AB VE DİĞER GELİŞMİŞ ÜLKELERİN YOL İŞLERİNDE KAMU İHALE VE SÖZLEŞMELERİ, YENİ GELİŞMELER

Transkript

1 AB VE DİĞER GELİŞMİŞ ÜLKELERİN YOL İŞLERİNDE KAMU İHALE VE SÖZLEŞMELERİ, YENİ GELİŞMELER Zeliha Temren Teknik Müdür Türkiye Asfalt Müteahhitleri Derneği

2 İçerik AB ihale mevzuatı Yeterlik kriterleri En ekonomik avantajlı teklif ABD karayolu ihalelerinde teklif değerlendirme Yenilikçi ihale politikası Yenilikçi ihale modelleri Teknik şartnameler Sürdürülebilir ihale politikaları

3 Avrupa Yol İdareleri Birliği- CEDR Raporu Sorunlar: Altyapı ihtiyaçlarının artması Kamu kaynaklarının yetersizliği Kamuda yetersiz ve az sayıda personel olması Yeniliklerin uygulanamaması Ürünlerin temininde gecikmeler Yüksek maliyetler İşveren eksenli ortam Etkin bakımın olmayışı Yeni AB direktifleri Yol kullanıcılarındaki düş kırıklığı Politik memnuniyetsizlik

4 AB Kamu İhale Stratejisi AB 2020 stratejisi: Akıllı, Sürdürülebilir, Araştırmacı & Yenilikçi ihale Kamu İhale Direktifi 2004/18/EC den 2014/24/EU direktifine 18 Nisan 2016 yürürlükte AB düzenlemeleri + Ulusal rehber dokümanlar Hedef: Fonksiyonel kamu alımları pazarı oluşturmak Büyük iş olanakları sağlamak Rekabeti artırmak Maliyet verimliliği en yüksek ihale sistemini oluşturmak Sosyal politikaları desteklemek Yenilikçi teknolojileri geliştirmek

5 Öncelikler Avrupa çapında ihale mevzuatında harmonizasyonu sağlamak Direktif harmonizasyonu -: e Certis portalında Üye ülkelerin belgeleri kayıt altına alınmış Kurumlar istekli belge / bilgilerine bu portaldan erişebilmekte Küçük ve Orta Boyutlu işletmelerin kamu ihalelerine girebilmelerine imkan sağlamak Projenin özel ihtisas gerektiren kısımlar halinde ihale edilmesi KOBİ ler konsorsiyum oluşturmaya teşvik edilerek, kendi başlarına giremeyecekleri büyük ihalelerin bir parçası olmaları desteklenmekte.

6 İsteklileri yenilikçi teklif vermeye teşvik etmek Altyüklenici ile ilgili kuralları geliştirmek Sosyal sorumluluğu artırmak Sürdürülebilirlik parametreleri Yeni direktifle politik, sosyal ve ekonomik sorumluluklar vurgulanmış

7 Yeterlik Kriterleri Yeterlik tespitinde en uygun kriterler belirlenmesi hedeflenmiş Daha az belirli istekliler arası daha çok açık ihale usulü amaçlanmış Mali Kapasite kriterleri Ciro kriterleri Genellikle cironun / sözleşme bedeline oranını alınmakta. Rutin rekabet sınırları dahilinde genellikle ciro kriteri < sözleşme bedelinin 2 katı Çerçeve anlaşmalarında sözleşme maliyeti ciro sınırına eşdeğer.

8 Yeterlik Kriterleri Kalite kriterinin ağırlıklı olarak değerlendirilmesine imkan sağlanmış. Kalite kriterleri sosyal kriterlerle ilişkilendirilmiş. Örneğin; Hollanda da tüm yolların yapım ve bakım projelerinde yolun trafiğe kapatılma süreci bir parametre İstekliden trafik planı istenerek planlanan sürede yolun tamamlanıp tamamlanamayacağı sorgulanmakta. Sosyal açıdan işsizlik, sosyal standardlar ve çocuk işçiler gibi kamu sorumluluğu kapsamında yer alan kriterlerde mevcut Çevreyi korumak üzere CO 2 emisyonları düşük olan tekliflerin seçilmesine olanak sağlanmış Önemli olan: Parametrelere uygun açık ve ölçülebilir kriterlerin belirlenmesi ve puanlanması.

9 Geçmiş Performans Geçmişte üstlenilen sözleşmelerdeki başarı önemli bir parametre Sözleşmede belirtilen sürede işin tamamlanıp/ tamamlanmadığı Sözleşme kapsamında belirtilen işlerin eksiksiz yapılıp/yapılmadığı Yapılan işin belirtilen kaliteye uygun olup/olmadığı Yapılan işte yasal zorunluluklara uyulup/uyulmadığı

10 En Ekonomik Avantajlı Teklif En ekonomik avantajlı teklif olarak; En düşük fiyat Fiyat /kalite oranı Bunun anlamı : Projelerde yüksek kalite hedefleniyorsa üye devletler en düşük fiyatın esas alınmasını sınırlayabilmekte Düşük fiyatları dengelemek üzere kalite üzerine odaklanılmış Fiyat +Kalite + Geçmiş performans İdareler teknik şartname veya performans şartlarını dikkate alarak kalite kriterlerini belirlemekte Hollanda da ihale : En düşük teklife değil kamuya en az maliyeti olan teklife verilmekte.

11 Kalite/Maliyet Kriterleri Tipik değerlendirme parametreleri Ömür boyu maliyet Yenilik teklifi Yapım süresi Garanti süresi İsteklinin geçmiş performansı İstekinin mesleki teknik ve finansal kapasitesi İsteklinin organizasyon yapısı, insan kaynakları İş sağlığı ve güvenliği alanındaki deneyimi ve performansı İsteklinin çevre yönetim uygulamaları ve performansı İsteklinin iş yeri, Endüstriyel ilişkilerdeki deneyimi ve performansı Ekonomik, sosyal, çevresel gelişmelere sağladığı katkılar (ihaleyle ilişkili) Puanlandırmada parametrelerin ağırlığı projeye göre belirleniyor.

12 ABD- Karayolu İhalelerinde En İyi Değer Karayolu Araştırma Programı Ulusal Birliği NCHRP Report /TRB Geçmişte karayolu idareleri çok özel durumlar hariç en düşük fiyat esaslı ihaleyi kullanmaktaydı Bu sözleşmelerde ömür boyu maliyet daha yüksek Günümüzde idarelerden işlerin daha yüksek performansla, daha ucuza ve daha hızlı tamamlanması istenmekte Alternatif ihale ve sözleşme metotları kullanılmaya başlanmış İşin kalitesini ve performansını artırmak için en iyi değer usulü best-value procurement Fiyat dışı faktörler olarak kalite teklif değerlendirme kriterleri arasına eklenmiş.

13 En iyi değer kriterleri En düşük fiyat Maliyet-Teknik denge Maliyet Maliyet x x Zaman İş planı x x Teknik Yeterlilik Ön yeterlik x x Geçmiş deneyim / performans x Anahtar personel deneyimi x Altyüklenici bilgileri x Yönetim / organizasyon planı x İş güvenliği kayıtları x x Kalite Kalite yönetimi x x Dizayn alternatifleri Öngörülen alternatif dizayn x Teknik teklif oluşturma yeteneği x Çevresel değerlendirmeler x

14 Sabitlenmiş Fiyat - En iyi teklif; 2% Kalitatif Maliyet / Teknik ; 4% En düşük fiyat; 16% Kantitatif maliyet / Teknik ; 26% Düzeltilmiş fiyat; 14% Japonya da üstlenici; Fiyat + Teknik teklif Agırlıklı kriter; 24% Düzeltilmiş puan; 14% Teknik teklif = Kalite kontrol planı + Güvenlik planı + Gürültü seviyesi + Uzun vadeli performans garantisi Bu durum kurumsallaşmış büyük firmalar için önemli bir avantaj

15 Kamu İhalelerinde Etik Kurallar İnşaat etik repütasyonu düşük bir sektör Yolsuzluk ve rüşvetle mücadele / Şeffaflık İdare- müteahhit- alt yüklenici- malzeme ve ekipman tedarikçileridanışmanlık hizmetleri İngiltere: Kamu ihalelerinde yolsuzluğa neden olan ve şeffaflığı engelleyen en önemli faktör olarak: En düşük fiyat esaslı ihale sistemi Yetersiz projeler

16 En düşük fiyat Sektörü işin yapılabilirlik sınırının çok altında teklif vermeye teşvik etmesi, Hem kar edip hem de istenilen kaliteyi sağlamanın mümkün olmayışı, Yapılan işin ömür boyu maliyeti yüksek olması (sık bakım ve onarım ), İşin sözleşme şartlarında (zaman /maliyet ) tamamlanmasının imkansızlığı, Yüklenici taleplerinin artması, Taşeron ödemelerinin gecikmesi, Yüklenici zararını azaltmak için etik olmayan girişimlerde bulunulması.

17 Yetersiz Projeler Teknik olarak uygulanamayacak proje Belirsizlik/ şeffaf olmayan bir ortam İşin yapım sürecinde suiistimale açık bir ortam Bu durum yüklenicinin lehine/aleyhine iş artışı/azalışları Maliyet hesabı hatalı(yaklaşık maliyet çok düşük/çok yüksek) Yolsuzluk ve rüşvetle mücadele için: Yasal düzenlemeler Etik standartları Rüşvetle mücadele yönetim sistemi BS ISO Nisan 2016 Sistem: Risk değerlendirmesi Alınması gerekli önlemler Eğitimler - Denetimler

18 AB Direktifi - Ömür Döngü Maliyeti Yeni direktifte Kamuya Toplam Maliyeti esas alan ömür döngü yaklaşımı Parametreleri: Yapım maliyeti Kullanım/işletme maliyeti Bakım maliyeti Ömrü sonundaki değeri Ömrü boyunca çevresel etkileri. Otoriteler ömür boyu maliyeti tayin için kullandıkları metodu ihale dokümanları kapsamında vermek zorundadır.

19 Yenilikçi Politikalar Ulusal yol idareleri : Verimlilik + Sürdürülebilirlik + Güvenlik politikaları ile ilgili talepler - Yenilik ihtiyacı Eski ihale mevzuatına göre ; İdareler yenilikler konusunda yasal ve finansal sorunlar Yeni direktifle yenilikler mevzuat kapsamında, Yeniliklerin uygulanmasına yönelik gelişmiş ihale usulleri Hollanda, Danimarka,İrlanda ve İsveç yenilikçi politikaları ihale mevzuatına adapte etmek için: Tasarla-Yap tipi sözleşmeler : Fonksiyonel şartnameler Yatırımcılar fazla riski olmayan yeniliklere teşvik edilmiş.

20 İhale Modelleri Proje ihalesi Yapım ihalesi Proje + Yapım Proje+ Yapım + İşletme Kamu özel sektör işbirliği Tasarla-Yap- Finanse et -Bak tipi sözleşmeler: İtalya, İrlanda, Hollanda yıllık işletme süresi Bu tip sözleşmelerle yüklenici verimliği artmış. İdare ve nihai kullanıcı için sağlanan faydalar artmış

21 Tasarla-Yap/Tasarla-Yap-İşlet Tipi Sözleşmeler Tarafların işbirliği sağlanarak tasarım ile yapım arasında doğrudan bağlantı Tasarımcının sorumluluk payı daha yüksek Acil durumlarda projenin kısa zamanda tamamlanması ve işletmeye alınması Uygulama projesi hazırlanabilmekte Yapım kalitesi yüksek İhale edilen fiyatla yolun yapılması sağlanmakta Yolun bir varlık olarak kazanılması konseptine odaklı Ödemeler belirli bir servis düzeyinde teslim edilen yol uzunluğu/ yapı cinsine Yüklenici - İdare arasında uzun vadeli bir kamu özel ortaklığı kurulmakta. Performansa ilişkin teknik şartname idare tarafından verilmekte Hızla gerçekleşen projelerle yatırımlar hızla ekonomiye geri kazandırılmakta. Kamu riski daha az, yüklenici riski daha yüksektir Yenilikler uygulanabiliyor Bu projelerde yolsuzluk ve suiistimaller daha az

22 Teknik Şartnameler Mevcut Karayolu şartnameleri Sonuç odaklı, metot şartnameleri Performans şartnameleri Klasik sözleşmelerde uygulanan metot şartnameleri ile uzun vadeli performansı her zaman sağlanamıyor!!! Karışım bileşenleri, yapım tekniği tanımlanmış. Metot ve sonuç içeren şartnamelerin bir arada uygulanması sorun Örneğin hem sıkıştırma oranı şartı arayıp hem de silindir şartlarının aranması Yüklenici yenilikleri kullanamaz Şartnamede minimum performans seviyesi tanımlanırken kabule yönelik fonksiyonel performans kriterleri çok az. Düşük fiyatlı sözleşmeler yapılabiliyor.. Kalite açısından müteahhitler arası farklılık yok Metot şartnameleri kısmen yürürlükten kaldırılmakta

23 Performans Şartnameleri Performans şartnameleri Yapılacak yolun performans karakteristiklerini tanımlar Üstyapı yüzeyi düzgünlüğü, dayanımı, çatlak /ondülasyon Yapım tekniği ve diğer hususlar müteahhidin kontrolü altında. Yenilikleri teşvik eden bir ortam İdare daha çok performans gereklerine odaklanmış. Somut performans göstergelerine dayalı doğru bir ödeme sistemi Daha yüksek kalite Rol ve sorumluluklar kesin ayrıştırılmış İdarelerin sorumluluğu daha az/ personel gereksinimi az Yaptırımlar garanti ile sağlanır.

24 Sürdürülebilir İhale Sistemi Sürdürülebilirlik :Tasarım-Yapım Bakım-İşletme ve Ömür sonu Sürdürülebilir performans göstergeleri - Çevre + Ekonomi+ Sosyal Çevreye uyumlu yapı Enerji tasarrufu Alternatif enerji kaynağı kullanımı Malzemelerin yeniden kullanımının ve geri kazanımı Atıklar ve atık yönetimi Yüzey ve yeraltı sularının korunması ve kirlenmesinin önlenmesi Bölge bitki ve hayvan dokusunun korunması Doğal ve tarihi yapının bozulmaması Tasarımın geleceğin işletme ve bakım tekniklerine uyumluluğu Dizayn ömrüne uygun tasarım ve malzeme seçimi Konfor ; Gürültü ve titreşim seviyesi Güvenli tasarım; Kayma direnci,.. Yapım ve bakımda trafiğin geciktirilmemesi Maliyet karşılaştırmasında işverene maliyetin esas alınması Ömür boyu maliyet

25 Sürdürebilir İhale Mevzuatı - AB Çevreci kamu ihale mevzuatı - Karayolu tasarımı, yapımı ve bakımı için çevreci kamu ihale kriterleri dokümanı EN : Çevresel ürün beyanı

26