60-72 Aylik Çocukların Okula İlişkin Algılarının Resim Yoluyla İncelenmesi

Transkript

1 Aylik Çocukların Okula İlişkin Algılarının Resim Yoluyla İncelenmesi Araş. Gör. Pınar AKSOY, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Okul Öncesi Öğretmenliği Anabilim Dalı, Prof. Dr. Gülen BARAN, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Çocuk Gelişimi Bölümü, Özet aylık çocukların okula ilişkin algılarının resim yoluyla incelenmesi amacıyla 60 çocuk üzerinde yürütülen bu çalışmada, veriler çocukların okul ortamında mutlu oldukları mekâna ilişkin resimlerinin incelenmesi ve araştırmacının ilgili mekâna ilişkin gözlemlerinin değerlendirilmesi aracılığıyla elde edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda; çocuğun çizdiği mekânın, resimde kendisini çizip nun, kendisi dışında başka bir kimseyi çizip nun, resimde materyale yer verme nun ve ne yapıyor olduğunun cocuğun cinsiyetine göre farklılık göstermediği, ancak resmedilen mekânın anasınıfında bulunma ve kullanılma na göre resimde kendini çizip nun, kendisi dışında kimseyi çizip nun, materyale yer verme nun ve ne yapıyor olduğunun farklılaştığı görülmüştür. Buna göre, okul öncesi eğitim ortamlarının içeriğinin ve farklı boyutlarına ilişkin niteliğinin çocuğun algısının belirlenmesinde etkili olduğu ve okul öncesi eğitim kurumlarının donanımlı hale getirilmesinin önemli ve gerekli olduğu söylenebilir. Anahtar Sözcükler: Çocuk, Resim, Anaokulu. GİRİŞ Değişen toplum düzeni ve gelişen aile yapısı çocuğun gelişiminde, eğitiminde ve bakımında okul öncesi eğitim kurumlarını gerekli kılmaktadır. Tek ebeveynli aile yapısının artması, annenin çalışma hayatında yerini alması, kent yaşamına geçişle birlikte oyun alanlarının azalması gibi nedenler çocuğunun aile dışında bir yerde bulunmasını zorunlu hale getirmiştir. Çocuğun aile dışına adım atması, kurallarını bilmediği ve tanımadığı kişilerle aynı ortamda yaşaması anlamına da gelmektedir. Buna göre, çocuğun içerisinde bulunduğu duruma ilişkin algılarının içinde bulunduğu ortamın kendisine ve kendi iç dünyasında yaşadığı durumlara göre farklılık gösterebilmektedir. Çocuğun gerek iç dünyasını, gerekse olaylar hakkındaki tutum ve görüşlerini yansıtmasında, özgür ve yalın anlatım biçimi olan resmin önemi büyüktür. Çocuk hakkında elde edilen bilgilerin resim yoluyla desteklenmesi tanı koymada ve tedavi sürecinde yol gösterici olmaktadır (Yavuzer 2003). Bu bağlamda, çocuğun okula ilişkin algılarının resim yoluyla incelenmesine yönelik çalışmanın yürütülmesi gerekli görülmüştür. YÖNTEM Betimsel tarama modelinin kullanıldığı bu araştırmada, aylık çocukların okula ilişkin algılarının resim yoluyla incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda; çocuğun resimde çizdiği mekânın, resminde kendisini çizip nun, kendisi dışında başka bir kimseyi çizip nun, resimde materyale yer verip vermeme nun, resimde ne yapıyor olduğunun, bir temanın yer alıp almaması nun cinsiyete göre farklılık gösterip göstermediği, resminde kendisini çizip nun, kendisi dışında başka bir kimseyi çizip si nun, materyale yer verip vermemesi nun, ne yapıyor olduğunun çizdiği mekânın devam ettiği anasınıfında bulunma ve kullanılma na göre farklılık gösterip göstermediği belirlenmiş ve çizdiği mekânın devam ettiği anasınıfında bulunma ve kullanılma incelenmiştir. Çalışma Grubu Tokat ilinde yer alan MEB e bağlı ilköğretim okulları içerisinden tesadüfi olarak seçilen 4 okuldan tesadüfi olarak seçilen 4 anasınıfına devam eden, aylık çocuklar arasından çalışmaya

2 284 katılmaya gönüllü olan toplam 60 çocuk çalışma grubunu oluşturmuştur. Çalışmaya katılan çocukların % 60 ı (n: 36) kız, % 40 ı (n:24) erkektir. Verilerin Toplanması Çalışma grubunu oluşturan çocuklardan okul ortamında kendini en mutlu hissettiği mekânı resmetmeleri istenmiştir. Çocuklara pastel boya, beyaz A4 kağıdı verilmiş, çalışmaları bitinceye kadar istedikleri kadar süre kullanabilecekleri bildirilmiş ve çocuklar resimlerini yapmaları için teşvik edilmiştir. Daha sonra çocuklardan yaptıkları resmi anlatmaları istenmiş ve anlatılan ifadeler her çocuk için not edilmiştir. Çocuğun çizimlerine ilişkin veriler, çocuk resimlerinden elde edilen bilgiler aracılığıyla toplanmıştır. Ayrıca çocukların resimlerinde yer alan mekânın devam ettiği anasınıfında bulunma ve kullanılma nu belirlemek amacıyla, araştırmacı tarafından her bir anasınıfı için iki hafta arayla olmak üzere toplamda iki kez yapılan gözlem sonucunda elde edilen veriler kullanılmıştır. Araştırmacı tarafından yapılan gözlem sonucunda; çalışma grubundaki anasınıflarının farklı mekânlarına ilişkin yok, var ama kullanılmıyor ve kullanılıyor kategorilerini içeren değerlendirmeler yapılmış, buna bağlı olarak çizilen mekânın anasınıfında bulunma ve kullanılma incelenmiştir. Verilerin Değerlendirilmesi ve Analizi Araştırmaya dahil olan çocukların okul ortamında olmaktan mutlu oldukları yeri resmetmelerinin ve araştırmacının ortamın ilgili mekânına ilişkin gözlem yapmasının ardından elde edilen veriler, bilgisayar ortamına girilerek gerekli istatistiksel analizler yapılmaya hazır hale getirilmiştir. Araştırmanın amacı doğrultusunda toplanan veriler SPSS (15.0) kullanılarak analiz edilmiştir. Çalışma grubunu oluşturan çocukların resmettiği mekânın, resminde kendisini çizip nun, kendisi dışında başka bir kimseyi çizip si nun, materyale yer verip vermemesi nun, ne yapıyor olduğunun, bir temanın yer alıp almaması nun çocuğun cinsiyetine ve çizdiği mekânın devam ettiği anasınıfında bulunma-kullanılma na göre farklılık gösterip göstermediğini belirlemek için Ki-Kare testi kullanılırken; çocuğun devam ettiği anasınıfında resmedilen mekânın bulunma ve kullanılma nu belirlemek için de yüzde (%) ve frekans değerleri kullanılmıştır. BULGULAR VE TARTIŞMA Araştırmanın amacı doğrultusunda elde edilen veriler, istatistiksel analizler yapılarak değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgular tablolar dahilinde yorumlanarak sunulmuştur. Tablo 1. Çocukların Cinsiyetine Göre Olmaktan Mutlu Oldukları Mekânlara İlişkin Dağılımlar ve Ki-Kare Testi Sonuçları Çocukların Olmaktan Mutlu Oldukları Mekânlar Bahçe alanı ve Serbest oyun alanı Evcilik köşesi ve diğer köşeler Çocukların belirttiği farklı mekânlar Toplam N % N % N % N % Kız Cinsiyet Erkek Toplam Ki-Kare= Sd=2; p=.039 >.05 Tablo 1 deki Ki-Kare sonuçları incelendiğinde; çocukların cinsiyetlerine göre olmaktan mutlu oldukları mekânların farklılaşmadığı görülmektedir (p>.05). Bu durum, okul öncesi dönem çocuğunun oyun çağında olması nedeniyle cinsiyete özgü özelliklerden ziyade gelişim özelliklerinin etkisinde olmasından ve farklı cinsiyetteki çocukların benzer ilgi, ihtiyaç ve beklentilerinin olmasından kaynaklanmış olabilir.

3 285 Çocukların resimlerine göre olmaktan mutlu oldukları mekânlar incelendiğinde; çocukların % 23.3 ünün (n:14) resimlerinde bahçe alanına yer vermesi, hareketli ve enerjik olan okul öncesi dönem çocuğunun gereksinimlerinin karşılanmasında açık oyun alanlarının, beraberinde de açık-hava etkinliklerinin önemini ortaya koymaktadır. Bununla birlikte, % 10 (n:6) oranında köşe kapmaca oynananan yer, sandalye kapmaca oynanan yer, ip atlanan yer, top oynanan yer, balon oynanan yer gibi çocukların betimlediği mekânların resmedilmesi dikkat çekicidir. Bu alanların çocuklara koşma, atlama, zıplama, fırlatma, yakalama gibi çeşitli etkinlikler için fırsat vermesi ve hareketten doğan kavram ve becerilerin kazanılmasında altyapı oluşturması, diğer taraftan çocukların arkadaşlarıyla birarada oynamalarına ve dolayısıyla sosyalleşmelerine olanak sağlaması (Sevinç, 2004) çocukların kendilerini bu alanlarda mutlu hissettmesinin nedeni olabilir. Bir başka açıdan ise, 4-6 yaş arasında çocukların genellikle 2-3 kişilik grup oyunları oynamayı tercih etmesi ve basit oyunları biliyor olması (Göde ve Susar, 1997) küçük grupla sürdürülmeye elverişli oyun mekânlarının resmedilmesini sağlamış olabilir. Diğer taraftan % 26.7 (n:16) oranında evcilik köşesinin, % 5 (n:3) oranında tv ve video köşesinin, yine % 5 (n:3) oranında sanat köşesinin, % 5 (n:3) oranında blok köşesinin ve % 3.33 (n:2) oranında kukla köşesinin ve % 1.67 (n:1) oranında kitap köşesinin resmedildiği ve toplamda % 46.7 (n:28) oranında okul öncesi eğitim ortamındaki etkinlik köşelerinin resmedildiği belirlenmiştir. Buna göre; evcilik köşesinin yoğunluklu olarak resmedilmesi eğitim ortamlarında evcilik köşesinin çoğunlukla ulaşılabilir olduğunu ve çocuklar tarafından kullanılabiliyor olduğunu düşündürmektedir. Yılmazer in (2003), Kasalı nın (2002) anasınıflarının büyük çoğunluğunda evcilik köşesinin olduğunu belirlemesi bu desteklemektedir. Hohmann ve Weikart ın (2000) evcilik köşesinin çocukların yerde oturmalarına olanak vermesinin, hareketli ve sesli oyunları içermesinin, çocukların ev yaşantılarını canlandırmasına ve rol oynamalarına fırsat vermesinin, farklı materyal ve malzemelerle donatılmış olmasının köşenin kullanılabilirliğini artıracağını belirtmesi, köşenin çocuk resimlerine yansımasının nedenini açıklar niteliktedir. Diğer taraftan evcilik oyunlarının kaynağının çocukların çevrelerinde yaşadığı olaylardan, durumlardan veya onların yaratıcılıklarından oluşması ve sosyal yaşamı temsili olarak tekrar yaşama olanağı sunması (Kalemci, 1998), evcilik köşesini cazip kılmış olabilir. Buna karşın tv-video köşesinin, sanat köşesinin, blok köşesinin benzer oranlarda resmedilmesi, bu köşelerin eğitim etkinlikleri kapsamında yer verilme sıklıklarının paralel olabileceğini düşündürürken; kitap köşesinin en az oranda resmedilmesi eğitim ortamında kitap etkinliklerine daha az yer verilmiş olabileceğini ya da kitap köşesinin çekici kılınamadığını düşündürmektedir. Kasalı nın (2002) anasınıflarında kitaplar için uygun raflar olmadığını, kitapların çoğunlukla kapalı dolaplarda tutulduğunu belirlemesi bu n nedenini açıklar niteliktedir. Bunun dışında, % 20 (n:12) oranında okul ortamında yer almayan, ancak çocuğun resminde yer alan kendi ailesinin evi, arkadaşının evi, teyzesinin evi, komşularının evi ya da ırmak ve derenin olduğu yer, çocuk park alanı gibi farklı mekânlar resmedilmiştir. Bu durum, çocuğun kendini okul dışında bir yerde mutlu hissediyor olabileceğini ve bundan kaynaklı okul ortamı dışında bir mekânı resmetmiş olabileceğini düşündürmektedir. Yavuzer in (2003), okul fobisi olan çocukların okul ve öğrenci çizmek istemediğini belirlemesi de bu destekler niteliktedir.

4 286 Tablo 2. Çocukların Cinsiyetlerine Göre Resminde Kendisini Çizip Çizmeme Durumuna, Kendisi Dışında Başka Bir Kimseyi Çizip Çizmeme Durumuna, Materyale Yer Verip Vermeme Durumuna, Ne Yapıyor Olduklarına ve Bir Temanin Yer Alıp Almaması Durumuna İlişkin Dağılımlar ve Ki-Kare Testi Sonuçları Cinsiyet Kiz Erkek Toplam N % N % N % Kendisini çizip Kendisi dışında başka bir kimseyi çizip Materyale yer verme Ne yapiyor olduğu Tema içerme Çizmiş Çizmemiş Ki-Kare=.286 Sd=1 ; p=.593>.05 Çizmiş Çizmemiş Ki-Kare= Sd=1 ; p=.067>.05 Materyal yok Materyal var Ki-Kare=.110 Sd=1 ; p=.740>.05 Oyun oynuyor Diğer Ki-Kare= Sd=1 ; p=.293>.05 Tema yok Tema var Toplam Fisher s Exact p=.729 >.05 Tablo 2 deki Ki-Kare sonuçları incelendiğinde; çocukların cinsiyetlerine göre, resimde kendisini çizip si nun farklılık göstermediği görülmektedir (p>.05). Buna göre, çocukların % 58.3 ünün (n:35) resminde kendisini çizdiği ve % 41.7 sinin (n:25) kendisini çizmediği belirlenmiştir. Çocukların resimlerinde kendilerini sinin, güvensizlik ya da yetersizlik duygusunun özünü oluşturduğu (Yavuzer, 2003) belirtilmektedir. Tablo 2 deki Ki-Kare sonuçları incelendiğinde; çocukların cinsiyetlerine göre resimde kendisi dışında başka bir kimseyi çizip nun farklılık göstermediği görülmektedir (p>.05). Resimlerde çocukların % 60 ının (n:36) kendisi dışında kimseyi çizdiği ve % 40 ının (n:24) kendisi dışında kimseyi çizmediği belirlenmiştir. Çocukların çizimlerinde yer verdiği kişiler incelendiğinde; % 23.3 ünün (n:14) bir arkadaşını, % 30 unun (n:18) arkadaşlarını ve % 6.7 sinin (n:4) aile bireylerini ya da öğretmenlerini çizdikleri belirlenmiştir. Bu durum, okul öncesi dönem çocukları için arkadaşın/arkadaşların önemli olduğunu göstermektedir. Yörükoğlu nun (2006) çocukların arkadaşlığa verdiği önemin, anne ve babaya verdiği önemden daha büyük olduğunu belirtmesi bu destekler niteliktedir. Ancak bazı çocukların resimlerinde kendisinden başka kimseyi çizmediğinin görülmesi, başkalarıyla birlikte olmak istemediklerini düşündürmektedir. Bu durum 3-6 yaş çocuğunun egosantrik dönemde olmasından kaynaklı ben duygusunun hakimiyetinde olduğunu ve bunun sonucunda sadece kendisinin var olduğu mekânın kendisini mutlu edebileceğini ifade ediyor olabilir. Diğer taraftan Yavuzer e (2003) göre; çocuğun kendinden başkasını çizmediği resimler güvensizliği yansıtan resimler olarak adlandırılmaktadır. Buna göre de, bazı çocukların kendisi dışında kimseyi çizmeyerek kendisini korkutan ya da kaygılandıran durumdan uzaklaşma çabası içerisine girmiş olabileceği söylenebilir.

5 287 Tablo 2 de; çocukların cinsiyetlerine göre resimde materyale yer verme durumlarının farklılık göstermediği görülmektedir (p>.05). Resimlerde çocukların % 65 inin (n:39) materyale yer verdiği ve % 35 inin (n:21) materyale yer vermediği belirlenmiştir. Çocukların resimlerinde yer verdiği materyaller incelendiğinde; % 11.7 sinin (n:7) lego-puzzle ve taso; % 8.3 ünün (n:5) balon ve top; yine % 8.3 ünün (n:5) bebek ve % 6.7 sinin (n:4) bilgisayar çizdiği belirlenmiştir. Tablo 2 de görüldüğü gibi çocukların cinsiyetlerine göre resimlerinde ne yapıyor olduklarının anlamlı bir farklılık göstermediği saptanmıştır (p>.05). Kanıcıoğlu nun (2009) on yaş çocukları üzerinde yürüttüğü çalışmada çocuk resimlerinin şema ve anlatımsallık boyutunun cinsiyete göre farklılaştığının belirlenmesi, ilerleyen yaşla birlikte yapılan etkinliklerin çeşitlilik kazanabileceğini ve bundan kaynaklı cinsiyete özgü özelliklerin ön plana çıkmış olabileceğini düşündürmektedir. Çocukların resimlerinde ne yapıyor oldukları incelendiğinde; çoğunluğu temsil edecek şekilde % 71.7 sinin (n:43) oyun oynuyor olduğu; % 6.7 sinin (n:4) resim yapıyor olduğu, % 5 inin (n:3) kitap okuyor olduğu; % 3.3 ünün (n:2) televizyon izliyor olduğu, % 1.7 sinin (n:1) dans ediyor olduğu görülürken; % 11.7 sinin (n:7) de bir şey yapmıyor olduğu belirlenmiştir. Buna göre, yaratıcılığın ve hayal gücünün yoğun olduğu okul öncesi dönem çocuğu için oyunun eğlenme ve öğrenme aracı olması oyun oynama etkinliğinin yoğunluklu olarak resmedilmesini sağlamış olabilir. Diğer taraftan bir şey yapmıyor olmanın da ikinci sırada yoğunluklu olarak resmedilmesi eğitim ortamında denetimsiz veya kontrolsüz olarak sürdürülen eğitim etkinliklerinin ya da aktif olmayan eğitim sürecinin varlığını düşündürmektedir. Tablo 2 deki Fisher s Exact sonuçları incelendiğinde; çocukların cinsiyetlerine göre resimlerin tema içerme durumlarının anlamlı bir farklılık göstermediği görülmektedir (p>.05). Bu durum, aynı özelliklere sahip çocukların mevcut farklı yollarla sergileyebilmesinden (Demirkapı, 2004) kaynaklanmış olabilir. Çocukların resimlerinin tema içerme durumları incelendiğinde, resimlerin % 25 inin (n:9) tema içerdiği; % 85 inin (n:51) tema içermediği belirlenmiştir. Çocukların resimlerinde yer alan temaların ise, rekabet, paylaşım, sevgi/aşk, yasak/engeller, hüzün/üzüntü, şiddet, korku ve Allah gibi soyut kavramlar olduğu belirlenmiştir. Çocuklardan yönerge eşliğinde resim yapmalarının istenmesi, resimlerin tema içerme durumlarını etkilemiş olabilir. Bununla birlikte çocuğun içinde bulunduğu sosyo-kültürel ya da sosyo-ekonomik özelliklerin çocuğun resimlerine yansıyan temaların içeriğinde etkili olabileceği söylenebilir. Tablo 3. Çocukların Resmettiği Mekânın Ortamdaki Durumuna Göre Olmaktan Mutlu Oldukları Mekânlara İlişkin Dağilimlar Çocukların Olmaktan Mutlu Oldukları Mekânlar Bahçe alanı ve Serbest Oyun Alanı Evcilik köşesi ve Diğer köşeler Çocukların belirttiği farklı mekânlar Toplam N % N % N % N % Yok Resmedilen Var ama mekânin ortamdaki Kullanılmıyor Kullanılıyor Toplam Tablo 3 deki Ki-kare sonuçları incelendiğinde; evcilik köşesi ve diğer köşeler kapsamında çoğunlukla (% 30) anasınıfında kullanılan mekânların resmedildiği, ancak çocukların okul ortamı dışında belirttiği farklı mekânlar kapsamında çoğunlukla (% 16.7) anasınıfında olmayan mekânların ve azınlıkta (% 3.3) kullanılan mekânların resmediği görülmüştür. Buna göre; çocukların öncelikli olarak ya okul ortamında kullandıkları yani bildikleri, denedikleri ve bunun sonucunda sevmiş oldukları mekânları resmettiği ya da deneme, kullanma olanağı bulamadıkları ve bundan dolayı da eksikliğini hissettikleri veya merak ettikleri mekânları resmettiği söylenebilir. Bu bağlamda, okul öncesi eğitim ortamlarının farklı etkinlik türlerinin yürütülmesine olanak veren içerikte ve malzeme, materyal ve donanım açısından yeterli nitelikte olması önemlidir. Buldu ve Yılmaz ın (2005), Budunç un (2007), Solak ın (2007), Gulden in (2007) çalışma sonuçlarına göre; anasınıflarının nicelik ve niteliğinde yetersizliklerin olduğunun belirlenmesi bu noktada düşündürücüdür.

6 288 Tablo 4. Resmedilen Mekânın Anasınıfı Ortamında Bulunma ve Kullanılma Durumuna Göre Resimde Çocuğun Kendisini Çizip Çizmeme Durumuna, Kendisi Dışında Başka bir Kimseyi Çizip Çizmeme Durumuna, Materyale Yer Verme Durumuna ve Ne Yapıyor Olduğuna İlişkin Dağılımlar ve Ki-Kare testi Sonuçları Resmedilen Mekânin Anasınıfı Ortamında Bulunma ve Kullanılma Durumu Yok Var ama Kullanılmıyor Kullanılıyor Toplam N % N % N % N % Kendisini çizip Kendisi dışında başka bir kimseyi çizip Materyale yer verme Ne yapıyor olduğu *p <.05, **p <.01 Çizmiş Çizmemiş Ki-kare= Sd=2 ; p=.022<.05* Çizmiş Çizmemiş Ki-Kare= Sd=2 ; p=.048 <.05* Yok Var Ki-Kare= Sd=2 ; p=.007 <.05** Oyun Oynuyor Diğerleri Ki-Kare= Sd=2 p=.039 <.05* Tablo 4 deki Ki-Kare sonuçları incelendiğinde; resmedilen mekânin anasinifi ortaminda bulunma ve kullanilma na göre resimde çocuğun kendisini çizip nun, kendisi dişinda başka bir kimseyi çizip nun, materyale yer verme nun ve ne yapıyor olduğunun anlamlı bir farklılık gösterdiği (p <.05) görülmektedir. Resmedilen mekânın anasınıfı ortamında bulunması ve kullanılması nda, çocukların resimlerinde çoğunlukla, kendisini çizdiği, kendisi dışında başka bir kimseyi çizdiği, materyale yer verdiği ve oyun oynuyor olduğu belirlenmiştir. Başka bir anlatımla, resmedilen mekânın anasınıfı ortamında bulunma ve kullanılma ile çocuk resimlerinin içeriği arasında anlamlı bir ilişki vardır. Buna göre, anasınıfı ortamının nitelik ve niceliğinin çocuğun okula ilişkin algısının belirlenmesinde etkili olduğu söylenebilir. Buradan hareketle, okul öncesi dönem çocuklarının nitelikli eğitim ortamları ile buluşturulması ve yapılandırılmış eğitim-öğretim süreciyle desteklenmesi gerektiği söylenebilir. SONUÇ VE ÖNERİLER Araştırma sonucunda, çocuğun cinsiyetine göre, çizdiği mekânın, resimde kendini çizip nun, kendisi dışında kimseyi çizip nun, materyale yer verme nun ve ne yapıyor olduğunun farklılaşmadığı, ancak resmedilen mekânın anasınıfında bulunma ve kullanılma na göre resimde kendini çizip nun, kendisi dışında kimseyi çizip nun, materyale yer verme nun ve ne yapıyor olduğunun farklılaştığı görülmüştür. Diğer taraftan çocukların resimlerindeki mekânlarının yoğunluklu olarak ya anasınıfı

7 289 ortamında bulunuyor-kullanılıyor olduğu ya da anasınıfı ortamında bulunmuyor olduğu görülmüştür. Buna göre, çocuğun okula ilişkin algılarında okul öncesi eğitim ortamlarının içeriğinin etkili olduğu ve bu bağlamda çocukların nitelik ve nicelik açısından yeterli olan okul öncesi eğitim ortam kurumları ile buluşturulması gerektiği söylenebilir. Ancak bu çalışma çocuk resimlerinden elde edilen verilere dayanarak yapılandırılmıştır. Bundan sonraki aşamada çocuğu tanımaya yönelik farklı yöntem ve tekniklerin kullanıldığı, geniş örneklem üzerinde yürütülen çalışmalar yapılabilir, çocukların farklı konulara ilişkin algıları değerlendirilebilir. KAYNAKLAR Budunç, B. (2007). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Bakış Açısıyla Çalışma Ortamlarının Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Buldu, M. ve Yılmaz, A. (2005). Assessing The Quality In Different U.S. Early Childhood Education Programs. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14 (1), Demirkapı, A. (2004). Aileden Ayri Yaşamanin Yarattığı Psikolojik Sorunların Çocuk Resimlerinde Gözlenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Göde, O. ve Susar, F. (1997). Okul Öncesi Eğitimin Önemi ile Bu Eğitimde Oyunun ve Bedensel Etkinliklerin Rolü. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, Gulden, M. G. (2007). Evaluation of the Quality of Early Childhood Classrooms in Turkey. Early Child and Development Care, Hohmann, M. ve Weikart, D.P. (2000). HIGHSCOPE: Okul Öncesi ve Çocuk Bakım Programları İçin Etkin Öğrenme Uygulamaları Küçük Çocukların Eğitimi (Çev. S. S. Kohen ve Ü. Öğüt). İstanbul: Hisar Eğitim Vakfı Yayını No 1. (Eserin orijinali 1995 de yayımlandı). Kalemci, F. (1998). Okul Öncesi Eğitim Kurumlarının Çevre Düzenlemesi ve Çalışan Eğitimci Personelin Nitelikleri Yönünden İncelenmesi. (1.Basım). Ankara: Aydoğdu Ofset. Kanıcıoğlu, A. (2009). Cinsiyet Farklılıklarının Çocuk Resimlerine Yansıması (10 Yaş Çocuk Resimleri Üzerine Bir Araştırma). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Kasalı, İ. (2002). Anaokulları ve Anasınıflarındaki 4-6 Yaş Çocuklarının Eğitimlerinde Kullanılan Araç- Gereçlerin Mevcut Durumu ve Niteliklerinin Belirlenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır. Sevinç, M. (2004). Erken Çocukluk ve Gelişimi ve Eğitiminde Oyun. İstanbul: Morpa Yayıncılık Solak, N. (2007). Adana İli Merkezinde Bulunan Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında Kalitenin İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana. Yavuzer, H Resimleriyle Çocuk, Resimleriyle Çocuğu Tanıma. (10. Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi. Yılmazer, N. Ş. (2003). Resmi ve Özel İlköğretim Okullarının Anasınıfı ve Birinci Sınıflar Açısından Fiziksel Ortamlarının İncelenmesi ve Karşılaştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Yörükoğlu, A. (2006). Çocuk Ruh Sağlığı. Çocuğun Kişilik Gelişimi Eğitimi ve Ruhsal Sorunları. (28.Basım). İstanbul: Özgür Yayınları.