Pedikür Müstahzarları Pudralar Allıklar Vücut Losyonları Kremler, Emülsiyonlar ve Yağlar ve Güzellik/Makyaj Müstahzarları ve Cilt Bakımı için Müstahzarlar; İhracat ( ) Tablo Şampuanlar Perma ve Defrize Müstahzarları Saç Spreyleri Saç Losyonları Saç Boyaları ve Saç Müstahzarları; Diğer İhracat ( ) Tablo Diş Macunları ve Tozları Diş Aralarını Temizlemekte Kullanılan İplikler ve Ağız/Diş Sağlığını Korumaya Mahsus Diğer Müstahzarlar İhracat ( ) Tablo Losyonlar (Traş için) Tıraş Kremleri Tıraş Öncesi, Tıraş Sırasında/Tıraştan Sonra Kullanılan Müstahzarlar Vücut Deodorantları ve Ter Kokusunu Önleyici Deodorantlar Parfümlü Banyo Tuzları ve Diğer Banyo Müstahzarları Kapalı Yerlerin Güzel Kokmasında Kullanılan Diğer Müstahzarlar Sabun/ Diğer Yüzey Aktif Organik Maddeler İçeren Banyo Müstahzarları İhracat Parfüm/Kozmetik Emdirilmiş, Sıvanmış/Kaplanmış Vatka ve Keçe Parfüm/Kozmetik Emdirilmiş, Sıvanmış/ Kaplanmış Dokunmamış Mensucat Kontakt; Lens/Suni Göz Solüsyonları ve Diğer Parfümeri, Kozmetik/Tuvalet Müstahzarları, Tüy Dökücüler İhracat ( ) ix

10 Tablo Deterjan Emdirilmiş Kağıt ve Vatka; Tuvalet için Deterjan/Sabun Emdirilmiş Keçe Sabun Emdirilmiş Vatka; Deterjan, Sabun Emdirilmiş Dokunmamış Mensucat Tuvalet için Tuvalet için Diğer Mensucat Sabun Emdirilmiş Kağıt ve Vatka; Diğer Deterjan/Sabun Emdirilmiş Keçe; Diğer Deterjan/Sabun Emdirilmiş Dokunmamış Mensucat; Diğer Sıvanmış/Kaplanmış Kağıt Vatka, Keçe, Dokunmamış Mensucat; Diğer İnce Parça, Pul, Granül/ Toz Halinde Olan Sabunlar Arap Sabunu vb. Yumuşak Sabunlar Sıvı Sabunlar Diğer Sabunlar ve Cilt Yıkamak için Sıvı/Krem; Yüzey Aktif Organik Ürünler (Perakende) İhracat ( ) Tablo Ağırlık; %30; 50 Olan disodyum Alkil içeren Sulu Çözeltiler Sülforezinatlar ve Sülfoleatlar; Anyonlu Lineer Alkil Benzen Sülfonik Asitler; Anyonlu Dodesil Benzen Sülfonik Asit; Anyonlu Yüzey Aktif Organik Maddeler; Anyonlu Yüzey Aktif Organik Maddeler; Katyonlu Olanlar Yüzey Aktif Organik Maddeler; İyonlu Olmayanlar Türk Kırmızısı Yağı Yüzey Aktif Organik Diğer Maddeler Sabun içeren Yüzey Aktif Müstahzarlar (Perakende) Sabun içermeyen Yüzey Aktif Müstahzarlar (Perakende) Sabun içeren Temizleme Müstahzarları (Perakende) Sabun içermeyen Temizleme Müstahzarları (Perakende) Sabun içeren Yüzey Aktif Müstahzarlar (Toptan) Sabun içermeyen Yüzey Aktif Müstahzarlar (Toptan) Sabun içeren Yıkama Müstahzarları (Toptan) ve Sabun içermeyen Yıkama Müstahzarları (Toptan) İhracat ( ) Tablo Parfümler, Kolonyalar ve Diğer Tuvalet Suları İthalatı ( ) Tablo Dudak Rujları, Dudak Makyaj Müstahzarları; Diğer Göz Makyaj Müstahzarları Manikür ve Pedikür Müstahzarları Pudralar Allıklar Vücut Losyonları Kremler, Emülsiyonlar ve Yağlar ve Güzellik/Makyaj Müstahzarları ve Cilt Bakımı için Müstahzarlar; Diğer İthalatı ( ) Tablo Şampuanlar Perma ve Defrize Müstahzarları Saç Spreyleri Saç Losyonları Saç Boyaları ve Saç Müstahzarları; Diğer İthalatı ( ) Tablo Diş Macunları ve Tozları Diş Aralarını Temizlemekte Kullanılan İplikler ve Ağız/Diş Sağlığını Korumaya Mahsus Diğer Müstahzarlar İthalat ( ) Tablo Losyonlar (Traş için) Tıraş Kremleri Tıraş Öncesi, Tıraş Sırasında/Tıraştan Sonra Kullanılan Müstahzarlar Vücut Deodorantları ve Ter Kokusunu Önleyici Deodorantlar Parfümlü Banyo Tuzları ve Diğer Banyo Müstahzarları Kapalı Yerlerin Güzel x

11 Kokmasında Kullanılan Diğer Müstahzarlar Sabun/ Diğer Yüzey Aktif Organik Maddeler İçeren Banyo Müstahzarları İhracat Parfüm/Kozmetik Emdirilmiş, Sıvanmış/Kaplanmış Vatka ve Keçe Parfüm/Kozmetik Emdirilmiş, Sıvanmış/ Kaplanmış Dokunmamış Mensucat Kontakt; Lens/Suni Göz Solüsyonları ve Diğer Parfümeri, Kozmetik/Tuvalet Müstahzarları, Tüy Dökücüler İthalat Tablo Deterjan Emdirilmiş Kağıt ve Vatka; Tuvalet için Deterjan/Sabun Emdirilmiş Keçe Sabun Emdirilmiş Vatka; Deterjan, Sabun Emdirilmiş Dokunmamış Mensucat Tuvalet için Tuvalet için Diğer Mensucat Sabun Emdirilmiş Kağıt ve Vatka; Diğer Deterjan/Sabun Emdirilmiş Keçe; Diğer Deterjan/Sabun Emdirilmiş Dokunmamış Mensucat; Diğer Sıvanmış/Kaplanmış Kağıt Vatka, Keçe, Dokunmamış Mensucat; Diğer İnce Parça, Pul, Granül/ Toz Halinde Olan Sabunlar Arap Sabunu vb Yumuşak Sabunlar Sıvı Sabunlar Diğer Sabunlar ve Cilt Yıkamak için Sıvı/Krem; Yüzey Aktif Organik Ürünler (Perakende) İthalatı ( ) Tablo Ağırlık; %30; 50 Olan disodyum Alkil içeren Sulu Çözeltiler Sülforezinatlar ve Sülfoleatlar; Anyonlu Lineer Alkil Benzen Sülfonik Asitler; Anyonlu Dodesil Benzen Sülfonik Asit; Anyonlu Yüzey Aktif Organik Maddeler; Anyonlu Yüzey Aktif Organik Maddeler; Katyonlu Olanlar Yüzey Aktif Organik Maddeler; İyonlu Olmayanlar Türk Kırmızısı Yağı Yüzey Aktif Organik Diğer Maddeler Sabun içeren Yüzey Aktif Müstahzarlar (Perakende) Sabun içermeyen Yüzey Aktif Müstahzarlar (Perakende) Sabun içeren Temizleme Müstahzarları (Perakende) Sabun içermeyen Temizleme Müstahzarları (Perakende) Sabun içeren Yüzey Aktif Müstahzarlar (Toptan) Sabun içermeyen Yüzey Aktif Müstahzarlar (Toptan) Sabun içeren Yıkama Müstahzarları (Toptan) ve Sabun içermeyen Yıkama Müstahzarları (Toptan) İthalat ( ) Tablo 23. Kozmetik, Sabun ile Deterjan ve Temizlik Maddeleri İç Tüketim Miktar Verileri Tablo 24. Kozmetik, Sabun ile Deterjan ve Temizlik Maddeleri İç Tüketim Değer (Milyon cinsinden) Verileri Tablo 25. Kozmetik Sektörü Ortalama Fabrika Çıkış Fiyatları [Avro ( ) / (Adet, Litre veya Kg.)] Tablo 26. Kozmetik Sektörü Ortalama Tüketici Fiyatları [Avro ( ) / Kg] Tablo 27. RCA (Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler) Tablo 28. Muhtelif Kozmetik Kategorilerinde Kişi Başı Tüketim Karşılaştırması Tablo 29. Bazı Avrupa Ülkelerindeki Kozmetik Kişi Başı Tüketiminin Türkiye ile Mukayesesi /kişi (2006) Tablo 30. Avrupa Ülkeleri Deterjan ve Temizlik Malzemeleri Ortalama Kişi Başı Tüketiminin Türkiye ile Mukayesesi /kişi (2003) xi

12 Tablo 31. Kozmetik ve Temizlik Maddeleri Sektörünün Sorunları ve Tedbir Önerileri Tablo Parfümler Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Kolonyalar Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Diğer Tuvalet Suları Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Dudak Rujları Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Dudak Makyaj Müstahzarları; Diğer Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Göz Makyaj Müstahzarları Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Manikür ve Pedikür Müstahzarları Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Pudralar Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Allıklar Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Vücut Losyonları Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Kremler, Emülsiyonlar ve Yağlar Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Güzellik/Makyaj Müstahzarları ve Cilt Bakımı İçin Müstahzarlar; Diğer Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Şampuanlar Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Perma ve Defrize Müstahzarları Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Saç Spreyleri Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Saç Losyonları Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Saç Boyaları Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Saç Müstahzarları; Diğer Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Diş Macunları/Tozları Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Diş Aralarını Temizlemekte Kullanılan İplikler Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Ağız/Diş Sağlığını Korumaya Mahsus Diğer Müstahzarlar Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Losyonlar (Tıraş için) Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Tıraş Kremleri Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Tıraş Öncesi, Tıraş Sırasında/Tıraştan Sonra Kullanılan Müstahzarlar Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Vücut Deodorantları ve Ter Kokusunu Önleyici Deodorantlar Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Parfümlü Banyo Tuzları ve Diğer Banyo Müstahzarları Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Agarbatti ve Yakılarak Kullanılan Kokulu Diğer Müstahzarlar Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Kapalı Yerlerin Güzel Kokmasında Kullanılan Diğer Müstahzarlar Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Sabun/Diğer Yüzey Aktif Organik Maddeler İçeren Banyo Müstahzarları Ülkeler Bazında İhracat ( ) xii

13 Tablo Parfüm/Kozmetik Emdirilmiş, Sıvanmış/Kaplanmış Vatka ve Keçe Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Parfüm/Kozmetik Emdirilmiş, Sıvanmış/Kaplanmış Dokunmamış Mensucat Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Kontakt; Lens/Suni Göz Solüsyonları Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Diğer Parfümeri, Kozmetik/Tuvalet Müstahzarları, Tüy Dökücüler Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Deterjan Emdirilmiş Kağıt ve Vatka; Tuvalet için Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Sabun Emdirilmiş Vatka; Deterjan, Sabun Emdirilmiş Dokunmamış Mensucat Tuvalet için Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Tuvalet için Diğer Mensucat Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Deterjan/Sabun Emdirilmiş Keçe; Diğer Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Deterjan/Sabun Emdirilmiş Dokunmamış Mensucat; Diğer Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Sıvanmış/Kaplanmış Kağıt Vatka, Keçe, Dokunmamış Mensucat; Diğer Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo İnce Parça, Pul, Granül/Toz Halinde Olan Sabunlar Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Arap Sabunu vb. Yumuşak Sabunlar Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Sıvı Sabunlar Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Diğer Sabunlar Ülkeler Bazında İhracat ( ). 206 Tablo Cilt Yıkamak için Sıvı/Krem; Yüzey Aktif Organik Ürünler (Perakende) Ülkeler Bazında İhracat ( ) Tablo Ağırlık; %30; 50 Olandisodyum Alkil İçeren Sulu Çözeltiler Ülkeler Bazında İhracat (2007) Tablo Sülforezinatlar ve Sülfooleatlar; Anyonlu Ülkeler Bazında İhracat (2007) Tablo Lineer Alkil Benzen Sülfonik Asitler; Anyonlu Ülkeler Bazında İhracat (2007) Tablo Dodesil Benzen Sülfonik Asit; Anyonlu Ülkeler Bazında İhracat (2007) Tablo Yüzey Aktif Organik Maddeler; Anyonlu Ülkeler Bazında İhracat (2007) Tablo Yüzey Aktif Organik Maddeler; Katyonlu Olanlar Ülkeler Bazında İhracat (2007) Tablo Yüzey Aktif Organik Maddeler; İyonlu Olmayanlar Ülkeler Bazında İhracat (2007) Tablo Türk Kırmızısı Yağı Ülkeler Bazında İhracat (2007) Tablo Yüzey Aktif Organik Diğer Maddeler Ülkeler Bazında İhracat (2007) xiii

14 Tablo Sabun İçeren Yüzey Aktif Müstahzarlar (Perakende) Ülkeler Bazında İhracat (2007) Tablo Sabun İçermeyen Yüzey Aktif Müstahzarlar (Perakende) Ülkeler Bazında İhracat (2007) Tablo Sabun İçeren Temizleme Müstahzarları (Perakende) Ülkeler Bazında İhracat (2007) Tablo Sabun İçermeyen Temizleme Müstahzarları (Perakende) Ülkeler Bazında İhracat (2007) Tablo Sabun İçeren Yüzey Aktif Müstahzarlar (Toptan) Ülkeler Bazında İhracat (2007) Tablo Sabun İçermeyen Yüzey Aktif Müstahzarlar (Toptan) Ülkeler Bazında İhracat (2007) Tablo Sabun İçeren Yıkama Müstahzarları (Toptan) Ülkeler Bazında İhracat (2007) Tablo Sabun İçermeyen Yıkama Müstahzarları (Toptan) Ülkeler Bazında İhracat (2007) Tablo Parfümler Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo Kolonyalar Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo Diğer Tuvalet Suları Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo Dudak Rujları Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo Dudak Makyaj Müstahzarları; Diğer Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo Göz Makyaj Müstahzarları Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo Manikür ve Pedikür Müstahzarları Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo Pudralar Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo Allıklar Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo Vücut Losyonları Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo Kremler, Emülsiyonlar ve Yağlar Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo Güzellik/Makyaj Müstahzarları ve Cilt Bakımı için Müstahzarlar; Diğer Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo Şampuanlar Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo Perma ve Defrize Müstahzarları Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo Saç Spreyleri Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo Saç Losyonları Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo Saç Boyaları Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo Saç Müstahzarları; Diğer Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo Diş Macunları/Tozları Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo Diş Aralarını Temizlemekte Kullanılan İplikler Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo Ağız/Diş Sağlığını Korumaya Mahsus Diğer Müstahzarlar Ülkeler Bazında İthalat ( ) xiv

15 Tablo Losyonlar (Tıraş için) Ülkeler Bazında İthalat (2007) Tablo Tıraş Kremleri Ülkeler Bazında İthalat (2007) Tablo Tıraş Öncesi, Tıraş Sırasında/Tıraştan Sonra Kullanılan Müstahzarlar Ülkeler Bazında İthalat (2007) Tablo Vücut Deodorantları ve Ter Kokusunu Önleyici Deodorantlar Ülkeler Bazında İthalat (2007) Tablo Parfümlü Banyo Tuzları ve Diğer Banyo Müstahzarları Ülkeler Bazında İthalat (2007) Tablo Agarbatti ve Yakılarak Kullanılan Kokulu Diğer Müstahzarlar Ülkeler Bazında İthalat (2007) Tablo Kapalı Yerlerin Güzel Kokmasında Kullanılan Diğer Müstahzarlar Ülkeler Bazında İthalat (2007) Tablo Sabun/Diğer Yüzey Aktif Organik Maddeler İçeren Banyo Müstahzarları Ülkeler Bazında İthalat (2007) Tablo Parfüm/Kozmetik Emdirilmiş, Sıvanmış/Kaplanmış Vatka ve Keçe Ülkeler Bazında İthalat (2007) Tablo Parfüm/Kozmetik Emdirilmiş, Sıvanmış/Kaplanmış Dokunmamış Mensucat Ülkeler Bazında İthalat (2007) Tablo Kontakt; Lens/Suni Göz Solüsyonları Ülkeler Bazında İthalat (2007) Tablo Diğer Parfümeri, Kozmetik/Tuvalet Müstahzarları, Tüy Dökücüler Ülkeler Bazında İthalat (2007) Tablo Deterjan Emdirilmiş Kağıt ve Vatka; Tuvalet için Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo Deterjan/Sabun Emdirilmiş Keçe Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo Sabun Emdirilmiş Vatka; Deterjan, Sabun Emdirilmiş Dokunmamış Mensucat Tuvalet için Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo Tuvalet için Diğer Mensucat Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo Sabun Emdirilmiş Kağıt ve Vatka; Diğer Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo Deterjan/Sabun Emdirilmiş Keçe; Diğer Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo Deterjan/Sabun Emdirilmiş Dokunmamış Mensucat; Diğer Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo Sıvanmış/Kaplanmış Kağıt Vatka, Keçe, Dokunmamış Mensucat; Diğer Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo İnce Parça, Pul, Granül/Toz Halinde Olan Sabunlar Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo Arap Sabunu vb. Yumuşak Sabunlar Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo Sıvı Sabunlar Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo Diğer Sabunlar Ülkeler Bazında İthalat ( ) Tablo Cilt Yıkamak için Sıvı/Krem; Yüzey Aktif Organik Ürünler (Perakende) Ülkeler Bazında İthalat ( ) xv

16 Tablo 139. Tablo 140. Tablo 141. Tablo 142. Tablo 143. Tablo 144. Tablo 145. Tablo 146. Tablo 147. Tablo 148. Tablo 149. Tablo 150. Tablo 151. Tablo 152. Tablo 153. Tablo 154. Tablo Ağırlık; %30-50 olan Disodyum Alkil İçeren Sulu Çözeltiler Ülkeler Bazında İthalat ( ) Sülforezinatlar ve Sülfooleatlar; Anyonlu Ülkeler Bazında İthalat ( ) Lineer Alkil Benzen Sülfonik Asitler; Anyonlu Ülkeler Bazında İthalat ( ) Dodesil Benzen Sülfonik Asit; Anyonlu Ülkeler Bazında İthalat ( ) Yüzey Aktif Organik Maddeler; Anyonlu Ülkeler Bazında İthalat ( ) Yüzey Aktif Organik Maddeler; Katyonlu Olanlar Ülkeler Bazında İthalat ( ) Yüzey Aktif Organik Maddeler; İyonlu Olmayanlar Ülkeler Bazında İthalat ( ) Türk Kırmızısı Yağı Ülkeler Bazında İthalat ( ) Yüzey Aktif Organik Diğer Maddeler Ülkeler Bazında İthalat ( ) Sabun İçeren Yüzey Aktif Müstahzarlar (Perakende) Ülkeler Bazında İthalat ( ) Sabun İçermeyen Yüzey Aktif Müstahzarlar (Perakende) Ülkeler Bazında İthalat ( ) Sabun İçeren Temizleme Müstahzarları (Perakende) Ülkeler Bazında İthalat ( ) Sabun İçermeyen Temizleme Müstahzarları (Perakende) Ülkeler Bazında İthalat ( ) Sabun İçeren Yüzey Aktif Müstahzarlar (Toptan) Ülkeler Bazında İthalat ( ) Sabun İçermeyen Yüzey Aktif Müstahzarlar (Toptan) Ülkeler Bazında İthalat ( ) Sabun İçeren Yıkama Müstahzarları (Toptan) Ülkeler Bazında İthalat ( ) Sabun İçermeyen Yıkama Müstahzarları (Toptan) Ülkeler Bazında İthalat ( ) GRAFİKLER LİSTESİ Grafik 1. Kapasite Kullanım Oranı (Üretim Değeri Ağırlıklı, Yıllık Ortalama)(%) Grafik 2. Yıllar İtibariyle Üretim Endeksinde Meydana Gelen Değişimler (Yıllık Ortalama) (1997=100) Grafik 3. İhracatının Toplam İhracat İçindeki Payı (%) Grafik 4. İhracatının İmalat Sanayi İhracatı İçindeki Payı (%) Grafik 5. İthalatın Toplam İthalat İçindeki Payı (%) Grafik 6. İthalatın İmalat Sanayi İthalatı İçindeki Payı (%) xvi

17 Giriş Kozmetiğin tanımı ve kapsamı, 5324 sayılı Kozmetik Kanunu içerisinde. insan vücudunun epiderma, tırnaklar, kıllar, saçlar, dudaklar ve genital organlar gibi değişik dış kısımlarına, ağız ve dişlere veya mukozaya uygulanmak üzere hazırlanmış, amacı veya yan amacı bu kısımları temizlemek, koku vermek ve korumak suretiyle iyi bir durumda muhafaza etmek, görünümünü değiştirmek ve vücut kokularını düzeltmek olan, saç boyaları ve saç açıcıları da dahil... olan maddeler veya preparatlar şeklinde yapılmıştır. En eski kozmetik ürünler, sabunlardır. Sabun, ana maddesi bitkisel ve/veya hayvansal yağların veya yağ asitlerinin alkalilerle (NaOH, KOH vb.) reaksiyonu sonucu üretilen ve genel anlamda insan vücudunun, canlılarla eşyaların temizlenmesinde kullanılan, ancak tekstil sanayi gibi diğer sanayi kollarında da kullanım yeri bulan ilk ve en eski temizlik ve kişisel bakım maddesidir. En eski yazılı tarih olarak Sümer kayıtlarında potasyumun kille karıştırılması sonucunda elde edilen sabundan bahsedilmesi, bu değerli ürünün çok eskilere dayandığının bir göstergesidir. Daha sonraki yıllarda ise Finikeliler tarafından üretilen sabunun o günün bilinen dünyası içinde yer alan başka ülke ve uluslarla ticari ilişkilerde rol aldığı da yine kayıtlardan anlaşılmaktadır. Modern anlamda, insan vücudunun temizlenmesi için kullanılan sabunlar kozmetik ürün kapsamına giriyor olmakla beraber çok eskiden beri mekân ve eşya temizliği için sabun kullanma alışkanlıkları da paralel olarak gelişmiştir. Bu kadar eski bir geçmişe dayanan sabun, son 150 yıl içerisinde ortaya çıkan tüketim alışkanlıkları ve pazarlama yaklaşımları çerçevesinde gösterdiği gelişmelerle günümüzdeki konumuna erişmiştir. A.B.D. de 1866 da W. Colgate tarafından Cashmere Bouquet ve 1879 da Procter & Gamble firması tarafından Ivory, İngiltere de 1884 yılında W.H. Lever tarafından Sunlight sabunlarının ilk katkılı ve ambalajlı sabunlar olarak piyasaya sunulmalarıyla batılı anlamda modern sabun sanayinin temeli atılmıştır. 1

18 Türkiye de Osmanlı döneminde önemli bir sanayi dalı olan sabun üretimi ile ilgili ilk düzenlemelerin Fatih Sultan Mehmet tarafından yapıldığı, daha sonra İkinci Beyazıt, Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Süleyman dönemlerinde de sabunun kalitesi, fiyatı, ticareti, kontrolü ve sabuncu esnafı ilgilendiren diğer konularda düzenlemeler yapıldığı bilinmektedir. Bu sabunlarda hammadde olarak içyağı ve zeytinyağı kullanılmakla birlikte zeytinyağlı sabunlar tercih edilmekte idi. Bu nedenle zeytin ve zeytinyağı üretilen bölgelerde sabun üretimi de gelişmişti. O dönem sabunları üretim bölgesi veya kullanılan esanslar ile adlandırılmakta olup çiçek sabunu, misk sabunu, hünkari sabun, beyaz ve siyah paşa sabunu, alaca sabun, kara sabun, leke sabunu ve fes sabunu, Trablus, Girit ve Kandiye sabunları çok ünlüydüler lü yılların başlarında Osmanlı İmparatorluğu küçülürken Anadolu ya göç başlamış ve bu arada Anadolu dışındaki Osmanlı topraklarında sabunculuk yapan girişimci muhacirler bu günkü Türkiye topraklarına göç ettikten sonra da eski mesleklerini icra etmeye devam etmişlerdir. Önceleri Osmanlı Devletinin yabancı tüccarlara tanımış olduğu kapitülasyonların yarattığı haksız rekabet nedeniyle yerel seviyenin üzerine yükselemeyen bu üreticiler, Cumhuriyet sonrasında kapitülasyonların kaldırılmasıyla kendi benliklerine kavuşmuşlardır li yılların sonlarına kadar sabun tüketimi basit usulde sergi sabunculuğu olarak devam etmiş olup bugün de hala özellikle küçük yerleşim birimlerinde bu tür üretim yaygındır. Yüzyılın ortalarından itibaren makine sabunculuğu başlamış ve yapılan yatırımlarla bugün sektörün önemli bir kısmı bu tür imalata dönmüştür. Gerek kapasite gerekse kalite olarak önemi tartışılmaz olan makine sabunculuğunun, sergi sabunculuğunun yerini tümüyle alması beklenmese de şimdiki üretimin kitle tüketimine yönelik bölümü zaman içinde kaçınılmaz olarak mekanik üretime geçecek, sergi sabunculuğu ise niş ürünlerde ve nostalji olarak çok düşük seviyelerde de olsa devam edecektir. Diğer taraftan, 19. yüzyılın sonlarında gelişmiş toplumlarda ortaya çıkan ve eşya ile mekân temizliğinde makinelerin kullanılmasına dayanan eğilim ve alışkanlığı önceleri daha iyi bir temizleyici olmadığı için sabun çeşitleri (Arap sabunu v.b.) ve şekilleri (toz, granül, v.b.) kullanılarak yaygınlaştırılmıştır. Daha sonraki yıllarda kullanıma giren yıkama makinesi tasarımları ve onların etkinliğini katlayarak arttıran, kimya teknoloji ürünü yeni sentetik temizleyiciler yaygınlaşarak bugünkü önemli deterjan ve temizlik maddeleri sektörünün yaratılmasında önemli rol oynamıştır. Bütün bu teknolojik gelişmeye karşılık yer yer ve özellikle daha az gelişmiş toplumlarda sabunların eşya ve çevre temizliğinde kullanımına günümüzde bile devam edilmektedir. 20. yüzyılda devamlı gelişen ve teknolojik bakımdan kendini 2

19 yenileyen sektör bugün el, vücut, çevre ve eşya temizliğindeki önemli konumunu sürdürmekte ve yüz binlerce tonu aşan üretimiyle temizlik maddeleri sektöründeki önemini korumaktadır. Deterjan ise, yüzey aktif özelliği olup, bu özellik nedeniyle temizleme işlemi yapabilen, içinde ayrıca yıkamaya yardımcı kimyasal maddeler de içeren sentetik bir üründür. İlk deterjan üretimi 1917 yılında gerçekleştirilmiştir. BASF da görev yapan bir Alman kimyacısı F. Gunther naftalini alkilleştirerek elde ettiği maddeyi sülfonlamış ve ilk deterjan aktif maddesini elde etmiştir. Bunu sonraki yıllarda özellikle Alman kimyacıların araştırmaları takip etmiş olup 1932 yılında Henkel in Fewa ve Procter & Gamble ın Dreft markaları piyasaya çıkan yağ alkolü sülfatı bazlı ilk deterjanlardır. Yukarıdaki kozmetik tarifinden de anlaşılacağı gibi genel anlamda deterjan tanımlaması, insan vücudunun bakım ve temizliğinde kullanılmayan, sadece mekân, eşya ve özellikle çamaşır yıkama amacıyla kullanılan bütün temizlik maddeleri için kullanılmaktadır. Deterjanlar ev tipi ve sanayi tipi olarak ikiye ayrılmaktadır. Deterjan ve temizlik maddeleri sektör kapsamındaki ürünler genel olarak şu şekilde sınıflandırılabilir: El ve otomatik yıkama için çamaşır deterjanları ve çamaşır katkı maddeleri El ve otomatik yıkama için bulaşık deterjanları Ovma maddeleri Genel temizleme maddeleri (Banyo/Mutfak, cam temizleyicileri, Kireç Çözücü, Tuvalet temizleyicileri) Çamaşır suları Sanayi tipi deterjanlar daha ziyade sınaî tesisler, hastaneler, oteller, fabrikalar, gibi büyük tüketim yerlerinde kullanılmaktadır ve yapı itibari ile ev tipi deterjanlardan çok farklı değildir. Kozmetik ve tuvalet müstahzarları ile deterjan ve temizlik maddeleri sektörleri, ISIC Rev. 3 tanımına göre 2424 kodlu sınıflama (sabun, deterjan, temizlik ve parlatma müstahzarları, parfümler, kozmetik ve tuvalet müstahzarları) içinde yer almaktadır. Sabun sektörü ürünleri de aynı kod ve sınıflama içinde yer alırlar. Gümrük tarife tanımlamasına göre 33.xx GTIP içerisinde yer alan ve yukarıda verilen kozmetik tarifine uyan ürünlerin G.T.İ.P. kodları ve ürün tarifleri aşağıda Tablo 1 de verilmiştir. Sabunlar ise gümrük tarife tanımlamasına göre 3401 GTIP içerisinde yer alan ürünlerdir. Bu ürünlerin de içerisinde yer aldıkları G.T.İ.P. kodları ve 3

20 ürün tariflerinin bir listesi aşağıdaki Tablo 1 de yer almaktadır. Deterjan ve temizlik maddeleri ürünleri ise gümrük tarife tanımlamasına göre 3402 GTIP içerisinde yer almaktadır. Bu grupta yer alan G.T.İ.P. kodları ve ürün tarifleri de aşağıdaki Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Kozmetik ve Tuvalet Müstahzarlar ile Deterjan ve Temizlik Ürünleri xx.xx.xx.xx Parfüm ve Kolonyalar GTM P Parfümler Kolonyalar Di er Tuvalet Sular xx.xx.xx.xx Renkli Kozmetikler ve Cilt Bak m Ürünleri Dudak Rujlar Dudak Makyaj Müstahzarlar ; Di er Göz Makyaj Müstahzarlar Manikür ve Pedikür Müstahzarlar Pudralar (S k t r lm Olsun veya Olmas n) All klar Vücut Losyonlar Kremler, Emülsiyon ve Ya lar (Güne Ya lar Dâhil) Di erleri xx.xx.xx.xx Saç Bak m Ürünleri ampuanlar Perma ve Defrize Müstahzarlar Saç Spreyleri Saç Losyonlar Saç Boyalar Di er Saç Müstahzarlar xx.xx.xx.xx A z Bak m Ürünleri Di Macunlar ve Tozlar Di Temizleme plikleri Di er A z ve Di Ürünleri xx.xx.xx.xx Banyo Müstahzarlar ve Kokulu Kozmetikler Losyonlar (T ra için) T ra Kremleri T ra Öncesi, T ra S ras nda/t ra tan Sonra Kullan lan Müstahzarlar Vücut Deodorantlar ve Ter Kokusunu Önleyici Deodorantlar Parfümlü Banyo Tuzlar ve Di er Banyo Müstahzarlar Sabun veya Di er Yüzey aktif Organik Maddeler içeren Banyo Müstahzarlar Parfüm veya Kozmetik Emdirilmi, S vanm veya Kaplanm Vatka veya Keçe Parfüm veya Kozmetik Emdirilmi, S vanm veya Kaplanm Dokunmam Mensucat Di erleri

21 xx.xx.xx.xx Sabun Deterjan Emdirilmi Kâ t ve Vatka - Tuvalet için Deterjan veya Sabun Emdirilmi Keçe Sabun Emdirilmi Kâ t ve Vatka, Deterjan ve Sabun Emdirilmi Dokunmam Mensucat Di erleri (Tuvalet Sabunlar ) Sabun Emdirilmi Kâ t ve Vatka Deterjan veya Sabun Emdirilmi Keçe Deterjan veya Sabun Emdirilmi Dokunmam Mensucat Di erleri (El / Yüz / Banyo / Çama r Sabunlar ) Di er ekillerdeki Sabunlar: nce Parça, Pul, Granül veya Toz Halinde Olanlar Arap Sabunu ve Benzeri Yumu ak Sabunlar S v Sabunlar Di erleri Cilt Y kamak için S v /Krem; Yüzey Aktif Organik Ürünler xx.xx.xx.xx Parakende Deterjanlar Sabun çeren Yüzey Aktif Müstahzarlar (Perakende) Sabun çermeyen Yüzey Aktif Müstahzarlar (Perakende) Sabun çeren Y kama Müstahzarlar (Perakende) Sabun çermeyen Y kama Müstahzarlar (Perakende) Sabun çeren Temizleme Müstahzarlar (Perakende) Sabun çermeyen Temizleme Müstahzarlar (Perakende) Sabun çermeyen Temizleme Müstahzarlar (Perakende) Sabun çermeyen Temizleme Müstahzarlar (Perakende) Di er Y kama ve Temizleme Müstahzarlar (Perakende) (Deterjanlar) xx.xx.xx.xx Parakende Sat lmayan Deterjanlar Sabun çeren Yüzey Aktif Müstahzarlar Di er (Perakende De il) Sabun çermeyen Yüzey Aktif Müstahzarlar -Di er Sabun çeren Y kama Müstahzarlar Di er Sabun çermeyen Y kama Müstahzarlar - (Perakende De il) Sabun çeren Temizleme Müstahzarlar - Di er Sabun çermeyen Temizleme Müstahzarlar - Di er Sabun çermeyen Temizleme Müstahzarlar - Di er Sabun çermeyen Temizleme Müstahzarlar - Di er Di er Y kama ve Temizleme Müstahzarlar (Perakende De il) xx.xx.xx.xx Deterjan Hammaddeleri A rl k %30 - %50 olan Disodyum Alkil çeren Sulu Çözeltiler Sülforezinatlar ve Sülfooleatlar Anyonlu Lineer Alkil Benzen Sülfonik Asitler Anyonlu Dodesil Benzen Sülfonik Asit Anyonlu Yüzey aktif Organik Maddeler Anyonlu Yüzey aktif Organik Maddeler - Katyonlu Olanlar Yüzey aktif Organik Maddeler - yonlu Olmayanlar Di er Yüzey aktif Organik Maddeler

22 1. SEKTÖRÜN TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ YERİ 1900 lü yılların başlarına kadar kişisel bakım ürünleri ve temizlik ürünleri sektörü sadece sabun ve farklı hammaddelerden elde edilen sabun türevlerine dayanmakta idi. Temizlik ürünleri alanındaki gelişmeler 20. yüzyılın ilk çeyreğinden sonra kimya bilgisindeki genişlemenin bu ürünlerin imalatına uygulanmasıyla çok büyük bir hızla ve ürün gamında artan çeşitlilikle kendini gösterdi; öyle ki çevre, mekân ve eşya temizliğinde 1910 lu yıllarda sadece sabun kullanılmakta iken aradan geçen yüz yıldan az bir zaman içerisinde bugünkü ileri teknolojiye dayanan seviyeye ulaştı. Bu nedenle Temizlik maddeleri sektöründeki gelişmenin Kozmetik sektöründeki gelişmeden daha farklı nedenlere dayandığı söylenebilir. Kozmetik alanında binlerce yıldır sadece sabuna dayanan kişisel temizlik ürünleri ve doğal maddelerden yapılan kişisel bakım ürünleri, 20. ci yüzyılın başlarında patlama şeklinde ortaya çıkan teknolojik ve bilimsel buluşlardan etkilendiler. Bu alanda modern bilimsel anlamda faaliyet 1900 lü yıllarda Osmanlı Devletinin son döneminde özellikle yurtdışında eczacılık ve kimya eğitimi gören girişimci kişilerin Türkiye de eczacılık faaliyetlerinin yanı sıra kendi ürettikleri el ve cilt bakım kremlerini piyasaya sürmeleriyle başlamış olup bunun bazı örnekleri İstanbul ve İzmir gibi Osmanlı nın modern yaklaşımlara açık ve kültür seviyesi yüksek şehirlerinde son senelere kadar faaliyetlerini sürdürmekte idiler yıllarında Türkiye nin endüstrileşme sürecinin başladığı dönemde sektör faaliyetleri öncelikle yurtdışı sermaye veya çokuluslu şirketlerin ürünlerine Türkiye pazarında yer edinme gayretleriyle başlamış, önceleri ithalatla yürütülen satışlar zaman içerisinde ve altyapının elverdiği oranlarda yerli sanayiye dönüşmüş ve fakat aktif madde veya hammadde açısından dışa bağımlılık günümüze kadar devam etmiş ve halen de devam etmektedir arasında sektördeki kazanç potansiyeli yerli sanayici tarafından da görülerek özellikle başka kaynaklardan sağlanan getiriyle bilimsel ürün ve modern teknolojiye ciddi yatırımlar bu dönemde hız kazanmıştır. Yerli sanayicinin elinde satışa hazır ürün formatları bulunmaması nedeniyle bu şekilde ortaya çıkan modern üretim tesisleri uzun bir süre özellikle Avrupa pazarında satılmakta olan bilinen ürünlerin fason üretimi için hizmet vermiş, bu arada küçük çaplı markalaşma ve kendi ürününü yaratma denemeleri de sanayiciye gidilecek yol açısından ışık tutmuştur. 6

23 1995 ten günümüze uzayan dönemde gelinen noktada ise sektörün kazandığı deneyimler artık yeni ürün yaratmakta ve yurtdışına açılmakta kullanılmakta olup son yıllarda görüldüğü kadarıyla başarı da sağlanmıştır. Bugün sektörde üretim faaliyeti içerisindeki firma sayısı 1,300 ün üzerindedir. Genel olarak yerli üretim yapan firmalar küçük ölçekli aile firması yapısında olup bu firmaların dışında oldukça büyük ölçekte ve modern tesislerde üretim yapan yabancı sermayeli, yerli ve yabancı ortaklıklar da bulunmaktadır yılı ilk yarısında 5324 sayılı Kozmetik Kanunu ve Kozmetik Yönetmeliği yürürlüğe girene kadar yerli üretimin karşısındaki izin alma ve belgelendirme zorlukları nedeniyle birçok yabancı firma Türkiye deki üretimlerini durdurarak bitmiş ürün ithal etmek ya da Türkiye de sadece ambalajlama yapmak yolunu tercih etmişlerdir. Bu firmalar arasında dünyaca tanınmış çok uluslu firmalar da bulunmakta ve yukarıda sıralanan kozmetik ürün gruplarından birçoğunda faaliyet göstermektedirler. AB ile uyum amaçlı yeni mevzuatın uzun vadede Türkiye yi bir üretim üssü haline getirerek yerli üretimi olumlu etkilemesi beklenmektedir. Tüketici alışkanlıklarına göre bakıldığında 20. yüzyıl başlarında temizlik maddeleri sektörünün toplum kültür ve alışkanlıklarına bağlı olarak günde ortalama üç kere el-yüz yıkamak, haftada bir kere de banyo yapmak için kullanılan, kişisel temizlik dışında eşya (çamaşır sabunu, toz sabun, granül sabun, v.b.) ve mekân (arap sabunu v.b.) temizliğinde de kullanılan sabun çeşitlerine dayanmakta olduğu görülür. Sabun kullanım ve tüketimini yaygınlaştırmak amacıyla farklı şekil ve ambalajlarda ürünler çıkartılmış (toz, granül, krem gibi) fakat yine de belli bir tüketim potansiyelinin üzerine çıkılamamıştır. Tabi ki bunda teknolojik gelişmelerle birlikte kültür ve altyapı da önemli rol oynamaktadır. Toplumun önemli bir kesiminin evlerine şebeke suyu götürülemediği için hane içi su ihtiyacı bedensel enerji harcayarak kovalarla taşınmakta, su arzının bu şekilde kısıtlanması ise tüketimi sınırlayarak kişisel temizlik alışkanlığının yaygınlaşmasına engel olup ülkede genel refah seviyesi yükselmesine bağlı olarak çeşitlenmesi ve yaygınlaşması kaçınılmazdır. Refah seviyesi yükselen bir toplumda bireylere daha farklı banyo ürünleri (duş jeli, vücut şampuanı, v.b.) sunulma olasılığı da yükselecek ve bu ürünler klasik sabunların pazarından pay alacaklardır. Böyle bakıldığında klasik sabun piyasası olgunlaşmış bir pazar görünümünde olup yıllık tüketim artışı nüfus artışına ve fertlerin ekonomik durumuna bağlı ürünler olarak görülmekte, satışlarda artış beklentisi de daha muhafazakâr dış pazarlarda büyümeye bağlı kalmaktadır. Dış ticaret açısından ele alındığında, yerli sanayinin ambalajlı sabun üretimindeki rekabet gücü nedeniyle Türkiye nin ihracat portföyünde önem arz etmekte- 7

24 dir. Özellikle gelişmiş ülkeler dışında kalan dünya ülkelerine kabul edilebilecek bir fiyatla ve beğenilen kalitede kişisel temizlik ürünleri sunan sektörümüzün pek çok ülkeye ürün ihraç etmesi hiçte şaşırtıcı değildir krizinden sonra hızlı biçimde büyüyen kişisel temizlik ürünleri sektörü 2000 yılında yavaşlama eğilimine girmiş, daha sonra sektör 2001 krizinin de etkisiyle iç pazarda oldukça önemli bir daralma yaşamıştır. Türkiye de toplam sabun pazarı yılları arasında yaklaşık olarak %20 oranında daralmıştır. Bu daralma özellikle klasik katı sabun piyasasında görülmüş, buna karşılık sıvı sabun pazarı krize rağmen büyümesini sürdürmüştür. İhracatın da etkisiyle 2002 yılından sonra sabun sektöründe üretim artışı tekrar başlamış olup 2007 yılında yaklaşık 400 bin ton üretim yapılacağı tahmin edilmektedir. İç pazardaki sınırlı büyümeye karşılık, 2001 yılında yaşanan krizin etkisiyle YTL nin yabancı paralar karşısında değer kaybetmesi sabun sektörünün dış piyasalarda rekabet gücünü daha da arttırmış, bu şekilde artan sabun ihracatı iç piyasalardaki sıradan performansı fazlasıyla telafi ederek sektörü daha da ileriye taşımıştır. Kişisel temizlik ürünleri bağlamında, el/yüz/banyo sabunu üretiminin yaklaşık olarak %40 kadarı ülke içinde tüketilmekte, %60 ı ise ihraç edilmektedir. Sektörün ülke ekonomisi içindeki yeri miktar ve değer olarak çok önemli olmamakla birlikte üretiminin yarıdan fazlasını ihraç eden ender sanayi kollarımızdan biridir. 20. Yüzyıl başlarında sadece sabun ile yapılmakta olan çevre ve eşya temizliği (özellikle çamaşır yıkaması) yüzyılın ilk çeyreğinde ortaya çıkan buluşlar ve özellikle elektrik motoru ile elektrikli ev aletleri sektörünün ortaya çıkmasına neden olmuş, o tarihe kadar insan gücüne dayanan pek çok domestik faaliyet için elektrikli makinelerin kullanılması dönemi başlamıştır. Bu şekilde mekanize olan domestik temizlik faaliyetinin kolay ve etkili şekilde sürdürülebilmesi için önce toz sabun kullanımı söz konusu olmuş, çok kısa bir süre sonra da bu domestik makinelerin etkisini katlayarak arttıracak bir madde olan deterjan icat edilmiştir. Deterjan, yüzey aktif özelliği olup, bu özellik nedeniyle temizleme işlemi yapabilen, içinde ayrıca yıkamaya yardımcı kimyasal maddeler de içeren sentetik bir üründür. İlk deterjan üretimi 1917 yılında gerçekleştirilmiştir. BASF da görev yapan bir Alman kimyacısı F. GUNTER naftalini alkilleştirerek elde ettiği maddeyi sülfonlamış ve ilk deterjan aktif maddesini elde etmiştir. Bunu sonraki yıllarda özellikle Alman kimyacıların araştırmaları takip etmiş olup 1932 yılında Henkel in Fewa ve Procter & Gamble ın Dreft markaları piyasaya çıkan yağ alkolü sülfatı bazlı ilk deterjanlardır. Zamanla deterjan maddeler hem daha etkili hem de daha güçlü yeni yıkama maddelerine yerlerini bırakmışlardır. Geçen 90 yıllık süre içerisinde daha fazla çamaşırı daha az temizlik maddesiyle ve daha düşük sıcak- 8

25 lıklarda daha az enerji harcayarak temizleyebilmek için pek çok yenilik ve buluş temizlik ürünleri sektörü tarafından tüketicinin hizmetine sunulmuş olup bu yönde daha da ilerilere gitmek üzere çalışmalar devam etmektedir. Deterjan ve temizlik maddeleri sektör kapsamındaki ürünler genel olarak şu şekilde sınıflandırılabilir: 1. El ve otomatik yıkama için çamaşır deterjanları ve çamaşır katkı maddeleri 2. El ve otomatik yıkama için bulaşık deterjanları 3. Ovma maddeleri 4. Genel temizleme maddeleri (Banyo/Mutfak, cam temizleyicileri, Kireç Çözücü, Tuvalet temizleyicileri) 5. Çamaşır suları Deterjanlar kullanım yeri açısından ev tipi ve sanayi tipi olarak ikiye ayrılmaktadır. Sanayi tipi deterjanlar daha ziyade sınaî tesisler, hastaneler, oteller, lokantalar, fabrikalar gibi büyük tüketim yerlerinde kullanılmaktadır ve yapı itibari ile ev tipi deterjanlardan çok farklı değildir. Türkiye de temizlik maddeleri sanayinin gelişmesi 1960 lı yıllardan sonra olmuştur yılında ton olan toplam deterjan üretiminin 2007 yılında 1.75 milyon tonu aşacağı tahmin edilmektedir KURULUŞ SAYISI, MEVCUT KAPASİTE VE KULLANIMI KOSGEB tarafından, Haziran 2005 ile Ekim 2005 arasında yapılan ve den fazla orta ve küçük ölçekli üretim tesisinin katıldığı saha çalışması sonuçlarının taranması işlemine göre kimya sektöründe faaliyet gösteren 1,400 ü aşkın firma olmasına karşılık sabun üretiminde faaliyeti olan 61, genel kozmetik üretiminde faaliyeti olan 18 ve kolonya üretimi yapan 31 adet olmak üzere toplam 110 KOBI niteliğinde firma olduğu görülmüştür. Ayni çalışmada deterjan ve temizlik maddeleri sektöründe faaliyet gösteren 116 adet KOBI niteliğinde firma da kayda alınmıştır. Anket sorularına verilen cevaplar ve KOSGEB ile ilişkileri göz önüne alındığında saha çalışmasına katılan firmaların belli bir gelişme seviyesini tamamlamış oldukları ve bu nedenle de sektördeki firmaların tümünü yansıtmadıkları anlaşılmaktadır. IX. Kalkınma Planı çalışmaları nedeniyle Sağlık Bakanlığından alınan bilgilere göre ise Bakanlıkta kozmetik ve tuvalet müstahzarları üreticisi olarak 1,372 firma kayıtlı görülmektedir. Bu sayının içerisinde en az 430 firmanın sadece kolonya imalatıyla meşgul olduğu da kayıtlarından anlaşılmaktadır. 9

26 Diğer taraftan 2004 ve 2005 yılları arasında deterjan ve temizlik maddeleri üretim izni almak için başvuruda bulunan firma sayısı 99 dur. Sağlık Bakanlığı tarafından 2004 yılında çevre konularını incelemek üzere yapılan bir ankette ise deterjan ve temizlik maddesi üreten firma sayısı 225 olarak tespit edildiği öğrenilmiştir. DİE (2006 yılında TÜİK oldu) tarafından gerçekleştirilen 2002 Genel Sanayi ve İşyerleri Sayımı raporuna göre deterjan ve temizlik maddeleri sektöründe 710 firma üretim yapmaktadır. Yine DİE tarafından belli aralarla sanayi üretim, istihdam ve satış ölçümleri yapılmakta olup deterjan ve temizlik maddeleri sektörü üretim verileri anketinde sayılan, üretim faaliyeti gösteren firma sayısının yılları arasında 11 ile 14 arasında değiştiği görülmektedir. Bu son rakamın gerçeği yansıtmadığı aşikârdır. Diğer taraftan sektördeki toplam üretici sayısının 2002 yılında yapılan Genel Sanayi ve İşyerleri Sayımının altında kalmamış olması gerekir. Bu durumda yaklaşık 10 tane kadar büyük üretici, 240 kadar KOBİ, yaklaşık olarak 500 kadar da çok küçük ölçekli üretici bulunduğunu varsayabiliriz. Kooperatifler dışında kozmetik Sektöründe faaliyet gösteren kamu kuruluşları yoktur. Bu kooperatifler arasında kozmetik açısından en büyük paya sahip olan Gülbirlik ve Tariş tir. Bu kooperatiflerin istihdam, kapasite gibi verilerine ulaşılamamıştır. Kozmetik ve sabun üretimi yapan önde gelen özel sektör firmalarının listesi Tablo 2 de verilmiştir. 10

27 Tablo 2. Kozmetik, Sabun ile Deterjan ve Temizlik Maddeleri Ürün Sektöründe Önemli Kurulu lar Kurulu Ad Yeri Üretim Konusu Kamu Kurulu lar Gülbirlik Isparta Gül Esans ve Kozmetik Tari zmir Sabun ve Kozmetik Çukobirlik Adana Muhtelif Sabun Özel Sektör Kurulu lar Hac akir stanbul Sabun ve Kozmetik Evyap stanbul Sabun, Kozmetik, Deterjan Lever stanbul Sabun, Kozmetik, Deterjan Hayat Kimya Gölcük ve Kocaeli Sabun, Kozmetik, Deterjan Dalan zmir Sabun, Kozmetik, Deterjan Henkel zmir Kozmetik, Deterjan Procter & Gamble stanbul ve Gebze, Kocaeli Sabun, Kozmetik, Deterjan Benckiser stanbul Kozmetik, Deterjan Reckitt-Benckiser Gebze ve Kocaeli Kozmetik, Deterjan Canan Kozmetik stanbul Muhtelif Kozmetik Hunca Kozmetik stanbul Muhtelif Kozmetik Kopa Kozmetik stanbul Muhtelif Kozmetik Erkul Kozmetik stanbul Muhtelif Kozmetik Komili zmir Sabun ve Kozmetik Çelikbilek zmir Sabun ve Kozmetik Bilal Sabuncu Ayd n Sabun Paksoy Adana Sabun Tat Kimya Gaziantep Sabun ve Kozmetik Alâeddin Sunucu zmir Sabun ve Kozmetik Saber Kimya Gaziantep Sabun ve Kozmetik Unilever Gebze ve Kocaeli Sabun, Deterjan ve Kozmetik Colgate Palmolive stanbul ve Gebze Sabun ve Kozmetik Diversey Kimya Gebze ve Kocaeli Profesyonel Temizlik Ürünleri Saruhanlar Çorlu ve Tekirda Deterjan Büyükm hç Kayseri Deterjan Hes Deterjan Kayseri Deterjan Uzay Büyükçekmece ve stanbul Deterjan Evtem Ankara Deterjan Ba er Kimya Ceyhan ve Adana Deterjan Not: Yukar daki tablo da tan mlanan firmalara ait bilgiler d nda özel bir bilgi yoktur. Bu tablodaki amaç sektör içinde faaliyet gösteren önemli firmalar ve üretim konular n ve yerlerini belirtmektir. Kozmetik ürünleri insan vücudunun farklı bölümleriyle ve farklı amaçlarla temas ettiği için ürün kategorileri bazında farklı üretim ve paketleme teknolojilerini içermektedir. Bu nedenle kozmetik sektörü olarak değil ama belki de alt sektörler olarak (şampuan, saç jölesi, kolonya gibi) belli bir üretim veya ambalajlama kapasitesinden bahsetmek söz konusu olabilir. Elimizde kozmetiğin alt kategorilerinde belirlenmiş kapasite kullanım oranı verileri aşağıda Grafik 1 de verilmiştir. 11

28 Grafik 1. Kapasite Kullanım Oranı (Üretim Değeri Ağırlıklı, Yıllık Ortalama) (%) Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu 2004 yılında çevre konularını incelemek üzere yapılan bir ankette ise sabun üreten 80 firma ismi tespit edilmiştir. Kooperatifler dışında sabun üretiminde faaliyet gösteren kamu kuruluşları yoktur, bunlar arasında önemli paya sahip olanlar ise Çukobirlik ve Tariş tir. Bu kooperatiflerin istihdam, kapasite gibi verilerine ulaşılamamıştır. Ülkemizde sabun üretimi makine tipi ve sergi tipi olarak iki ayrı teknolojik gurupta ele alınabilir. Sektördeki büyük ve önemli firmalar genellikle makine tipi üretim yapmalarına karşılık küçük ölçekteki pek çok firma geleneksel yöntem olan sergi sabunculuğuna devam etmektedir. Diğer taraftan, çevresel kirlenme ve kimyasal içeren üretim süreçlerine bir tepki veya tüketici nostaljisi olarak da değerlendirilebilecek şekilde son zamanlarda geleneksel üretim tekniklerine ilgi artmakta ve buna bağlı olarak önemli sayılabilecek boyutta niş pazarlar oluşmaktadır. Defne sabunları ve pirina sabunlarına karşı son yıllarda artan ilgi buna örnek gösterilebilir. Sabun üretim süreci, yukarıda bahsi geçen iki farklı üretim ve paketleme teknolojisini içermektedir. Yukarıda giriş bölümünde verilen temizlik maddelerine ilişkin sınıflandırma doğrultusunda çamaşır deterjanları üretimi bu amaçla kurulmuş özel tesisler gerektirmekte olup bu bağlamda kurulu kapasiteden bahsetmek söz konusu olabilir. Bu 12

29 durumda dahi çalışma düzeni ve ürün gamı, kapasite ile üretim arasındaki ilişkinin (kapasite kullanım oranı veya verim) belirlenmesinde önemli rol oynarlar. Diğer temizlik maddeleri üretimi ise genelde hammaddelerin depolanması, karışımı ve ambalajlanması şeklinde olduğu için verim konusuna çok hassas modern tesisler olabileceği gibi, bedensel faaliyete büyük çapta dayanan üretim tarzı ve tesisleri de oldukça yaygın kullanımdadır ÜRETİM YÖNTEMİ, TEKNOLOJİ Kozmetik ve temizlik maddeleri sanayi sektörlerinin farklı geleneksel üretim yöntemleri ve teknolojileri bulunmakta olup bunları ayrı ayrı ele almakta yarar vardır. Sabun, kozmetik ve temizlik maddeleri sanayi sektörleri 1990 lı yıllarda başlayan büyümesini 1994 krizi dışında kesintisiz olarak sürdürmüş, 1999 da Düzce depremi, 2000 yılında Rusya ekonomik krizi ve Asya-Pasifik kuşağındaki ekonomik durgunluk sonucu sıkıntılar yaşamış, 2001 krizinin etkisiyle de 1998 öncesi seviyelere gerilemiştir. Bu yıldan sonra alınan tedbirler sonucu ekonomik kırılganlığın azalması sektörü canlandırmış, kriz nedeniyle maliyetleri kısan sanayi ihracat pazarlarını genişleterek yurtdışında durumunu sağlamlaştırmaya çalışmıştır. Bankalar krizinin atlatılması ve ekonomideki kırılganlığın nispeten azalmasıyla rahatlayan firmalar yine de tedbiri elden bırakmamışlar ve tasarruf tedbirlerine devam etmişlerdir. Bunun en gerçek göstergesi krizden bunca yıl sonra istihdamın hala daha beklenen seviyelere yükselmemiş olmasıdır. İşletmeler geleceğe güvenle bakmadıkları için yeni eleman alımında ürkek davranmaktadırlar. Diğer taraftan çalışan kişiler işlerinin garanti olmadığını düşünerek gelirlerinden tasarruf etmeye devam etmektedirler ki, bu da ekonominin büyümesini dizginlemektedir. Ekonominin daraldığı dönemlerde Türkiye deki tüketiciler kozmetik ürünlere kıyasla temizlik maddeleri sanayi ürünlerinde tasarruf sağlamayı tercih etmektedir. Bu durumun açıklanabilmesi için kozmetik ürünlerin bir kısmının kişisel özellik gösterdiği (parfüm, deodorant, kişisel bakım ürünleri gibi), kalan kısmının ise hane halkı veya ailenin ortak kullanımına yönelik pazarlandığına dikkat çekmek gerekmektedir. Temizlik ürünleri ise kişisel özelliği olmayıp hane halkının ortak ihtiyacına yönelik olarak tüketilmektedir. Ekonomik daralma dönemlerinde ortak kullanım için tasarlanmış ürünlerin tüketimi hane ekonomisinde gerekli tasarruf (belki miktar olarak kısıntıya gitmeden, daha ucuz ürünlere veya ayni ürünlerin ekonomik boy ambalajına kayan tonajlar) nedeniyle düşmekte, buna karşılık kişisel ürünlerin tüketiminde daralma, kullanan kişinin kendi tercihleri doğrultusunda ya hiç yapılmamakta (başka harcamalardan tasarruf sağlamak) ya da orantılı olarak daha az veya daha geç olabilmektedir. 13

30 Türkiye deki ekonomik gelişmeye bağlı olarak, kozmetik ve kişisel bakım ürünleri üretimi ve tüketimi de hızla artmaktadır. Saç bakım ürünleri, sektör ürünleri içinde en büyük paya sahiptir. Şampuanlar saç bakım ürünlerinin yaklaşık %59 unu oluşturmaktadır. Tıraş ürünleri, tüy dökücüler, banyo ve duş ürünleri, sabunlar, dudak ve göz makyaj malzemeleri, deodorantlar ve ter önleyici ürünler, parfümler, kolonyalar, cilt bakım ve bebek bakım ürünleri başlıca üretilen diğer ürünlerdir. Son bir kaç yıldır sektörde doğal sabunlar, doğal şampuanlar ve diğer doğal ürünler ilgi görmeye başlamıştır. Özellikle doğal sabun üretimi ülke çapında birçok küçük ölçekli firma tarafından gerçekleştirilmekte ve üretilen mallar dış pazarlarda alıcı bulmaktadır. Dünyaca ünlü defne ve zeytinyağı sabunlarına talep gitgide artmakta olup ihracata yönelik bir sektör oluşmuştur. Türk sabun üreticileri yurtiçinde kendi markalarını yaratmış ve bu markalarla dış piyasalara yönelerek başarı kazanmışlardır. Kozmetik ve kişisel bakım ürünleri sektöründe faaliyet gösteren çok uluslu firmaların bir kısmı Türkiye de üretim ve pazarlama faaliyetleri yürütmektedir. Sektördeki bazı diğer yabancı firmalar ise lisans anlaşmaları ve ortak girişimler veya fason üretici firmalar aracılığı ile üretim yapmaktadır. Kozmetik ürünleri insan vücudunun farklı bölümleriyle ve farklı amaçlarla temas ettiği için çok heterojen bir hammadde ihtiyacı içindedir, bu yönüyle üretimin homojen olduğu diğer sektörlerden farklılaşır. Pek çok niş üründe insan vücuduna olumlu etkileri asırlardır bilinen ve bu özellikleri nedeniyle kozmetik amaçlı kullanılmakta olan doğal ve bitkisel maddeler bulunmaktadır (kına, badem yağı, defne yağı, jojoba yağı gibi). Bu nedenle kozmetik sektörü olarak değil ama belki de alt sektörler veya belirli ürün kategorileri olarak (şampuan, saç jölesi, kolonya gibi) belli bir hammadde ihtiyacından bahsetmek söz konusu olabilir. Sektördeki bu çok çeşitli ve dağınık yapı nedeniyle standart üretim girdileri veya birim maliyetlerden bahsetmek yanıltıcı olacaktır. Kozmetik sektörünün önemli bir alt bölümü olan kişisel temizlik ürünleri kapsamında düşündüğümüz sabun sektörde modern anlamda makine tipi üretim, geleneksel anlamda ise sergi sabunculuğu şeklinde yapılmaktadır. Türkiye nin makine tipi sabun üretim kapasitesi kalite ve verim açısından rakip ülkelerle rahatlıkla rekabet edebilecek düzeydedir. Zaten makine tipi sabun üretiminin önemli bir kısmı ihraç edilmektedir. Sergi sabunları ise niş pazarlara ihraç edilmek üzere üretim yapan firmaların ürünleri dışında genelde ülke içerisinde tüketilmektedir. Sektörün önemli hammaddelerinden olan don yağı Türkiye de geleneksel olarak üretilen defne ve pirina sabunlarında kullanılmamakta, genelde makine tipi sabunlarda kullanılmakta olup neredeyse tamamı ithal edilmektedir. 14

31 Türk kozmetik ve kişisel bakım ürünleri endüstrisi kalite bakımından dünya standartlarında üretim yapma kapasite ve teknik becerisine sahiptir. Birçok firma ISO 9000 Kalite Sistem Sertifikaları ve ISO sertifikası almışlardır. Kozmetik ve kişisel bakım ürünleri üreticileri çevre konusunda en son uluslararası ve ulusal gelişmeleri de yakından takip etmektedir. 30 Mart 2005 de Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan 5324 sayılı Kozmetik Kanunu ve bu Kanuna dayanarak 23 Mayıs 2005 tarihinde yürürlüğe giren Kozmetik Yönetmeliği ile yerli mevzuat AB Kozmetik Direktifine (76/768/EEC) uyumlaştırılmış ve değişikliklerin uygulanmasına Kanun ve Yönetmelik yürürlüğe girdiği tarihten itibaren başlamıştır. Kozmetik Yönetmeliği açısından yetkili mercii TC. Sağlık Bakanlığı İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü dür. Eskiden olduğu gibi yeni mevzuat da insan cildine uygulanmak üzere üretilen sektör ürünlerinde kullanılmasına müsaade edilen/edilmeyen/ kısıtlanan maddeler ile etiketler üzerinde yer alması gereken bilgi ve uyarılar konusunda belirleyici rol oynamaktadır. Kozmetik ürünler konusunda yasal teknik düzenlemelerin yapılmasıyla birlikte, daha önceleri mecburi uygulamada olan TS54 Sabun Standardı, TS3922 Diş Macunu Standardı ve TS5342 Kına (öğütülmüş) standartları 2 Kasım 2005 tarihinde Resmi Gazete de yayımlanan bir tebliğ ile zorunlu uygulamadan kaldırılmıştır. Üretim teknolojisi hakkında daha detaylı bilgi sahibi olmak isteyenler IX. Kalkınma Planı Kimya Sanayi Özel İhtisas Komisyonu Raporundan yararlanabilirler. Türkiye temizlik ürünleri sanayii incelendiğinde, bilhassa büyük yatırım isteyen toz deterjan kule ve sülfonasyon üniteleri kurulu kapasitesi ihtiyacın oldukça üzerindedir yılı sonu olarak toplam toz deterjan kule kapasitesinin mamul madde karşılığı olarak 1.5 milyon tonu bulduğu, kurulu kapasitenin %50 %60 oranında kullanıldığı tahmin edilmektedir. Lakin ihracat açısından bakıldığında, hazır durumdaki kurulu kapasite bulunması yurtdışından gelecek ürün taleplerine hemen cevap verebilmek açısından sektöre esneklik ve avantaj sağlamaktadır. Çamaşır tozları dışındaki temizlik maddeleri üretimi çok düşük yatırımlar ile gerçekleştirilebildiğinden bu sahada üretim yapan KOBİ niteliğinde birçok firma vardır. Kapasite doluluk oranı sıvı ve jel deterjanlarda daha yüksektir, lakin bu tür üretim için kapasite belirlemesi veya kapasite kullanım oranı tespiti anlamsızdır, çünkü pek çok firma başka amaçlarla kurulmuş olan tesislerini ufak tefek değişikliklerle bu tür ürünlerin hazırlanması ve dolumu için kullanabilmektedir. Bazı tesislerde ise kurulu tesis ayni zamanda farklı ürünlerin dolumu amacıyla kullanılarak kapasiteden tasarruf edilmektedir. 15

32 Ülkemizde LAB, lineer alkil benzen sülfonata çevrilerek kullanılmaktadır. Sülfonasyon tesisleri açısından bakıldığında yaklaşık 2,5 milyon ton LABSA üretecek kurulu kapasite bulunduğu görülmektedir. Bu tesislerin başka amaçla kullanılması mümkün olmadığı için kapasite atıl kalmakta veya düşük verimle çalıştırılmaktadır. Sektördeki diğer girdilerden STPP, enzim, optik ağartıcı ve parfüm ithalata dayalı olup sadece tuz, kostik, SCMC, sülfat ve silikat gibi hammaddeler yerli üretimden sağlanabilmektedir. LAB ve diğer hammaddelerin üretimi talebi karşılamadığından ithal edilmektedir, bu nedenle sektör hammadde ithalatı açısından önemli oranda dışa bağımlıdır. İnsan vücudu temizliği dışında kullanılmak üzere üretilen sabunlar ile deterjan ve temizlik maddeleri 13 Kasım 2004 tarihinde Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren Gıda Maddeleri ile Eşya ve Levazımın Hususi Vasıflarını Belirleyen Tüzük te yapılan değişikliklere bağlı olarak ve değiştirilmiş Tüzüğün ilgili maddeleri gereği Sağlık Bakanlığı tarafından 2005 yılı Eylül ayında Resmi Gazete de yayınlanan Tebliğlere uygun olmak zorundadır. Kozmetik amaçlı sabunlar kadar temizlik amaçlı sabunları (arap sabunu, çamaşır sabunu, toz sabun gibi) kapsamakta olup uzun süredir mecburi uygulamada olan TS54 Sabun Standardı 2 Kasım 2005 tarihi itibariyle mecburi uygulamadan kaldırılmış olmasına rağmen halen pek çok firma tarafından kullanılmaktadır. Temizlik ürünleri sektöründe uygulanan diğer standartlar olarak: TS518 - Sentetik Deterjanlar; TS Mekanik Temizleme Tozu ve TS Sodyum Hipoklorit Sanayide ve Çamaşır Suyu Olarak Kullanılan halen yürürlükte olan standartlardır. Daha önce zorunlu olarak uyulması gereken bu standartlar tarihli Resmi Gazete de yayınlana bir tebliğ ile mecburi uygulamadan kaldırılmıştır. Bu ürünlerin de tabi olduğu uluslar arası bir standart yoktur. Yukarıda bahsi geçen mevzuata uyumun sağlanması için piyasa gözetim ve denetiminin uygulamaya konulması gerekmektedir. Bu amaçla AB fonlarından azami şekilde yararlanmak suretiyle, AB üyesi ülkelerin mevcut birikimlerinden de yararlanılarak gerekli organizasyon ve eğitimin sağlanması yoluna gidilmelidir ÜRETİM MİKTARI VE DEĞERİ TÜİK den temin edilebilen yılları arasında yurtiçi üretim miktarları, Tablo 3 de verilmiştir. 16

33 Tablo 3. Kozmetik, Sabun ile Deterjan ve Temizlik Maddeleri Üretim Miktarlar Mallar Saç Kremi (milyon adet) 15,2 14,0 11,7 20,2 24,4 19,1 Saç Kremi, (000 ton) 15,5 12,9 18,1 24,3 25,9 21,3 Kolonya, (milyon adet) - - 4,6 3,8 3,6 4,0 Kolonya (milyon LT) 3,7 3,8 2,9 3,3 4,0 3,5 Deodorant, oda sprey 1,3 0,6 3,1 1,1 1,5 1,6 Losyon, parfüm, esans 12,4 12,2 18,3 19,6 21,4 23,0 Makyaj Malzemesi 87,9 105,6 126,2 126,6 152,0 175,0 Kal p Sabun (ton) 178,0 184,2 197,6 179,1 238,7 242,0 Toz Sabun (ton) 5,0 3,3 4,8 5,4 6,7 8,0 Krem Sabun (ton) 1,9 2,2 5,1 7,9 7,6 8,0 Di er Sabun (ton) 5,2 9,3 15,7 7,4 6,9 7,1 Toz Deterjan (000 ton) 459,8 446,3 496,2 618,1 651,1 685,0 S v Deterjan (000 ton) 83,7 60,2 87,5 98,4 116,4 135,0 Krem Deterjan (000 ton) 37,9 43,1 35,2 25,9 30,7 50,0 Özel Maksatl (000 ton) - - 7,2 5,3 6,3 6,9 Temizleme Tozu (000 ton) 17, ,9-21,2 Di er Tem. Mad.(000 ton) 2,0 2,2 3,7 5,0 4,8 5,0 Kaynak: Türkiye statistik Kurumu Bazı tesislerin farklı (litre, kg, adet, v.b.) raporlamaları sonucunda dağılan verileri tekrar bir araya getirebilmek için hesaplama yoluyla birim miktar/birim fiyat ilişkisinden hareketle verileri tek kalemde toplama yoluna gidilmiştir. Buna örnek olarak, saç kremi için veriler adet ve ton olarak alınmış, gerekli işlemler yapıldıktan sonra ton olarak birleştirilmiştir. Benzer şekilde kolonya üretimi için veriler adet ve Litre olarak raporlanmış, burada da gerekli hesaplamalar yapılmak suretiyle tüm veriler litre cinsine çevrilmiş ve tek kalemde toplanmıştır. Lakin diğer üretim verilerinin hepsi (deodorant, losyon, makyaj malzemesi vb.) adet bazında raporlandığı için kozmetik sektörü hakkında bilgi vermekten uzaktır. Yıllar itibariyle üretim endeksinde meydana gelen değişimler aşağıda Grafik 2 de gösterilmiştir. 17

34 Grafik 2. Yıllar İtibariyle Üretim Endeksinde Meydana Gelen Değişimler (Yıllık Ortalama) (1997=100) Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu Grafik 2 de verilen endeks bilgileri incelendiğinde; ülkemizde finansal krizlerin yaşandığı 1999 ve 2001 yıllarında sabun ve deterjan, temizlik ve cilalama maddeleri; parfüm; kozmetik ve tuvalet malzemeleri imalatı azalma göstermiştir yılından itibaren hızla artış olmuştur yılında ise çok küçük bir düşme olmuştur. Diğer kimyasal ürünlerin imalatı ile Sabun ve deterjan, temizlik ve cilalama maddeleri; parfüm; kozmetik ve tuvalet malzemeleri imalatı için cari fiyatlarla üretim değeri ve USD bazında üretim değerleri USD bazında üretim değerindeki değişim yüzdeleri aşağıda Tablo 4 de verilmiştir. Tablo 4. Üretim De eri (Cari Fiyatlarla), Üretim De eri (USD) ve Üretim De erindeki De i me (USD %) Y llar Di er kimyasal ürünlerin imalat Sabun ve deterjan, temizlik ve cilalama maddeleri; parfüm; kozmetik ve tuvalet malzemeleri imalat Di er kimyasal ürünlerin imalat Sabun ve deterjan, temizlik ve cilalama maddeleri; parfüm; kozmetik ve tuvalet malzemeleri imalat Di er kimyasal ürünlerin imalat Sabun ve deterjan, temizlik ve cilalama maddeleri; parfüm; kozmetik ve tuvalet malzemeleri imalat Üretim De eri Üretim De eri Üretim De erindeki (Cari Fiyatlarla) (USD) De i me (USD %) ,7-4, ,7 26, ,8-8, ,5-24, ,0 6, ,2 34, ,3 20, ,9 8, Kaynak: Türkiye statistik Kurumu 18

35 Tablo 4 incelendiğinde; sabun ve deterjan, temizlik ve cilalama maddeleri; parfüm; kozmetik ve tuvalet malzemeleri imalatı sektörü için cari fiyatlarla üretim değeri 1997 yılından 2005 yılına kadar artmıştır da ise önemli bir azalma gözlemlenmiştir. Üretim değerindeki USD yüzde değişimlerine bakıldığında 1998 ve 2001 yıllarında azalma olurken diğer dönemlerde ise artış olmuştur MALİYETLER Kozmetik sektörü çok ve farklı ürün kategorilerinden oluşmakta olup bunların her biri için ayrı bir maliyet yapısından bahsetmek mümkündür. Öyle ki bunların arasında yapısında işçilik ve üretim girdileri son derece önemsiz seviyelerde kalan yüksek teknoloji ürünleri olduğu gibi işçilik ve enerji kullanımının ağırlık kazandığı başka ürünler de sayılabilir. Yine benzer bir şekilde farklı ürünlerin satışı ve pazarlanması için çok farklı pazarlama teknikleri ve satış kanalları kullanılabilmektedir. Bu farklılıklar nedeniyle ortak bir maliyet yapısından bahsetmek yanıltıcı olur kaygısıyla burada herhangi bir maliyet rakamı verilmemiştir. Sadece kalıp sabun üretimi diğer kategorilere göre oldukça homojen bir yapıya sahip olup maliyetlerin yaklaşık olarak %75 oranında sınaî ve %25 oranında ticari maliyetlerden oluştuğu tahmin edilmektedir. Deterjan ve temizlik ürünleri maliyetleri hakkında bir inceleme yapabilmek için ise benzer sistemlerin mercek altına alınması gerekmektedir. Hâlbuki yukarıda kapasite kullanımı konusunda yaptığımız saptamalar maliyetler için de geçerli olup sektör içerisindeki belirli üretim tesisleri arasında mukayese mümkün olmakla birlikte, sektörün bütünü için (alt sektörler arasındaki farklılıklar nedeniyle) böyle bir yaklaşım söz konusu değildir. Bu farklılıklar sınaî maliyetler için olduğu gibi, ticari maliyetler için de geçerli olabilmektedir. Bu nedenle ve okuyucuların yanlış izlenim edilmesine meydan vermemek için maliyet dağılımı verilmemiştir İŞGÜCÜ VE İSTİHDAM Bu bölümde sektör çalışanlarına ait istatistikler değerlendirilecektir. Tablo 5 de Üretimde Çalışanlar Endeksi (1997=100), Üretimde Çalışılan Saat Endeksi (1997=100) verilmiştir. Tablo 6 da ise Üretimde Çalışanlar Verimlilik (Kişi başına Üretim) Endeksi (1997=100) ve Üretimde Çalışılan Saat Başına Kısmi Verimlilik Endeksi (1997=100) verilmiştir. 19

36 Y llar Tablo 5. Üretimde Çal anlar Endeksi (1997=100) ve Üretimde Çal lan Saat Endeksi (1997=100) malat Sanayi Di er kimyasal ürünlerin imalat Sabun ve deterjan, temizlik ve cilalama maddeleri; parfüm; kozmetik ve tuvalet malzemeleri imalat Üretimde Çal anlar Endeksi (1997=100) ,0 100,0 100, ,2 105,8 106, ,2 108,5 133, ,1 105,7 135, ,7 95,9 117, ,2 95,4 119, ,7 95,5 114, ,4 100,3 129, ,8 101,2 134, ,3 103,3 129, ,3 101,2 122,0 Y llar malat Sanayi Di er kimyasal ürünlerin imalat Sabun ve deterjan, temizlik ve cilalama maddeleri; parfüm; kozmetik ve tuvalet malzemeleri imalat Üretimde Çal lan Saat Endeksi (1997=100) ,0 100,0 100, ,5 106,9 104, ,2 108,0 134, ,1 104,2 141, ,0 94,1 118, ,7 95,9 119, ,3 95,9 114, ,6 101,3 129, ,7 101,6 131, ,7 104,1 125, ,0 101,2 121,8 Kaynak: Türkiye statistik Kurumu Sabun ve deterjan, temizlik ve cilalama maddeleri; parfüm; kozmetik ve tuvalet malzemeleri imalatı sektörü için 1997 = 100 baz yıllı üretimde çalışanlar endeksine göre 2000 yılına kadar artış olmuştur yılları arasında düşük değerde olan sektör yıllarında tekrar artmıştır yılında ise endeks yine 2004 yılı seviyesine gerilemiştir yılında da azalma gözlemlenmiştir. Sektör için 1997 = 100 baz yıllı olarak üretimde çalışan saat endeksinde benzer gelişmeler gözlemlenmiştir. 20

37 18 Tablo 6. Üretimde Çal anlar Verimlilik (Ki i Ba na Üretim) Endeksi (1997 = 100) ve Üretimde Çal lan Saat Ba na K smi Verimlilik Endeksi (1997 = 100) Y llar malat Sanayi Di er kimyasal ürünlerin imalat Sabun ve deterjan, temizlik ve cilalama maddeleri; parfüm; kozmetik ve tuvalet malzemeleri imalat Üretimde Çal anlar Verimlilik (Ki i ba na Üretim) Endeksi (1997=100) ,0 100,0 100, ,0 94,4 85, ,2 94,4 73, ,5 110,2 87, ,1 105,0 86, ,6 120,9 104, ,8 136,4 142, ,8 154,1 140, ,9 168,4 151, ,6 189,9 150, ,1 212,0 153,7 Y llar malat Sanayi Di er kimyasal ürünlerin imalat Sabun ve deterjan, temizlik ve cilalama maddeleri; parfüm; kozmetik ve tuvalet malzemeleri imalat Üretimde Çal lan Saat Ba na K smi Verimlilik Endeksi (1997=100) ,0 100,0 100, ,7 93,5 86, ,5 94,8 72, ,7 111,7 83, ,9 107,1 85, ,9 120,2 104, ,1 135,9 143, ,1 152,7 141, ,8 167,7 154, ,5 188,3 155, ,8 210,4 178,8 Kaynak: Türkiye statistik Kurumu Sabun ve deterjan, temizlik ve cilalama maddeleri; parfüm; kozmetik ve tuvalet malzemeleri imalatı sektörü için 1997 = 100 baz yıllı Üretimde Çalışanlar Verimlilik (Kişi Başına Üretim) Endeksi incelendiğinde; 1997 yılından 2001 yılına kadar kişi başına verimlilikte azalma olmuştur yılından itibaren hızlı bir artış olmuştur ve 2006 yıllarında küçük oranlı verimlilik düşüşü gözlemlenmiştir. Benzer yapı üretimde çalışılan saat başına kısmi verimlilik endeksinde de izlenmiştir. İGEME tarafından kozmetik sektörü ile ilgili bilgilerin derlendiği raporda sektörde 350 firmanın faaliyet göstermekte olduğu ve kişinin istihdam edildiği bil- 21

38 dirilmektedir. Buna karşılık Sağlık Bakanlığına üretici olarak kayıtlı 1,336 firma adı bulunmakta olup her ne kadar bu sayı içerisinde bir miktar firmanın geçen yıllar içerisinde faaliyet alanından çıktığı düşünülse bile geride kalan firma sayısının yine de 350 nin çok üzerinde olacağı görülmektedir. İGEME raporunda yaklaşık olarak 460 kadar firmanın da sabun üretiminde faaliyet gösterdiği ima edilmektedir. KOSGEB tarafından yapılan ve KOBİ yi kapsayan saha çalışması içerisinde yapılan tarama sonucunda kozmetik sektöründe faaliyet gösteren 110 firma (61 sabun, 31 kolonya ve 18 genel kozmetik üreticisi KOBİ) tespit edilerek bunlar üzerinden yapılan değerlendirmede 110 firmada çalışan kişi sayısının olduğu, söz konusu 110 firmadan 84 tanesinin (%76) çalışan sayısı 10 kişiden az olduğu da elde edilen bilgiler arasındadır. Bu firmalarda çalışanların %12 sinin üniversite veya yüksek okul, %36 sının lise veya endüstri yüksek okulu, yaklaşık %48 kadarının da ilköğretim seviyesinde eğitim görmüş olduğu anlaşılmaktadır. Ayni KOSGEB çalışmasına göre sabun üretim sanayi sektörü için ankete katılan 61 firmada çalışan 881 kişiden 146 sı (%16,6) üniversite veya yüksek okul, 245 i (%27,8) lise veya endüstri meslek lisesi, 487 kişi ise (%55,3) çırak okulu veya ilköğretim mezunu olup 3 kişi okur-yazar değildir. Sağlık Bakanlığı kayıtlarında gözüken firmadan %80 kadarının halen kozmetik üretimine devam ettiği, KOSGEB saha çalışmasının Türkiye genelini temsil ettiği, 10 kişiden az çalışanı olan firmalardaki ortalama işçi sayısının 6 olduğu, kişi çalışan işyerlerindeki ortalama işçi sayısının da 15 kişi olduğu varsayılırsa, bu sektörde çalışan işçi sayısının kişinin üzerinde olduğu gibi bir sonuca ulaşılır ki, bu sadece KOBİ ler üzerindeki varsayımların bizi getirdiği noktadır. Bu yaklaşıma büyük ölçekli firmalarda çalışanların sayısını ekleyebilirsek toplam doğrudan çalışan sayısının civarında olması gerektiği söylenebilir. Bu sayı genel olarak üretim faaliyeti içerisinde yer alan personel (direkt işçilik) şeklinde olup sektörün diğer kademelerinde (pazarlama, satış, muhasebe, depolama, dağıtım gibi) çalışan dolaylı işçilik ile beraber toplam kişinin yer aldığı bir sanayi kesimidir. Sadece kozmetik ürün ticaretiyle uğraşan işyeri ve insan sayısı da az olmayıp bu bağlamda yukarıdakilere ilave edilmesi gerekmektedir. Birim işçilik girdisi veya randıman açısından baktığımızda bu çalışmanın yapıldığı 2004 yılı içerisinde yaklaşık ton üretim gerçekleştirildiği düşünülürse, işçilik veriminin yaklaşık olarak ton/kişi/yıl civarında olduğu görülür. Diğer taraftan iç tüketim ve ihracat artışının bugünkü seviyelerde devam etmesi durumunda sektördeki istihdam sayısının artarak devam edeceği düşünülmektedir. 22

39 Raporun başında bahsi geçen KOSGEB çalışmasında deterjan ve temizlik maddeleri sektöründe faaliyet gösterdiği tespit edilen 116 adet KOBI niteliğinde firma tarafından cevaplanan anket soruları incelendiğinde bu firmalarda ortalama olarak 16 kişi çalıştığı, çalışanların %17 sinin üniversite veya yüksek okul, %37 si lise veya endüstri yüksek okulu, yaklaşık %45 kadarının da ilköğretim seviyesinde olduğu görülmektedir. Sektörde faaliyet gösteren 10 büyük firmada çalışan sayısı yaklaşık olarak 1.800, KOBİ niteliğindeki yaklaşık 240 firmada çalışan sayısı ve çok küçük ölçekli 500 üretim tesisinde çalışan yaklaşık kişi ile birlikte toplam çalışan sayısı kişi olarak tahmin edilmektedir. Bu sayı üretim faaliyeti içerisinde yer alan personel (direkt işçilik) olarak faaliyet göstermekte olup sektörün diğer kademelerinde çalışan dolaylı işçilik ile beraber yaklaşık kişinin yer aldığı bir sanayi kesimidir. Lakin sektörden geçimini temin eden insan sayısı bunlarla sınırlı olmayıp perakendecilik sektörü içerisinde yer alan herkes deterjan ve temizlik maddeleri sektörüne katkıda bulunmakta ve değerden pay almaktadır. Türkiye de 2001 krizini takip eden yıllarda sanayici kar edebilmek için masrafları kısmış ve verim arttırma çalışmalarına başlamıştır. Bu tedbirlerin etkileri hala sürmekte olup kapasite artışları verim artışıyla sağlanmaktadır. Bu nedenle sektörde istihdam sayı olarak artmamıştır, lakin iç tüketim ve ihracat artışı bu seviyelerde devam eder ise önümüzdeki yıllarda sektörde istihdam edilen personel sayısının olumlu etkileneceği düşünülmektedir. Yukarıdaki bilgilerden de anlaşılabileceği gibi sektörün istihdam ihtiyacı açısından bir sıkıntısı olmayıp gerek duyduğu yetişmiş eleman sayısını temin etmekte bir güçlük yaşanmamaktadır. Sabit fiyatlarla deterjan ve temizlik ürünleri sektöründe birim fiyatların 2002 yılı 100 olarak alındığında 2006 yılında 71 e gerilediği görülmektedir. Türkiye de 2001 krizini takip eden yıllarda sanayici kar edebilmek için masrafları kısmış ve verim arttırma çalışmalarına başlamıştır. Bu çabalar sonucunda sektörde üretim miktarı ciddi artış göstermesine karşılık karlılık oranının nispeten düşük kaldığı görülmektedir. Bu tedbirlerin etkileri hala sürmekte olup karlılığın düşük kaldığı ortamda yatırım yapılmayıp kapasite artışları verim artışıyla sağlanmaktadır. Bu nedenle sektörde istihdam sayı olarak hissedilir şekilde artmamıştır. Ayrıca kurumlar vergisi oranının düşürülmesinin de istihdamı arttırıcı bir katkı sağlamadığı, bu nedenle istihdam üzerindeki yüklerin azaltılarak istihdamın ayrıca teşvik edilmesi gerekmektedir. 23

40 1.6. DIŞ TİCARET (İthalat İhracat) Avrupa ve ABD den muhtelif tipte kozmetikler ithal edilmektedir. Özellikle Türkiye de faaliyet gösteren bazı yabancı firmalar yerli üretimlerini durdurup tamamen ithalata yönelmişlerdir. Sektöre ait Dış ticaret, ihracat ve ithalat rakamları aşağıda Tablo 7 de verilmiştir. Tablo 8 de ise yıllar itibariyle İhracat / İthalat Oranı (%) verilmiştir. Tablo 7. D Ticaret, hracat ve thalat ( ) (Milyar TL) Y llar malat Sanayi Di er kimyasal ürünlerin imalat Sabun ve deterjan, temizlik ve cilalama maddeleri; parfüm; kozmetik ve tuvalet malzemeleri imalat D Ticaret Hacmi Y llar malat Sanayi Di er kimyasal ürünlerin imalat hracat Sabun ve deterjan, temizlik ve cilalama maddeleri; parfüm; kozmetik ve tuvalet malzemeleri imalat

41 Y llar malat Sanayi Di er kimyasal ürünlerin imalat Sabun ve deterjan, temizlik ve cilalama maddeleri; parfüm; kozmetik ve tuvalet malzemeleri imalat thalat Kaynak: Türkiye statistik Kurumu Sabun ve deterjan, temizlik ve cilalama maddeleri; parfüm; kozmetik ve tuvalet malzemeleri imalatı sektörü için dış ticaret hacmi incelendiğinde; dönemleri arasında artış gözlemlenmiştir yılına kadar düzensiz bir hareket vardır den 2005 yılına kadar önemli artış olmuş fakat 2006 yılından sonra tekrar önemli bir azalış söz konusudur. İhracat ve ithalat rakamları aynı şekilde yorumlanabilir. Y llar Tablo 8. Y llar tibariyle hracat / thalat Oran (%) malat Sanayi Di er kimyasal ürünlerin imalat Sabun ve deterjan, temizlik ve cilalama maddeleri; parfüm; kozmetik ve tuvalet malzemeleri imalat ,45 28,05 147, ,30 31,85 163, ,57 31,03 140, ,66 26,56 129, ,60 21,40 102, ,73 21,06 100, ,19 22,85 120, ,44 20,87 112, ,69 21,00 115, ,06 20,02 112, ,04 21,52 111, ,34 22,02 114, ,26 24,02 122,74 Kaynak: Türkiye statistik Kurumu 25

42 Sabun ve deterjan, temizlik ve cilalama maddeleri; parfüm; kozmetik ve tuvalet malzemeleri imalatı sektörü için dönemleri arasında ihracatın ithalata oranı (% değişim) incelendiğinde; tüm dönemlerde sektörün ihracatı ithalatını karşılamaktadır. Oransal olarak incelendiğinde ise; dönemleri arasında düşüş gözlemlenmiştir yılında artış olmuştur. 2002, 2004 ve 2005 yıllarında düşme olmuştur. 2003, 2006 ve 2007 yıllarında yine yükselme olmuştur İhracat İlk olarak sektörün ihracatının toplam ihracat içindeki payı aşağıda Grafik 3 de verilmiştir. Grafik 3. İhracatının Toplam İhracat İçindeki Payı (%) Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu İhracatın toplam ihracat içindeki payı (%) incelendiğinde; sabun ve deterjan, temizlik ve cilalama maddeleri; parfüm; kozmetik ve tuvalet malzemeleri imalatı sektörü 1997 yılına kadar artmış daha sonra izleyen yıllarda azalma olmuştur. Grafik 4 de İhracatının İmalat Sanayi İhracatı İçindeki Payı (%) verilmiştir. Grafik 4. İhracatının İmalat Sanayi İhracatı İçindeki Payı (%) Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu 26

43 İhracatın imalat sanayi ihracatı içindeki payı (%) incelendiğinde; sabun ve deterjan, temizlik ve cilalama maddeleri; parfüm; kozmetik ve tuvalet malzemeleri imalatı sektörü 1997 yılına kadar artmış daha sonra izleyen yıllarda 2000 yılı hariç azalma olmuştur. Türkiye nin yılları arasında mal gruplarına göre kozmetik ve temizlik ürünleri ihracatı Tablo 9 15 de verilmiştir. Tablo Parfümler, Kolonyalar ve Di er Tuvalet Sular hracat ( ) Parfümler Kolonyalar Di er Tuvalet Sular YILLAR HRACAT USA($) B.F. DE M USA($) B.F. F RMA Say. BEYANNAME Say , ,31 83,2% 230,9% 80,6% ,37 98,1% 29,1% -34,8% ,06 123,5% 53,3% -31,4% ,80 75,5% 101,4% 14,8% ,61 71,6% 6,7% -37,8% ,69-0,7% 29,2% 30,1% , , ,57 54,2% 39,1% -9,8% ,69 20,8% 26,6% 4,8% ,72 34,4% 85,9% 38,3% ,19-5,9% 5,8% 12,4% ,27 28,4% 31,0% 2,0% ,92 10,6% 1,6% -8,2% , , ,79 264,1% 72,9% -52,5% ,39-88,1% 12,6% 847,4% ,40 218,0% 73,5% -45,4% ,29 15,9% 39,1% 20,0% ,94-13,5% -15,3% -2,0% ,85 26,2% -11,7% -30,1% , Kaynak: Türkiye statistik Kurumu Tablo 9 a göre; parfümlerin ihracatı 2000 yılından 2005 yılına kadar artmıştır yılında azalma olmuştur yılında tekrar artış eğilimi gözlemlenmiştir. Kolonya ihracatı 2000 yılından 2003 yılına kadar artmış, 2004 yılında azalmış 2005 ve 2006 da yine artış olmuştur yılında da artış eğilimi vardır. 27

44 Diğer tuvalet suları ihracatı incelendiğinde; 2001 yılında çok önemli bir artış buna karşın 2002 yılında ise azalış olmuştur yılından itibaren 2005 dönemi hariç artış eğilimi sürerek devam etmektedir. Tablo Dudak Rujlar, Dudak Makyaj Müstahzarlar ; Di er Göz Makyaj Müstahzarlar Manikür ve Pedikür Müstahzarlar Pudralar All klar Vücut Losyonlar Kremler, Emülsiyonlar ve Ya lar ve Güzellik/Makyaj Müstahzarlar ve Cilt Bak m için Müstahzarlar; Di er hracat ( ) Dudak Rujlar Dudak Makyaj Müstahzarlar ; Di er Göz Makyaj Müstahzarlar Manikür ve Pedikür Müstahzarlar Pudralar YILLAR HRACAT USA($) B.F. DE M USA($) B.F. F RMA Say. BEYANNAME Say , ,46 29,7% 25,8% -3,0% ,46 18,4% 18,3% 0,0% ,71 51,4% 54,5% 2,0% ,06 7,4% 27,2% 18,5% ,72 17,3% 6,9% -8,9% ,10 27,0% 21,2% -4,6% , , ,09-35,0% -10,2% 38,2% ,89-1,9% 78,4% 81,8% ,98 120,6% 70,7% -22,6% ,85-20,7% 10,1% 38,9% ,16 98,6% 88,6% -5,0% ,67 281,0% 151,0% -34,1% , , ,91 7,6% -1,1% -8,0% ,74-0,7% 7,6% 8,4% ,41 43,6% 25,9% -12,3% ,42 26,4% 40,0% 10,7% ,41 29,8% 42,1% 9,5% ,88 28,2% 33,4% 4,1% , , ,17 28,5% 17,9% -8,2% ,82 10,8% 1,4% -8,5% ,11 13,6% 22,4% 7,7% ,57-7,3% 2,9% 11,0% ,14 12,6% 26,6% 12,4% ,63 12,7% 23,5% 9,6% , , ,47 5,1% -15,8% -19,9% ,36 21,7% 19,8% -1,6% ,38 52,7% 77,2% 16,1% ,87 53,8% 126,4% 47,2% ,48 71,3% 80,8% 5,6% ,88 80,3% 86,6% 3,5% ,

45 All klar Vücut Losyonlar Kremler, Emülsiyonlar ve Ya lar Güzellik/Makyaj Müstahzarlar ve Cilt Bak m için Müstahzarlar; Di er HRACAT DE M YILLAR F RMA BEYANNAME USA($) B.F. USA($) B.F. Say. Say , ,14-5,6% -11,7% -6,4% ,34-42,1% -9,3% 56,9% ,55 289,8% 241,3% -12,5% ,19 59,1% 143,1% 52,8% ,72 73,2% 60,0% -7,6% ,04 82,7% 44,8% -20,7% , , ,12-53,2% -48,4% 10,3% ,10 198,4% 255,3% 19,0% ,38 529,6% 145,9% -60,9% ,08 14,9% 0,2% -12,8% ,68 112,2% 173,8% 29,0% ,28 64,1% 39,4% -15,1% , , ,29 12,4% 35,9% 20,8% ,72 46,3% -13,5% -40,9% ,34-31,4% 35,4% 97,4% ,28 228,0% 136,1% -28,0% ,03 4,5% 39,0% 33,1% ,35-11,2% -7,1% 4,6% , , ,87-9,7% 6,7% 18,2% ,02 37,3% 42,6% 3,9% ,90 57,5% 52,8% -3,0% ,89-32,9% 1,3% 51,0% ,50 49,9% 65,6% 10,5% ,85-21,1% 19,5% 51,5% , Kaynak: Türkiye statistik Kurumu Tablo 10 incelendi inde; dudak rujlar ihracat 2000 y l ndan günümüze kadar sürekli artm t r. Dudak makyaj müstahzarlar ; di er ihracat 2001, 2002 ve 2004 y llar nda azalma göstermi Tablo di er 10 incelendiğinde; y llarda ve günümüzde dudak ise rujları art e ilimi ihracatı devam 2000 etmektedir. yılından günümüze kadar sürekli artmıştır. Dudak makyaj müstahzarları; diğer ihracatı 2001, 2002 ve 2004 yıllarında azalma göstermiş diğer yıllarda ve günümüzde ise artış eğilimi devam Göz makyaj müstahzarlar ihracat da 2000 y l ndan günümüze kadar artarak ilerlemektedir. Manikür etmektedir. ve pedikür müstahzarlar ihracat incelendi inde; dönemleri aras nda art olmu tur y l nda azalm t r y l ndan sonra tekrar art gözlemlenmi tir. Pudralar n Göz makyaj ihracat müstahzarları ise 2000 y l ndan ihracatı günümüze da kadar 2000 artarak yılından ilerlemektedir. günümüze kadar artarak ilerlemektedir. Manikür ve pedikür müstahzarları ihracatı incelendiğinde; dönemleri arasında artış olmuştur yılında azalmıştır yılından sonra tekrar artış gözlemlenmiştir. Pudraların ihracatı ise 2000 yılından günümüze kadar artarak ilerlemektedir. 29

46 Allık ihracatı sadece 2002 yılında azalmış diğer tüm dönemlerden 2007 (5.ay) dönemine kadar önemli artış göstermiştir. Vücut losyonları ihracatı da sadece 2001 yılında azalmış diğer tüm dönemlerden 2007 dönemine kadar önemli artış göstermiştir. Kremler, emülsiyonlar ve yağların ihracatı 2003 ve 2006 yıllarında azalmış diğer tüm dönemlerde ve 2007 döneminde önemli bir artış olmuştur. Son olarak güzellik, makyaj müstahzarları ve cilt bakımı için müstahzarlar ile diğer ihracat incelendiğinde; 2001, 2004 ve 2006 yıllarında azalma varken diğer yıllarda artış olmuştur döneminde ise geçmişe göre artış eğilimi mevcuttur. Tablo ampuanlar Perma ve Defrize Müstahzarlar Saç Spreyleri Saç Losyonlar Saç Boyalar ve Saç Müstahzarlar ; Di er hracat ( ) ampuanlar Perma ve Defrize Müstahzarlar Saç Spreyleri Saç Losyonlar YILLAR HRACAT USA($) B.F. DE M USA($) B.F. F RMA Say. BEYANNAME Say , ,54-0,3% -14,7% -14,4% ,56 27,7% 29,1% 1,1% ,38 41,1% 24,8% -11,5% ,35 16,6% 14,1% -2,1% ,39 20,6% 24,4% 3,1% ,48 31,4% 39,6% 6,2% , , ,37-5,4% -10,5% -5,4% ,95 112,7% 47,9% -30,5% ,18-27,5% -10,4% 23,7% ,25-67,7% -38,6% 90,4% ,72 241,6% 313,4% 21,0% ,51-86,4% -92,5% -44,5% , , ,02 39,3% 31,2% -5,8% ,73 67,9% 51,8% -9,6% ,94 251,3% 150,3% -28,8% ,43 2,1% 27,7% 25,1% ,68 22,4% 35,0% 10,2% ,82 20,4% 26,8% 5,3% , , ,07 123,7% 71,9% -23,1% ,64 6,1% -8,7% -14,0% ,10 293,5% 212,4% -20,6% ,15 70,3% 74,3% 2,4% ,69-6,0% 18,0% 25,5% ,58 22,5% 17,1% -4,4% ,

47 Saç Boyalar Saç Müstahzarlar ; Di er HRACAT DE M F RMA BEYANNAME YILLAR USA($) B.F. USA($) B.F. Say. Say , ,03-66,1% -35,0% 91,8% ,67 58,0% 51,0% -4,4% ,90 35,2% 21,6% -10,0% ,55 131,2% 119,3% -5,2% ,35-1,5% 25,6% 27,5% ,06 7,2% 3,4% -3,5% , , ,72 37,9% 24,3% -9,9% ,54 100,2% 79,7% -10,2% ,45 111,5% 99,3% -5,8% ,63 116,4% 142,3% 12,0% ,66 18,3% 20,9% 2,2% ,68 13,3% 14,6% 1,1% , Kaynak: Türkiye statistik Kurumu Tablo 11 incelendiğinde; şampuanların ihracatı 2000 yılından günümüze kadar artarak ilerlemiştir. Perma ve defrize müstahzarları ihracatı 2002 yılında önemli bir artış olmuş fakat izleyen 2003 ve 2004 yıllarında azalma 2005 yılında artma ve 2006 da azalma olmuştur. Günümüzde yeniden artış eğilimi vardır. Saç spreyleri ihracatı 2000 yılından günümüze kadar sürekli artış göstermiştir. Saç losyonları ihracatı yılları arasında artış göstermiş 2005 yılında azalmış, 2006 yılından sonra tekrar artış eğilimi göstermektedir. Saç boyaları ihracatı 2001 yılında azalmış daha sonrasında 2006 yılına kadar artış olmuştur. Günümüzde de bu artış eğilimi devam etmektedir. Saç müstahzarları ile diğer malların ihracatı 2000 yılından günümüze kadar sürekli artış göstermiştir. Tablo Di Macunlar ve Tozlar Di Aralar n Temizlemekte Kullan lan plikler ve A z / Di Sa l n Korumaya Mahsus Di er Müstahzarlar hracat ( ) Di Macunlar / Tozlar YILLAR HRACAT USA($) B.F. DE M USA($) B.F. F RMA Say. BEYANNAME Say , ,97 32,5% 27,8% -3,5% ,36 4,3% -11,5% -15,2% ,99 65,8% 47,3% -11,1% ,06 19,0% 22,0% 2,5% ,12 6,8% 8,6% 1,8% ,38 17,6% 27,7% 8,5% ,

48 Di Aralar n Temizlemekte Kullan lan plikler A z/di Sa l n Korumaya Mahsus Di er Müstahzarlar YILLAR HRACAT USA($) B.F. DE M USA($) B.F. F RMA Say. BEYANNAME Say , ,88 110,3% 27,4% -39,4% ,62-90,0% -68,0% 220,0% ,49-63,4% -45,0% 50,4% ,74 137,1% 129,5% -3,2% ,25 60,3% 92,1% 19,8% ,44 62,7% 57,9% -2,9% , , ,30-83,5% -90,1% -40,1% ,97-10,1% 94,4% 116,3% ,21 473,0% 270,3% -35,4% ,39-49,3% -30,8% 36,6% ,67 379,2% 300,8% -16,4% ,85-36,3% -50,5% -22,3% , Kaynak: Türkiye statistik Kurumu Tablo 12 incelendiğinde; diş macunları ve tozları ihracatı 2000 yılından günümüze kadar sürekli artış göstermiştir. Diş aralarını temizlemekte kullanılan ipliklerin ihracatı 2001 de artmış, 2002 ve 2003 yıllarında azalmıştır yılından günümüze kadar yine artış olmuştur. Ağız, diş sağlığını korumaya mahsus diğer müstahzarların ihracatı 2001 ve 2002 yıllarında önemli ölçüde azalmıştır ve 2005 yıllarında artış olmuştur ve 2006 yıllarında ise azalma olmuştur. Günümüzde yine artış eğilimi mevcuttur. Tablo Losyonlar (Tra için) T ra Kremleri T ra Öncesi, T ra S ras nda/t ra tan Sonra Kullan lan Müstahzarlar Vücut Deodorantlar ve Ter Kokusunu Önleyici Deodorantlar Parfümlü Banyo Tuzlar ve Di er Banyo Müstahzarlar Kapal Yerlerin Güzel Kokmas nda Kullan lan Di er Müstahzarlar Sabun/Di er Yüzey Aktif Organik Maddeler çeren Banyo Müstahzarlar hracat Parfüm/Kozmetik Emdirilmi, S vanm /Kaplanm Vatka ve Keçe Parfüm/Kozmetik Emdirilmi, S vanm /Kaplanm Dokunmam Mensucat Kontakt; Lens/Suni Göz Solüsyonlar ve Di er Parfümeri, Kozmetik/Tuvalet Müstahzarlar, Tüy Dökücüler hracat ( ) Losyonlar (T ra için) YILLAR HRACAT USA($) B.F. DE M USA($) B.F. F RMA Say. BEYANNAME Say , ,68-30,9% -10,2% 30,0% ,06 140,9% 160,6% 8,2% ,27 51,3% 57,5% 4,1% ,44 7,1% 10,6% 3,2% ,31-21,6% -23,5% -2,4% ,59-43,0% -18,4% 43,1% ,

49 T ra Kremleri T ra Öncesi, T ra S ras nda/t ra tan Sonra Kullan lan Müstahzarlar Vücut Deodorantlar ve Ter Kokusunu Önleyici Deodorantlar Parfümlü Banyo Tuzlar ve Di er Banyo Müstahzarlar Kapal Yerlerin Güzel Kokmas nda Kullan lan Di er Müstahzarlar Sabun/Di er Yüzey Aktif Organik Maddeler çeren Banyo Müstahzarlar Parfüm/Kozmetik Emdirilmi, S vanm /Kaplanm Vatka ve Keçe HRACAT DE M YILLAR USA($) B.F. USA($) B.F. F RMA Say. BEYANNAME Say , ,77 16,3% 17,3% 0,9% ,84-1,6% 0,1% 1,8% ,90 35,3% 37,3% 1,5% ,98-7,3% -5,4% 2,1% ,84 14,6% 10,7% -3,5% ,28-11,7% -1,7% 11,4% , , ,41 61,8% 66,3% 2,8% ,59 10,0% 15,9% 5,4% ,61 161,9% 163,4% 0,6% ,92 54,3% 67,6% 8,6% ,21 32,8% 42,5% 7,3% ,92 7,7% 0,3% -6,9% , , ,38 89,0% 72,4% -8,8% ,90 77,0% 57,5% -11,0% ,40 141,2% 110,2% -12,8% ,81 54,0% 72,8% 12,2% ,12 24,9% 35,0% 8,0% ,97 15,4% 11,4% -3,4% , , ,92 14,1% 19,1% 4,4% ,17 66,3% 80,6% 8,6% ,40 391,0% 271,2% -24,4% ,64 95,8% 34,0% -31,6% ,71-6,8% -2,8% 4,4% ,65 28,5% 24,0% -3,5% , , ,80 56,3% 48,4% -5,0% ,46 126,0% 83,0% -19,1% ,35 380,9% 343,4% -7,8% ,44 68,3% 79,5% 6,6% ,55 45,9% 57,0% 7,6% ,46 28,2% 20,8% -5,7% , , ,39-97,1% -95,2% 66,6% ,82 21,1% 59,1% 31,4% ,03-26,5% -18,1% 11,3% ,95-66,5% -51,2% 45,5% , ,1% 4981,7% -10,3% ,59-7,3% -9,4% -2,2% , , ,96-69,4% -60,0% 30,9% ,66 105,2% 92,7% -6,1% ,85 495,6% 392,1% -17,4% ,08 28,1% 2,3% -20,1% ,47 85,7% 109,4% 12,8% ,25 103,0% 90,1% -6,3% ,

50 Parfüm/Kozmetik Emdirilmi, S vanm /Kaplanm Dokunmam Mensucat Kontakt; Lens/Suni Göz Solüsyonlar Di er Parfümeri, Kozmetik/Tuvalet Müstahzarlar, Tüy Dökücüler YILLAR HRACAT USA($) B.F. DE M USA($) B.F. F RMA Say. BEYANNAME Say , ,52 134,1% 13,6% -51,5% ,68 682,3% 1280,6% 76,5% ,00 5,2% 17,5% 11,7% ,01 98,8% 33,1% -33,0% ,75 192,0% 154,2% -12,9% ,96 254,1% 297,1% 12,1% , , ,40-94,8% -79,3% 298,6% , ,3% 1058,8% -55,7% ,11 601,5% 688,0% 12,3% ,68-12,3% -13,9% -1,8% ,67 67,9% 160,0% 54,8% , , ,73 17,1% 38,4% 18,3% ,35 158,2% 28,2% -50,4% ,74-0,1% 102,1% 102,4% ,18 34,1% 55,3% 15,8% ,15 21,8% 59,2% 30,7% ,31 31,3% 36,4% 3,9% , Kaynak: Türkiye statistik Kurumu Tablo 13 incelendiğinde; Tıraş için kullanılan losyonların ihracatı 2001 yılında azalmıştır yılları arasında artış olmuştur ve 2006 yıllarında azalma olmuştur. Günümüzde yine 2006 yılındaki değere yakın bir ihracat beklenmektedir. Tıraş kremleri ihracatı 2002, 2004 ve 2006 yıllarında küçük azalmalar gösterse bile çoğunlukla artış eğilimi içindedir. Tıraş öncesi, tıraş sırasında ve tıraştan sonra kullanılan müstahzarların ihracatı 2000 yılından günümüze kadar sürekli artış içinde olmuştur. Vücut deodorantları ve ter kokusunu önleyici deodorantların ihracatı ve Parfümlü banyo tuzları ve diğer banyo müstahzarları ihracatı 2000 yılından günümüze kadar sürekli artış içinde olmuştur. Sabun, diğer yüzey aktif organik maddeler içeren banyo müstahzarları ihracatı 2001 yılında önemli ölçüde azalmıştır yılında bir miktar artmıştır ve 2004 yıllarında azalmıştır yılında önemli ölçüde bir artış olmuştur yılında bir miktar azalma olmuş ama günümüzde yine artış içindedir. Parfüm, kozmetik emdirilmiş, sıvanmış, kaplanmış vatka ve keçe ihracatı 2001 yılında azalmış, 2002 yılından 2006 yılına kadar artış olmuştur. Günümüzde ise azalma eğilimi vardır. Parfüm/kozmetik emdirilmiş, sıvanmış/kaplanmış dokunmamış mensucat ihracatı 2000 yılından günümüze kadar sürekli artış içinde olmuştur. 34

51 Tablo Deterjan Emdirilmi Ka t ve Vatka; Tuvalet için Deterjan/Sabun Emdirilmi Keçe Sabun Emdirilmi Vatka; Deterjan, Sabun Emdirilmi Dokunmam Mensucat Tuvalet için Tuvalet için Di er Mensucat Sabun Emdirilmi Ka t ve Vatka; Di er Deterjan/Sabun Emdirilmi Keçe; Di er Deterjan/Sabun Emdirilmi Dokunmam Mensucat; Di er S vanm /Kaplanm Ka t Vatka, Keçe, Dokunmam Mensucat; Di er nce Parça, Pul, Granül/Toz Halinde Olan Sabunlar Arap Sabunu vb. Yumu ak Sabunlar S v Sabunlar Di er Sabunlar ve Cilt Y kamak için S v /Krem; Yüzey Aktif Organik Ürünler (Perakende) hracat ( ) Deterjan Emdirilmi Ka t ve Vatka; Tuvalet için YILLAR HRACAT USA($) B.F. DE M USA($) B.F. F RMA Say. BEYANNAME Say , ,96 7,6% 96,1% 82,2% ,25-90,9% -98,9% -87,4% ,53 937,8% 6349,9% 521,5% ,72-96,4% -98,3% -52,9% , ,0% 10344,2% 152,7% ,00 58,4% 73,3% 9,4% , Deterjan/ Sabun Emdirilmi Keçe , Sabun Emdirilmi Vatka; Deterjan, Sabun Emdirilmi Dokunmam Mensucat Tuvalet için Tuvalet için Di er Mensucat Sabun Emdirilmi Ka t ve Vatka; Di er Deterjan / Sabun Emdirilmi Keçe; Di er , ,73 190,1% 232,6% 14,6% ,31-19,3% 7,8% 33,6% ,63 353,8% 416,3% 13,8% , ,9% 2281,9% -13,7% ,29 98,1% 100,3% 1,1% ,17 10,8% 4,9% -5,3% , , ,77 418,3% 318,6% -19,2% ,07-96,8% -95,6% 38,6% ,96 199,9% 452,6% 84,3% ,05 129,9% 22,6% -46,4% ,39-37,6% -17,3% 32,6% ,95-50,7% -30,8% 40,4% , , ,91-59,6% -49,2% 25,7% ,97 64,4% 434,2% 225,0% ,76-37,2% -41,7% -7,2% ,10-51,1% -45,1% 12,3% ,49 160,2% 109,3% -19,6% , ,1% 1529,1% -13,2% , , , ,2% 662,8% -74,2% ,45 120,0% 807,3% 315,3% ,97-74,3% -68,8% 21,3% ,97-91,2% -85,2% 67,0%

52 Deterjan/Sabun Emdirilmi Dokunmam Mensucat; Di er S vanm /Kaplanm Ka t Vatka, Keçe, Dokunmam Mensucat; Di er nce Parça, Pul, Granül/Toz Halinde Olan Sabunlar Arap Sabunu vb. Yumu ak Sabunlar S v Sabunlar Di er Sabunlar Cilt Y kamak için S v /Krem; Yüzey Aktif Organik Ürünler (Perakende) HRACAT DE M F RMA BEYANNAME YILLAR USA($) B.F. USA($) B.F. Say. Say , ,04 19,2% 15,5% -3,1% ,50 415,1% 279,5% -26,3% ,79 73,5% 106,2% 18,8% ,00-11,2% -0,65% 11,7% ,86 43,5% 33,4% -7,1% ,72 15,0% 6,8% -7,2% , , ,91-5,0% -3,9% 1,1% ,86 20,9% 14,9% -5,0% ,84 10,7% 8,4% -2,1% ,91-6,8% %1,0 8,3% ,94 10,4% 14,0% 3,2% ,96 13,2% 15,8% 2,3% , , ,53-21,1% -27,1% -7,6% ,50 21,8% 16,3% -4,5% ,55-6,7% 2,0% 9,3% ,58 117,3% 126,8% 5,5% ,59-1,9% 0,2% 2,2% ,62 42,6% 50,1% 5,2% , , ,80 107,1% 108,9% 0,9% ,90-90,5% -89,4% 11,6% ,85 81,0% 70,6% -5,7% ,79-62,8% -65,4% -7,1% ,72-69,6% -72,1% -8,4% ,65 12,3% 1,6% -9,6% , , ,35 57,3% 91,9% 21,9% ,20 394,3% 340,9% -10,8% ,14 114,1% 102,8% -5,3% ,10 34,4% 29,9% -3, ,13 12,1% 14,8% 2,4% ,07 25,6% 19,5% -4,9% , , ,75 2,4% -7,1% -9,2% ,82 25,2% 37,4% 9,8% ,82 31,6% 32,2% 0,5% ,86 29,2% 35,9% 4,9% ,87-35,4% -34,9% 0,7% ,86 30,1% 29,0% -0,9% , , ,81 611,0% 291,7% -44,9% ,59 10,0% 116,6% 96,3% ,40 10,8% -2,7% -12,1% ,00 66,3% 18,7% -28,6% , Kaynak: Türkiye statistik Kurumu 36

53 Kontakt lens ve suni göz solüsyonları ihracatı 2002, 2005 ve 2007 yıllarında azalmış diğer tüm dönemlerde artış olmuştur. Diğer parfümeri, kozmetik, tuvalet müstahzarları ve tüy dökücülerin ihracatı 2000 yılından günümüze kadar sürekli artış içinde olmuştur. Tablo 14 incelendiğinde; Tuvalet için deterjan emdirilmiş kâğıt ve vatka ihracatında 2002 ve 2004 yıllarında önemli azalmalar olmuştur. Diğer dönemlerde ise artış gözlemlenmiştir. Tuvalet için sabun emdirilmiş vatka; deterjan, sabun emdirilmiş dokunmamış mensucat ihracatı 2000 yılından günümüze kadar sürekli artış içinde olmuştur. Tuvalet için diğer mensucat ihracatı 2001 yılında önemli bir artış olmuştur yılında ise tam tersine azalma olmuştur ve 2004 yıllarında artış gözlenmiş fakat sonrasında azalma olmuştur. Sabun emdirilmiş kâğıt ve vatka; diğer malların ihracatı 2002 ve 2004 yıllarında azalma göstermiş diğer dönemlerde ise artış içinde olmuştur. Deterjan, sabun emdirilmiş keçe ile diğer malların ihracatı 2004 yılına kadar artmış sonrasında günümüze kadar önemli ölçüde azalma görülmüştür. Deterjan, sabun emdirilmiş dokunmamış mensucat; diğer malların ihracatı 2000 yılından günümüze kadar sürekli artış içinde olmuştur. Sıvanmış, kaplanmış kâğıt vatka, keçe, dokunmamış mensucat ihracatı 2001 yılında azalmış sonrasında günümüze kadar artış içinde olmuştur. İnce parça, pul, granül ve toz halinde olan sabunların ihracatı 2001, 2003 ve 2005 yıllarında azalırken diğer yıllarda artmıştır. Arap sabunu vb. yumuşak sabunların ihracatı 2002 ve 2005 yıllarında azalma göstermiş diğer dönemlerde ise artış olmuştur. Sıvı sabunların ihracatı 2000 yılından günümüze kadar sürekli artış içinde olmuştur. Diğer sabunların ihracatı 2005 yılında azalmıştır. Diğer dönemlerde ise artış olmuştur. Günümüzde ise geçen yılı yakalama düzeyindedir. Cilt yıkamak için sıvı krem; yüzey aktif organik ürünler (perakende) ihracatı 2002 yılından 2006 yılına kadar artış göstermiştir. Günümüzde ise ancak geçen yılı yakalayabilecek düzeyde bir eğilim içindedir. 37

54 Tablo A rl k; %30; 50 Olan disodyum Alkil içeren Sulu Çözeltiler Sülforezinatlar ve Sülfoleatlar; Anyonlu Lineer Alkil Benzen Sülfonik Asitler; Anyonlu Dodesil Benzen Sülfonik Asit; Anyonlu Yüzey Aktif Organik Maddeler; Anyonlu Yüzey Aktif Organik Maddeler; Katyonlu Olanlar Yüzey Aktif Organik Maddeler; yonlu Olmayanlar Türk K rm z s Ya Yüzey Aktif Organik Di er Maddeler Sabun içeren Yüzey Aktif Müstahzarlar (Perakende) Sabun içermeyen Yüzey Aktif Müstahzarlar (Perakende) Sabun içeren Temizleme Müstahzarlar (Perakende) Sabun içermeyen Temizleme Müstahzarlar (Perakende) Sabun içeren Yüzey Aktif Müstahzarlar (Toptan) Sabun içermeyen Yüzey Aktif Müstahzarlar (Toptan) Sabun içeren Y kama Müstahzarlar (Toptan) ve Sabun içermeyen Y kama Müstahzarlar (Toptan) hracat ( ) A rl k; %30; 50 Olan disodyum Alkil içeren Sulu Çözeltiler Sülforezinatlar ve Sülfoleatlar; Anyonlu Lineer Alkil Benzen Sülfonik Asitler; Anyonlu Dodesil Benzen Sülfonik Asit; Anyonlu Yüzey Aktif Organik Maddeler; Anyonlu Yüzey Aktif Organik Maddeler; Katyonlu Olanlar Yüzey Aktif Organik Maddeler; yonlu Olmayanlar Türk K rm z s Ya Yüzey Aktif Organik Di er Maddeler Sabun içeren Yüzey Aktif Müstahzarlar (Perakende) HRACAT YILLAR USA($) B.F. DE M USA($) B.F. F RMA Say. BEYANNAME Say , ,10-43,6% -32,7% 19,4% ,98-93,5% -93,9% -5,7% , , ,36 221,7% -70,1% -90,7% , , ,08-77,7% -69,6% 36,6% ,14-1,1% 4,5% 5,6% , , ,23-97,8% -92,9% 219,7% , ,0% 12890,4% -65,5% , , ,08 6,0% 18,7% 12,0% ,07 6,2% 5,6% -0,5% , , ,83 111,7% 55,7% -26,5% ,00-11,1% 6,5% 19,8% , , ,36 0,5% 2,0% 1,5% ,50 37,5% 51,1% 9,9% , , , , ,07 24,8% 20,2% -3,7% ,02 66,7% 58,8% -4,7% , , ,55 65,3% 64,8% -0,3% ,73 34,5% 80,3% 34,0% ,

55 Sabun içermeyen Yüzey Aktif Müstahzarlar (Perakende) Sabun içeren Temizleme Müstahzarlar (Perakende) Sabun içermeyen Temizleme Müstahzarlar (Perakende) Sabun içeren Yüzey Aktif Müstahzarlar (Toptan) Sabun içermeyen Yüzey Aktif Müstahzarlar (Toptan) Sabun içeren Y kama Müstahzarlar (Toptan) Sabun içermeyen Y kama Müstahzarlar (Toptan) HRACAT YILLAR USA($) B.F. DE M USA($) B.F. F RMA Say. BEYANNAME Say , ,34 59,8% 19,2% -25,4% ,83 31,8% -19,0% -38,6% , , ,74 48,3% 86,2% 25,5% ,83 66,2% 87,4% 12,7% , , ,73-7,7% 9,5% 18,7% ,76-0,5% 4,4% 4,9% , , ,03 0,9% 4,7% 3,8% ,32-12,3% 12,3% 28,1% , , ,21-42,3% -25,1% 29,8% ,59-20,3% 5,1% 31,8% , , ,97-75,2% -64,1% 44,4% ,97 47,4% 48,6% 0,8% , , ,61 35,3% 39,3% 3,0% ,66 6,5% 13,6% 6,7% , Kaynak: Türkiye statistik Kurumu Tablo 15 incelendiğinde; Ağırlık; %30; 50 Olan disodyum Alkil içeren Sulu Çözeltiler ihracatında dönemlerinde azalma olmuştur. Günümüzde ise artış eğilimi içinde olduğu gözlemlenmiştir. Sülforezinatlar ve Sülfoleatlar; Anyonlu ürünler ihracatında 2004 den günümüze kadar sürekli artış olmuştur. Lineer Alkil Benzen Sülfonik Asitler; Anyonlu ürünler ihracatı 2005 den bu yana sürekli azalmıştır. Dodesil Benzen Sülfonik Asit; Anyonlu ürünler ihracatı 2005 de azalmış buna karşın 2006 da çok yüksek oranlı artış göstermiştir. Günümüzde de bu artış eğilimi devam etmektedir. Yüzey Aktif Organik Maddeler; Anyonlu ürünler ihracatı 2005 ve 2006 yıllarında artmıştır yılının küçük bir azalma olmuştur. Yüzey Aktif Organik Maddeler; Katyonlu Olanlar ihracatı 2005 yılında önemli ölçüde artmış iken izleyen yıllardan sonra azalma içinde olmuştur. Yüzey Aktif Organik Maddeler; İyonlu Olmayanlar ihracatı 2005 yılından günümüze kadar sürekli artış içinde olmuştur. 39

56 Sabun içeren Yüzey Aktif Müstahzarlar (Perakende) ihracatı ile Sabun içermeyen Yüzey Aktif Müstahzarlar (Perakende) ihracatı ve Sabun içeren Temizleme Müstahzarları (Perakende) ihracatı 2005 ve 2006 yıllarında artmıştır yılında ise azalma gözlenmiştir. Sabun içermeyen Temizleme Müstahzarları (Perakende) ihracatı ve 2007 yıllarında azalmıştır. Sabun içeren Yüzey Aktif Müstahzarlar (Toptan) ihracatı 2005 yılında artmış ve 2006 yılında azalmıştır yılında ise artma eğilimi içindedir. Sabun içermeyen Yüzey Aktif Müstahzarlar (Toptan) ihracatı 2005 ve 2006 yıllarında azalmıştır yılında ise artma eğilimi içindedir. Sabun içeren Yıkama Müstahzarları (Toptan) ihracatı 2005 yılında azalmıştır yılından günümüze kadar sürekli artış içinde olmuştur. Sabun içermeyen Yıkama Müstahzarları (Toptan) ihracatı 2005 yılından günümüze artış içindedir İthalat İthalatın toplam ihracat içindeki payı aşağıda Grafik 5 de verilmiştir. Grafik 5. İthalatın Toplam İthalat İçindeki Payı (%) Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu İthalatın toplam ithalat içindeki payı (%) incelendiğinde; sabun ve deterjan, temizlik ve cilalama maddeleri; parfüm; kozmetik ve tuvalet malzemeleri imalatı sektörü 1999 yılına kadar artmış daha 2001 ve 2002 yıllarında ufak oranlı bir artış gözlemlenmiş olsa bile izleyen yıllarda azalma olmuştur. Grafik 6 da İthalatın İmalat Sanayi İhracatı İçindeki Payı (%) verilmiştir. 40

57 Grafik 6. İthalatın İmalat Sanayi İthalatı İçindeki Payı (%) Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu İthalatın imalat sanayi ithalatı içindeki payı (%) incelendiğinde; sabun ve deterjan, temizlik ve cilalama maddeleri; parfüm; kozmetik ve tuvalet malzemeleri imalatı sektörü 1999 yılına kadar artmış daha sonra izleyen yıllarda 2001 yılı hariç azalma olmuştur. Türkiye nin yılları arasında mal grupları için kozmetik ve temizlik ürünleri ithalatı Tablo de verilmiştir. Tablo 16 ya göre; parfümlerin ithalatı dönemleri arasında artmıştır yılları arasında azalmıştır yılından itibaren tekrar artış eğilimi gözlemlenmiştir. Kolonya ithalatı 2001 yılında azalmış, 2002 yılında artmıştır yılından 2006 yılına kadar azalmıştır yılında da artış eğilimi vardır. Diğer tuvalet suları ithalatı incelendiğinde; 2001 yılında azalmış, 2002 yılından 2006 yılına kadar artmıştır yılında azalış olmuştur yılında tekrar artış eğilimine girmiştir. 41