ETİ MADEN İŞLETMELERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ KIRKA BOR İŞLETME MÜDÜRLÜĞÜ YENİ ATIK GÖLETİ VE MALZEME OCAKLARI ÇED BAŞVURU DOSYASI

Transkript

1 PROJE SAHİBİ ETİ MADEN İŞLETMELERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ PROJE ADI YENİ ATIK GÖLETİ ÇED BAŞVURU DOSYASI PROJE YERİ ESKİŞEHİR İLİ, SEYİTGAZİ İLÇESİ, KIRKA BUCAĞI HAZIRLAYAN EKONORM ÇEVRE İSG ÖLÇÜM HİZMETLERİ MÜH. TAAH. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. ANKARA/2013

2 PROJE SAHİBİNİN ADI ETİ MADEN İŞLETMELERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ADRESİ ETİ MADEN İŞLETMELERİ SEYİTGAZİ KIRKA / ESKİŞEHİR TELEFON VE FAKS NUMARALARI TEL: (222) FAX: (222) PROJENİN ADI PROJE BEDELİ KIRKA 7. ATIK GÖLETİ TOPLAM SABİT YATIRIM TUTARI: TL PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ) ESKİŞEHİR İLİ, SEYİTGAZİ İLÇESİ, KIRKA BUCAĞI Yeni Gölet Sınır Koordinatları Koor. Sırası : Sağa Yukarı Koor. Sırası : Enlem, Boylam Datum : ED-50 Datum : WGS-84 Türü : UTM Türü : COĞRAFİK ZON : 36S ZON : - DOM : 33 DOM : - Ölçek Faktörü : 6 Derecelik Ölçek Faktörü : - Nokta No Sağa: Yukarı Nokta No Enlem: Boylam : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, Alan = 351 ha tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği 28- (Değişik: RG-30/6/ ) Madencilik projeleri; ç) Atık barajları ve/veya atık havuzları, PTD/ÇED RAPORU/ NİHAİ ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUŞUN ADI, ADRESİ, TELEFON VE FAKS NUMARASI Cinnah Cad. Yeşilyurt Sok. No:3/4 Çankaya/ANKARA TEL: EKONORM ÇEVRE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ÖLÇÜM HİZ. MÜH. TAAH. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 1

3 FAX: RAPORU HAZIRLAYAN KURULUŞUN YETERLİK BELGESİ NO SU, TARİHİ ÇED RAPORU SUNUM TARİHİ (GÜN, AY, YIL ) Yeterlik Belgesi Veriliş Tarihi: Yeterlik Belge No:

4 İÇİNDEKİLER Bölüm I: Projenin tanımı ve gayesi...5 I.1 Proje konusu yatırımın tanımı, ömrü, hizmet maksatları, önem ve gerekliliği...5 I.2 Projenin fiziksel özelliklerinin, inşaat ve işletme safhalarında kullanılacak arazi miktarı ve arazinin tanımlanması...12 I.3 Önerilen projeden kaynaklanabilecek önemli çevresel etkilerin genel olarak açıklanması (su, hava, toprak kirliliği, gürültü, titreşim, ışık, ısı, radyasyon v.b.)...15 I.4 Yatırımcı tarafından araştırılan ana alternatiflerin bir özeti ve seçilen yerin seçiliş nedenlerinin belirtilmesi...18 Bölüm II: Proje için seçilen yerin konumu...19 II.1 Proje yeri ve alternatif alanların mevkii, koordinatları, yeri tanıtıcı bilgiler...19 Bölüm III: Proje yeri ve etki alanının mevcut çevresel özellikleri...21 Bölüm IV: Projenin önemli çevresel etkileri ve alınacak önlemler...29 IV.1 Önerilen projenin aşağıda belirtilen hususlardan kaynaklanması olası etkilerinin tanıtımı. (Bu tanım kısa, orta, uzun vadeli, sürekli, geçici ve olumlu olumsuz etkileri içermelidir.)...29 a) Proje için kullanılacak alan,...29 b) Doğal kaynakların kullanımı,...29 c) Kirleticilerin miktarı, (atmosferik şartlar ile kirleticilerin etkileşimi) çevreye rahatsızlık verebilecek olası sorunların açıklanması ve atıkların minimizasyonu...30 IV.2 Yatırımın çevreye olan etkilerinin değerlendirilmesinde kullanılacak tahmin yöntemlerinin genel tanıtımı...32 IV.3 Çevreye olabilecek olumsuz etkilerin azaltılması için alınması düşünülen önlemlerin tanıtımı...32 Bölüm V: Halkın katılımı...35 V.1 Projeden etkilenmesi muhtemel halkın belirlenmesi ve halkın görüşlerinin çevresel etki değerlendirmesi çalışmasına yansıtılması için önerilen yöntemler,...35 V.2 Görüşlerine başvurulması öngörülen diğer taraflar,...35 V.3 Bu konuda verebileceği diğer bilgi ve belgeler,...35 Bölüm VI: Yukarıda verilen başlıklara göre temin edilen bilgilerin teknik olmayan bir özeti...36 VI.1 Proje için belirlenen yer ve alternatiflerinin varsa; çevre düzeni, nazım, uygulama imar planı, vaziyet planı veya plan değişikliği teklifleri...40 VI.2 Yatırımcı için projesi ile ilgili olarak daha önceden alınmış izin, onay, ruhsat veya ilgili kurumlardan alınmış belgeler ve benzeri...40 VI.3 Proje için seçilen alana ilişkin arazi kullanım durumu...40 Notlar ve kaynaklar

5 TABLOLAR Tablo 1. Proje Karakteristikleri.2 Tablo 2. Borun Özellikleri.3 Tablo 3. Ticari Öneme Sahip Başlıca Bor Mineralleri..3 Tablo 4. Dünya Bor Tüketiminin Sektörel Dağılımı..5 Tablo 5. Bazı Özel Bor Kimyasalları İçin Kullanım Alanları....6 Tablo 6. Dünya Bor Rezervleri (Bin Ton-B2o3)...7 Tablo 7. Mevcut Göletlerin Durumları....8 Tablo 8. Yeni Gölet Sınır Koordinatları Tablo 9. Yeni Kret Sınır Koordinatları..16 Tablo 10. Kaya-2 Gereç Alanı Sınır Koordinatları.. 16 Tablo 11. Kaya-4 Gereç Alanı Sınır Koordinatları.. 17 Tablo 12. Yakın Yerleşim Yerleri..17 Tablo 13. Eskişehir İli İlçeler İtibariyle Kent ve Köy Nüfusları (TÜİK 2011) Tablo 14. Sedde-1 ve Sedde-6 arasında acılan temel sondajlarda ölçülen YAS seviyeleri...21 Tablo 15. Bölgenin Arazi Varlığı...22 ŞEKİLLER Şekil1. Geçirimsizlik Kesitleri Şekil 2. Yer Bulduru. 15 Şekil 3. Bölgenin Stratigrafik Kesiti...20 Şekil 4: Deprem Haritası

6 BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE GAYESİ Proje konusu faaliyet, Eskişehir İli, Seyitgazi İlçesi, ton/yıl Boraks Pentahidrat üretimi yapan Kırka Bor İşletme Müdürlüğü nün proses sonucu oluşan m 3 miktarındaki atıklarının depolanması için 7 Nolu Atık Göletinin yapımı ve doğal yapı gereci olarak 1 adet geçirimsiz alan ve birbirine alternatif 2 adet kaya ocağıdır. Proje alanı J24-b3, J25-a4 paftalarında yer almaktadır. Proje alanını gösterir topoğrafik harita Ek-2 de yer almaktadır. Projenin amacı, Kırka Bor İşletme Müdürlüğü nün proses gereği ortaya çıkan endüstriyel atıkların depolanması için halihazırda bulunan 6 adet atık göletinin yeterli gelmemesinden dolayı yeni bir atık göletine ihtiyaç duyulması nedeniyle, yeni bir göleti inşa etmektir. Daha önce 6 adet atık göleti inşa edilmiş olup, yapılması planlanan gölet, diğer göletlerle karışmaması acısından 7 Nolu Yeni Atık Göleti olarak adlandırılmıştır yılında V. Boraks Pentahidrat Tesisinin ve 2016 yılında Merkezi Kalsinasyon Tesisinin devreye girmesiyle beraber İşletme Müdürlüğü nün yıllık ortalama proses atığı miktarı m 3 olacağı öngörülmektedir. Mevcut 6 atık göletinin toplam m 3 atık hacmi bulunmaktadır. Mevcut göletlerin yükseltme çalışmaları devam etmekte olup, yükseltmeyle beraber, 1 nolu gölette m 3, 2 nolu gölette m 3, 3 nolu gölette m 3 ve 6 nolu gölette m 3 toplamda m 3 ek hacim sağlanacaktır. Tesisin işletme prosesine göre bu göletler de önümüzdeki yıl tamamen dolmuş olacağından yeni bir atık göleti ihtiyacı duyulmaktadır. 7 nolu yeni atık göleti, 6 nolu seddeye komşu olarak inşa edilecektir. Planlanan yeni atık göletinin m 3 olup, Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliği Ek-1 Madde 28 - Madencilik; ç) Atık barajları ve/veya atık havuzları kapsamında değerlendirilecektir. Gerçekleştirilmesi planlanan yeni atık barajının çevreye olabilecek olumlu ve olumsuz etkilerinin belirlenmesi, olumsuz etkilerin önlenmesi ya da en aza indirgenmesi için alınacak önlemleri, seçilen yer ve teknoloji alternatiflerinin belirlenerek değerlendirilmesi ve projenin izleme-kontrolünde sürdürülecek çalışmaları kapsayan ÇED süreci başlatılmıştır. I.1 Proje konusu yatırımın tanımı, ömrü, hizmet maksatları, önem ve gerekliliği Proje sahasında Eti Maden Genel Müdürlüğü ne ait ve Kırka İşletme Müdürlüğü tarafından kullanılan 6 adet Atık Göleti ve 1 adet Su toplama Göleti bulunmaktadır. Göletlerin inşaası 1974 yılları 2007 yılları arasında tamamlanmıştır. Tesisin işletme prosesine göre bu göletler tamamen dolmuş, bunun üzerine göletlerde yükseltme yapılarak ek hacim kazanma yoluna gidilmiştir. Tesisin işletme prosesine göre bu göletler de önümüzdeki yıllarda tamamen dolmuş olacağından yeni bir atık göleti ihtiyacı duyulmuştur. Bunun üzerine yeni atık göletinin inşa edilmesine karar verilmiş ve 7 nolu yeni atık göletinin projelendirilmesi kapsamında ÇED süreci başlatılmıştır. Eti Maden Bor İşletmeleri Kırka Tesisi nde altı adet atık göleti mevcuttur. Tesisten gelen endüstriyel nitelikli atık sular bu göletlerde toplanmaktadır. Bu göletlerde biriken sular kademe sistemiyle ile dibe çöktürülmekte başka bir deyişle sedimente edilmekte ve mevcut sular by-pass edilerek sisteme tekrar devirdaim yolu ile verilmektedir. Bu barajlardan 4 tanesi için kapatma planı mevcuttur ve termin planları yapılmıştır. Bu barajların ve yer altı suyu kaynaklarının durumunu kontrol etmek için yedi adet gözlem kuyusu mevcuttur.söz konusu gözlem kuyularını gösterir vaziyet planı Ek- te verilmiştir. Fabrikalar bünyesinde oluşan atıksuların içerdikleri şlamın ayrılması amacıyla bekletildikleri göletler, DSİ normlarında geçirimsiz olarak inşaa edilmiştir. 5

7 Kırka Bor İşletme Müdürlüğü nde yılda ton Boraks Pentahidrat üretimi yapılmaktadır. İşletmede proses atığı olarak önümüzdeki yıllarda yaklaşık m 3 /yıl atık oluşumu olacaktır. Gölet kret kotu, 6 nolu gölet kret yükseltme kotuyla aynı olarak 1071,00 m olması planlanmıştır. Rezervuar 6 nolu göletin mansabında kaldığından ve rezervuarda komple geçirimsizlik sistemi uygulanacağından, işletme suresince 6 nolu göletin zarar görmemesi için yeni atık göleti memba şevi 6 nolu göletin aksı boyunca devam ettirilmiştir. Yapı gereci olarak 7 Nolu Seddenin rezervuar alanındaki kil malzemenin kullanımına öncelik verilecektir. F Geçirimsiz Gereç alanı olarak adlandırılan bu alandan temin edilecek kil malzeme ile homojen kil dolgu tipinde gölet planlanmış ve işin projelendirmesi devam etmektedir. Rezervuar alanının topoğrafik yapısından dolayı, alan içerisinde yollar mevcut olmakla birlikte 1055 m, 1060 m, 1065 m ve 1071 m kotlarında yeni yollar da projelendirilmiştir. Bu şekilde, İşletme Müdürlüğü katı ve sıvı atıkları farklı kotlardan rezervuara boşaltabilecektir. Proje kapsamında, gövde tipi homojen kil dolgu olarak önerilmiştir. Proje karakteristikleri aşağıdaki şekildedir. Tablo 1. Proje Karakteristikleri Yeri Eskişehir ili, Kırka beldesinin kuzeybatısında Kırka beldesine 3 km uzaklıkta yer almaktadır. Amacı Atık Depolama Tipi Homojen kil dolgu Kret Kotu 1071,00 m Kret Uzunluğu 3754,520 m Memba ve Mansap Şevleri 1D : 3.0Y 1D : 2.5Y Gövde Toplam Dolgu Hacmi 4.661,232 m 3 Toplam Rezervuar Dolgu Hacmi m 3 Temelden Maksimum Sedde Yüksekliği 33,5 m Dünyanın en büyük rezervlerinden biri olan Kırka Sarıkaya Boraks yatağı yılları arasında vatandaşlarımızın arama ruhsatı alarak yaptıkların aramalar neticesinde bulunmuştur. Boraks yataklarının işletme imtiyazı 1968 yılından itibaren çeşitli tarihlerde Etibank a geçmiştir yılında M.T.A. tarafından yapılan arama sondajlarından, Kırka Sodyum Tuzu cevherinin Kaliforniya da bulunan Tinkal Razorit Kernit cevherinin benzeri olduğu tespit edilmiştir. Bu zengin yatakları işletmek üzere, gerekli proje çalışmalarına 1969 yılında başlanmış ve 1970 yılında da tesislerin kurulmasına başlanmıştır yılında Şantiye teşkilatı ile başlayan kuruluş 1972 yılında konsantratörün temelinin atılması ile tesis statüsüne kavuşmuş, konsantratör'ün devreye alınması ile 1975 yılında işletme statüsünde faaliyet göstermeye başlamıştır. Montajına 1978 yılında başlanılan Bor Türevleri tesisi te işletmeye alınmıştır. Bor Hakkında Bor, periyodik tabloda B simgesi ile gösterilen, atom numarası 5, atom ağırlığı 10,81 olan metalle ametal arası yarı iletken özelliğe sahip bir elementtir. Bor tabiatta hiçbir zaman serbest halde bulunmaz. Doğada yaklaşık 230 çeşit bor minerali olduğu bilinmektedir. Çeşitli metal veya ametal elementlerle yaptığı bileşiklerin gösterdiği farklı özellikler, endüstride birçok bor bileşiğinin kullanılmasına olanak sağlamaktadır. Bor, bileşiklerinde metal dışı bileşikler gibi davranır. Ancak, farklı olarak saf bor, karbon gibi elektrik iletkenidir. Kristalize bor görünüm ve optik özellikleri açısından elmasa benzer ve neredeyse elmas kadar serttir. 6

8 Borun saf elementi ilk kez 1808 yılında Fransız kimyager J.L.Gay-Lussac ve Baron L.J. Thenard ile İngiliz kimyager H. Davy tarafından elde edilmiştir. Tablo 2. Borun Özellikleri ATOMİK YAPISI FİZİKSEL ÖZELLİKLER KİMYASAL ÖZELLİKLER Atomik Çapı 1,17Å Atomik Kütlesi 10,811 Elektrokimyasal Eşdeğer Atomik Hacmi 4,6cm 3 /mol Kaynama 4275K 4002 C Elektronegativite Noktası 7236 F (Pauling) Kristal yapısı Rhombohedral Termal 0, cm/cm/ C Füzyon Isısı Genleşme (0 C) Katsayısı Elektron 1s 2 2s 2 p 1 Yoğunluk 300K Valans elektron Konfigürasyonu potansiyeli(-ev) İyonik Çapı 0,23Å Görünüş Sarı-Kahverengi ametal kristal. Elektron Sayısı 5 Sertlik Mohs: 9,3 (yüksüz) Nötron Sayısı 6 Fiziksel (20 C & 1atm): Katı Durumu Proton sayısı 5 Ergime 2573K 2300 C Valans 2s 2 p 1 Noktası 4172 F Elektronları 0,1344g/amphr 2,04 50,2kJ/mol 190 Tablo 3. Ticari Öneme Sahip Başlıca Bor Mineralleri Kernit Na 2B H 2O Tinkalkonit Na 2B H2O Tinkal Na 2B H 2O Probertit NaCaB H 2O Üleksit NaCaB H 2O Kolemanit Ca 2B 6O 11.5H 2O Meyerhofferit Ca 2B 6O 11.7H 2O İnyoit Ca 2B 6O H 2O Pandermit Ca 4B 10O 19.7H 2O İnderit Mg 2B 6O 11.15H 2O Hidroborasit CaMgB 6O 11.6H 2O Borasit Mg 3B 7O 13Cl Aşarit Mg 2B 2O 5.H 2O Datolit Ca 2B 2Si 2O 9.H 2O Sassolit(doğal borik asit) B(OH) 3 Bor ürünleri uzay ve hava araçları, nükleer uygulamalar, askeri araçlar, yakıtlar, elektronik ve iletişim sektörü, tarım, cam sanayi, kimya ve deterjan sektörü, seramik ve polimerik malzemeler, nanoteknolojiler, otomotiv ve enerji sektörü, metalurji ve inşaat gibi 500 e yakın alanda kullanılmaktadır. Ancak tüketilen bor ürünlerinin %80 e yakını cam, seramik-frit, tarım ve deterjan sektörlerinde yoğunlaşmıştır. Bor Madenciliği Gelişimi 1702 Borik Asitin ilk kez İtalya da laboratuar ölçeğinde üretimi 1830 İtalya da ilk borik asit üretimi 1852 Şili de ilk ticari bor madeni işletmeciliği 1861 İlk Osmanlı Maden Yasası 1864 Kaliforniya da ilk ticari bor üretimi 7

9 1865 Aziziye/Susurluk bölgesindeki pandermit adlı kalsiyum boratın işletme hakkının Compaigne Industrielle Desmazures şirketine verilmesi, böylelikletürkiye de ilk bor madenciliğinin başlaması şirketin Türkiye orijinli madeni kullanarak Fransa da bir boraks rafineri tesisi kurması, 1872 Nevada ve Kaliforniya da ilk üleksit cevherinin bulunması ve üretimin başlaması 1881 Death Valley Boraks rezervinin bulunması 1885 Borate / Kaliforniya bor rezervinin bulunması Twenty Mule Team yıllarının başlangıcı 1887 Compaigne Industrielle des Mazures e Aziziye rezervi işletme hakkının 50 yıllık süre ile verilmesi 1887 Sultançayır rezervinin Charles Hanson & Co. Şirketi tarafından işletmeye alınması 1887 İngiltere de kurulan The Borax Company şirketinin Compaigne Industrielle des Mazures Aziziye rezervinde çoğunluk hissesini alması 1899 Borax Consolidated Limited (BCL)şirketinin kurulması 1899 Desmazures e ait sahaların BCL tarafından alınması 1913 Kramer Bor yataklarının bulunması ( I. Dünya savaşı yılları,abd t/y boraks ile dünyanın en büyük üreticisi idi.) 1935 Türkiye de maden arama ve işletme faaliyetlerini yapmak üzere Etibank ve MTA nın kurulması 1951 Bigadiç Kolemanit rezervlerinin özel şirketler tarafından işletilmeye başlanması 1954 BCL in Türkiye deki madencilik faaliyetlerini geliştirmek amacı ile Türk Boraks Madencilik A.Ş.ni kurması 1954 Sultançayırı maden ocağının kapatılması 1958 Etibank Emet yataklarından ilk cevherin üretimi 1959 Türkiye nin ilk cevher ihracatı 1960 Türk Boraks Madencilik A.Ş. ve Türk ortakları tarafından Kırka Sodyum Borat yataklarının bulunması 1964 Etibank ın t/y boraks dekahidrat kapasiteli ilk tesisinin işletmeye alınması 1968 Etibank ın t/y kapasiteli ilk borik asit tesisinin devreye alınması 1968 Bakanlar Kurulu kararı ile Türk Boraks Madencilik A.Ş.nin tüm maden arama ve işletme haklarının Etibank a devri 1975 Bandırma Sodyum Perborat Tesisinin İşletmeye Alınması sayılı yasa ile Bor rezervlerinin tüm madencilik ve işletme haklarının Etibank a verilmesi 1984 Kırka I. Bor Türevleri Tesisinin işletmeye alınması 1987 Bandırma II. Borik Asit Tesisinin işletmeye alınması 8

10 1996 Kırka II. Boraks pentahidrat tesisinin işletmeye alınması 2001 Kırka III.Boraks pentahidrat tesisinin işletmeye alınması 2003 Ulusal Bor Araştırma Enstitüsü (BOREN) nün kurulması 2004 Emet Borik Asit Tesisinin devreye alınması 2007 Kalsine Tinkal Pilot Tesisinin devreye alınması 2009 Zirai Bor (ETİDOT-67) Üretim Tesisinin devreye alınması 2009 Zayıf Çözeltiden Boraks Dekahidrat Üretim Tesisinin devreye alınması 2010 Tek Kademede Penta Üretim Tesisinin devreye alınması 2011 Emet Borik Asit Tesisi Tevsii Tesisinin devreye alınması Boraks Penta Hidrat Üretim Tesisinin devreye alınması Bor Ürünlerinin Sektörel ve Bölgesel Dağılımı Tablo 4. Dünya Bor Tüketiminin Sektörel Dağılımı Dağılım Kullanım Alanı Miktar % (Bin Ton B 2O 3) Pay Yalıtım Tipi Cam Elyafı 44024,4 Tekstil Tipi Cam Elyafı 37020,6 Borosilikat Camlar 165 9,2 Emaye-Sır 35019,4 Tarım 120 6,7 Deterjan 95 5,3 Diğer Alanlar 26014,4 Toplam

11 BOR BİLEŞİKLERİNİN KULLANIM ALANLARI Tablo 5. Bazı Özel Bor Kimyasalları İçin Kullanım Alanları Ürün Kullanım Alanları Amorf Bor Askeri Piroteknik Kristalin Bor Nükleer Silahlar ve Nükleer Güç Reaktörlerinde Muhafaza Bor Flamentleri Havacılık için Kompozitler, Spor malzemeleri için Kompozitler Bor Halidleri(tuzları) İlaç Sanayii, Katalistler, Elektronik Parçalar, Bor Flamentleri ve Fiber Optikler Özel Sodyum Fotoğrafçılık Kimyasalları, Yapıştırıcılar, Tekstil Finishing Bileşikleri, Deterjan ve Temizlik Boratlar Malzemeleri, Yangın Geciktiricileri, Gübreler ve Zırai Araçlar Fluoborik Asit Kaplama Solüsyonları, Fluoborat Tuzlar, Sodyum Bor Hidrürler Trimetil Borat Sodyum Bor Hidrürler Sodyum Bor Hidrürler Özel Kimyasalları Saflaştırma, Kağıt Hamurunu Beyazlaştırma, Metal Yüzeylerin (Sodyum Temizlenmesi Borohidrat) Bor Esterleri Polimerizasyon Reaksiyonları için Katalist, Polimer Stabilizatörleri, Yangın Geciktiricileri ÖNEMLİ BOR MİNERALLERİ Bor mineralleri; bünyelerinde değişik oranlarda bor oksit (B2O3) içeren mineraller olup; ülkemizde yaygın olarak bulunan bor mineralleri; tinkal, kolemanit ve üleksit'dir. Dünya kolemanit rezervinin tamamına yakını ülkemizde bulunmaktadır. Tinkal Kernit Kolemanit Üleksit Datolit Hidroborasit Na 2B 4O 7.10H 2O Na 2B 4O 7.4H 2O Ca 2B 6O 11.5H 2O Na Ca B 5O 9.8H 2O Ca 2B 2O 5.Si 2O 5.H 2O Ca Mg B 6O 11.6H 2O 10

12 Tablo 6. Dünya Bor Rezervleri (Bin Ton-B2o3) ÜLKE GÖRÜNÜR EKONOMİK MUHTEMEL MÜMKÜN TOPLAM TOPLAM REZERVDEKİ REZERV REZERV REZERV PAY (%) Türkiye ,20 A.B.D ,80 Rusya ,50 Çin ,10 Arjantin ,80 Bolivya ,60 Şili ,50 Peru ,90 Kazakistan ,30 Sırbistan ,30 TOPLAM (Bin Ton) ,00 Dünyadaki önemli bor yatakları Türkiye, ABD ve Rusya da yer almaktadır. Dünya toplam bor rezervi sıralamasında Türkiye %72 lik pay ile ilk sıradadır. Dünyadaki en önemli bor üreticileri; Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü (Türkiye) ve Rio Tinto (ABD) dur. Bu iki kuruluş dünya bor üretiminin yaklaşık %70 ini gerçekleştirmektedir. Bor sektörü ülkemize döviz girdisi sağlayan, ülke ekonomisinde önemli ve etkin yere sahip bir sanayi dalıdır. Faaliyetin gerçekleşmesi halinde döviz girdisi artacaktır. Ülkemiz bor malzemeleri üretimi ve ihracatı bakımından başta Avrupa olmak üzere dünya genelinde önemli bir konuma sahiptir. Kapasite artışı ile ülkemizin ihracat bakımından diğer ülkelerle yarışabilmesi ve pazarda daha iyi ve geniş yelpazede yer alabilmesi dolayısı ile itibarı bakımından da ek olarak kuvvet katacaktır. Faaliyetin gerçekleştirilmesi halinde yardımcı sektörlerdeki artış ile ekonomik olarak katkı oranının daha da artması gibi durumlar göz önüne alındığında projenin bölge ve ülke olarak önemi büyüktür. Yapılacak bu atık göletiyle, ülkemizin yer altı servetlerinin işletilerek aktif hale geçirilmesi ve ekonomiye katkıda bulunulması için gerçekleştirilen, madencilik faaliyetleri sırasında oluşan atıkların, çevresel açıdan olumsuz etkilerinin azaltılarak, çevre sağlığına olumsuz etkilerinin kontrol altına alınması, yönetmeliklere ve mevzuata uygun olarak depolanması sağlanmış olacaktır. Atık göletinin önem ve gerekliliği ile ilgili olarak en önemli etken, sızdırmazlığı membran ile sağlanmış olan atıkların depolanacağı gölette direkt olarak insan sağlığına olumsuz etkilerinin ortadan kaldırılmış olmasıdır. Kırka Bor İşletme Müdürlüğünün sahip olduğu 6 adet Atık Göleti ve 1 adet Su Toplama Göletine ait özellikler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. 11

13 Tablo 7. Mevcut Göletlerin Durumları Atık Gölet No Yapım Tarihi Alanı (m2) Hacim (m3) Katı Hacim (m3) Sıvı Hacim (m3) Dolu Hacim (m3) Kullanılabilir Katı Atık Kapasitesi (m3) Kullanılabilir Toplam Kapasite (m3) ,000 3,300, ,000 1,700,000 2,370,000 2,630, ,000 Düşünceler ,000 1,908,000 1,900,000 8,000 1,908,000 8,000 0 Dolu ,500 4,100,000 4,000,000 10,000 4,010, ,000 90, ,500 1,440,000 1,350,000 10,000 1,360,000 90,000 80, ,500 3,532,000 3,530,000 2,000 3,532,000 2,000 0 Dolu ,000 2,700, ,000 1,145,000 1,545,000 2,300,000 1,155,000 Toplam 2,260,000 16,980,000 11,850,000 2,875,000 14,725,000 5,130,000 2,255, Su Toplama Göleti ,000 2,300, İşletme Müdürlüğünün kullandığı 6 adet göletin toplam m 3 atık hacmi bulunmaktadır. Mevcut üretim kapasitesine göre ortalama yıllık atık miktarı m 3 olup, 2014 yılında V. Boraks Pentahidrat Tesisinin ve 2016 yılında Merkezi Kalsinasyon Tesisinin devreye girmesiyle beraber İşletme Müdürlüğü nün yıllık ortalama proses atığı miktarı m 3 olacağı ele alındığında önümüzdeki yıl içerisinde atık göletleri tamamen dolmuş olacaktır. Bu nedenle önümüzdeki yıllarda atıkların depolanmaları ile ilgili sorun yaşanmaması ve Kırka Bor İşletme Müdürlüğünün ortalama 70 yıllık ihtiyacı olan yaklaşık m 3 ek hacim kazanılabilmesi amacıyla yeni artık göleti yapılması gerekmektedir. Tesisin işletme prosesine göre bu göletler de önümüzdeki yıllarda tamamen dolmuş olacağından yeni bir atık göleti ihtiyacı duyulmuştur. Bunun üzerine yeni atık göletinin inşa edilmesine karar verilmiş ve projelendirme ile birlikte ÇED sürecine başlanmıştır. Projenin ömrü, atık göletinin hacmi ve atık miktarı göz önünde bulundurulursa; m 3 / m 3 = 70 yıl Projenin amacı, ülkemizin yer altı servetlerinin işletilerek ekonomiye katkıda bulunulması için gerçekleştirilen madencilik faaliyetleri sırasında oluşan atıkların çevresel açıdan olumsuz etkilerin azaltılması hedeflenerek mevzuatlara uygun olarak bertarafının sağlanmasıdır. I.2 Projenin fiziksel özelliklerinin, inşaat ve işletme safhalarında kullanılacak arazi miktarı ve arazinin tanımlanması Proje konusu faaliyet, Eskişehir İli, Seyitgazi İlçesi, Kırka Bor İşletmeleri Müdürlüğü nde proses sonucu oluşan atıkların depolanması için 7 Nolu Atık Göletinin yapımı ve doğal yapı gereci olarak 1 adet geçirimsiz alan ve birbirine alternatif 2 adet kaya ocağıdır. Proje alanı J24-b3, J25-a4 paftalarında yer almaktadır. Gölet alanı, Eskişehir İl ine kuş uçuşu 47 km, Seyitgazi İlçesi ne 20 km, Kırka Belde sine 1,5 km dir. Kaya-2 ocağı, atık göletine yaklaşık 8 km mesafede yer alan bir kaya malzeme alanıdır. Kaya-4 ocağı, rezervuar alanının kuzeybatısında yer almaktadır. F geçirimsiz olarak isimlendirilen kil malzeme ise rezervuar alanı içerisinden alınacaktır. Proje kapsamında kullanılacak alan büyüklüğü yaklaşık 400 ha dır. ÇED süreci olumlu sonuçlandığı takdirde gerekli diğer izinler alınacak olup, gerektiği durumda şahıs arazileri için kamulaştırma işlemleri yapılacaktır. 12

14 Uygulanacak geçirimsizlik sistemi, rezervuar tabanı, rezervuar yamaçları (eğimin 1D:3Y dan daha dik olduğu şevler) ve sedde dolgusu üzeri için 3 farklı bölge için dikkate alınmıştır. Kullanılan geçirimsizlik detayları Ek-8 de gösterilmiştir. Rezervuar Tabanında Uygulanacak Geçirimsizlik Sistemi Rezervuar tabanında 1,5 m lik bitkisel toprak kaldırılması sonrası projesine uygun drenaj sistemi uygulanacaktır. İlk olarak drenaj kompoziti serilerek yağışlı sezonda tabandan gelebilecek sızıntı sularının toplanarak drenaj kompoziti ile sedde mansabında oluşturulacak drenaj havuzuna iletilmesi sağlanacaktır. Drenaj kompozitinin hemen üzerine 50 cm kalınlığında geçirimsiz kil dolgusunun serme sıkıştırma işleri yapılarak sızdırmazlık kaplaması icin rezervuar tabanı hazır hale getirilecektir. 50 cm kil üzerine 2 mm HDPE Geomembran serilerek gerekli taban sızdırmazlığı sağlanmış olacaktır. Atıktan sızabilecek suların toplanılarak tekrar depolama sahasına basılması için gerekli drenaj havuzuna iletilmesini sağlamak amacıyla membran üzerine de drenaj kompoziti serilecektir. Yamaçlardan ve memba ön yüzünden gelen membran ve kompozitleri birbirine bağlantı ve yatay kaynakları yapılarak işlem tamamlanmış olacaktır. Rezervuar Yamaçlarında Uygulanacak Sızdırmazlık Sistemi Sıyırma kazılarının tamamlanmasından sonra projesine uygun olarak sızdırmazlık kaplamasının ankrajları için ankraj hendeği yapılacaktır. Ankraj hendeği kil ile doldurulup sıkıştırılacaktır. Atıktan sızabilecek suları tabandaki drenaj sistemine iletilmesi için yamaçlarda da en alt tabaka olarak drenaj kompoziti serilecektir. Yamaçlarda kil serilip, sıkıştırılması mümkün olmayacağı için, drenaj kompoziti üzerine Geosentetik Kil Örtü serilerek üst tabaka olan geomembranın yırtılması durumunda ortaya çıkabilecek sızıntıdan çıkan suların bu ikinci bariyerde tutulması hedeflenmiştir. Yamaçlarda da geosentetik kil örtü üzerine, 2 mm HDPE Geomembran uygulaması ile asıl sızdırmazlık bariyeri teşkil edilmiş olacaktır. Yamaçlarda da geomembran üzerinde drenaj kompoziti yerleştirilecektir. Gölet Seddesi Üzerinde Uygulanacak Sızdırmazlık Sistemi Rezervuara atılacak atıkları gövde yüzeyinden sızmasını engellemek amacıyla ön yüzüne 2.0 mm HDPE geomembran serilmesi, gerekli sızdırmazlık için yeterli bulunmuştur. Gölet seddesi geçirimsiz malzeme ile teşkil edileceği için, ilave kil tabakasına ihtiyaç duyulmamış, seddenin geçirimsiz özellikte olması nedeniyle alt tabakaya drenaj kompoziti yerleştirilmesine de gerek olmayacağı dikkate alınmıştır. Kaplama malzemesindeki deformasyon riskini ortadan kaldırmak ve inşaat kolaylığı sağlamak amacıyla gövde membasında her 10 m gövde yüksekliğinde 4 m genişliğinde palyeler bırakılmıştır. Palyelerin ortasında ankraj hendekleri açılarak, projesine göre malzemenin ankrajı sağlanacaktır. Malzemenin hendek içerisine yerleştirilmesi, gerekli kaynak işlemlerinin tamamlanması sonrasında hendek kil malzeme ile doldurulup sıkıştırılacaktır. Geomembran üzerine atıktan sızabilecek atık sularının rezervuar tabanına iletilmesi için drenaj kompoziti serilecektir. Geçirimsizlik için kullanılacak malzemelerin özellikleri GEOMEMBRANLAR: Su yalıtım uygulamalarında kullanılan hammaddesi polyolefin(polietilen ve polipropilen) olan geomembranlar farklı renk, kalınlık ve doku (pürüzlü, düz vb.) özelliğine sahip olabilir. DRENAJ KOMPOZİTLERİ: Drenaj kompozitleri yüksek akış kapasitesine sahip çekirdeğin iki veya tek yüzüne filtrasyon amaçlı örgüsüz geotekstil ile birleştirilmesi ile oluşur. 13

15 GEOCELLER (GCL) Üç boyutlu bal peteği yapısında olan geoceller polimer hammaddeden üretilmiş olup, erozyon önleme, şev düzenleme ve yeşillendirme amaçlı kullanılırlar. Uygulamanın özelliğine göre farklı hücre yüksekliği ve hücre genişliği seçeneklerinden yararlanılır. Geoceller erozyon önleme uygulamaları dışında zayıf zeminlerin güçlendirilmesi gibi çalışmalarda da kullanılabilir. 14

16 Şekil 1. Geçirimsizlik Kesitleri I.3 Önerilen projeden kaynaklanabilecek önemli çevresel etkilerin genel olarak açıklanması (su, hava, toprak kirliliği, gürültü, titreşim, ışık, ısı, radyasyon v.b.) Proje kapsamındaki faaliyetlerden kaynaklanacak çevresel etkiler aşağıda ayrı ayrı açıklanmıştır. Süreç içerisinde İnceleme Değerlendirme Komisyonu üyeleri tarafından açıklanması istenen diğer hususlar da hazırlanacak olan ÇED Raporu nda açıklanacaktır. Atık Su: İnşaat Aşaması Projenin inşaat aşamasında başlıca su kullanımı; faaliyet sırasında tozumanın önlenmesi ve çalışanlar için içme ve kullanma amaçlı olacaktır. İnşaat faaliyetleri sırasında oluşabilecek tozu önlemek için uygulanacak önlemlere ek olarak kullanılacak su miktarı, taşınacak malzemenin yüzey geometrisine, ortamın sulamadan önceki ve sonraki meteorolojik koşullarına ve kazı yapılacak alanın topoğrafik şartlarına bağlı olarak değişebilecektir. Tozumanın engellenmesi için kullanılacak su buharlaşacağından inşaat aşamasında sadece çalışanların kullanımından kaynaklanan atık su oluşacaktır. Çalışanlardan kaynaklanan evsel nitelikli atıksular için sızdırmasız fosseptik kurulacak olup, söz konusu fosseptikler belirli aralıklarla ilgili belediye tarafından ücreti karşılığında çekilecektir. Projenin inşaat aşamasında çalışacak personel sayısı toplamda 45 kişi olarak belirlenmiştir. Çalışacak tüm personel aynı anda değil farklı aşamalarda farklı sayılarda çalışacaklardır. Kişi başına gerekli su miktarı 150 lt/gün* olarak belirtilmiştir (*Kaynak: Su Temini ve Atıksu Uzaklaştırılması Uygulamaları (İTÜ , Prof. Dr.Dinçer TOPACIK, Prof. Dr. Veysel EROĞLU).olup, her bir aşamada çalışacak olan personelin kullanacağı suyun tamamının atıksu olarak geri döneceği kabulü ile; oluşacak evsel nitelikli atıksu miktarı, Çalışacak kişi sayısı :45 Kişi başına kullanılacak su miktarı :0,150 m 3 /kişi-gün Günlük oluşacak atıksu miktarı :45 x 0,150 = 6,75 m 3 /gün 15

17 Faaliyet kapsamında oluşacak atık suların bertarafı ile ilgili olarak tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren (Değişiklik: tarih ve 28257sayılı R.G.), Su Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ve tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik (Değişiklik: tarih ve sayılı R.G.) te belirtilen yükümlülüklere uyulacaktır. İşletme Aşaması Projenin işletme aşamasında ihtiyaç duyulan personel, mevcut işletmede çalışan personelden temin edilecek, yeni personel ihtiyacı olmayacaktır. İşletme aşamasında personel, İşletme Müdürlüğü nde bulunacağından oluşacak atıksular işletmenin imkanları dahilinde bertaraf edilecektir. Ayrıca bu konuda tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliği Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Emisyon İnşaat Aşaması Proje kapsamında inşaat döneminde yapılacak kazı (makine, patlatma), yükleme, boşaltma ve nakliye sırasında toz emisyonu oluşacaktır. Oluşacak emisyonlar ÇED Raporu nda detaylı olarak hesaplanacak ve gerekmesi durumunda modelleme çalışması yapılacaktır. Oluşacak bu toz emisyonunu en aza indirmek için aşağıdaki önlemler alınacaktır. -Savurma yapmadan yükleme-boşaltma yapılacak, -Çalışma alanı sıcak ve kuru havalarda nemlendirilecek, -Kamyonların üzeri inşaat alanı dışındaki nakliye sırasında branda ile kapatılacak, İnşaat aşamasında şantiyede ısıtma için elektrik enerjisi kullanılacak olup, havayı kirletici herhangi bir emisyon oluşumu beklenmemektedir. İşletme Aşaması İşletme aşamasında bina ısıtması için elektrik enerjisi kullanılacak olup, havayı kirletici herhangi bir emisyon oluşumu beklenmemektedir. Katı Atıklar, Ambalaj ve Hafriyat Atıkları: İnşaat Aşaması Proje kapsamında arazi hazırlanması ve inşaat aşamasında çalışacak kişilerden evsel nitelikli katı atık, inşaat çalışmalarından çeşitli inşaat artıkların (parça demir, çelik, saç, ambalaj malzemesi vb katı atıklar) ile hafriyat oluşması beklenmektedir. Bu atıklardan geri kazanımı mümkün olan demir, çelik, metal ve benzeri malzemeler diğer atıklardan ayrı biriktirilecek ve lisanslı geri dönüşüm tesislerine verilecektir. Ortaya çıkması muhtemel olan kalıplık kereste artıklar belirli zaman aralıklarında toplanacaktır. Toplanan kereste artıkları talep olması durumunda civardaki köylülere verilecektir. Geri kazanımı mümkün olmayan atıklar ise ağzı kapalı çöp konteynırları içinde biriktirilerek ilgili belediyenin belirleyeceği çöp döküm alanında bertaraf edilecektir. 16

18 Proje kapsamında; inşaat aşamasında oluşacak evsel nitelikli katı atıkların bertarafında Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. İnşaat faaliyetleri sırasında oluşacak hafriyat malzemeleri ise özellik olarak uygun olması halinde inşa edilecek/iyileştirilecek olan yollarda sergi malzemesi olarak ya da gereç sahalarının rehabilitasyonu sırasında kullanılması düşünülmektedir. Kazı sırasında çıkan bitkisel toprak da kazı yapılacak birimin alanı içinde ya da yanında uygun şartlar içinde depolanacak, rehabilitasyon, yol tesviyesi ve/veya peyzaj düzenlemeleri sırasında kullanılacaktır. İnşaat faaliyetleri kapsamında oluşacak ambalaj atıkları ise ayrı ayrı biriktirilerek bu tür atıkları değerlendirmek için toplayan lisanslı firmalara verilecektir. Plastik, ambalaj kâğıdı, pet şişe, cam şişe ve metal gibi inşaat sırasında oluşacak atıklar Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği ne göre bertaraf edilecektir. Bu atıkların boya, vb. inşaat malzemesi ile kontamine olması durumunda Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne göre bertarafı sağlanacaktır. Projenin inşaat aşamasında çalışacak personel sayısı toplamda 45 kişi olarak belirlenmiştir. Kişi başına günlük üretilecek evsel katı atık miktarı 1,34 kg/kişi.gün çalışacak personelden kaynaklı katı atık miktarı: 45 kişi x 1,34 kg/kişi.gün = 61,65 kg/gün olacaktır. İşletme Aşaması Planlanan faaliyetin işletme aşamasında ihtiyaç duyulan personel, mevcut işletmede çalışan personelden temin edilecek, yeni personel ihtiyacı olmayacaktır. Proje kapsamında; işletme aşamasında oluşacak evsel nitelikli katı atıkların toplanması, taşınması, depolanması, geri kazanımı ve bertarafı konularında tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe giren (Değişiklik: tarihli ve sayılı R.G.) Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Ambalaj atıkları ise ayrı ayrı biriktirilerek bu tür atıkları değerlendirmek için toplayan Lisanslı firmalara verilecektir. Plastik, ambalaj kâğıdı, pet şişe, cam şişe ve metal gibi inşaat sırasında oluşacak atıklar Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği ne göre bertaraf edilecektir. Bu atıkların boya, vb. inşaat malzemesi ile kontamine olması durumunda Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ne göre bertarafı sağlanacaktır. İşletme aşamasında personel, İşletme Müdürlüğü nde bulunacağından oluşacak katı atıklar işletmenin imkanları dahilinde bertaraf edilecektir tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren (Değişiklik: tarihli ve sayılı R.G.), Katı Atıkların Kontrol Yönetmeliği 18. Madde gereğince çevre sağlığını bozmayacak, sızdırmaz özellikli, ağzı kapaklı çöp bidonlarında biriktirilecek ve belirli aralıklarla belediye katı atık toplama sistemine verilerek bertaraf edilecektir. Gürültü: Proje kapsamında, üretim aşamasında, çalışacak olan iş makineleri ve ekipmanlardan kaynaklanacak gürültü oluşumu söz konusu olacaktır. 17

19 Gürültü miktarları ve etkilenecek alan ilgili değerlendirmelere ÇED Raporu nda detaylı olarak yer verilecektir. Flora ve Fauna: Flora ve fauna çalışmaları verilecek olan özel formata göre ÇED Raporu nda detaylandırılacaktır. Alanda yer alan flora ve fauna türlerinin listesi, Merkez Av Komisyonu kararlarına göre belirlenen türlere ait bilgiler detaylı bir şekilde tablolar halinde ÇED Raporu nda yer alacaktır. I.4 Yatırımcı tarafından araştırılan ana alternatiflerin bir özeti ve seçilen yerin seçiliş nedenlerinin belirtilmesi Erges Mühendislik Müşavirlik Ltd. Şti. tarafından hazırlanan Kırka 7 Nolu Yeni Atık Göleti Ara Raporu ve Ek Etütleri işi kapsamında 2 alternatif incelenmiştir. Bu alternatiflerden ilkinde, rezervuar alanındaki geçirimsiz malzeme ile doğrudan oluşturulacak homojen dolgu tipindeki gövde tipi olup, 2. Alternatif ise, yine aynı geçirimsiz gereç alanından temin edilecek daha az miktarda malzemenin geosentetikler yardımıyla daha dik şevlerle projelendirildiği alternatiftir. Her iki gölet kret kotu, 6 nolu gölet kret yükseltme kotuyla aynı olarak 1071 m olarak seçilmiştir. Yapılan ön incelemeler sonucunda 7 Nolu Seddenin rezervuar alanında kil malzemenin kullanımına öncelik verilmiş, F Geçirimsiz Gereç alanı olarak adlandırılan bu alandan temin edilecek kil malzeme ile homojen dolgu tipinde gölet tipi uygulaması esas alınmıştır. Gölet seddelerinin aksı, İdare den temin edilen kamulaştırılacak alanların kullanılabileceği şekilde rezervuar alanının doğu ve güneyinden dolanacak şekilde ve batıda ise 6 nolu seddeye yaslanacak şekilde projelendirilmiştir. 3 kurbla birbirine birleşen aks uzunluğu m olarak belirlenmiştir. Rezervuar 6 nolu göletin mansabında kaldığından ve rezervuarda komple geçirimsizlik sistemi uygulanacağından, işletme suresince 6 nolu göletin zarar görmemesi icin yeni atık göleti memba şevi 6 nolu göleti aksı boyunca devam ettirilmiştir. 6 nolu gölet boyunca devam eden 7 nolu yeni atık göleti kret uzunluğu m dir. 18

20 BÖLÜM II: PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU II.1 Proje yeri ve alternatif alanların mevkii, koordinatları, yeri tanıtıcı bilgiler Proje sahası Eskişehir İli, Kırka Beldesinin kuzeybatısında Kırka ilçesine 3 km uzaklıkta yer almaktadır. Kırka Bor İşletme Müdürlüğünde 6 adet Atık Göleti ve 1 adet Su Toplama Göleti mevcuttur. Proje yeri J25 a4 J24b3 paftalarında yer almaktadır. Şekil 2. Yer Bulduru 19

21 Proje alanı ile ilgili koordinatlar aşağıdaki tablolarda sırasıyla verilmiştir. Proje alanını gösterir topoğrafik harita Ek-2 de, uydu görüntüsü Ek-4 te yer almaktadır. Tablo 8. Yeni Gölet Sınır Koordinatları Yeni Gölet Sınır Koordinatları Koor. Sırası : Sağa Yukarı Koor. Sırası : Enlem, Boylam Datum : ED-50 Datum : WGS-84 Türü : UTM Türü : COĞRAFİK ZON : 36S ZON : - DOM : 33 DOM : - Ölçek Faktörü : 6 Derecelik Ölçek Faktörü : - Nokta No Sağa: Yukarı Nokta No Enlem: Boylam : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, Alan = 351 ha Tablo 9. Yeni Kret Sınır Koordinatları Koor. Sırası Datum Türü ZON DOM : 33 Ölçek Faktörü : 6 Derecelik Nokta No Yeni Kret Koordinatları : Sağa Yukarı Koor. Sırası : ED-50 Datum : UTM Türü : 36S ZON : - DOM : - Ölçek Faktörü : - : Enlem, Boylam : WGS-84 : COĞRAFİK Sağa: Yukarı Nokta No Enlem: Boylam : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, Tablo 10. Kaya-2 Gereç Alanı Sınır Koordinatları Kaya-2 Malzeme Ocağı Koordinatları Koor. Sırası : Sağa Yukarı Koor. Sırası : Enlem, Boylam Datum : ED-50 Datum : WGS-84 Türü : UTM Türü : COĞRAFİK ZON : 36S ZON : - DOM : 33 DOM : - Ölçek Faktörü : 6 Derecelik Ölçek Faktörü : - Nokta No Sağa: Yukarı Nokta No Enlem: Boylam : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, Alan = 11,5 ha 20

22 Tablo 11. Kaya-4 Gereç Alanı Sınır Koordinatları Kaya-4 Malzeme Ocağı Koordinatları Koor. Sırası : Sağa Yukarı Koor. Sırası : Enlem, Boylam Datum : ED-50 Datum : WGS-84 Türü : UTM Türü : COĞRAFİK ZON : 36S ZON : - DOM : 33 DOM : - Ölçek Faktörü : 6 Derecelik Ölçek Faktörü : - Nokta No Sağa: Yukarı Nokta No Enlem: Boylam : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, : , :30, Alan = 6 ha Proje alanına en yakın yerleşim yeri rezervuar alanının 1 km güneyinde Kırka Bucağı, 2 km kuzeyinde Akin Köyü yer almaktadır. Kaya-2 gereç alanına en yakın yerleşim yeri ise 1,5 km doğusunda yer alan Fetiye Köyüdür. Ayrıca Kaya-4 gereç alanının 2,5 km kuzeyinde Gemiç Köyü yer almaktadır. Tablo 12. Yakın Yerleşim Yerleri Proje Alanı Yerleşim Adı Mesafesi Yönü Rezervuar Kırka Beldesi 1 km güneyde Akin Köyü 2 km kuzeyde Kaya-4 Gemiç Köyü 2,5 km kuzeyde Kaya-2 Fetiye Köyü 1,5 km doğuda BÖLÜM III: PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ Önerilen proje nedeniyle kirlenmesi muhtemel olan çevrenin; nüfus, fauna, flora, jeolojik ve hidrojeolojik özellikler, doğal afet durumu, toprak, su, hava, (atmosferik koşullar) iklimsel faktörler, mülkiyet durumu, mimari ve arkeolojik miras, peyzaj özellikleri, arazi kullanım durumu, hassasiyet derecesi (EK-V deki Duyarlı Yöreler listesi de dikkate alınarak) ve yukarıdaki faktörlerin birbiri arasındaki ilişkileri de içerecek şekilde açıklanması Nüfus ve Sosyoekonomik Durum Seyitgazi İlçesi tabii kaynaklar bakımından oldukça zengindir, dünyanın en büyük bor rezervlerinden biri olan ve projeye de konu olan Eti Maden İşleri Genel Müdürlüğü Kırka Bor İşletmesi dışında bölge, mermer rezervi açısından da oldukça zengindir. Bununla birlikte ilçenin en önemli geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Proje alanının yer aldığı Kırka bucağı halkının en önemli geçim kaynağı ise Eti Maden İşletmeleri - Kırka Bor İşletmesi dir. Kırka da 1959 Yılında Boraks madeni bulunmuş, 1960 yılında da İngilizler tarafından işletilmeye başlanmıştır yılında Etibank madeni işletmeye almış ve işletme Kırka nın en önemli istihdam alanı haline gelmiştir. Kırka da nüfusun önemli bir bölümünü Kırka Bor İşletme Müdürlüğü personeli oluşturmaktadır. Beldede 1000 e yakın Kırka Bor İşletmesi nde olmak üzere 1250 personel resmi dairelerde görev yapmaktadır. Kırka da tarım ve hayvancılık da önemli gelir kaynaklarındandır. Beldede 120 adet de çeşitli dallarda faaliyet gösteren esnaf mevcuttur. 21

23 Eskişehir İli nin 14 İlçesi, 32 Belediyesi, 390 Köyü vardır Yılı adrese dayalı nüfus sayımına göre ilin toplam nüfusu olup bunun kişisi (% 90) il ve ilçelerde, kişisi (%10) de belde ve köylerde yaşamaktadır. Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi 2011 yılı verilerine göre Eskişehir İli nin, ilçeler itibarı ile kent ve köy nüfus verileri Tablo III.1 de verilmiştir. Tablo 13. Eskişehir İli İlçeler İtibariyle Kent ve Köy Nüfusları (TÜİK 2011) ESKİŞEHİR İl/İlçe Merkezleri Belde/Köyler Toplam Alpu Beylikova Çifteler Günyüzü Han İnönü Mahmudiye Mihalgazi Mihalıççık Odunpazarı Sarıcakaya Seyitgazi Sivrihisar Tepebaşı Toplam Eskişehir ilinde okuma ve yazma bilen nüfusun oranı, tüm ülke genelinde olduğu gibi sürekli artmaktadır TÜİK verilerine göre Eskişehir İli nde 15 yaş üzeri toplam nüfusun % 97 si okuma yazma bilmektedir. Okur-yazarlık oranı erkek nüfus için % 99 iken, kadın nüfusta bu oran % 95'dir. Flora Fauna Türkiye florasında kullanılan kareleme sistemine göre Kırka B3 karesi içinde yer almaktadır. Flora ve fauna çalışmaları verilecek olan özel formata göre ÇED Raporu nda detaylandırılacaktır. Alanda yer alan flora ve fauna türlerinin listesi, Merkez Av Komisyonu kararlarına göre belirlenen türlere ait bilgiler detaylı bir şekilde tablolar halinde ÇED Raporu nda yer alacaktır. Jeolojik ve Hidrojeolojik Özellikler, Doğal Afet Durumu, Toprak, Su, Hava Jeolojik Özellikler Genel Jeoloji Stratigrafik Jeoloji İnceleme alanında volkanik ve sedimanter kayaçlar yüzeylemiştir. Proje alanının jeolojik haritası Ek-3 te yer almaktadır. SENOZOYİK-Miyosen Karaören formasyonu (Tmkg); Formasyon killeşmiş, karbonatlaşmış bir tüf seviyesi ile başlamakta ve üste doğru kaba taneli tüflere geçmektedir. İnceleme alanı istifinin ilk volkanosedimanter birimi olan bu 22

24 formasyon karasal ile kırıntılı, karbonatlı ve silisli kayaç ara katkıları içeren golsel fasiyeste riyolitik tüflerle temsil edilmektedir. Tüfler içinde kil taşı, kireçtaşı ve opal ardalanması yer almaktadır. Karaören Koyu çevresinde en iyi gözlendiği için bu isim verilmiştir (MTA). İnceleme alanında golsel tüflerle temsil edilen birim m kalınlığındadır. Birim Saraycık Derede 30.0 m kalınlığında yeşil renkli zeolitli tüflerle başlamaktadır. Bunun üzerine sırası ile 3.0 m kalınlığında tüfitler, bol pomzalı ve biyotitli iri taneli tüfler, bol epiklastik bileşen (volkanik, kuvarsit, çört, şist) içeren tüflü konglomera ve ince taneli tüf ardalanması ile devam etmektedir. Karaören formasyonu metamorfik kayaçlar üzerine uyumsuzlukla gelmektedir. Üst sınırı diskordans olarak da genelde yine bu fasiyesten türeyen Fethiye formasyonu ile örtülmektedir. Birimin yaşı Alt Miyosen olarak kabul edilmiştir (MTA). Sarıkaya formasyonu (Tms); İşletmenin güneybatı-batı-kuzeybatısında yer alan birim, orta kesiminde borat oluşumları da içeren killi, karbonatlı, silisli ve tüflü kayaçlardan oluşmaktadır. Birim ismini işletilen borat ocağının bulunduğu Sarıkaya Köyü nden almaktadır. Sarıkaya Formasyonu nun litolojisini oluşturan killi-karbonatlı kayaçlar, dikey ve yanal yönde birbirlerine sık sık geçişler göstermektedir. Formasyon, ortalama 30.0 m kalınlığında masif kalın tabakalı yer yer santimetrik kiltaşı ve tuf bantları içeren lifsi yapıdaki kireçtaşları ile başlamaktadır. Bu seviyenin üzerine sırası ile ince tabakalı dolomitik kireçtaşları, killi borat zonu (ort m kalınlığında), laminasyonlu kiltaşı/marn ve dolomitik kireçtaşları gelmektedir. Formasyon, golsel ortamdaki kimyasal kısmen de piroklastik çökelmenin ürünlerini yansıtmaktadır. Diğer bir deyişle, boratların oluşumu sırasında volkanizmanın çökelme ile eşzamanlı ve aralıklarla devam ettiğini göstermektedir. Borat zonları volkanizmanın hidrotermal getirimleri sonucunda oluşmuştur. Sarıkaya Formasyonu m (ort. 230 m) arasında değişen kalınlığa sahiptir. Birim, Orta-üst Miyosende çökeldiği kabul edilmiştir. PLİYOSEN Fethiye formasyonu (Tpft); İnceleme alanındaki Neojen çökelleri'nin en genç birimi Fetiye Formasyonudur. Resedimante tufitler den oluşan formasyon, inceleme alanın da Kırka Beldesi çevresinde ve çalışılan alanının kuzey-güney doğrultusu boyunca oldukça geniş bir alanda yüzlek vermektedir. Temel araştırma sondajlarında formasyonun gevşek çimentolu ince ve kaba kırıntılı malzemelerin yer yer yatay ve düşey geçişli olarak derecelenme gösterdiği görülmektedir. İnceleme alanında birim: silt-kum boyunda ince-kaba taneli ve yer yer karbonat çimentolu tüfit ile tüflü kumtaşlarından oluşmaktadır. Karaören Formasyonu ndan türeme tüf, moloz, bol renksiz ve dumanlı kuvars kristalleri ihtiva eden kısmen killeşmiş ve karbonatlaşmış tüfit seviyeleri de içermektedir. Üst seviyelerinde ise tüflü bağlayıcı malzemede Sarıkaya Formasyonu nun kireçtaşı ve çörtlerle temsil edilen çakıllarının miktarı ve tane boyu (2-7 cm) artmaktadır. Ayrıca, dikey tane boylanması ve kama şekilli çapraz tabakalanmalar yaygın olarak izlenmektedir. Formasyonun kaba kırıntılı malzemenin yüksek enerjili akarsuyla taşınmış olabileceği ve birimin paleogolun kurumasına yakın veya kuruduktan sonraki dönemlerde akarsu fasiyesinde çökeldiği düşünülmektedir. Formasyonda ince ve kaba kırıntılı malzemelerin yer yer düşey geçişli olarak derecelenme gösterdiği görülmektedir. Tüfitler içerisinde bol miktarda bazalt çakıllarının gözlenmesi ve diğer birimlerle olan stratigrafik ilişkileri de göz önüne alındığında Pliyosen yaşlı olarak kabul edilmiştir. Eti Maden İşletmeleri tarafından acılan sondajda birimin kalınlığı m ye kadar çıktığı belirtilmektedir. KUVATERNER Kil ; Hafif dalgalı olan inceleme alanında Fethiye Formasyonu nun üst kesimlerinin atmosferik koşulların etkisiyle ayrışmasıyla kil oluşmuştur. Yöre halkı tarafından killi bu kısımlar tarım arazisi olarak kullanılmaktadır. 23

25 6 nolu gölet yerinde yapılan sondajlarda kilin kalınlığı m arasında değiştiği belirtilmektedir. Sedde-1 ile Sedde-6 nolu göletler arasında yapılan sondajlarda kilin kalınlığı m arasında değişmektedir. Kil, orta plastik inorganik kumlu siltli kil (CL), inorganik kil, çok plastik kil (CH) ve inorganik çok plastik kil-silt (MH) karakterinde siyah ve kahve renkli az ince kum, silt ve kilin değişik oranlarda karışımıdır. Şekil 3. Bölgenin Stratigrafik Kesiti Bakanlar kurulunun tarih ve 96/8109 sayılı kararı ile yürürlüğe giren Afet İşleri Genel Müdürlüğü deprem bölgeleri haritasına göre inceleme alanı 2. Derece deprem bölgesine girmektedir (Şekil-4-2 / Eskişehir-Seyitgazi-Kırka gölet seddelerinin yükseltilmesi kapsamında hazırlanan Jeoteknik ve Doğal Yapı Gereçleri Planlama Raporundan alınmıştır.) Ekte sunulan Deprem Risk Analizi Raporu na göre Emniyet Esaslı Deprem(EED-MDE) ivmesi g, İşletme Esaslı Deprem ivmesi(ied-obe) g olarak hesaplanmıştır. Hidrojeolojik Özellikler Yeraltı su durumu (YAS), atık göletlerin çevresinde Fetiye Formasyonu nda temel araştırma sondajlarında gözlenmiştir. Buna göre, Sedde 1 ile Sedde 6 arasında açılan temel sondaj kuyularında YAS ölçümleri yapılmıştır (Tablo 4-1). İnceleme alanında kaynak ve 24