ERKEKLİK ROLÜ NORMLARI 1 Dr. İbrahim KISAÇ

Transkript

1 Kısaç, İ. (1999). Erkeklik Rolü Normları. Mesleki Eğitim Dergisi, 1 (2) Temmuz, ERKEKLİK ROLÜ NORMLARI 1 Dr. İbrahim KISAÇ ÖZET Bu araştırmanın amacı Türk toplumundaki erkeklik rolü normlarını kadınsılıktan kaçınma, sınırlı duygusallık, saldırganlık, başarı/statü, kendine güven, homofobi ve cinsel ilişkiye ilişkin tutumlar açısından cinsiyet ve yaşa göre incelemektir. Araştırma örneklemini 259. Dönem Yedek Subay öğrencilerden seçilen 135 erkek ve Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi öğrencilerinden seçilen 211 kız ve erkek öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmaya 155 erkek ve 191 kız olmak üzere toplam 346 öğrenci katılmıştır. Veri toplama aracı olarak Erkeklik Rolü Normları Envanteri kullanılmıştır. Elde edilen verilerin istatistiksel analizi için t testi ve tek yönlü varyans analizi kullanılmıştır. En düşük anlamlılık düzeyi 0.05 alınmıştır. Elde edilen sonuçlar, deneklerin cinsiyetleri ile bütün alt testler arasında anlamlı bir farklılık olduğunu göstermiştir. Yaş gruplarına göre de, cinsel ilişkiye ilişkin tutumlar dışında bütün alt testler arasında anlamlı bir farklılık olduğu bulunmuştur. Anahtar Kelimeler: Erkeklik rolü normları, cinsiyet rolleri ABSTRACT MALE ROLE NORMS The goal of this research is to investigate male role norms in Turkish culture with respect to gender and age. Male role norms consist of avoidance of femininity, restrictive emotionality, aggression, achievement/status, self-reliance, homophobia and attitudes toward sex. The sample consists of 346 students, 155 male and 191 female of them. 135 male students were randomly chosen from the Konya military school students, and rest of them from Gazi University Vocational Education Faculty students. Male Role Norms Inventory was used to gather information. t test and one way anova were applied to analyze data. The lowest significant level was considered Results indicated that there is a significant difference between gender and all subscales which are avoidance of femininity, restrictive emotionality, aggression, achievement/status, self-reliance, homophobia and attitudes toward sex. Also, it was found a significance difference between age groups and all subscales except attitudes towards sex. Key Words: Male role norms, sex roles GİRİŞ Günümüzde gelişmiş ve modern toplumlarda kadın ve erkek rolleri arasındaki farklar giderek azalmaktadır (Özgüven 1997). Özelikle yirminci yüzyılın ikinci yarısında erkeklik rollerinde bazı önemli değişmeler olduğu ve bu konudaki araştırmaların arttığı gözlenmektedir (Levant ve diğerleri 1992). Ülkemizde de, cinsiyet rolü normları konusunda bazı değişiklikler olduğu görülmektedir. Bu değişiklikler giyim tarzından, çocuk yetiştirmede babaların da sorumluluk almasına kadar çeşitlilik göstermektedir. Hemen her yerde uzun saçlı, 1 *V. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresinde bildiri olarak sunulmuştur.

2 kulağı küpeli erkekler, saçlarını oldukça kısa kestirmiş bayanlar görülmektedir. Bunun yanında bazı meslek dallarında da cinsiyet rolü normlarının etkisi yavaş yavaş azalmaktadır. Örn. erkek bir anaokulu öğretmeni, bayan bir otobüs sürücüsü gibi. Bunların yanında çoğu zaman televizyonlarda travestiler ve homoseksüeller ile ilgili haberler izlenmekte, hatta bir grup insan çıkıp farklı cinsel tercihleri olduğunu rahatça açıklayabilmektedir. Bütün bunlar toplumda var olan erkeklik rolü normlarında bazı değişmeler olduğunu göstergeleri olarak yorumlanabilir. Rol, belirli bir durumda bireyin davranışlarını belirleyen beklentilerdir. Rol, tutum ve değerleri, bir statüyü işgal eden kişilere toplumun tanıdığı unsurları içerir. Roller normatif niteliktedir; yani roller tekrarlanır ve alışkanlık olarak devam eder. Roller insan davranışlarının sosyal normlara göre yerine getirilmesini sağlarlar (Dönmezer 1994, 4). Normlar ise, insan davranışlarını yönlendirici, değerlerle ahenkli kanun, kural veya ilkelerdir. Norm ihlal edildiğinde az veya çok şiddetli de olsa daima sosyal bir tepki vardır. Grubun diğer üyeleri normdan sapmaya tepki gösterirler (Dönmezer 1994, 227). Normların bazı özellikleri vardır. a-toplum tarafından içe alındığında ya da içselleştirildiğinde sosyal yapının bir parçasını oluştururlar. Normun içselleştirilmesi, bilinçaltının bir parçası halini alması demektir. b-insanlar normları grup içinde elde ettikleri tecrübeler ve temaslar sonucu öğrenirler. Her toplum kendi normlarını üyelerine telkin eder ve aşılar. c-normlara uygun hareketler ceza ve ödüllerle sürdürülmeye çalışılır. d-sosyal düzenin parçalarını oluşturan normlar ile fizik dünyanın kanunları birbirinden farklıdır. Sosyal normlara uyulmayabilir ve bunlar gerektiğinde değiştirilebilir. e-normlar toplumların temel ihtiyaçları doğrultusunda geliştirilir (Dönmezer 1994). Cinsiyet rolü de, bireyin kendi kimliğini kadın veya erkek olarak algılayıp cinsiyetinin gerektirdiği davranışları ortaya koymasıdır (Özgüven 1997, 71). Daha geniş bir başka ifadeyle, cinsiyet rolü, eril ya da dişil olarak etiketlenebilen davranışları, tutumları, değerleri, düşünme biçimlerini, konuşmayı, oturmayı ya da yürümeyi, giyinmeyi ve kişinin bedenini süslemesini kapsar (Gander ve Gardiner 1998, 296). lık ve erkeklik kavramları bireyin cinsel kimliğini temsil eden kavramlardır. Cinsiyet rolleriyle ilgili duygu ve davranışları bireyler hayatın başlangıcından itibaren içinde bulundukları kültürden, ailelerinden ve yaşantılarından öğrenirler (Özgüven 1997; Gander ve Gardiner 1998). Cinsel rollerin oluşması ve kazanılması bireyin biyolojik yapısı ve toplumsal adet ve geleneklerin etkisiyle oluşmaktadır. Örn. kadının çocuk doğurması biyolojik yapı ile, çocuk bakımı ise içinde bulunduğu kültür ya da toplum tarafından kadına verilen rol ile ilgilidir (Özgüven 1997, 73). Sosyal öğrenme kuramcılarına göre de, cinsiyet rolleri gözlenerek ve taklit yoluyla öğrenilir. Bireyler kendi cinsinden beklenen davranışları yaptığında ödüllendirilir (Cole ve Cole 1989; Richardson 1981). Cinsiyet rolü konusunda bir çok çalışma yapan Bem e göre, çocuklar cinsiyet rollerini toplumun cinsiyetle ilgili şemalarını gözleyerek ve bir çok aktiviteye katılarak öğrenirler. Bu aktiviteler neyin kendi cinsiyetine ait olduğunu gösterir (Cole ve Cole 1989). Cinsiyet rolü şemaları, 2

3 3 herhangi bir konuda bireylerin algılamalarını ve yorumlarını çoğu zaman etkiler. Bu etkilenme cinsiyet tiplemesinin etkisinde kalmış bireylerde daha fazla olur (Lobel 1994). Cinsiyet rollerinin öğrenilmesi ve cinsel kimlik konusunda en yaygın görüşlerden biri de Freud tarafından ortaya atılmıştır. Freud a göre çocukların cinsiyet rollerini öğrenmesi ve cinsel kimlik kazanmaları kendisiyle aynı cinsiyete sahip ebeveyin ile özdeşleşmesi sonucu oluşur (Cole ve Cole 1989). Cinsiyet rolü normlarının etkisi doğumdan hemen sonra çocuğa bir isim verilmesiyle ve alınan kıyafetlerin renginin belirlenmesiyle başlar. Bu, sonraki aylarda ve yaşlarda kız çocuklarına bebekler veya yemek yapma ya da ev işleriyle ilgili oyuncaklar, erkek çocuklarına araba veya tabanca gibi oyuncakların alınmasıyla devam eder gider (Gander ve Gardiner 1998; O Reilly 1988; Calabrese ve Diğerleri 1984; Richardson 1981). Ana-babalar ve toplumun büyük çoğunluğu erkek çocuklarında saldırganlığı, atılganlığı, akılcılığı, mantıksallığı, problemlerin kolayca üstesinden gelebilme becerilerine sahip olmayı v.b.; kız çocuklarında ise, iyi sosyal ilişkiler kurabilmeyi, sempatik olmayı, duygusal olmayı, başkalarının duygularına duyarlı olmayı, sorumluluk sahibi olmayı, edilgenliği v.b. pekiştirmek eğilimindedirler (Gander ve Gardiner 1998; Whitehead 1996). Erkekler güç ve hız gerektiren işlerde veya sporlarda sahip oldukları kas ve kemik yapısının yanında, toplum cinsiyet normları tarafından da teşvik edilirler (Gander ve Gardiner 1998). Toplumdaki bu eğilimlerden yola çıkılarak mevcut literatür taranmış ve cinsiyet rolleri normlarının etkisinin daha çok hayatın hangi boyutlarında olduğu araştırılmıştır. Araştırma sonucunda ve araştırmacının gözlemleri çerçevesinde, cinsiyet rolü normlarının erkekleri kadınsı davranışlardan kaçınmaya, duygularına sınır koymaya, homoseksüel davranış ve eğilimlerden kaçınmaya ittiği ve bunların yanında başarı ve statü kazanmaya, baskın ve saldırgan olmaya, kendine güveni ön plana almaya sevk ettiği ve cinsel ilişkilerde erkeğin baskın olmasını teşvik ettiği gözlenmiştir. Problem Bu araştırmanın amacı Türk toplumundaki erkeklik rolü normlarını kadınsılıktan kaçınma, sınırlı duygusallık, saldırganlık, başarı/statü, kendine güven, homofobi ve cinsel ilişkiye ilişkin tutumlar açısından cinsiyet ve yaşa göre incelemektir. Bu genel amaç çerçevesinde şu sorulara cevap aranmıştır: 1. Erkeklik rolü normları konusunda kadınsılıktan kaçınma, sınırlı duygusallık, saldırganlık, başarı/statü, kendine güven, homofobi ve cinsel ilişkiye ilişkin tutumlar açısından kadınlar ve erkekler arasında anlamlı farklar var mıdır? 2. Erkeklik rolü normları konusunda kadınsılıktan kaçınma, sınırlı duygusallık, saldırganlık, başarı/statü, kendine güven, homofobi ve cinsel ilişkiye ilişkin tutumlar açısından yaş grupları arasında anlamlı farklar var mıdır?

4 4 YÖNTEM Örneklem Araştırma örneklemini 259. Dönem Yedek Subay öğrencilerden seçilen 135 erkek ve Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi öğrencilerinden seçilen 211 kız ve erkek öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmaya 155 erkek ve 191 kız olmak üzere toplam 346 öğrenci katılmıştır. Veri Toplama Araçları Ülkemizdeki erkeklerle ilgili cinsiyet rolü algılamalarının belirlenmesi için, Levant ve Diğerleri (1992) tarafından geliştirilen Erkeklik Rolü Normları Envanteri (Male Role Norms Inventory) aracından faydalanılarak Türk Kültürüne uygun Erkeklik Rolü Normları Envanteri (ERNE) hazırlanmıştır. Aracın hazırlanması için cinsiyet rolü normları ile ilgili literatür gözden geçirilmiş ve amaca yönelik uygun ifadeler belirlenmiştir. Uygulamaya geçmeden önce on iki kişilik bir grup üzerinde uygulanmış ve alınan sonuçlara göre maddeler düzenlenmiştir. Araç 7 alt testten oluşmaktadır. Bunlar; sılıktan kaçınma, Sınırlı duygusallık, Saldırganlık, Başarı/statü, Kendine güven, Homofobi ve Cinsel ilişki ile ilgili tutumlar. Ölçek 60 maddeden oluşmaktadır. Maddeler Ev işleri kadınların işidir. örnek ifadesinde olduğu gibi toplumdaki geleneksel yapılar doğrultusunda düzenlenmiş, kesinlikle katılmıyorum dan tamamen katılıyorum a uzanan likert tipi beşli derecelendirmeye dayanan bir derecelendirme ölçeğidir. Verilerin Toplanması ve İstatistiksel Analizi Toplanan verilerin istatistiksel analizi için SPSS paket programı kullanılmıştır. Anlamlılık tespiti için, ikili gruplarda t testi, üç veya daha fazla gruplarda ise tek yönlü varyans analizi (F testi) kullanılmıştır. Uygulanan varyans analizi sonucu bulunan sonucun anlamlı çıkması durumunda, hangi gruplar arasında anlamlı farklılığın olduğunun bulunması için tukey testi kullanılmıştır. Anlamlılık düzeyi olarak en düşük 0.05 alınmıştır. BULGULAR Araştırmada bağımsız değişkenler olarak cinsiyet ve yaş ele alınmıştır. Her iki değişkenin erkeklik rolü normları ile ilişkisi aşağıda verilmiştir. 1. Cinsiyete Göre Erkeklik Rolü Normları Araştırmaya katılan erkeklerin ve kızların sayıları, ERNE nin tamamından ve alt testlerinden aldıkları puanların aritmetik ortalamaları, standart sapmaları ve t değeri Tablo 1 de verilmiştir.

5 5 Tablo 1. Cinsiyete göre erkeklik rolü normları algılamaları toplam puanı ve alt testlerin ortalamaları, standart sapmaları ve t değeri Boyutlar İstatistikler Önem Cinsiyet n x s t Değeri Düzeyi Toplam puan Erkek P< sılıktan Erkek P<0.001 kaçınma Sınırlı Erkek P<0.001 duygusallık Saldırganlık Erkek P<0.001 Başarı ve Statü Erkek P< Kendine güven Erkek P<0.001 Homofobi Erkek P< Cinsel ilişkiyle ilgili tutumlar Erkek P<0.05 Araştırmaya katılanların cinsiyete göre ERNE toplam puanlarının ortalamalarına bakıldığında, erkeklerin puan ortalamasının (187.85) kızların ortalamasından (164.03) yüksek olduğu görülmektedir. Bu farkın anlamlı olup olmadığını belirlemek amacıyla yapılan t testi sonucunda, elde edilen t değeri (9.59) deneklerin cinsiyetleri ile erkeklik rolü normları algılaması arasında anlamlı bir farklılık (p<0.001) olduğunu göstermiştir. Bu sonuç, genel olarak erkeklerin mevcut normlardan daha fazla etkilendiklerini göstermektedir. Alt testlerle ilgili olarak tabloya bakıldığında, elde edilen ortalamalar ve t değerleri bütün alt testlerde anlamlı farklılık göstermektedir. Anlamlılık düzeyleri ise, sadece cinsel ilişkiye ilişkin tutumlar alt testinde 0.05, diğer alt testlerin hepsinde düzeyinde bulunmuştur. Bu sonuçlar, erkeklerin kadınsı davranışlardan daha fazla kaçındıklarını, duygusal olarak kendilerini daha fazla sınırlandırmak eğilimde olduklarını, erkeklerdeki saldırgan eğilimleri daha fazla hoş gördüklerini, erkeklerin daha fazla başarı ve statü yönelimli olduklarını ve kendine güven konusuna daha fazla önem verdiklerini göstermektedir. Homofobi boyutuyla ilgili olarak bulunan anlamlı farklılık, erkeklerin homoseksüelliği daha az hoşgörü ile karşıladıklarını göstermektedir. Cinsel ilişkiyle ilgili tutumlar konusunda da anlamlılık düzeyi diğerlerinden daha düşük olmasına rağmen anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Bu durum, erkeklerin cinsel ilişkiye ilişkin tutum ve davranışlar konusunda kızlardan daha fazla geleneksel rollere taraftar olduklarını göstermektedir.

6 6 2.Yaş Gruplarına Göre Erkeklik Rolü Normları Araştırmaya katılanların yaş gruplarına göre sayıları, ERNE nin bütününden ve alt testlerinden aldıkları toplam puanların aritmetik ortalamaları, standart sapmaları, F değeri ve Tukey testi sonuçları Tablo 2 de verilmiştir. Tablo 2. Yaş gruplarına göre öğrencilerin erkeklik rolü normları algılamaları toplam puanları ve alt testler puanlarının ortalamaları, standart sapmaları ve F değeri Boyutlar Toplam puan sılıktan kaçınma Sınırlı duygusallık Saldırganlık İstatistikler Yaş Grupları n x s yaş yaş yaş yaş Başarı ve Statü yaş Kendine güven yaş Homofobi yaş Cinsel ilişkiyle ilgili tutumlar yaş F Önem Tukey Değeri Düzeyi Testi P<0.001 (1-2) P<0.001 (1-2) P<0.001 (1-2) (1-3) 6.73 P<0.01 (1-2) 6.58 P<0.01 (1-2) 8.25 P<0.001 (1-2) 4.22 P<0.05 (1-2) 0.93 Önemsiz Deneklerin yaş gruplarına göre ERNE toplam puanlarına bakıldığında, yaş grubu bireylerinin ortalamalarının diğerlerinden yüksek olduğu görülmektedir. Bu farkın anlamlı olup olmadığını test etmek için yapılan tek yönlü varyans analizi sonucunda, elde edilen F değeri (15.11) deneklerin içinde bulunduğu yaş grubu ile erkeklik rolü normlarının algılanması arasında anlamlı bir farklılık olduğunu ortaya koymaktadır (p<0.001). Gruplar arasındaki bu anlamlı farklılığın hangi gruplar arasında olduğunun belirlenmesi amacıyla Tukey testi yapılmış ve yaş grubu ile grubu arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Bu

7 sonuç, grubu bireylerinin yaş grubu bireylerine göre erkeklik rolü normlarını daha tutucu ve geleneksel algıladıklarını göstermektedir. Yaş gruplarına göre deneklerin alt testlerden aldıkları sonuçlara göz atıldığında, kadınsılıktan kaçınma alt testinden grubu bireylerinin ortalamalarının diğerlerinden yüksek olduğu ve bu farkın düzeyinde anlamlı olduğu görülmektedir. Gruplar arasındaki bu anlamlı farklılığı belirlemek amacıyla yapılan Tukey testi sonucunda, yaş grubu ile grubu arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Bu sonuç, grubu bireylerinin yaş grubu bireylerine göre erkeğin kadınsı davranışlardan kaçınmasına daha fazla önem verdiğini göstermektedir. Araştırmaya katılanların ERNE sınırlı duygusallık alt testinden aldıkları puanlarına bakıldığında, grubu bireylerinin ortalamalarının diğerlerinden yüksek olduğu görülmektedir. Tek yönlü varyans analizi sonucunda elde edilen F değeri (12.07) deneklerin içinde bulunduğu yaş grubu ile erkeklik rolü normlarından sınırlı duygusallık algılamaları arasında anlamlı bir farklılık olduğunu ortaya koymaktadır (p<0.001). Gruplar arasındaki bu anlamlı farklılığın hangi gruplar arasında olduğunun belirlenmesi amacıyla Tukey testi yapılmış ve yaş grubu ile grubu ve yine yaş grubu ile grubu arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Bu durum, grubu bireylerinin erkeklerin duygularını sınırlandırmaları gerektiğine daha fazla eğilimli olduklarını göstermektedir. ERNE saldırganlık alt testinden alınan puanlarına bakıldığında, grubu bireylerinin ortalamalarının diğerlerinden yüksek olduğu görülmektedir. Farkın anlamlığının belirlenmesi için yapılan tek yönlü varyans analizi sonucunda bulunan F değeri (6.73) deneklerin içinde bulunduğu yaş grubu ile erkeklik rolü normlarından saldırganlık algılamaları arasında anlamlı bir farklılık olduğunu ortaya koymaktadır (p<0.01). Bu anlamlı farklılığın yaş grubu ile grubu arasında olduğu bulunmuştur. Bu sonuç, grubu bireylerinin yaş grubu bireylerine göre erkek davranışlarında saldırgan eğilimleri daha fazla hoş gördüklerini göstermektedir. Deneklerin başarı/statü alt testinden aldıkları puanları arasında da 0.01 düzeyinde anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Yapılan Tukey testi bulunan bu anlamlı farklılığın yaş grubu ile grubu arasında olduğunu ortaya koymuştur. Bu da, grubu bireylerinin yaş grubu bireylerine göre erkekler için başarı ve statüye daha fazla önem verdiklerini göstermektedir. Araştırmaya katılanların kendine güven alt testinden aldıkları puanlarına bakıldığında, grubu bireylerinin ortalamalarının diğerlerinden yüksek olduğu görülmektedir. Bu farkın anlamlı olup olmadığını test etmek için yapılan tek yönlü varyans analizi sonucunda, elde edilen F değeri (8.25) deneklerin içinde bulunduğu yaş grubu ile erkeklik rolü normlarından kendine güven algılamaları arasında anlamlı bir farklılık olduğunu ortaya koymaktadır (p<0.001). Elde edilen bu anlamlı farklılığın hangi gruplar arasında olduğunun belirlenmesi için Tukey testi yapılmış ve yaş grubu ile grubu arasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Bu sonuç, grubu bireylerinin yaş grubu bireylerine 7

8 8 göre erkeklerin kendine güvenmesi konusuna daha fazla önem verdiklerini ifade etmektedir. Yaş gruplarına göre homofobi alt testinden alınan puanlar, grubu bireylerinin ortalamalarının diğerlerinden yüksek olduğu göstermektedir. Yapılan tek yönlü varyans analizi deneklerin içinde bulunduğu yaş grubu ile erkeklik rolü normlarından homofobi algılamaları arasında anlamlı bir farklılık olduğunu ortaya koymaktadır (p<0.05). Bu farklılığın ise yaş grubu ile grubu arasında olduğu bulunmuştur. Bu durum, grubu bireylerinin yaş grubu bireylerine göre erkeklerdeki homoseksüel davranışları daha az hoşgörü ile karşıladıklarını göstermektedir. Cinsel ilişkiye ilişkin tutumlar alt testinden deneklerin aldıkları puanlar arasında ise anlamlı bir farklılık olmadığı bulunmuştur. Bu sonuç, deneklerin içinde bulunduğu yaş grubu ile erkeklik rolü normlarından cinsel ilişkiye ilişkin tutumların algılanması arasında anlamlı bir fark olmadığını ortaya koymaktadır. SONUÇLAR VE TARTIŞMA Araştırma sonucunda elde edilen bulgular, erkeklik rolü normları konusunda araştırmaya katılanların, ölçeğin bütününden aldığı puanlar göz önüne alındığında, erkeklerin genel olarak mevcut normlardan kızlara göre daha fazla etkilendiklerini ortaya koymuştur. Ölçeğin alt testi olan kadınsılıktan kaçınma alt testiyle ilgili elde edilen sonuç, kadınsı davranışlardan erkeklerin daha fazla kaçınma eğiliminde olduklarını göstermiştir. Buna göre erkeklerin ev işleri yapmak, örgü örmek gibi işleri halen kadınsı davranışlar olarak nitelendirdikleri söylenebilir. Duyguların sınırlandırılması konusunda da bulunan anlamlı farklılık erkeklerin duygusallıktan kaçınmaları gerektiğine daha fazla önem verdiklerini göstermektedir. Saldırganlık boyutuyla ilgili olarak da, saldırgan eğilimleri erkeklerin kızlara göre daha fazla onaylama eğiliminde oldukları görülmüştür. Bu iki sonuç, toplumda sert erkek imajının geçerliliğini sürdürdüğünü gösterebilir. Başarı/statü düzeyleri açısından ise, sonuçlar erkeklerin daha fazla başarı ve statü yönelimli olduklarını göstermiştir. Kendine güven alt testinden erkeklerin ve kızların aldıkları sonuçlara bakıldığında, erkeklerin puan ortalamalarının daha yüksek olduğu görülmüştür. Bu durum da, erkeklerin bir erkeğin kendine güven konusunda kızlardan daha fazla önem verdiğini göstermektedir. Bu sonuçlara göre, erkeklerin başarı ve statü ve bunun için gerekli olan kendine güven konusunda kendilerine kadınlardan daha fazla değer yükledikleri söylenebilir. Ölçeğin homofobi alt testinden alınan sonuçlar da, anlamlı bir farklılık ortaya koymuştur. Bu durum, erkeklerin bir erkekteki homoseksüel davranışları ve eğilimleri kızlara göre daha az hoş gördüklerini göstermiştir. Testin son alt testi olan cinsel ilişkiye ilişkin araştırmaya katılanların testten aldıkları puanlara göz atıldığında, diğer alt testlerle ilgili elde edilen anlamlılık düzeyleri.001 olmasına rağmen, bu alt testten elde edilen sonucun.05 düzeyinde anlamlı bir farklılık olduğu gözlenmiştir. Bulunan bu anlamlı farklılık, erkeklerin cinsel ilişkiyle ilgili tutum ve davranışlar konusunda kızlardan daha fazla geleneksel rollere taraftar olduklarını göstermektedir. Diğer bir ifadeyle, erkeklerin cinsel ilişki konusunda da etken ve

9 yönlendirici rollerini ve daha çok erkeğin zevkini ön plana çıkaran bir konumda olmayı sürdürmek eğiliminde oldukları söylenebilir. Bu sonuçlar bir bütün olarak değerlendirildiğinde, mevcut erkeklik rolü normlarını, erkeklerin kızlardan daha fazla kabul ettikleri söylenebilir. Bu da, erkeklerin avantajlı konumlarını kaybetmek istememelerinden kaynaklanabilir. Erkeklik rolü normları algılamasının cinsiyete göre farklılık gösterip göstermediği konusunda yapılan bir başka araştırma (Levant ve diğerleri 1992) üniversite öğrencileri üzerinde yapılmıştır. Bu araştırmada da erkeklik rolü normları algılaması ve cinsiyet arasında her bir boyutta anlamlı ilişkiler bulunmuştur. Sonuçlar, bu araştırmada bulunan sonuçlarla paralellik göstermiştir. Erkeklik rolü normları konusunda yaşlara göre bir farklılık olup olmadığı incelendiğinde, testin bütününe ilişkin elde edilen sonuçlar, araştırmaya katılanların yaş gruplarına göre erkeklik rolü normları algılaması arasında anlamlı bir fark olduğunu göstermiştir. grubu bireylerinin yaş grubu bireylerine göre ortalamalarının daha yüksek olduğu görülmüştür. Bu durum, daha ileri yaştaki bireylerin erkeklik rolü normlarından daha fazla etkilendiklerini göstermektedir. Bu sonuca bakarak yeni yetişen neslin erkeklik rolü normlarından giderek daha az etkilendiği söylenebilir. Ölçeğin alt testlerinden alınan sonuçlara bakıldığında, kadınsılıktan kaçınma boyutuyla ilgili, araştırmaya katılanların aldıkları puanlarda da en düşük puan ortalamasının yaş grubunda olduğu görülmüştür. En yüksek puan ortalamasının yine grubu bireylerine ait olduğu gözlenmiştir. Bu sonuç da, 23 yaş ve daha yukarı bireylerin geleneksel erkeklik normlarından olan kadınsılıktan kaçınmayla ilgili yargı ve normlardan daha fazla etkilendiklerini göstermektedir. Sınırlı duygusallık ile ilgili puanlara bakıldığında, en düşük puanın yaş grubuna, en yüksek puanın da 30 yaş ve üstü grubuna ait olduğu, yani bireylerin yaşları arttıkça puanlarının arttığı görülmektedir. Bu sonuç, erkeklerin duygularını sınırlaması konusuna ileri yaştaki bireylerin daha fazla önem verdiğini vurgulamaktadır. Testin saldırganlık alt testinden alınan puanlarda da aynı durum gözlenmektedir. Bu bulgu da, ileri yaş grubundaki bireylerin erkeklerdeki saldırgan eğilimleri daha fazla hoş gördüklerini göstermektedir. Bu sonuçlar, yani daha genç yaştaki bireylerin erkeklerin duygularını sınırlandırması ve saldırgan eğilimleri onaylamaması, toplumdaki sert erkek imajının değişmesi olarak yorumlanabilir. Başarı/statü boyutu yönünden de yaş grubunun en düşük ortalamaya sahip olduğu, grubu bireylerinin en yüksek ortalamaya sahip olduğu ve bu farklılığın da anlamlı olduğu görülmektedir. Buna göre, grubu bireylerinin daha fazla başarı/satü yönelimli oldukları ortaya çıkmaktadır. Kendine güven boyutuyla da ilgili aynı durum gözlenmektedir. Bu noktada da grubu bireylerinin erkeklerde kendine güven konusuna daha fazla önem verdikleri görülmektedir. Bu sonuçlar da, erkeklerin kendilerine güvenlerinin daha fazla olması ve kadınlardan daha başarılı ve üst statüde olmaları gerektiği beklentilerinin değişmeye başladığını göstergeleri olabilir. Homofobi alt testiyle ilgili olarak, cinsiyet gruplarında olduğu gibi yine.05 düzeyinde anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Bu sonuç da, ileri yaş grubu bireylerinin homofobi konusunda daha az hoş görülü olduklarını ortaya koymaktadır. Son olarak, 9

10 10 cinsel ilişkiye ilişkin tutumlarla ilgili alt testten alınan puanlar arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Elde edilen bu sonuç, cinsel ilişkiye ilişkin erkeklik rolü normları konusunda yaş grupları arasında anlamlı bir farklılık olmadığını göstermektedir. Erkeklik rolü normları ve yaş arasındaki farklılık Levant ve diğerleri (1992) tarafından yapılan bir araştırmada incelenmiştir. Üniversite öğrencileri üzerinde yapılan bu araştırmada, ölçeğin tamamı göz önüne alındığında yaş ile erkeklik rolü normları arasında anlamlı farklılık bulunmuş, fakat tek tek testin alt testleri ele alındığında kadınsılıktan kaçınma, homofobi, başarı/statü, cinsel ilişkiye ilişkin tutumlar ve sınırlı duygusallık boyutlarında yaş ile anlamlı farklılık bulunmuş, ancak kendine güven ve saldırganlık ile yaş grupları arasında anlamlı bir farklılık olmadığı bulunmuştur. Bu sonuçlar, araştırmamızda elde edilen kadınsılıktan kaçınma, homofobi, başarı/statü ve testin toplam puanları açısından elde edilen puanlarla paralellik göstermektedir. Bilindiği gibi cinsiyet rolü normları bireyin benlik algısından meslek seçimine kadar etki eden önemli bir etkendir. Bu araştırmada konu bir kaç değişken açısından incelenmiştir. Daha sonraki yapılacak araştırmalarda, cinsiyet rolü normlarından etkilenen diğer grup olan kadınlarla ilgili olarak kadınlık rolü normları ele alınabilir. Farklı örneklem gruplarında bireylerin kişilik yapıları üzerinde cinsiyet rolü normlarının etkisi incelenebilir. Evlilikte doyum ya da uyum düzeyi ile cinsiyet rolü normlarından etkilenme arasındaki ilişki araştırılabilir. KAYNAKLAR Calabrese, A.C. ve Diğerleri (1982). Sex equity goodies for the classroom. Ego project. Equal gaoals in occupations. Far West Laboratuary for Educational Research and Development, San Francisco, USA, ED Cole, M. ve S.R. Cole (1989). The Development of Children. Scientific American Books, New York, USA. Dönmezer, S. (1994). Toplumbilim. Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., İstanbul. Gander, M.J. ve H.W. Gardiner (1998). Çocuk ve Ergen Gelişimi. (Yayıma hazırlayan: Bekir Onur). İmge Kitabevi, Ankara. Levant, R.L. ve Diğerleri (1992). The male role: An investigation of contemporary norms. Journal of Mental Health Counseling, (3), July, Lobel, T.E. (1994). Sex typing and the social perception of gender stereotypic and nonstereotypic behavior: The uniqueness of feminine males. Journal of Personality and Social Psychology, 66 (2), O Reilly, P. (1988). The impact of sex-role stereotyping on human development. Monograph, Vol. 3 (1), Ohio State University, Columbus, USA, ED Özgüven, İ.E. (1997). Cinsellik ve Cinsel Yaşam. PDREM Yayınları, Ankara.

11 Richardson, L.W. (1981). The Dynamics of Sex and Gender: A Sociological Perspective. Houghton Mifflin Company, Boston, USA. Whitehead, J.M. (1996). Sex stereotypes, gender identity and subject choice at A-level. Educational Reseach, 38 (2), Summer,